Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

Tijicñayonla cheʼ mi lac tʼox lac chubʌʼan

Tijicñayonla cheʼ mi lac tʼox lac chubʌʼan

«Ñumen tijicña jini muʼ bʌ i yʌcʼ majtañʌl» (HCH. 20:35).

CʼAY: sjj 76, sjj-S 110

1. ¿Bajcheʼ miʼ pʌs jiñi melbil tac bʌ chaʼan Jehová añʌch i yutslel i pusicʼal?

CHEʼ bʌ Jehová tsiʼ teche i mel (pʌt) pejtelel chuqui tac an, i bajñel jaxto. Pero mach cojach tsiʼ bajñel ñaʼta i bʌ, tsiʼ yʌqʼue i cuxtʌlel ángelob yicʼot wiñicob xʼixicob (quixtañujob). Jiñʌch «jiñi tijicña bʌ Dios», i miʼ mulan i yʌcʼ chuqui tac wen (1 Ti. 1:11, TNM; Stg. 1:17). Come yom chaʼan tijicñayonla jaʼel, miʼ cʌntesañonla chaʼan yom mi lac tʼox lac chubʌʼan (Ro. 1:20).

2, 3. a) ¿Chucoch tijicñayonla cheʼ mucʼʌch lac tʼox chuqui an lac chaʼan? b) ¿Chuqui mi caj laj qʼuel ti ili temaj?

2 Dios tsiʼ mele jiñi quixtañujob tiʼ yejtal (Gn. 1:27). Ili yom i yʌl chaʼan tsiʼ meleyonla chaʼan mi lac pʌs lac melbal (chaʼlibal) cheʼ bajcheʼ i chaʼan. Jin chaʼan, mi la com lac tijicñʌyel yicʼot toj chuqui mi lac mel yom mi lac lajin cheʼ mi laj coltan jiñi lac piʼʌlob yicʼot mi lac pʌs i yutslel lac pusicʼal (Fil. 2:3, 4; Stg. 1:5). ¿Chucoch? Come cheʼʌch tsiʼ meleyonla Dios. Anquese xmulilonla, miʼ mejlel lac pʌs i yutslel lac pusicʼal jaʼel.

3 Jiñi Biblia miʼ cʌntesañonla chaʼan yom mi lac tʼox chuqui an lac chaʼan. Ti ili temaj mi caj laj qʼuel chuqui miʼ yʌl jiñi i Tʼan Dios chaʼan ili melbalʌl. Mi caj laj qʼuel chaʼan cheʼ mucʼʌch lac tʼox chuqui an lac chaʼan, miʼ coltañonla chaʼan utsʼat miʼ qʼuelonla Jehová i mi lac tsʼʌctesan jiñi eʼtel (troñel) aqʼuebil bʌ i chaʼañonla. Mi caj laj qʼuel jaʼel bajcheʼ miʼ taj i bʌ jiñi la cutslel yicʼot jiñi lac tijicñʌyel, i chucoch mach yomic mi laj cʌy lac pʌs la cutslel.

¿BAJCHEʼ MIʼ MEJLEL I QʼUELONLA TI UTSʼAT JIÑI DIOS?

4, 5. ¿Bajcheʼ an i pʌsʌ Jehová yicʼot Jesús chaʼan miʼ tʼoxob chuqui an i chaʼañob?

4 Jehová yom chaʼan mi lac lajin, jin chaʼan tijicña miʼ yubin cheʼ mi lac tʼox chuqui an lac chaʼan (Ef. 5:1). Wen tsiquilʌch chaʼan Dios yom cheʼ tijicñayonla. Tsiquil ti bajcheʼ yilal tsiʼ meleyonla i cheʼ jujunchajp tsiʼ mele chuqui tac an (Sal. 104:24; 139:13-16). Jin chaʼan, mi la cʌqʼuen i ñuclel cheʼ bʌ mi lac chaʼlen wersa la cʌqʼuen i tijicñʌyel yambʌlob.

5 Jiñi isujm bʌ xñoptʼañonbʌla mi lac lajin Jesús, tsaʼ bʌ i pʌsbeyonla ti wen bajcheʼ cʼamel miʼ mejlel i pʌs juntiquil quixtañu chaʼan añʌch i yutslel i pusicʼal. Jesús tsiʼ yʌlʌ: «Cheʼʌch miʼ mel i Yalobil Winic. Come maʼanic tsaʼ tili chaʼan miʼ coltʌntel. Tsaʼ tili chaʼan miʼ coltan winicob xʼixicob, chaʼan miʼ yʌcʼ i bʌ ti chʌmel chaʼan i tojol i mul cabʌlob» (Mt. 20:28). Jiñi apóstol Pablo tiʼ sube jiñi xñoptʼañob: «Yom lajal laʼ ñaʼtʌbal cheʼ bajcheʼ i ñaʼtʌbal Cristo Jesús», tsaʼ bʌ i «wen peqʼuesa i bʌ. Tsaʼ ajni cheʼ bajcheʼ juntiquil am bʌ tiʼ yum» (Fil. 2:5, 7). Jin chaʼan, wen cheʼ mi laj cʼajtiben lac bʌ: «¿Muʼ ba c mejlel c ñumen weñʼesan bajcheʼ woli (choncol) c lajin Jesús?» (pejcan 1 Pedro 2:21).

6. ¿Chuqui mi laj cʌn ti jiñi relato tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jesús chaʼan jiñi samaritano? (Qʼuele jiñi dibujo am bʌ tiʼ tejchibal).

6 Miʼ mejlel i qʼuelonla ti utsʼat Jehová cheʼ mi lac lajiben i melbal yicʼot i chaʼan bʌ i Yalobil. Jin chaʼan, yom mi lac sʌclʌben i wenlel yambʌlob yicʼot bajcheʼ miʼ mejlel laj coltañob. Ti jiñi relato chaʼan jiñi samaritano, Jesús tsiʼ pʌsʌ chaʼan miʼ pijtan chaʼan jiñi xcʌntʼañob i chaʼan miʼ chaʼleñob wersa i coltañob jiñi yambʌlob, mach yʌlʌyic baqui tilemob (pejcan Lucas 10:29-37). Laʼ laj cʼajtesan chaʼan Jesús tsiʼ yʌlʌ ili relato come juntiquil judío tsiʼ cʼajti: «¿Majqui c piʼʌlob?». Cheʼ bajcheʼ tsiʼ jacʼʌ Jesús tsiʼ yʌcʼʌ ti ñaʼtʌntel chaʼan yom mi lac pʌs i yutslel lac pusicʼal cheʼ bajcheʼ jiñi samaritano chaʼan utsʼat miʼ qʼuelonla Dios.

7. ¿Chuqui tsiʼ yʌlʌ Satanás yaʼ ti pʌcʼʌbʌl Edén, i bajcheʼ mi lac pʌs chaʼan tiʼ pejtelel chuqui miʼ subeñonla Jehová jiñʌch ñumen toj bʌ?

7 Jiñi xñoptʼañonbʌla yomʌch mi lac pʌs i yutslel lac pusicʼal. Junchajp chucoch yom mi lac mel jiñʌch chaʼan mi lac jacʼ tsaʼ bʌ i yʌlʌ Satanás yaʼ ti pʌcʼʌbʌl Edén. ¿Chucoch mi la cʌl iliyi? Tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi Adán yicʼot Eva, yicʼot pejtelel quixtañujob, weñʌch mi caj i yajñelob cheʼ miʼ bajñel ñaʼtañob i bʌ yicʼot cheʼ miʼ bajñel yajcañob chuqui yom i melob i mach jiñic cheʼ miʼ jacʼbeñob i tʼan Dios. Tsaʼ jach i bajñel ñaʼtayob i bʌ. Jiñi Eva tsiʼ mulaj sujtel bajcheʼ Dios, pero jiñi Adán tsaʼ jach i mulaj i pʌsben i cʼuxbiya jiñi yijñam i mach jiñic Jehová (Gn. 3:4-6). Jiñi wocol tac tsaʼ bʌ tajle orajach miʼ mejlel ti qʼuejlel. Maʼañic mi lac taj lac tijicñʌyel cheʼ mi lac bajñel ñaʼtan lac bʌ. Mi añʌch i yutslel lac pusicʼal, mi lac pʌs chaʼan jiñi ñumen wem bʌ miʼ mejlel lac mel jiñʌch cheʼ mi lac jacʼ bajcheʼ miʼ subeñonla Jehová.

¿BAJCHEʼ MI LAC TSʼɅCTESAN JIÑI EʼTEL TSAʼ BɅ I YɅQʼUEYONLA DIOS?

8. ¿Chucoch i wentʌlel tsiʼ chʼʌmʌyob ti ñuc yambʌlob jiñi Adán yicʼot Eva?

8 Anquese i bajñelob jiñi Adán yicʼot Eva yaʼ ti pʌcʼʌbʌl Edén, cheʼ cheʼic yomob, jiñi mandar tac tsaʼ bʌ aqʼuentiyob ti Jehová tsaʼ mejli i coltañob i ñaʼtan chaʼan bajcheʼ miʼ mejlelob i coltan yambʌlob. Dios tsiʼ yʌqʼueyob i bendición i tiʼ subeyob chaʼan miʼ pʼolob i bʌ, miʼ butʼob pañimil (mulawil) i miʼ chʼʌmob tiʼ wenta (Gn. 1:28). Cheʼ bajcheʼ Jehová ñuc miʼ qʼuel jiñi melbil tac bʌ i chaʼan, i wentʌlel jiñi Adán yicʼot Eva tsiʼ chʼʌmʌyob ti ñuc jaʼel jiñi i pʼolbalob chaʼan bajcheʼ mi caj i tajob i tijicñʌyel. Yom miʼ ñuqʼuesañob jiñi pʌcʼʌbʌl chaʼan tijicña miʼ yajñelob ti jiñi paraíso. I cʼʌjñibal miʼ chaʼleñob coltaya tiʼ pejtelel jiñi familia chaʼan miʼ melob jiñi ñuc bʌ eʼtel.

9. ¿Chucoch tijicña tsaʼ mejliyob ti ajñel jiñi quixtañujob cheʼ tsaʼic i ñuqʼuesayob jiñi paraíso?

9 Chaʼan miʼ ñuqʼuesʌntel jiñi paraíso tajol jiñi quixtañujob tojoʼ bʌ miʼ tem chaʼleñob eʼtel chaʼan miʼ tsʼʌctesañob jiñi tsaʼ bʌ i ñaʼta i mel Jehová, i cheʼ bajcheʼ jiñi, miʼ cʼajob i yo (He. 4:11). Mucʼ jach i mejlel lac ñaʼtan chaʼan wen tijicña tsaʼ mejliyob ti chumtʌl. Cheʼ jaʼel, Jehová tsaʼ mejli i yʌqʼueñob i bendición cheʼ tsaʼic to i pʌsʌyob i yutslel yicʼot mi tsaʼʌch i qʼueleyob ti ñuc yambʌlob.

10, 11. ¿Bajcheʼ miʼ mejlel lac tsʼʌctesan jiñi eʼtel chaʼan subtʼan yicʼot cheʼ mi lac sujtesañob ti xcʌntʼan yambʌlob?

10 Ili ora, Jehová an i yʌqʼue i wiñicob jumpʼejl eʼtel: Miʼ chaʼleñob subtʼan yicʼot miʼ sujtesañob ti xcʌntʼan yambʌlob. Chaʼan mi lac tsʼʌctesan, yom mi lac wen qʼuel ti ñuc yambʌlob. Mi mucʼʌch laj cʼuxbin Jehová yicʼot jiñi quixtañujob mi caj lac mel jiñi eʼtel.

11 Cheʼ ti ñaxam bʌ siglo, jiñi apóstol Pablo tsiʼ yʌlʌ chaʼan yicʼot yambʌ xñoptʼañob tsiʼ chaʼleyob eʼtel yicʼot Dios come tsiʼ chaʼleñob pacʼ yicʼot tsiʼ muluyob jiñi wen tʼan chaʼan i Yumʌntel Dios (1 Co. 3:6, 9). Joñonla jaʼel miʼ mejlel lac chaʼlen eʼtel yicʼot Dios. ¿Bajcheʼ? Jiñʌch cheʼ mi la cʌcʼ tiʼ yutslel lac pusicʼal jiñi i yorajlel am bʌ lac chaʼan, lac chubʌʼan yicʼot lac pʼʌtʌlel chaʼan mi lac mel jiñi eʼtel tsaʼ bʌ i yʌqʼueyonla Dios. ¡Jumpʼejlʌch ñuc bʌ eʼtel iliyi!

Mi lac taj lac tijicñʌyel cheʼ mi laj coltan juntiquil quixtañu chaʼan miʼ ñaʼtan jiñi i sujmlel am bʌ ti Biblia. (Qʼuele jiñi párrafo 12).

12, 13. ¿Baqui bʌ majtañʌl tac miʼ mejlel lac taj maʼ wʌl jatet cheʼ mi lac sutqʼuiñob ti xcʌntʼan yambʌlob?

12 Miʼ yʌqʼueñonla lac tijicñʌyel cheʼ bʌ mi la cʌcʼ jiñi i yorajlel am bʌ lac chaʼan yicʼot lac pʼʌtʌlel ti subtʼan. Cabʌl hermanojob am bʌ i yʌcʼʌyob estudio loqʼuem bʌ ti Biblia an i yʌlʌyob chaʼan jiñʌch muʼ bʌ i wen aqʼueñob i tijicñʌyel. Wen utsʼatax ti qʼuelol cheʼ bʌ juntiquil quixtañu miʼ taj i tijicñʌyel cheʼ woli (yʌquel) i cʌn jiñi i sujmlel tac am bʌ ti Biblia, miʼ colel i ñopoñel (chʼujbiya), miʼ qʼuextan i melbal i miʼ tech i sub chuqui miʼ cʌn majlel. Wen tijicña tsiʼ yubi i bʌ Jesús cheʼ tsiʼ qʼuele chaʼan jiñi 70 xcʌntʼañob «tijicñayob» jaʼel come wen chuqui tsiʼ tajayob tiʼ subtʼan (Lc. 10:17-21).

13 Tiʼ petol pañimil, jiñi xsubtʼañob miʼ wen ubiñob i tijicñʌyel cheʼ jiñi wen tʼan chaʼan i Yumʌntel Dios miʼ qʼuextʌben i cuxtʌlel jiñi quixtañujob. Laʼ laj cʌl tiʼ tojlel Anna, juntiquil hermana i bajñelto bʌ tsaʼ bʌ majli ti chumtʌl ti Europa baqui yomto xsubtʼañob. * Tiʼ tsʼijbu: «Mic wen mulan cheʼ cabʌl quixtañu yom i chʼʌmob jumpʼejl estudio. Miʼ wen aqʼueñon c tijicñʌyel jiñi subtʼan. Cheʼ mij cʼotel ti cotot, maʼañix i yorajlel chaʼan mic ñaʼtan jiñi c wocol tac. Cojach mic ñaʼtan jiñi muʼ bʌ c pʌsbeñob estudio, i wocol tac yicʼot chuqui tac miʼ cʼojoʼtañob. Mic sʌclan bajcheʼ miʼ mejlel ñuqʼuesʌbeñob i pusicʼal yicʼot j coltañob. Mij cʌl ti jumpʼejl c pusicʼal chaʼan isujmʌch jiñi tʼan: ‹Ñumen tijicña jini muʼ bʌ i yʌcʼ majtañʌl bajcheʼ jini muʼ bʌ i chʼʌm i majtan›» (Hch. 20:35).

Cheʼ mi lac ñumel ti jujumpʼejl otot mi lac suben jiñi quixtañujob chaʼan miʼ mejlel i jacʼob jiñi wen tʼan chaʼan i Yumʌntel Dios. (Qʼuele jiñi párrafo 14).

14. Anquese mach tiʼ pejtelel quixtañujob miʼ jacʼob jiñi wen tʼan, ¿bajcheʼ miʼ mejlel lac taj lac tijicñʌyel ti subtʼan?

14 Anquese jiñi quixtañujob maʼañic miʼ ñʌchʼtañoñobla, wen mi la cubin lac bʌ come mucʼʌch lac subeñob jiñi wen tʼan. Jiñi la queʼtel muʼ bʌ lac mel ti ili ora lʌcʼʌ lajal bajcheʼ tsaʼ bʌ i mele jiñi xʼaltʼan Ezequiel. Jehová tiʼ sube: «Yom maʼ subeñob c tʼan mi yomob i ñichʼtan o mi mach yomobic» (Ez. 2:7; Is. 43:10). Anquese maʼañic miʼ chʼʌmob ti ñuc jiñi wen tʼan, la cujil chaʼan Dios mucʼʌch i qʼuel ti ñuc jiñi muʼ bʌ lac mel (pejcan Hebreos 6:10). Juntiquil xsubtʼan tsiʼ yʌlʌ: «Tsaʼix lon c chaʼle pacʼ, c mulu lojon yicʼot an lon c mele oración chaʼan Jehová miʼ yʌcʼ ti colel majlel» (1 Co. 3:6).

¿BAJCHEʼ MI LAC TAJ LAC TIJICÑɅYEL?

15. ¿Cojach baʼ mi caj lac pʌsbeñob la cutslel jiñi muʼ bʌ i tʼoxob chuqui an i chaʼañob jaʼel?

15 Jesús yom chaʼan tijicñayonla, jin chaʼan tiʼ subeyonla: «Aqʼuenla. Cheʼ jini, mi caj laʼ wʌqʼuentel wen bʌ i pʼisol, tsʌts tejñʌbil, chejpʌbil, cheʼ wolix ti wejtuyel. Come cheʼ bajcheʼ mi laʼ pʼisben winicob cheʼʌch mi caj laʼ wʌqʼuentel» (Lc. 6:38). Cabʌl quixtañu mucʼʌch i qʼuelob ti ñuc cheʼ mi lac tʼoxbeñob lac chubʌʼan. Pero mach tiʼ pejtelelobic miʼ jacʼob i chʼʌm jiñi muʼ bʌ lac tʼoxbeñob, pero jiñi mucʼʌch bʌ i qʼuelob ti ñuc miʼ mejlel i pʌsob i yutslel jaʼel. Jin chaʼan, yomʌch mi lac pʌs la cutslel anquese jiñi quixtañujob maʼañic miʼ qʼuelob ti ñuc yilal. Mach la cujil chuqui miʼ mejlel ti ujtel cheʼ mi lac pʌs i yutslel lac pusicʼal.

16. ¿Majqui yom mi lac tʼoxben chuqui an lac chaʼan, i chucoch?

16 Jiñi muʼ bʌ i tʼox i chubʌʼan maʼañic miʼ pijtan chaʼan miʼ chaʼ qʼuextʌbentel. Jin chaʼan Jesús tsiʼ yʌlʌ iliyi: «Cheʼ maʼ mel qʼuin, pʌyʌ tilel jini mach bʌ añobic i chubʌʼan, yicʼot mach bʌ weñobic i cʼʌb, yicʼot mach bʌ weñobic i yoc yicʼot xpotsʼob. Mi caj a taj i tijicñʌyel a pusicʼal come mach mejlic i chaʼ qʼuextʌbeñet» (Lc. 14:13, 14). Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan mi caj i yʌqʼuentel bendición jiñi muʼ bʌ i tʼox chuqui an i chaʼan yicʼot «tijicña jini muʼ bʌ i ñaʼtan jini pʼumpʼun bʌ» (Pr. 22:9; Sal. 41:1). Tiʼ sujm, cheʼ mi lac tʼoxben lac chubʌʼan jiñi yambʌlob mi lac taj lac tijicñʌyel.

17. ¿Chuqui tac miʼ mejlel la cʌcʼ chaʼan mi lac taj lac tijicñʌyel?

17 Cheʼ bʌ Pablo tsiʼ chaʼ alʌ tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jesús chaʼan «ñumen tijicña jini muʼ bʌ i yʌcʼ majtañʌl bajcheʼ jini muʼ bʌ i chʼʌm i majtan», mach cojic jach yom i yʌl jiñi chubʌʼañʌl tac, tsiʼ yʌlʌ chaʼan yom mi lac ñuqʼuesʌben i pusicʼal, mi lac tojʼesan yicʼot mi laj coltan jiñi i cʼʌjñibal bʌ i chaʼan (Hch. 20:31-35). Jiñi apóstol tsiʼ cʌntesayonla tiʼ tʼan yicʼot tiʼ melbal chaʼan yom mi lac tʼox jiñi i yorajlel am bʌ lac chaʼan, lac pʼʌtʌlel yicʼot laj cʼuxbiya.

18. ¿Chuqui an i ñaʼtayob jiñi wen yujiloʼ bʌ?

18 Jiñi chajpʌbiloʼ bʌ chaʼan miʼ qʼuelbeñob jiñi i melbal jiñi quixtañujob an i qʼueleyob chaʼan cheʼ bʌ an chuqui mi laj cʌqʼueñob jiñi yambʌlob miʼ yʌqʼueñonla lac tijicñʌyel. Ti jumpʼejl jun miʼ yʌl chaʼan ñumen tijicña jiñi quixtañujob cheʼ an chuqui wen miʼ melob tiʼ tojlel yambʌlob. Cheʼ bajcheʼ an i qʼueleyob jiñi wen yujiloʼ bʌ, cheʼ mi laj coltan jiñi lac piʼʌlob miʼ yʌcʼ chaʼan utsʼat mi la cubin lac bʌ come mi laj coltañob jiñi quixtañujob i tajob i tijicñʌyel. Jiñi wen yujiloʼ bʌ miʼ yʌlob chaʼan yom cheʼ mi lac bajñel ñaʼtan laj coltañob jiñi yambʌlob chaʼan cʼocʼonla mi la cubin lac bʌ yicʼot tijicñayonla. Ili maʼañic miʼ yʌcʼ ti toj sajtel lac pusicʼal come mi lac ñop chaʼan jiñi Biblia jiñʌch i tʼan Jehová, jiñi tsaʼ bʌ i meleyonla (2 Ti. 3:16, 17).

MACH LAJ CɅY LAC TʼOX LAC CHUBɅʼAN

19, 20. ¿Chucoch yomʌch mi lac tʼox lac chubʌʼan?

19 Wocolʌch chaʼan mi lac pʌs i yutslel lac pusicʼal come chumulonla baqui cabʌl quixtañujob mucʼ jach bʌ i bajñel ñaʼtañob i bʌ. Pero, Jesús tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi chaʼpʼejl ñumen ñuc bʌ mandar jiñʌch i cʼuxbintel Jehová tiʼ pejtelel lac pusicʼal, lac ñaʼtʌbal yicʼot lac pʼʌtʌlel, i chaʼan yom mi la cʼuxbin lac piʼʌlob cheʼ bajcheʼ mi laj cʼuxbin lac bʌ (Mr. 12:28-31). Cheʼ bajcheʼ tsaʼ laj qʼuele ti ili temaj, jiñi muʼ bʌ i cʼuxbiñob Dios yomob i lajin. Jehová yicʼot Jesús miʼ pʌsob i yutslel i pusicʼal i miʼ subeñoñobla chaʼan yomʌch mi lac pʌs jaʼel chaʼan mi lac taj jiñi isujm bʌ lac tijicñʌyel. Mi mucʼʌch lac chaʼlen wersa lac tʼoxben Dios yicʼot lac piʼʌlob chuqui an lac chaʼan mi caj i yʌqʼuen i ñuclel Jehová i mi caj lac taj lac wenlel jaʼel yicʼot jiñi yambʌlob.

20 Tiʼ sujm wolix lac ñop laj coltan jiñi yambʌlob, ñumento jiñi la quermañojob (Gá. 6:10). Mi maʼañic mi laj cʌy lac mel, tajol jiñi yambʌlob mi caj i yʌqʼueñonla wocolix laj cʌlʌ yicʼot mi caj i cʼuxbiñoñobla, i mi caj lac taj lac tijicñʌyel. Proverbios 11:25 miʼ yʌl: «Jini mach bʌ chʌquic tiʼ chubʌʼan mi caj i chaʼ aqʼuentel. Jini muʼ bʌ i yʌqʼuen jaʼ yambʌ am bʌ i tiquin tiʼ mux i lajmel i tiquin tiʼ jaʼel». Ti laj cuxtʌlel yicʼot ti lac subtʼan cabʌl bajcheʼ mi mejlel lac pʌs i yutslel lac pusicʼal i mi la cʌcʼ chuqui tac an lac chaʼan. Ti yambʌ temaj mi caj laj qʼuel bajcheʼ tac miʼ mejlel lac pʌs.

^ parr. 13 Jiñi cʼabaʼʌl tsaʼ qʼuextʌyi.