1. Ɛzɩma Yehowa wondu kɩlɩzɩtʋ wɩlɩɣ se ɛkɛ Ɛsɔ kʋjɔʋ tʋ?

YEHOWA ɖeke kaawɛna pʋcɔ nɛ ɛpaɣzɩ wondu lɩzʋʋ, ɛlɛ ɛtaamaɣzɩɣ e-ɖeke ɛ-yɔɔ. Ɛha wezuu e-wondu kɩlɩzɩtʋ ndʋ tɩsɩm lɔŋ yɔ, pʋ-tɔbʋʋ se Ɛsɔ tiyiyaa nɛ ɛyaa. “Ɛsɔ koboyaɣ tʋ” Yehowa sɔɔlaa se ɛha e-wondu kɩlɩzɩtʋ mbʋ pɩwɛ ɖeu yɔ. (1 Tim. 1:11; Yak. 1:17) Nɛ ɛsɔɔlaa se ɖɩwɛɛ taa leleŋ taa, pʋyɔɔ ɛwɩlɩɣ-ɖʋ se ɖɩkɛ kʋjɔŋ laɖaa.​—Roma 1:20.

2, 3. (a) Ɛbɛ yɔɔ haʋ haɣ-ɖʋ taa leleŋ? (b) Ɛbɛ taa ɖɩkaɣ tazʋʋ?

² Ɛsɔ lɩzɩ ɛyʋ ɛ-lɛzʋʋ. (Kiɖe 1:27) Pɩwɩlɩɣ se Ɛsɔ lɩzɩ-ɖʋ se ɖɩpɩzɩ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ-ɩ nɛ ɖɩwɛɛnɩ ɛ-wɛtʋ. Pɩsa nɛ ɖihiɣ taa leleŋ nɛ koboyaɣ lɛ, pɩcɛyaa se ɖɩmaɣzɩnɩ Yehowa kɩɖaʋ pɩtɩŋnɩ ɛzɩma ɖɩmaɣzɩɣ lalaa yɔɔ nɛ ɖɩsɔɔlʋʋ faaa nɛ ɖɩlakɩ-wɛ kʋjɔŋ yɔ pɩ-yɔɔ. (Fil. 2:3, 4; Yak. 1:5) Ɛbɛ yɔɔ? Tobi lɛ, mbʋ Yehowa lɩzɩ-ɖʋ. Paa ɖɩtɩtalɩ pilim yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Yehowa, kʋjɔŋ labʋ hɔɔlʋʋ taa.

³ Bibl wɩlɩɣ-ɖʋ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkɛ kʋjɔŋ laɖaa yɔ. Iyele nɛ ɖɩna lɔŋ weyi Bibl tasɩ-ɖʋ pɩlɩɩnɩ kʋjɔʋ labʋ yɔɔ yɔ ɩ-taa nɩɩyɩ. Ðɩkaɣ naʋ ɛzɩma kʋjɔŋ labʋ yeki se ɖɔ-tɔm ɛkɛdɩnɩ Ɛsɔ  nɛ ɛzɩma wɛtʋ ndʋ tɩ-wɛnʋʋ sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩla tʋmɩyɛ nɖɩ Ɛsɔ ɖʋ-ɖʋ yɔ. Ðɩkaɣ naʋ ɖɔɖɔ nɔɔ kʋɖʋmaɣ ŋga kɛwɛ kʋjɔŋ labʋ nɛ taa leleŋ pɛ-hɛkʋ taa yɔ nɛ mbʋ pʋyɔɔ pɩcɛyaa se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩwɛɛnɩ wɛtʋ ndʋ yɔ.

4, 5. Kɩɖaŋ weyi Yehowa nɛ Yesu paha-ɖʋ kʋjɔŋ labʋ nʋmɔʋ taa?

⁴ Yehowa sɔɔlaa se ɖɩmaɣzɩnɩ-ɩ, nɛ pʋyɔɔ lɛ, ɛ-taa lakɩ leleŋ alɩwaatʋ ndʋ ɛnaɣ se ɖɩkɛ kʋjɔŋ laɖaa yɔ. (Efɛz. 5:1) Ɛzɩma Ɛsɔ lɩzɩ-ɖʋ nɛ ɛsɩɩ-ɖʋ lone kɩbanɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa ñɩm sakɩyɛ wɛɛ yɔ, pɩwɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se ɛsɔɔlaa se ɖɩnɩɩ leleŋ. (Keɣa 103:24; 138:13-16) Pʋyɔɔ lɛ, alɩwaatʋ ndʋ ɖɩñakɩ pana se ɖiyele nɛ lalaa wɛɛ taa leleŋ taa yɔ, ɖɩɖʋʋ-ɩ hɩɖɛ.

⁵ Kʋjɔŋ labʋ nʋmɔʋ taa lɛ, toovenim Krɩstʋ ñɩma maɣzɩɣnɩ Krɩstʋ weyi ɛha-ɖʋ kɩɖaʋ ŋgʋ kɩtalɩ pilim yɔ. Yesu maɣmaɣ yɔɔdaa se: “Ɛyʋ Pɩyalʋ kɔm se ɛpɩsɩ ɛ-tɩ yom nɛ ɛya ɛyaa sakɩyɛ ñʋʋ.” (Mat. 20:28) Pʋyɔɔ apostoloo Pɔɔlɩ seɣti Krɩstʋ ñɩma nɛ ɛyɔɔdɩ se: “Ɩwɛɛnɩ ɖama yɔɔ maɣzɩm mbʋ pɩɩwɛ Yesu Krɩstʋ taa yɔ . . . Eluzi ɛ-tɩ nɛ ɛpɩsɩ ɛ-tɩ yom.” (Fil. 2:5, 7) Pɩwɛɣ ɖeu se ɖa-taa paa anɩ ɛpɔzɩ ɛ-tɩ se: ‘Manpɩzɩɣ nɛ mamaɣzɩnɩ Yesu kɩɖaʋ nɛ pɩkɩlɩ ɛzɩma menɖiɣni labʋ yɔ?’​—Kalɩ 1 Pɩyɛɛrɩ 2:21.

6. Lɔŋ weyi Yesu kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ pɩtɩŋnɩ Samaarii tʋ koobiɖe tʋ kɩɖaʋ ŋgʋ ɛhawa yɔ kɩ-yɔɔ? (Cɔnɩ kiɖe tɛɛ kɩlɛmʋʋ.)

⁶ Ye ɖɩmaɣzɩɣnɩ Yehowa nɛ Yesu pa-kɩɖaŋ weyi ɩtalɩ pilim yɔ, nɛ ɖɩmaɣzɩɣ mbʋ pɩwazɩɣ lalaa yɔ pɩ-yɔɔ, nɛ ɖɩñɩnɩɣ ɖɔɖɔ nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩsɩnɩ-wɛ pa-kɩcɛyɩm taa yɔ, ɖɔ-tɔm kɛdɩɣnɩ Yehowa. Toovenim taa lɛ, Samaarii tʋ kɩɖaʋ ŋgʋ Yesu hawa yɔ, kɩ-taa ɛwɩlɩ kpayɩ kpayɩ se ɛsɔɔlaa se ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa ɛla mbʋ papɩzɩɣ yɔ, nɛ pasɩnɩ lalaa halɩ pɩkpɛndɩnɩ mba pa nɛ wɛ patɩlɩɩnɩ ɖoli kʋɖʋm yɔ. (Kalɩ Luka 10:29-37.) Ŋtɔzʋʋ tɔm ndʋ Yuuda tʋ nɔɔyʋ pɔzɩ Yesu nɛ ɛlɛ cosi-i nɛ ɛyɔɔdɩ Samaarii tʋ koobiɖe tʋ kɩɖaʋ tɔm yɔ tɩ-yɔɔ? Ɛpɔzɩ-ɩ se: “Akɛ mon-koobu?” Tɔm ndʋ Yesu cosi-i yɔ, tɩwɩlɩɣ se ye ɖɩsɔɔlaa se ɖɔ-tɔm ɛkɛdɩnɩ Ɛsɔ yɔ, pɩpɔzʋʋ se ɖitisi faaa nɛ ɖɩla lalaa kʋjɔŋ ɛzɩ Samaarii tʋ ɛnʋ yɔ.

7. Ɛzɩma ɖɩwɩlɩɣ se ɖa-taa tɛma se mbʋ payɩ Ɛsɔ lakɩ yɔ, mbʋ kpaɖɩnɩ ɖeu? Lɩzɩ pɩ-taa.

⁷ Lɩmaɣza kɩbana sakɩyɛ yɔɔ Krɩstʋ ñɩma sɔɔlɩ kʋjɔŋ labʋ. Lɩmaɣza ana a-taa lɛɛɖɛ tukuuni tɔm ndʋ Sataŋ yɔɔdɩ Edɛɛnɩ kaɖaɣ taa yɔ. Ɛzɩma tɩyɛ? Sataŋ wɩlaa se Aɖam nɛ Ɛva nɛ pe-liɖe taa ñɩma kpeekpe pɩzɩɣ nɛ pɛwɛɛ koboyaɣ taa ye pamaɣzɩɣ pa-maɣmaɣ pa-tɩ yɔɔ yeke, pasɩɣ pɛ-kɛzɛɣa kajalaɣ lone taa nɛ pekiziɣ Ɛsɔ welisinuu yɔ. Ɛva kaasɔɔlaa se ɛwɛɛ ɛzɩ Ɛsɔ yɔ, mbʋ yebina nɛ etisi tɔm ndʋ Sataŋ yɔɔdaa yɔ tɩ-yɔɔ. Aɖam ɖɔɖɔ labɩ mbʋ pɩwɩlɩɣ se ɛɛsɔɔlaa se ɛ-tɔm ɛkɛdɩnɩ Ɛva yɔ. (Kiɖe 3:4-6) Mbʋ pɩlɩ pɩ-taa yɔ, ɖiɖiɣni-pʋ naʋ nɛ ɖɛ-ɛsa. Piɖeni men-ɖeke wɛtʋ ɛɛhaɣ ɛyʋ taa leleŋ ɛlɛ ɛsɩñɩŋɩyɛ pɩkɔŋna. Ye ɖɩkɛ kʋjɔŋ laɖaa yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se ɖa-taa tɛma se mbʋ payɩ Ɛsɔ lakɩ yɔ, pɩwɛ ɖeu nɛ pɩkpaɖɩ pɩtɩŋa.

8. Ɛbɛ yɔɔ pɩɩwɛɛ se Aɖam nɛ Ɛva pɛkɛ mba pahaɣ faaa yɔ?

⁸ Paa Aɖam nɛ Ɛva ɖeke Ɛsɔ kaacalɩ sɩʋ Edɛɛnɩ kaɖaɣ taa yɔ, ɛɖʋ-wɛ paɣtʋ natʋyʋ nɛ tɩpɩzaɣ se tɩsɩnɩ-wɛ nɛ pamaɣzɩ mbʋ piɖeɣni lalaa yɔ pɩ-yɔɔ. Yehowa wazɩ Aɖam nɛ Ɛva nɛ eheyi-wɛ se palʋlɩ nɛ pohuu nɛ posu tɛtʋ yɔɔ nɛ  pañazɩ tɩ-yɔɔ wondu. (Kiɖe 1:28) Wondu Lɩzɩyʋ kaasɔɔlaa se piɖeni e-wondu kɩlɩzɩtʋ kpeekpe, pʋyɔɔ pɩɩwɛɛ se Aɖam nɛ Ɛva pamaɣzɩ mbʋ pɩpɩzɩɣ nɛ piɖeni piya nzɩ palʋlʋʋ yɔ pɩ-yɔɔ. Ɛsɔ kaasɔɔlaa se Paradisuu ɛwɛɛ tɛtʋ kpeekpe yɔɔ nɛ pɩwazɩ Aɖam hɔʋ taa ñɩma. Pʋcɔ nɛ papɩzɩ nɛ pala tʋmɩyɛ sɔsɔɖɛ nɖɩ lɛ, pɩɩpɔzaa se nɔɔ kʋɖʋmaɣ ɛwɛɛ Aɖam hɔʋ taa ñɩma kpeekpe hɛkʋ taa.

9. Ɛbɛ yɔɔ tʋmɩyɛ labʋ se tɛtʋ kpeekpe ɛpɩsɩ Paradisuu pɩzaɣ se pɩha ɛyaa taa leleŋ?

⁹ Pʋcɔ nɛ abalaa nɛ halaa mba patalɩ pilim yɔ, papɩzɩ nɛ peyele tɛtʋ kpeekpe pɩsɩ Paradisuu lɛ, pɩpɔzʋʋ se pala nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ Yehowa nɛ ɛ-tamaɣ la. Mbʋ yekina nɛ pasʋʋ ɛ-ɖɩhɛzɩyɛ taa. (Ebr. 4:11) Maɣzɩ wazasɩ nzɩ tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩ-labʋ pɩzaɣ se pɩkɔnɩ-wɛ yɔ sɩ-yɔɔ nɛ ŋna! Ɛzɩma pahaɣaɣ pa-tɩ faaa se pala mbʋ pɩwazɩɣ lalaa yɔ, pɩpɩzaɣ se piyele nɛ pehiɣ wazasɩ sɔsɔsɩ nɛ taa leleŋ siŋŋ.

10, 11. Ɛbɛ yɔɔ tɔm susuu nɛ kpɛlɩkɩyaa labʋ tʋmɩyɛ haɣ taa leleŋ nɛ pɩtɛ pɩkɛnɩ ɖɔɖɔ hɩɖɛ ɖʋʋ?

¹⁰ Sɔnɔ Yehowa ɖʋ ɛ-samaɣ tʋmɩyɛ se kosusi tɔm nɛ kala ɛyaa pɩsɩ tɔmkpɛlɩkɩyaa. Pɩsa nɛ ɖɩpɩzɩ nɛ ɖɩla tʋmɩyɛ nɖɩ lɛ, pɩcɛyaa se ɖɩmaɣzɩ lalaa kɛzɛɣa yɔɔ siŋŋ. Ye sɔɔlɩm mbʋ ɖɩwɛnɩ Ɛsɔ nɛ ɛyaa lalaa pɔ-yɔɔ yɔ mbʋ seɣtiɣni-ɖʋ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩla tʋmɩyɛ nɖɩ.

¹¹ Kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa, Pɔɔlɩ yɔɔdaa se ɛ nɛ koobiya lalaa pɛkɛ “Ɛsɔ sɩnɩyaa” mbʋ pʋyɔɔ yɔ poɖuwaɣ Kewiyaɣ ɖomaɣ nɛ pamɩzɩɣ kɔ-yɔɔ lɩm. (1 Kɔr. 3:6, 9) Sɔnɔ, ɖa ɖɔɖɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkɛ “Ɛsɔ sɩnɩyaa” ye ɖɩhaɣ ɖa-alɩwaatʋ, ɖa-ñɩm nɛ ɖo-ɖoŋ faaa se ɖɩla tɔm susuu tʋmɩyɛ nɖɩ Ɛsɔ ɖʋ-ɖʋ yɔ. Waɖɛ sɔsɔɖɛ kpem pɩkɛnaa!

12, 13. Wazasɩ nzɩ kpɛlɩkɩyaa labʋ tʋmɩyɛ kɔŋna?

¹² Ye ɖɩhaɣ ɖa-alɩwaatʋ nɛ ɖo-ɖoŋ tɔm susuu nɛ kpɛlɩkɩyaa labʋ tʋmɩyɛ taa yɔ, ɖihikiɣ taa leleŋ siŋŋ. Koobiya sakɩyɛ mba pehiɣ waɖɛ nɛ pɛkpɛlɩkɩɣnɩ ɛyaa Bibl nɛ pɛɖɛɣnɩ ɛsɩndaa yɔ, peɖiɣzinaa se taa leleŋ nɩɩyɩ fɛyɩ nɛ pɩtalɩ weyi waɖɛ nɖɩ ɖɩ-wɛnʋʋ kɔŋna yɔ. Ðihikiɣ taa leleŋ siŋŋ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩnaɣ ɛyaa mʋʋ toovenim tɔm, pe-tisuu kpaɣ ɖoŋ, palakɩ lɛɣzɩtʋ nɛ papaɣzɩ heyuu lalaa tɔm ndʋ pɛkpɛlɩkaa yɔ. Yesu ɖɔɖɔ taa kaalabɩ leleŋ siŋŋ alɩwaatʋ ndʋ tɔm kpɛlɩkɩyaa 70 waa mba etiyaa yɔ ‘papɩsaa pɔkɔɔ nɛ amɛya siŋŋ’ nɛ pɛkɛdɩ-ɩ pee kɩbana wena pɔ-tɔm susuu lʋlaa yɔ.​—Luka 10:17-21.

¹³ Ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ tɔm susuyaa taa lakɩ leleŋ alɩwaatʋ ndʋ panaɣ toovenim tɔm lɛɣzɩɣ ɛyaa weziŋ caɣʋ yɔ. Yele nɛ ɖɩyɔɔdɩ koobu halɩñɩnʋ Anna weyi ɛkɛ ɛɖanɛ yɔ ɛ-kɩɖaʋ tɔm. Ɛɛsɔɔlaa se ɛwalɩsɩ ɛ-tɔm susuu tʋmɩyɛ, pʋyɔɔ ɛkʋyɩ ɛ-tɛ nɛ ewolo Erɔɔpɩ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ egeetiye naɖɩyɛ taa. Pɩɩpɔzɩ tɔm susuyaa sakɩyɛ egeetiye  nɖɩ ɖɩ-taa. * Ɛmawa se: “Cɩnɛ pɩwɛ kɛlɛʋ se ɛyʋ ehiɣ waɖɛ nɛ ɛ nɛ ɛyaa papaɣzɩ Bibl kpɛlɩkʋʋ nɛ mɔnsɔɔlɩ tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩ-labʋ kpem. Tɔm susuu tʋmɩyɛ haɣ-m taa leleŋ siŋŋ. Malɩɣnɩ tɔm susuu nɛ menkpe lɛ, mɛnfɛyɩnɩ alɩwaatʋ se mamaɣzɩ ma-maɣmaɣ mɔ-yɔɔ. Mamaɣzɩɣ kala wena men-Bibl kpɛlɩkɩyaa katɩɣ nɛ nɩɣzɛ wena a-taa pɛwɛɛ yɔ pɩ-yɔɔ. Mamaɣzɩɣ se mana nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ manpɩzɩɣ mantɩŋna nɛ mankpazɩ-wɛ ɖoŋ nɛ mansɩnɩ-wɛ ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ. Nɛ piyeba nɛ man-taa tɛ se toovenim lɛ ‘haʋ wɛ leleŋ pɩkɩlɩ mʋʋ.’”​—Tʋma 20:35.

14. Paa ɛyaa cabɩ iwelisiɣni tɔm kɩbandʋ yɔ, ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖihiɣ taa leleŋ tɔm susuu taa?

¹⁴ Tɔm susuu haɣ taa leleŋ halɩ pɩkpɛndɩnɩ lona wena a-taa paamʋʋ-ɖʋ camɩyɛ yɔ nɛ afɛyɩ ɛzɩ ɖenɖe Anna susi tɔm yɔ. Ye ŋñakɩ pana nɛ ŋsusuu tɔm ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ nɛ ŋŋfɛɣ nɔɔyʋ ñe-egeetiye taa yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se ŋkaɣ hiɣu taa leleŋ siŋŋ. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖihiɣ taa leleŋ siŋŋ ye ɖɩhaɣ ɛyaa waɖɛ se pamʋ tɔm kɩbandʋ yɔ, halɩ pɩkpɛndɩnɩ mba paawelisiɣni-ɖʋ yɔ. Ðɔ-tɔm susuu tʋmɩyɛ nɩɣzɩnɩ tʋmɩyɛ nɖɩ Yehowa kaaɖʋ nayʋ Ezekɩyɛɛlɩ yɔ. Eheyi-i se: “Ŋkeheyi-wɛ mɔn-tɔm, paa pewelisiɣ, paa paawelisiɣ.” (Ezek. 2:7; Iza. 43:10) Paa ɛyaa iwelisiɣ yaa paawelisiɣ yɔ, ye ɖɩha ɖa-tɩ faaa nɛ ɖisusuu Ɛsɔtɔm yɔ, pɩhaɣ-ɖʋ taa leleŋ. Ðɩnawa se ɖa-pana ñaɣʋ tɩkɛ falaa Yehowa ɛsɩndaa. (Kalɩ Ebree 6:10.) Tɔm susuyu nɔɔyʋ kaawɛnɩ lɩmaɣza kɩbana ana. Ɛyɔɔdaa pɩlɩɩnɩ ɛ-tɔm susuu yɔɔ se: “Ðiɖuwa, ɖɩmɩzɩ lɩm, nɛ ɖɩtɩmɩɣ nɛ ɖɩtaɣ liu se Yehowa kaɣ yebu nɛ pɩpaɣlɩ.”​—1 Kɔr. 3:6.

15. (a) Wɛtʋ ndʋ ɛyaa sakɩyɛ wɛnɩ kʋjɔŋ weyi ɖɩlakɩ-wɛ yɔ ɩ-yɔɔ? (b) Nɛ pɩwɛɛ se ɖiyele nɛ pa-lakasɩ wɛɛnɩ ɖoŋ ɖɔ-yɔɔ?

¹⁵ Yesu sɔɔlaa se ɖihiɣ taa leleŋ pɩtɩŋnɩ ɛzɩma ɖɩlakɩ kʋjɔŋ yɔ pɩ-yɔɔ. Eseɣti-ɖʋ se: “Ɩha nɛ paaha-mɩ, ɩhaɣ lalaa haʋ mbʋ yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ pakaɣ-mɩ haʋ nɛ pʋɖɔɔ-mɩ. Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɩkɛdɩɣ nɛ caɖaɣ ŋga nɛ ɩhaɣ yɔ, ŋga pɛkɛdɩɣna nɛ paha-mɩ.” (Luka 6:38) Toovenim lɛ, pɩtɩkɛ ɛyaa tɩŋa wɩlɩɣnɩ pɛ-ɛsɩmɩyɛ kʋjɔŋ weyi ɖɩlakɩ-wɛ yɔ ɩ-yɔɔ. Paa mbʋ yɔ, mba  pɛwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ yɔ, pɩkaɣ-wɛ seɣtuu nɛ pala ɖɔɖɔ kʋjɔŋ lalaa. Pʋyɔɔ lɛ, wolo pɩ-yɔɔ nɛ ŋlakɩ kʋjɔŋ lalaa paa ɛyaa ɩfɛyɩnɩ ɛsɩmɩyɛ yɔ. Ŋŋpɩzɩɣ nɛ ŋtɩlɩ ɖoŋ kɩbaŋ weyi ña-kʋjɔŋ labʋ pɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛnɩ ɛyaa yɔɔ yɔ.

16. Ɛbɛ pɩwɛɛ se piseɣti-ɖʋ nɛ ɖɩla lalaa kʋjɔŋ?

¹⁶ Mba pɛkɛ kʋjɔŋ laɖaa toovenim ñɩma yɔ, paaɖaŋɩɣ se pɛhɛyɩ-wɛ nabʋyʋ pɩ-yɔɔ. Tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ Yesu ñɩkaɣ niye alɩwaatʋ ndʋ ɛyɔɔdaa se: “Ŋlakɩ kazandʋ lɛ, yaa kʋñɔndɩnaa, kaakalasɩ, naŋgbatitiliŋ tɩnaa, nɛ yʋlʋmaa; nɛ ŋnɩɩ leleŋ, se paapɩzɩɣ pɛhɛyɩ-ŋ pi-ɖeɖe.” (Luka 14:13, 14) Bibl yɔɔdʋʋ se: “Weyi ɛkɛ ɛsɩyɛ kɩbanɖɛ tʋ yɔ, pakaɣ ɛ-yɔɔ wazʋʋ.” Kɩyɔɔdʋʋ ɖɔɖɔ se: “Koboyaɣ tʋ lɛ weyi ɛmaɣzɩɣ kʋñɔndʋ nɛ ɛjam pɔ-yɔɔ yɔ.” (Adu. 22:9; Keɣa 40:1) Toovenim taa lɛ, ɖihikiɣ taa leleŋ siŋŋ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩsɩɣnɩ lalaa yɔ.

17. Kʋjɔŋ weyi labʋ kaɣ-ŋ haʋ taa leleŋ?

¹⁷ Pɔɔlɩ labɩnʋʋ tʋmɩyɛ tɔm ndʋ Yesu yɔɔdaa se “haʋ wɛ leleŋ pɩkɩlɩ mʋʋ” yɔ, pɩtɩkɛ tomnaɣ yɔɔ wondu haʋ tɔm ɖeke ɛyɔɔdaɣ ɛlɛ ɛyɔɔdaɣ ɖɔɖɔ ɛzɩma ɖɩkpazɩ lalaa ɖoŋ, ɖɩsɩnɩ-wɛ nɛ ɖɩɖʋ nesi mba pɛwɛ kɩcɛyɩm taa yɔ pɩ-tɔm. (Tʋma 20:31-35) Apostoloo Pɔɔlɩ tɩŋnɩ ɛ-yɔɔdaɣ nɛ ɛ-lakasɩ yɔɔ nɛ ɛwɩlɩ-ɖʋ se pɩcɛyaa se ɖɩha ɖa-tɩ, pʋ-tɔbʋʋ se ɖa-alɩwaatʋ, ɖo-ɖoŋ nɛ ɖɔ-sɔɔlɩm.

18. Tɔm ndʋ ñɩnɩyaa sakɩyɛ yɔɔdaa pɩlɩɩnɩ kʋjɔŋ labʋ yɔɔ?

¹⁸ Ñɩnɩyaa ɖɔɖɔ kɔm nɛ peɖiɣzina se haʋ haɣ ɛyaa taa leleŋ. Takayaɣ nakɛyɛ yɔɔdaa se: “Ɛyaa kɛdaa se pehikiɣ taa leleŋ siŋŋ alɩwaatʋ ndʋ palakɩ camɩyɛ lakasɩ ɛyaa lalaa yɔ.” Ñɩnɩyaa yɔɔdaa ɖɔɖɔ se pɩcɛyaa se ɖɩsɩɣnɩ lalaa nɛ pɩsa nɛ ɖe-wezuu caɣʋ wɛɛnɩ kaɖʋwa nɛ tɔbʋʋ nɩʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ mbʋ yekina nɛ ɖɩcɔŋnɩ ɖa-kɩcɛyɩm mbʋ pɩ-tɔm kɩlɩ cɛyʋʋ yɔ pi-ɖeɖe. Pʋyɔɔ ɖoŋ ɖoŋ lɛ, ñɩnɩyaa seɣtiɣ ɛyaa se paha pa-tɩ faaa nɛ pala pa-ajɛɛ taa sɩnʋʋ tʋma nɛ pɩsa nɛ pɛwɛɛnɩ tɔnʋʋ taa alaafɩya nɛ pehiɣ taa leleŋ. Tɔm ndʋ tɩɩɖɩɣzɩɣ mba petisiɣ se Bibl lɩnɩ ɖa-Caa kʋsɔɔlʋ Yehowa cɔlɔ yɔ.—2 Tim. 3:16, 17.

19, 20. Lɩmaɣza wena yɔɔ ŋsɔɔlaa se ŋkɛ kʋjɔŋ laɖʋ?

¹⁹ Ye mba pɔcɔ-ɖʋ nɛ pata yɔ, pasɩɣ pɛ-kɛzɛsɩ kajalaɣ lone taa yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ-ɖʋ kaɖɛ se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩkɛ kʋjɔŋ laɖaa. Ɛlɛ Yesu yɔɔdaa se paɣtʋ naalɛ ndʋ tɩkɛ sɔsɔtʋ yɔ, ndʋ lɛ se ɖɩsɔɔlɩ Yehowa nɛ ɖa-laŋɩyɛ pilim, ɖe-ciyam pilim, ɖa-maɣzɩm kpeekpe nɛ ɖo-ɖoŋ kpeekpe nɛ ɖɩsɔɔlɩ ɖɔɖɔ ɖo-koobiya ɛzɩ ɖa-maɣmaɣ yɔ. (Mark. 12:28-31) Ɛzɩ ɖɩkpɛlɩkʋʋ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa yɔ, mba pɔsɔɔlɩ Yehowa yɔ, pamaɣzɩɣnɩ-ɩ. Yehowa nɛ Yesu pɛkɛ kʋjɔŋ laɖaa. Nɛ peseɣtiɣ-ɖʋ se ɖa ɖɔɖɔ ɖɩla mbʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, piyeki nɛ ɖihiɣ taa leleŋ siŋŋ. Ye ɖɩñakɩ pana nɛ ɖɩwɩlɩɣ se ɖɩkɛ kʋjɔŋ laɖaa, mbʋ ɖɩlakɩ Yehowa nɛ ɖo-koobiya yɔ pɩ-taa kɔyɔ, pɩɖʋʋ Yehowa hɩɖɛ nɛ pɩwazɩɣ ɖa-maɣmaɣ nɛ ɛyaa lalaa.

²⁰ Ðɩɩpɩtɩɣ se ŋwɛɛ nɛ ŋñakɩ pana nɛ ŋhaɣ ña-tɩ faaa nɛ ŋsɩɣnɩ lalaa, kɔzɩ kɔzɩ ño-koobiya Krɩstʋ ñɩma. (Gal. 6:10) Ye ŋwobi pɩ-yɔɔ nɛ ŋlakɩ mbʋ yɔ, ñɔ-tɔm kɛdɩɣnɩ-wɛ nɛ pɔsɔɔlɩ-ŋ nɛ ña ɖɔɖɔ ŋkaɣ hiɣu taa leleŋ. Aduwa 11:25 yɔɔdʋʋ se: “[Ɛyʋ] weyi ɛlakɩ kɩbandʋ yɔ, pakaɣ-ɩ haɣzʋʋ; nɛ weyi ɛkʋʋ lɔkɔtʋ yɔ, pakaɣ ɛ-lɔkɔtʋ kʋʋ ɖɔɖɔ.” Ɛlɛ ŋpɩzɩɣ nɛ ŋtɩŋnɩ nʋmɔŋ sakɩyɛ yɔɔ nɛ ŋwɩlɩ se ŋfɛyɩnɩ piɖeni men-ɖeke wɛtʋ, ɛlɛ ŋsɔɔlɩ lalaa kɩbandʋ labʋ faaa, tɔm susuu taa yaa ñe-wezuu caɣʋ hɔɔlɩŋ lɛɛŋ taa. Tɔm ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa, ɖɩkaɣ tazʋʋ nʋmɔŋ ɛnɩ ɩ-taa nɩɩyɩ taa.