1. Vbọ rhiẹre ma wẹẹ Osa nọ zẹ emwi obọ ẹre Jehova khin?

Ọ MWẸ ẹghẹ ne Jehova ọkpa ya gha rrọọ. Ọ ghi sẹ ẹghẹ, ọ na yi emwa orhiọn kevbe emwa nagbọn. Ọna rhiema wẹẹ, Osanobua i mwẹ akhaẹn. Irẹn ọre Osa nọ sọyẹnmwẹ, ne emwi esi hia ke obọ re rre. (1 Tim 1:11; Jems 1:17) Irẹn hoo ne ima vbe gha sọyẹnmwẹ, ọni ẹre ọ si ẹre ne ọ na wẹẹ ne ima gha zẹ emwi obọ.—Rom 1:20.

2, 3. (a) Vbọzẹe ne ọyẹnmwẹ na sẹ ima vbe ima ghaa zẹ emwi obọ? (b) Vbe ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

² Te Osanobua yi ima ne ima ye vbe na ghee irẹn. (Gẹn 1:27) Ọni rhiema wẹẹ, te irẹn yi avbe akpa ne irẹn mwẹ ye uwu ima ne ima mieke na sẹtin gha rhiẹre ma. Ne arrọọ ọghe ima mieke na gha mwẹ evbọ demu, te ọ khẹke ne ima ya egbe tae Jehova, ma ghi gha mwẹ ahoẹmwọmwa daa emwa ọvbehe, ma ghi vbe gha zẹ emwi obọ. (Fil 2:3, 4; Jems 1:5) Vbọzẹe? Rhunmwuda erriọ e Jehova ya yi emwa nagbọn. Agharhemiẹn wẹẹ emwa ni ma gba ẹre ima khin, ma gha sẹtin ya egbe tae Jehova vbe odẹ ne ọ ya zẹ emwi obọ.

³ E Baibol wẹẹ ne ima gha zẹ emwi obọ. Vbe ako iruẹmwi na,  ma gha guan kaẹn afiangbe ne a miẹn vbe obọ Osanobua vbe ima ghaa zẹ emwi obọ. Ma gha ziro yaẹn vbene akpa na ya ru iyobọ ne ima vbe iwinna ne Osanobua waa ima re kevbe evbọzẹe ne ima na sọyẹnmwẹ vbe ima ghaa zẹ emwi obọ. Ma gha vbe guan kaẹn evbọzẹe ne ọ na khẹke ne ima ye gha zẹ emwi obọ.

4, 5. De igiemwi esi ọghe ẹse ne a ru ne Jesu kevbe Jehova rhie yotọ ne ima?

⁴ E Jehova hoo ne ima gha ya egbe tae irẹn. Ma ghaa zẹ emwi obọ, ọ keghi yae ghọghọ. (Ẹfis 5:1) Odẹ ọghe ọyunnuan ne Jehova ya yi ima kevbe odẹ ne mose mose ne ọ ya yi agbọn na, rhiẹre ma wẹẹ, irẹn gele hoo ne ima gha ghọghọ. (Psm 104:24; 139:13-16) Nọnaghiyerriọ, ma ghaa ru emwi nọ ya emwa ọvbehe sọyẹnmwẹ, te ima rhie ọghọ ne Osanobua.

⁵ Ọ vbe khẹke ne Ivbiotu e Kristi gha ya egbe tae Jesu rhunmwuda irẹn ẹre ọ rhie igiemwi nọ gbae yotọ vbe nọ dekaẹn odẹ nọ khẹke ne emwa nagbọn ya gha zẹ emwi obọ. Jesu keghi kha wẹẹ: ‘Ovbi Ọmwa ma rre ne a do gha gae, sokpan ne irẹn do ga emwa kevbe ne ọ ya arrọọ ọghẹe de emwa nibun werriegbe.’ (Mat 20:28) Ọna ẹre ọ zẹe ne ukọ e Pọl na rhie adia na ne Ivbiotu e Kristi: “Wa gi egbe ekhọe nọ ghaa gu e Jesu vbe gha gu uwa . . . Sokpan irẹn keghi ya ekhọe obọ ẹre kuẹ ehia ye otọ, ọ na rhie egbe ye ihe ọguọmwadia, ọ keghi do ye vbe ọmwa kẹkan.” (Fil 2:5, 7) Inọta ne ima gha ghi nọ egbe ima re nia ọre wẹẹ: I gha sẹtin hia sayọ vbe odẹ ne I ya ya egbe tae Jesu ra?—Tie 1 Pita 2:21.

6. Vbe Jesu a ya erre ọghe Ovbi e Samaria maa ima re? (Ghee efoto nọ rre omuhẹn.)

⁶ Ọ keghi ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova vbe ima ghaa lele igiemwi nọ gbae ọghe irẹn vbe Jesu Kristi vbe nọ dekaẹn ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ daa emwa ọvbehe kevbe obọ esi ne ima ya mu iran. Vbe erre ọghe Ovbi e Samaria nọ mwẹ ekhọe esi, Jesu keghi gi erhuanegbe ẹre rẹn wẹẹ, te ọ khẹke ne iran gha ru iyobọ ne emwa ọvbehe, ọ gha khọnrẹn wẹẹ otọ ẹvbo ọvbehe ẹre iran ke rre. (Tie Luk 10:29-37.) Inọta ne Ovbi e Ju ọkpa nọ rẹn, ẹre ọ ye Jesu zẹ erre na. Ọ keghi nọ wẹẹ: “Gha ogieva mwẹ?” Ewanniẹn ne Jesu ghi zẹ rhiẹre ma wẹẹ, te ọ khẹke ne ima ya egbe tae Ovbi e Samaria nii, ne ima mieke na miẹn afiangbe ọghe Osanobua.

7. Vbe ima khian ya sẹtin gha rhiẹre ma wẹẹ adia nọ ke obọ Osanobua rre ẹre ọ ghi maan sẹ ne a ya ru emwi? Rhan otọ re.

⁷ Emwi ọvbehe ne ọ zẹe nọ na khẹke ne ima gha zẹ emwi obọ ọre rhunmwuda emwi nọ sunu vbe ogba ọghe Idẹn. Esu keghi kha wẹẹ Adam kevbe Ivi gha rraa uhi Osanobua, iran na mu ọghe enegbe iran ye okaro, ẹre iran khian na gele gha sọyẹnmwẹ. Isievẹn na kaẹn emwa nagbọn hia. Ivi gele mu ọghe enegbe ẹre ye okaro, ọ kegha hoo nọ ye vbe Osanobua. Erriọ Adam vbe ya sọtẹ dae Jehova rhunmwuda ọ na gha hoo ne ọ ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Ivi. (Gẹn 3:4-6) Uyinmwẹ ne iran yinrin keghi zẹ ẹbe. Vbene ẹmwata, ọmwa nọ rẹn ọghe enegbe ẹre ọkpa i sẹtin gele gha mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko; orriara ẹre ọ kẹrikian. Ma ghaa zẹ emwi obọ, te ima rhiẹre ma wẹẹ, adia nọ ke obọ Osanobua rre ẹre ọ ghi maan sẹ ne a ya ru emwi.

8. Vbọzẹe ne ọ na te khẹke ne Adam kevbe Ivi mu ọghe emwa ọvbehe ye okaro?

⁸ Osanobua keghi tama evbibiẹ ima nokaro ne iran biẹlẹ vuọn uhunmwu  otagbọn hia. (Gẹn 1:28) Agharhemiẹn wẹẹ iran ọkpa ẹre ọ ghaa rre ogba ọghe Idẹn vbe ẹghẹ nii, ọ te khẹke ne iran gha muẹn ẹmwẹ emọ ne iran ma he biẹlẹ roro. Ọ te khẹke ne Adam kevbe Ivi gha muẹn roro vbene agbọn khian ya maan emọ ne iran ma he biẹlẹ zẹ vbene Jehova vbe hoo ne evbayi hia gha mwẹ agbẹkunsotọ. Zẹ vbene ẹghẹ ya khian, te Adam kevbe ivbi ẹre hia gha te ku obọ gbe ne iran ya agbọn na hia khian Paradais. Sokpan Iwinna nọkhua na, gha te rhie ẹghẹ.

9. De iwinna nọ gha te ya emwa nagbọn gha sọyẹnmwẹ?

⁹ Emwa ni gbae gha te sẹtin ya uhunmwu otagbọn na khian e Paradais deghẹ iran ku obọ gbe ba Osanobua ya mu ahoo ọghẹe sẹ. (Hib 4:11) Muẹn roro vbene iwinna nii gha te gha ye hẹ! Ọ gha te gha re iwinna ọyẹnmwẹ kevbe ọghe agbẹkunsotọ. Te Osanobua gha te fiangbe emwa nagbọn rhunmwuda ekhọe esi ọghe iran kevbe ne iran na mu ọghe emwa ọvbehe ya okaro.

10, 11. Vbe ima khian ya sẹtin musọe vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ne Jehova waa ima re?

¹⁰ Iwinna ne Jehova wa ima re vbe ẹdẹnẹrẹ, ọre iwinna ikporhu iyẹn nọ maan kevbe na ru iyobọ ne emwa ya do miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi. Ma gha hoo ne ọkpa gbe ifuẹn ne ima vbe iwinna na, ọ khẹke ne ima gha mwẹ ẹnina daa emwa ọvbehe. Ma gha gele hoẹmwẹ Osanobua kevbe emwa ne ima kporhu ma, egbe i khian wọọ ima vbe iwinna na.

¹¹ Vbe orre nokaro, e Pọl keghi kha wẹẹ, irẹn kevbe Ivbiotu e Kristi nikẹre keghi re otu ni gu Osanobua winna. Vbọ yae kha vberriọ? Rhunmwuda iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba ne iran rhiegba yi. (1 Kọr 3:6, 9) Vbe ẹdẹnẹrẹ, a gha vbe sẹtin ka ima bae emwa ni gu Osanobua winna, deghẹ ima na gha loo ẹghẹ, emwi ewe kevbe ẹrhiọn ọghe ima ya iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ne Osanobua waa ima re. Ọna keghi re ukpamuyọmọ nọ hiunsi!

12, 13. De emwi nọ kẹrikian vbe ima ghaa kporhu iyẹn nọ maan?

¹² Ma gha gele gha loo ẹghẹ kevbe ẹrhiọn ọghomwa ya iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, ọyẹnmwẹ ẹre ọ khian gha sẹ ima. Etẹn ne ẹkpotọ kie na ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe keghi se ọyẹnmwẹ vbenian. Vbene ẹmwata, ọmwa ne a gu tie Baibol ghaa mwẹ alaghodaro vbe odẹ ọghe orhiọn, ọ na fi werriẹ do gha re ọkpa vbuwe ima, ọ keghi ya ima mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko. Ọyẹnmwẹ vbenian ẹre ọ ghaa sẹ Jesu vbe erhuanegbe ẹre 70 ghi rre do na iyẹn ma rẹn wẹẹ, ikporhu ne iran yo wa biẹ ọmọ esi.—Luk 10:17-21.

¹³ Ọ keghi wa ya etẹn ghọghọ vbe iran  gha bẹghe afiwerriẹ vbe egbe emwa ne iran maa re Baibol. Vbe igiemwi, ọtẹn nokhuo Anna nọ ye re okhiọnkpa keghi si gha rhie ako ne a na gualọ iyobọ etẹn vbe Eastern Europe. * Ọtẹn nokhuo na keghi kha wẹẹ: “Te ẹkpotọ wa kie mẹ ne I ya gha gu emwa nibun tie Babol. Ọna wa sẹ mwẹ ọyẹnmwẹ. I gha ke ikporhu sẹ owa, ẹmwẹ emwa ni gu tie Baibol ẹre I ghi mu roro, I gha roro ẹre, vbene I gha ya sẹtin ru iyobọ nọ khẹke ne iran ni rre uwu ọlọghọmwa. Ọna ẹre ọ ghi wa gele ya mwẹ yayi wẹẹ, ‘ne a gha rhie ne emwa ọvbehe ẹre oghọghọ ye sẹ ne a gha ghee emwa ọvbehe obọ.’ ”—Iwinna 20:35.

14. Ọ gha khọnrẹn wẹẹ emwa i danmwehọ vbe ako ne ima na kporhu, vbọ khian ya ima gha sọyẹnmwẹ iwinna ikporhu iyẹn nọ maan?

¹⁴ Te ọyẹnmwẹ khian gha sẹ ima deghẹ ima hia vbe odẹ ke odẹ ne ima gha kporhu ma emwa ne ima rhirhi miẹn vbe ako ne ima na kporhu, ọ gha khọnrẹn wẹẹ eso vbọ i rhie ehọ ne ima taa yi. Te uhunmwu ne Jehova gie ima re vbe ẹdẹnẹrẹ vbe ye vbe na ghee uhunmwu nọ gie akhasẹ ighẹ Ẹzikiẹl re. Ọ keghi tama rẹn wẹẹ: “Tama iran, ẹmwẹ ne I gha tama ruẹn, deghẹ iran hoẹn ra iran ma họn.” (Ẹzik 2:7; Aiz 43:10) Deghẹ emwa rhie ehọ ne ima taa yi ra iran ma rhie ehọ ne ima taa yi, iwinna ikporhu iyẹn nọ maan keghi ya ima sọyẹnmwẹ. Ma vbe rẹn wẹẹ aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee iwinna ugamwẹ ọghomwa. (Tie Hibru 6:10.) Ọtẹn nokpia ọkpa keghi kha wẹẹ: “Ma kọe, ma vbe gbe amẹ khakhae, ma ya aro yọ wẹẹ, e Jehova gha yae zọ.”—1 Kọr 3:6.

15. Emwa ghaa gbọyẹmwẹ ye ẹse ne ima ru ẹre ọ na khẹke ne ima gha ru ẹse ra? Rhan otọ re.

¹⁵ Jesu vbe hoo ne ima gha sọyẹnmwẹ, ọni ẹre ọ si ẹre ne ọ na rhie ibude na ne ima: ‘Rhie ne emwa ọvbehe, Osanobua gha vbe rhie omwa nọ vuọẹn ne uwa, iyobọ ne wọrhọọ, a ghi gha kun ẹnrẹn ye uwa obọ vbene uwa gha sẹtin mu sẹ. Omwa ne u ya mwa ne ẹrrẹe ọre Osanobua ra vbe ya mwa nuẹn.’ (Luk 6:38) Vbene ẹmwata, ẹi re emwa hia ẹre ọ gbọyẹmwẹ ye ẹse ne a ru ne iran, sokpan eso gha gbọyẹmwẹ yọ. Ọni sẹtin gua iran  kpa ya gha ru ẹse ne emwa ọvbehe. Nọnaghiyerriọ, gha zẹ emwi obọ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ emwa ma gbọyẹmwẹ yọ rhunmwuda ẹse ne u ru sẹtin biẹ ọmọ esi vbe odaro.

16. De emwa nọ khẹke ne ima gha ru ẹse na?

¹⁶ Emwa ni gele zẹ emwi obọ keghi ya ekhọe hia ru ẹse, ẹi re rhunmwuda ere ne iran gha miẹn vbọ. Ọna ẹre ọ zẹe ne Jesu na kha wẹẹ: “U gha le evbare, ya tie avbe ivbiogue, avbe arọ, avbe uke kevbe arhuaro, a gha fiangbuẹ, rhunmwuda iran i sẹtin ha ruẹ use.” (Luk 14:13, 14) Ako ọvbehe vbe Baibol vbe kha wẹẹ: “Gha zẹ emwi obọ . . . Te a ra fiangbuẹ yọ.” Ako ọvbehe ye vbe kha wẹẹ: “Afiangbe nọ ne ọmwa ne ọ mu ọghe ovbiogue roro.” (Itan 22:9; Psm 41:1) Ma gha gele gha zẹ emwi obọ, te ọyẹnmwẹ khian gha sẹ ima.

17. De odẹ ọvbehe ne ima khian vbe ya gha zẹ emwi obọ?

¹⁷ Jesu ọre ọmwa okaro nọ khare wẹẹ ‘ne a gha rhie ne emwa ọvbehe ẹre oghọghọ ye sẹ.’ Vbe Pọl ya unu kaẹn ẹmwẹ na, ọ keghi ya ima rẹn wẹẹ, ẹi re emwi ewe ọkpa ẹre a ya ru ẹse ne emwa ọvbehe. Igiọdu kevbe adia ne a rhie ne emwa ọvbehe keghi re odẹ ọvbehe ne a ya ru ẹse ne iran. (Iwinna 20:31-35) Ẹmwẹ ne ukọ e Pọl tae kevbe emwi ne ọ ru rhiẹre ma wẹẹ, ọmwa nọ zẹ emwi obọ ẹre ghaa nọ. Ọ khẹke ne ima ya egbe ta re vbe odẹ ne ima ya loo ẹtin, emwi ewe kevbe ẹghẹ ọghomwa ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe.

18. De emwi ne emwa eso ni rri egie ebe khare vbekpae ẹse na ru?

¹⁸ Emwa ni rri egie ebe gualọ otọ re miẹn wẹẹ, te ẹse ne a ru ya ọmwa ghọghọ. Ebe ọkpa keghi gi ima rẹn wẹẹ, te ọyẹnmwẹ wa sẹ emwa vbe iran gha ru ẹse ne emwa ọvbehe nẹ. Emwa ni rri egie ebe ye vbe kha wẹẹ, a ghaa ru iyobọ ne emwa ọvbehe, ọ keghi ya arrọọ ọghomwa mwẹ evbọ demu. Ọna ẹre ọ zẹe ne avbe umẹwaẹn na bu emwa ude ne iran gha rhiegbe ladian vbe iwinna ne a ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe rhunmwuda iyobọ vbenian keghi ya ọmwa mwẹ agbẹkunsotọ. Ẹmwẹ ne avbe umẹwaẹn tae na i kpa ima odin rhunmwuda, e Jehova ka gi ima rẹn nẹ wẹẹ, a ghaa zẹ emwi obọ ẹre a na gele sọyẹnmwẹ.—2 Tim 3:16, 17.

19, 20. Vbọzẹe ne ọ na khẹke ne u gha ru ẹse ne emwa ọvbehe?

¹⁹ Ọ keghi lọghọ ne a gha zẹ emwi obọ deghẹ emwa ni rẹn ọghe enegbe iran ọkpa ẹre ọ lẹga ima. Vbọrhirhighayehẹ, e Jesu khare wẹẹ iyi eva ni ghi hiunsi sẹ ọre ne ima ya ekhọe hia hoẹmwẹ e Jehova kevbe ne ima hoẹmwẹ ogieva ima vbene ima hoẹmwẹ egbe ima. (Mak 12:28-31) Zẹ vbene ima ruẹ ọre de sin, emwa ni hoẹmwẹ e Jehova keghi ya egbe ta re. E Jehova zẹ emwi obọ, erriọ Jesu vbe ye. Iran hoo ne ima vbe gha zẹ emwi obọ ne ima mieke na gha ghọghọ. Ma gha ya ekhọe hia rhiegbe ye ugamwẹ Osanobua, ima na vbe gha ru ẹse ne emwa ọvbehe, te ima rhie uyi ne Osanobua. Ọna gha ya ima miẹn afiangbe vbe obọ e Jehova.

²⁰ Etẹn nibun wa hia vbe nọ dekaẹn ẹse ne a ru ne emwa ọvbehe katekate etẹn ne a gba ga. (Gal 6:10) Wa ghẹ gi egbe ẹse ne a ru wọọ uwa rhunmwuda ọyẹnmwẹ ẹre a lae miẹn. Ọ gha sẹ ẹghẹ, emwa gha gbọyẹmwẹ yọ. Ebe Itan 11:25 khare wẹẹ: “Gha zẹ emwi obọ, u gha mwẹ ẹfe, yi emwa ọvbehe obọ, a gha vbe yi uwẹ obọ.” Sokpan odẹ ughughan ẹre a ya ru ẹse ne emwa ọvbehe. A gha ziro yan odẹ ughughan na vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna.