1, 2. (a) Aiseā o se gaoioiga atamai ai le ʻau ma Ieova? (e) O le ā o le a tatou iloiloina i lenei mataupu?

O SE gaoioiga atamai le pipii atu iā Ieova. E leai lava se isi e sili atu lona malosi, poto, po o le alofa nai lo o le Atua. O ai la se isi o i tatou e lē manaʻo e ʻau ma Ieova? (Sala. 96:4-6) E ui i lea, e leʻi taulau ona faia faapea e nisi o auauna a le Atua ina ua manaʻomia ona latou filifili pe e ʻau ma Ieova.

² I lenei mataupu, o le a tatou iloiloina ai faaaʻoaʻoga o ē na faapea mai o loo latou ʻau ma Ieova, ae i le taimi e tasi na latou faia ni mea e faatigā ai i lona finagalo. O le a maua mai i nei tala ni lesona tāua e fesoasoani iā i tatou ina ia tumau ai ona faamaoni atoatoa iā Ieova.

3. (a) Aiseā na lapataʻia ai e Ieova Kaino? (e) O le ā na faailoa atu e Ieova iā te ia?

³ Seʻi manatu i le faaaʻoaʻoga iā Kaino. E leʻi tapuaʻi Kaino i ni atua sesē ae e na o Ieova. Peitaʻi, e leʻi taliaina e Ieova le tapuaʻiga a Kaino. Aiseā? Talu ai na tuputupu aʻe i lona loto ni faanaunauga leaga. (1 Ioa. 3:12) Na lapataʻia e Ieova Kaino: “Pe afai e suia ou ala ma faia le mea lelei, po ou te lē taliaina ea oe? Ae afai e lē suia ou ala ma faia le mea lelei, o loo faatalitali mai  le agasala i le faitotoʻa, e uaʻi atu foʻi lona manaʻo iā te oe; ae pe e te pule ea i ai?” (Kene. 4:6, 7) E peiseaʻī na fetalai atu Ieova iā Kaino, “Pe a e salamō ma tumau i laʻu itu, o le a ou ʻau ma oe.”

4. O le ā na faia e Kaino e ui na ia maua le avanoa e ʻau ai ma Ieova?

⁴ Pe ana toe faasaʻo mafaufauga o Kaino, semanū e toe talia o ia e Ieova. Peitaʻi, e leʻi faalogo o ia i le lapataʻiga a Ieova. O mafaufauga sesē ma tuʻinanauga manatu faapito na iʻu atu ai i lona faia o ni gaoioiga leaga. (Iako. 1:14, 15) A o talavou Kaino, atonu e leʻi manatu o ia e iai se taimi o le a tetee ai iā Ieova. E ui i lea, na ia faia mulimuli ane se agasala matuiā o le tetee atu i le Atua ma fasiotia lona lava uso.

5. O ā nisi o mafaufauga e mafai ona tatou lē maua ai le finagalo malie o Ieova?

⁵ I le pei o Kaino, e mafai foʻi i se Kerisiano i aso nei ona uia se ala leaga e ui e faapea mai o loo ia tapuaʻi iā Ieova. (Iuta 11) O se faaaʻoaʻoga, e mafai ona tuputupu aʻe i se tasi ni mafaufauga lē mamā, le matapeʻapeʻa, po o lagona ita i se isi Kerisiano. (1 Ioa. 2:15-17; 3:15) O na mafaufauga e mafai ona iʻu atu ai i le faia o ni agasala, ae i le taimi e tasi o loo toʻaga lenā tagata i le talaʻiga ma sauniga a le faapotopotoga. E moni e lē o iloa e isi tagata o tatou mafaufauga ma a tatou amioga. Peitaʻi, e silafia e Ieova mea uma ma e na te silafia foʻi po o tatou ʻau ma ia ma le lotoatoa.​—Faitau le Ieremia 17:9, 10.

6. E faapefea ona fesoasoani mai Ieova ina ia ʻpulea’ o tatou tuʻinanauga agasala pe a tumau ona tatou ʻau ma ia?

⁶ E ui i lea, e lē vave ona fiu Ieova iā i tatou. Pe afai ua uia e se tagata se ala sesē, e ʻaiʻoi atu Ieova iā te ia: ʻIa foʻi mai iā te aʻu ona ou foʻi atu lea iā te oe.’ (Mala. 3:7) E manaʻo Ieova ina ia tatou tetee atu i le leaga, aemaise pe afai o loo tatou tauivi ma ni vaivaiga. (Isa. 55:7) Pe a tatou faia faapea, e mautinoa o le a ʻau Ieova ma i tatou e ala i le foaʻi mai o le malosi manaʻomia i le itu faaleagaga, tau faalogona, ma le faaletino ina ia ʻpulea’ ai o tatou tuʻinanauga agasala.​—Kene. 4:7.

7. Na faapefea ona lē toe iai se faauōga a Solomona ma Ieova?

⁷ E tele foʻi mea e tatou te aʻoaʻoina mai i le faaaʻoaʻoga a le tupu o Solomona. I taimi a o talavou Solomona na ia saʻili atu pea iā Ieova mo le taʻitaʻiga. Na tuuina mai iā te ia e Ieova le tele o le atamai ma tofia o ia e na te fausiaina le malumalu matagofie i Ierusalema. E ui i lea, na iʻu ina lē toe iai se faauōga a Solomona ma Ieova. (1 Tu. 3:12; 11:1, 2) Na manino mai i le Tulafono a le Atua le faasā i se tupu Eperu ona “faatoʻateleina ni ana avā, neʻi liliuese lona loto” mai iā Ieova. (Teu. 17:17) Na lē usiusitaʻi Solomona e ala i le faaipoipo atu i fafine e 700 a o faagasolo le taimi. E lē gata i lea na ia aumaia i lona maota ni palake e 300. (1 Tu. 11:3) O le toʻatele o ana avā e lē o ni Isaraelu ma na latou tapuaʻi i atua sesē. O lona uiga, na lē usiusitaʻi foʻi Solomona i le tulafono a le Atua e faatatau i le faaipoipo atu i fafine o nuu ese.​—Teu. 7:3, 4.

8. O ā nisi mea e sili ona leaga na faia e Solomona na tigā ai le finagalo o Ieova?

⁸ Na faasolosolo ona lē amanaʻia e Solomona le tulafono a Ieova ma iʻu atu ai i lona faia o mea e sili ona leaga. Na fausia e Solomona ni fata faitaulaga mo le atua fafine o Asaira ma le atua sesē o Kimosa. O i inā na ia faatasi atu ai ma ana avā i tapuaʻiga faapaupau. Pagā le lē migao o Solomona i lona fausia o na fata faitaulaga i luga o le mauga na tū tonu i luma o Ierusalema, lea na ia fausiaina ai le malumalu o Ieova! (1 Tu. 11:5-8; 2 Tu. 23:13) Atonu na faasesēina e Solomona o ia lava i le manatu e  faapea, o le a lē amanaʻia e Ieova mea leaga na ia faia pe afai e faaauau pea ona ia faia taulaga i le malumalu.

9. O ā iʻuga o le lē usiusitaʻi o Solomona i poloaʻiga a le Atua?

⁹ Peitaʻi, e lē tuufauina e Ieova mea leaga e faia e se tasi. Ua taʻua i le Tusi Paia: “Ona toʻatamaʻi lea o Ieova iā Solomona, auā ua liliuese lona loto mai iā Ieova . . . , o lē na faaali faalua mai iā te ia. O le mea foʻi lenei na ia poloaʻi mai ai iā te ia e aua neʻi mulimuli i isi atua; ae e leʻi tausia e ia le mea na poloaʻi mai ai Ieova.” O le iʻuga, e leʻi toe maua e Solomona le finagalo malie ma le lagolagosua a Ieova. E leʻi toe pulea e suli o Solomona le malo atoa o Isaraelu, ma na tofo i latou i le tele o mala i augātupulaga mulimuli ane.​—1 Tu. 11:9-13.

10. O le ā e mafai ona lamatia ai la tatou faiā lelei ma Ieova?

¹⁰ E pei o le tulaga o Solomona, o se tasi o lamatiaga sili i lo tatou itu faaleagaga o faauōga ma i latou e lē malamalama pe e lē amanaʻia tapulaa a Ieova. O nisi atonu o loo faifaimea faatasi ma le faapotopotoga ae e vaivai faaleagaga i latou. O isi atonu o o tatou tauaiga, tuaoi, ē e faigaluega faatasi, po o ē e tatou te aʻoʻoga faatasi e lē tapuaʻi iā Ieova. Pe afai e lē faatāua e i latou e tele ina tatou faifaimea faatasi tapulaa a Ieova, o le a faasolosolo ina latou faaleagaina la tatou faiā lelei ma le Atua.

11. O le ā e fesoasoani iā i tatou ina ia filifili ai po ua tatau ona ʻalofia ni faauōga ma nisi?

¹¹ Faitau le 1 Korinito 15:33. O le toʻatele o tagata e iai o latou uiga lelei, ma o le toʻatele o ē e lē tapuaʻi iā Ieova e latou te lē o faia ni amioga e sili ona matagā. Pe afai o le tulaga lenā o ē e te masani i ai i totonu ma fafo o le faapotopotoga, po o lona uiga la o i latou o ni aumea lelei? Ia iloilo po o iai ni aafiaga i la oulua faiā ma Ieova ona o au aumea. Po o le a latou faamalosia la oulua faiā ma Ieova? O ā mea o loo i o latou loto? O se faataʻitaʻiga, pe e tele lava ina latou talanoa e faatatau i āʻega i laʻei ma teuga, tupe, masini faaonapōnei, faafiafiaga, po o isi meafaitino? Pe e tele ina latou faitio e faatatau i isi pe faia tausuaga matagā? Na lapataʻi mai Iesu: “O le tele o mea i le loto e tautala mai ai le gutu.” (Mata. 12:34) Pe a e mātauina ua lamatia la oulua faiā lelei ma Ieova ona o au aumea, ia vave gaoioi e faatapulaa taimi e mafuta ai ma i latou, pe faamuta foʻi pe afai ua tatau.​—Faata. 13:20.

12. (a) O le ā na faailoa manino atu e Ieova i le fanauga a Isaraelu a o leʻi leva ona latou tuua Aikupito? (e) O le ā le tali atu a tagata Isaraelu i le finagalo o Ieova ina ia tapuaʻi atu tau lava o ia?

¹² E iai foʻi lesona e mafai ona tatou aʻoaʻoina mai i le mea na tupu a o leʻi leva  ona faasaʻoloto mai le fanauga a Isaraelu mai i Aikupito. Na faapotopoto tagata i luma o le mauga o Sinai. O i inā na faaali mai ai Ieova iā i latou i se auala ofoofogia. Na faavavega ona iai se ao mafiafia ma na faapogaia foʻi e Ieova le faititili, uila, asu, ma le leo e pei o se pū e matuā leotele. (Eso. 19:16-19) Na faailoa mai e Ieova o ia lava i le fanauga a Isaraelu, o ia ʻo le Atua e manaʻo e tapuaʻi atu e tau lava o ia.’ Na ia faamautinoa atu iā i latou o le a ia faamaoni i ē e alolofa iā te ia ma tausia ana tulafono. (Faitau le Esoto 20:1-6.) E peiseaʻī na fetalai atu Ieova iā i latou, “Pe a outou ʻau ma aʻu, o le a ou ʻau ma outou.” O le ā sau tali atu i lenā faamautinoaga o le faamaoni mai iā Ieova le Atua? E mautinoa o le a e pei o tagata Isaraelu. Na latou ʻtali atu ma le leo e tasi e faapea: “O upu uma ua fetalai mai ai Ieova, ua matou malilie e fai.”’ (Eso. 24:3) Peitaʻi, e leʻi umi ae tulaʻi mai se mea e leʻi faatalitalia na tofotofoina ai lo latou faamaoni.

13. O le ā le mea na tupu na tofotofoina ai le faamaoni o tagata Isaraelu iā Ieova?

¹³ Na matataʻu tagata Isaraelu ona o le ao mafiafia, le faititili, ma isi faailoga ofoofogia mai i le Atua. O le talosaga a le nuu na lotomalie ai Mose e fai o ia ma fofoga taumomoli mo i latou, a o ia fesootaʻi ma Ieova i luga o le mauga o Sinai. (Eso. 20:18-21) Na umi se taimi o iai Mose i luga o le mauga. Po o lona uiga ua tuulafoaʻia tagata Isaraelu i le toafa e aunoa ma lo latou taʻitaʻi faamoemoeina? E foliga mai na faalagolago le faatuatua o tagata i le iai pea o Mose faatasi ma i latou. Na latou atuatuvale ma faapea atu iā Arona: “[Ia] e faia se atua mo i tatou ma taʻitaʻia i tatou, auā o lenei tagata o Mose o lē na aumaia i tatou mai i Aikupito, tatou te lē o iloa po o le ā le mea ua tupu iā te ia.”​—Eso. 32:1, 2.

14. O le ā le manatu sesē na iai i tagata Isaraelu, ma o ā faalogona o Ieova i a latou gaoioiga?

¹⁴ Na iloa lelei e tagata o le ifo i tupua o se agasala matuiā e inosia e Ieova. (Eso. 20:3-5) Peitaʻi, na vave ona latou tapuaʻi atu i se tamaʻi povi auro. E ui i lenei gaoioiga matilatila o le lē usiusitaʻi, ae na faasesēina e tagata Isaraelu i latou lava i le manatu e faapea na faaauau pea ona latou ʻau ma Ieova. E oo lava iā Arona na ia taʻua la latou tapuaʻiga i le tamaʻi povi auro o “se tausamiga iā Ieova.” O ā ni faalogona o Ieova i a latou gaoioiga? Na matuā tigā lona finagalo. Na fetalai atu Ieova iā Mose “ua leaga mea ua latou faia,” ma ʻua latou liliuese mai i le ala lea na poloaʻi atu ai iā i latou e savavali ai.’ O le “ita” tele o Ieova na manatu ai o ia o le a tafiesea atoatoa lenei nuu faatoʻā faavaeina o Isaraelu.​—Eso. 32:5-10.

15, 16. Na faapefea ona faaalia e Mose ma Arona sa tumau pea ona latou ʻau ma Ieova? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

¹⁵ Na filifili Ieova o le a lē tafiesea atoatoa tagata Isaraelu. O lona alofa mutimutivale na tuuina mai ai le avanoa i ona tagata tapuaʻi faamaoni ina ia tumau ona ʻau ma ia. (Eso. 32:14) Ina ua molimauina e Mose amioga lē pulea a tagata e pei o le alalaga fiafia, pepese, ma sisiva i luma o le tupua, ona ia olopalaina lea o le tamaʻi povi auro seʻia oo ina matuā ninii lava. Na alaga atu Mose: “O ai e ʻau ma Ieova? Inā sau ia iā te aʻu!” O le iʻuga, ʻna faapotopoto ane atalii o Levi iā te ia.’​—Eso. 32:17-20, 26.

¹⁶ E ui sa faia e Arona le tupua, ae na toe salamō o ia ma faatasi atu i le ʻau sa Levī na ʻau ma Ieova. O nei tagata faamaoni e leʻi tau ina ʻau ma Ieova, ae na latou faaesea i latou lava mai i ē e fai mea leaga. O se gaoioiga atamai lea auā i lenā lava aso, e faitau afe ola na fano ai ona o le ifo i tupua. Peitaʻi, o i latou na faaauau ona ʻau ma  Ieova na folafola atu i ai faamanuiaga.​—Eso. 32:27-29.

17. O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i upu a Paulo i le tala e faatatau i le tamaʻi povi auro?

¹⁷ Na toe taʻua e le aposetolo o Paulo le mea na tupu i tagata na ifo i le tamaʻi povi auro. Na lapataʻi mai o ia e faapea: “Na fai na mea ma faaaʻoaʻoga iā i tatou, neʻi avea i tatou . . . ma ē e ifo i tupua e pei ona faia e nisi o i latou. Na tusia [na faaaʻoaʻoga] ina ia lapataʻia ai i tatou o ē o loo ola i le iʻuga o faiga o mea a le lalolagi. O lea la, o lē ua manatu o loo tū o ia, ia faaeteete neʻi paʻū.” (1 Kori. 10:6, 7, 11, 12) E pei ona faamamafa mai e Paulo, e oo lava i tagata tapuaʻi moni e mafai ona aafia i ni gaoioiga sesē. O i latou ua lolo atu i faaosoosoga e ono manatu o loo lelei pea la latou faiā ma Ieova. Peitaʻi, o le manaʻo o se tasi e avea ma uō a Ieova po o le faapea mai foʻi o loo ia faamaoni iā Ieova, e lē faapea ai ua ia maua le finagalo malie o Ieova.​—1 Kori. 10:1-5.

18. O le ā e mafai ona faapogaia ai lo tatou tafetafea ese mai iā Ieova, ma o ā iʻuga e oo i ai?

¹⁸ E pei lava ona sa popole tagata Isaraelu ina ua tuai ona toe foʻi ane Mose mai i le mauga o Sinai, e ono popole foʻi se Kerisiano i aso nei pe a foliga mai ua tuai mai le aso o Ieova ma le oo mai o le lalolagi fou. Atonu e manatu e leʻi taitai oo i le taimi e faataunuu ai nei folafolaga, pe e lē mautinoa foʻi pe e taunuu moni. Pe afai e tatou te lē faaeteete, o na mafaufauga e ono iʻu ai ina tatou faamuamua manaʻoga faaletino nai lo o le finagalo o Ieova. A o faagasolo taimi, o le a tatou tafetafea ese mai iā Ieova ma faasolosolo ai ina tatou faia ni gaoioiga e tatou te leʻi manatu o le a tatou faia a o tatou malolosi faaleagaga.

19. O le ā le mea moni tāua e lē tatau ona galo iā i tatou, ma aiseā?

¹⁹ Aua lava neʻi galo iā i tatou e finagalo Ieova ia tatou usiusitaʻi atu ma le lotoatoa ma ia tapuaʻi atu tau lava o ia. (Eso. 20:5) Pe afai e tatou te tafetafea ese mai i le tapuaʻiga iā Ieova, o lona uiga o loo tatou faia le manaʻo o Satani ma e na o le malaia e iʻu atu i ai. O lea na faamanatu mai ai e Paulo iā i tatou: “E lē mafai ona outou inu i le ipu a Ieova ma le ipu a temoni; e lē mafai foʻi ona outou aai i ʻle laoai a Ieova’ ma le laoai a temoni.”​—1 Kori. 10:21.

20. E faapefea ona fesoasoani mai Ieova pe a tatou uia se ala sesē?

²⁰ E iai se mea tāua e tutusa ai tala o le Tusi Paia e faatatau iā Kaino, Solomona, ma tagata Isaraelu i le mauga o Sinai. O i latou uma na maua le avanoa e ʻsalamō ai ma liliu.’ (Galu. 3:19) E manino mai, e lē vave ona fiu Ieova iā i latou ua uia se ala sesē. I le pei o le tulaga o Arona, na faamagalo o ia e Ieova. I aso nei, e tatou te ono maua ni lapataʻiga mai iā Ieova e ala mai i tala i le Tusi Paia, o lomiga faale-Tusi Paia, po o se fautuaga alofa mai i se uso Kerisiano. Pe a tatou talia na lapataʻiga, e tatou te mautinoa o le a faaalia mai e Ieova lona alofa mutimutivale.

21. O le ā e tatau ona tatou maumauaʻi e fai pe a tofotofoina lo tatou faamaoni iā Ieova?

²¹ E iai le fuafuaga o le agalelei faifua o Ieova. (2 Kori. 6:1) E tatou te maua ai le avanoa “ina ia teena amioga faalēmataʻu ma tuʻinanauga o le lalolagi.” (Faitau le Tito 2:11-14.) O le umi lava e tatou te ola ai “i le faiga o mea a lenei lalolagi,” o le umi foʻi lenā e tatou te feagai ai ma tulaga e tofotofoina ai lo tatou faamaoni iā Ieova. O lea, seʻi o tatou maumauaʻi e ʻau ma Ieova auā ʻe ao ona tatou matataʻu iā Ieova lo tatou Atua, auauna iā te ia, ma pipii atu iā te ia.’​—Teu. 10:20.