1. Ta eo ej kam̦ool bwe Jeova ejouj im em̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan armej ro?

MEÑE Jeova ear make iaan m̦okta jãn an kar kõm̦anm̦an men otemjej, ak ear jab l̦õmn̦ak wõt kõn e make. Ear lel̦o̦k mour ñan enjel̦ ro ilañ me ear kõm̦anm̦an er im bareinwõt ñan armej ro. Jeova ej juon “Anij em̦õn̦õn̦õ” im ekõn̦aan lel̦o̦k men ko rem̦m̦an ñan aolep armej. (1 Ti. 1:11; Jem. 1:17) Im kõnke Jeova ekõn̦aan bwe jen bar m̦õn̦õn̦õ, ej katakin kõj bwe jen jouj ilo ad m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro jet.​—Rom 1:20, UBS.

2, 3. (1) Etke jej m̦õn̦õn̦õ ñe jej lel̦o̦k ñan ro jet? (2) Ta ko jenaaj etale ilo katak in?

² Anij ear kõm̦anm̦an armej ilo nemãmeen wõt e. (Jen. 1:27) Mel̦el̦ein men in bwe Jeova ear kõm̦anm̦an kõj bwe jen kwal̦o̦k kadkad ko kadkadin. Bwe jen lukkuun m̦õn̦õn̦õ im bwe Jeova en bar buñbũruon ippãd, jej aikuj in l̦oore joñak eo an ilo ad kwal̦o̦k ad itoklimo kõn ro jet im m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k men ko ewõr ippãd ñan er. (Pil. 2:3, 4, UBS; Jem. 1:5, UBS) Etke? Kõnke ãindein wãween an kar Jeova kõm̦anm̦an kõj. Kõn men in, meñe jejjab weeppãn, ak jemaroñ anõke Jeova ilo ad m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro jet.

³ Kiiõ jenaaj etale jet iaan men ko Baibõl̦ ej katakin kõj kõn ad  m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro jet. Jenaaj katak kõn unin an Jeova buñbũruon ippãd ñe jej jouj im m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro jet. Bareinwõt, jenaaj katak kõn ewi wãween ad m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro jet ej jipañ kõj ñan kõm̦m̦ane jerbal eo Jeova ear letok ñan kõj, im etke jem̦õn̦õn̦õ ñe jej lel̦o̦k ñan ro jet. Im jenaaj katak etke jej aikuj wõnm̦aanl̦o̦k wõt ilo ad m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro jet.

4, 5. Ewi wãween an Jeova im Jesus kwal̦o̦k aerro jouj im m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan armej ro, im etke jej aikuj anõke joñak in aerro?

⁴ Jeova ekõn̦aan bwe jen anõke e, im ej buñbũruon ippãd ñe jej m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro jet. (Ep. 5:1, UBS) Bareinwõt, Jeova ekõn̦aan bwe jen m̦õn̦õn̦õ. Im ej alikkar men in ilo an kar kõm̦anm̦an kõj ilo juon wãween elukkuun em̦m̦an, im kõm̦m̦an bwe lal̦ in im aolep men ko ie ren aiboojoj im bwe jen m̦õn̦õn̦õ kaki. (Sam 104:24; 139:13-16, UBS) Kõn men in, jej nõbar Jeova ñe jej kate kõj ñan kõm̦m̦an bwe ro jet ren m̦õn̦õn̦õ.

⁵ Kũrjin ro rem̦ool rej bar anõke Christ, eo ear likũt juon joñak em̦m̦an kõn wãween ad maroñ jouj im m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro jet. Jesus ear ba: “Nejin armej ear jab itok bwe armej ren jerbal ñan E, a bwe En jerbal ñan er, im lel̦o̦k An mour bwe En pinmuur ñan ro rellõñ.” (Matu 20:28) Bareinwõt rijjilõk Paul ear rõjañ Kũrjin ro im ba: “L̦õmn̦ak in en pãd ilo kom̦, eo ear bareinwõt ilo Christ Jesus . . . Ear make kajeram̦õl E, im bõk wãween rũkarejar.” (Pil. 2:5, 7) Innem kõj kajjojo jej aikuj kajjitõk ippãd make, ‘Imaroñ ke kate eõ bwe en l̦apl̦o̦k aõ anõke joñak eo an Jesus?’​—Riit 1 Piter 2:21.

6. Ta eo Jesus ear katakin kõj kake ilo bwebwenatoun RiSameria eo me ear m̦õn̦õn̦õ in jipañ rũturin? (Lale pija eo ilo jinoin katak in.)

⁶ Jeova ej buñbũruon ippãd ñe jej l̦oor joñak eo em̦m̦an me e im Nejin rar likũti ñan kõj. Jej l̦oore joñak in aerro ñe jej kwal̦o̦k ad itoklimo kõn aolep armej, im lale ta ko jemaroñ jipañ er kaki. Jesus ear kwal̦o̦k ewi joñan an men in aorõk ke ear kwal̦o̦k bwebwenato eo kõn RiSameria eo ear m̦õn̦õn̦õ in jipañ rũturin. (Riit Luk 10:29-37.) Ear katakin rũkal̦oor ro an bwe rej aikuj jipañ ro jet, jekdo̦o̦n wõn im jekdo̦o̦n ia eo rej itok jãne. Kwõj ke keememej ta unin an kar Jesus kwal̦o̦k bwebwenato in? Ej kõnke em̦m̦aan eo me ej juon RiJu ear kajjitõk ippãn im ba: “Wõn eo rũturũ?” Uwaak eo an Jesus ñan em̦m̦aan in ej katakin kõj bwe el̦aññe jekõn̦aan bwe Jeova en buñbũruon ippãd, jej aikuj in kwal̦o̦k jouj ñan ro jet ãinwõt kar RiSameria eo.

7. Ewi wãween ad kwal̦o̦k ad tõmak bwe aolep men ko Jeova ej kõm̦m̦ani rejim̦we im rem̦m̦an ñan kõj? Jouj im kõmel̦el̦e.

⁷ Bar juon unin ad m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro jet ej kõn men eo ear wal̦o̦k ilo jikin kallib in Iden. Setan ear ba ñan Adam im Iv bwe renaaj lukkuun m̦õn̦õn̦õ el̦aññe reban pokake Jeova im l̦õmn̦ak wõt kõn er make. Iv ear l̦õmn̦ak wõt kõn e make im ear kõn̦aan bwe en ãinwõt Anij. Adam ear bar l̦õmn̦ak wõt kõn e make im ear kõn̦aan kabuñbũruon Iv el̦apl̦o̦k jãn Anij. (Jen. 3:4-6, UBS) Kõn men in, elõñ tokjãn ko renana rar wal̦o̦k jãn men in erro ar kõm̦m̦ane. Alikkar bwe ejjel̦o̦k juon armej emaroñ m̦õn̦õn̦õ el̦aññe ej l̦õmn̦ak wõt kõn e make. Bõtab ñe jej m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro jet im jab l̦õmn̦ak wõt kõn kõj make, jej kwal̦o̦k ad tõmak bwe aolep men ko Jeova ej ba bwe jen kõm̦m̦ani rejim̦we im rem̦m̦an ñan kõj.

8. Etke Adam im Iv ren kar l̦õmn̦ak kõn ro jet?

⁸ Anij ear lel̦o̦k naanin tõl ko ñan em̦m̦aan im kõrã eo m̦oktata me remaroñ kar kõm̦m̦an bwe erro en l̦õmn̦ak kõn ro jet  meñe erro kar make iaaerro ilo jikin kallib in Iden. Jeova ear kõjeraam̦m̦an Adam im Iv im rõjañ erro bwe ren timmon im orl̦o̦k im koobrak lal̦ im kõm̦m̦an bwe en juon Pedetaij. (Jen. 1:28) Adam im Iv rej aikuj kar kõn̦aan bwe ro nejier ren m̦õn̦õn̦õ, ãinwõt an kar Jeova kõn̦aan bwe aolep armej ro ijin ioon lal̦ ren m̦õn̦õn̦õ. Ear kõtmãne bwe aolep ro ilo baam̦le eo an Adam im Iv ren jerbal ippãn doon ñan kõm̦m̦an bwe aolepen lal̦ in en juon pedetaij. Men in en kar juon jerbal el̦ap me aolep ro ilo baam̦le eo aerro ren kar bõk kun̦aaer im jipañ doon!

9. Etke armej ro ren kar m̦õn̦õn̦õ ilo aer kõm̦m̦an bwe lal̦ in en juon pedetaij?

⁹ Armej ro reweeppãn ren kar jerbal ippãn Jeova ñan kõm̦m̦an bwe lal̦ in en juon pedetaij im ñan kajejjet ankilaan. Wãween in en kar kõm̦m̦an bwe ren del̦o̦ñ ilo kakkije eo an Anij. (Hi. 4:11) L̦õmn̦ak m̦õk kõn joñan aer nãj kar m̦õn̦õn̦õ ñe ren kar kõm̦m̦ane jerbal in! Jeova en kar lukkuun kõjeraam̦m̦an er ñe ren kar l̦õmn̦ak kõn ro jet im jab l̦õmn̦ak wõt kõn er make.

10, 11. Etke ej juon jeraam̦m̦an ñan ad kwal̦o̦k naan im kõm̦m̦an rũkal̦oor?

¹⁰ Ilo raan kein, em̦õj an Jeova letok juon jerbal eaorõk bwe jen kõm̦m̦ane. Ekõn̦aan bwe jen kwal̦o̦k naan ñan aolep armej im kõm̦m̦an rũkal̦oor. Innem bwe jen maroñ kõm̦m̦ane jerbal in, ej aikuj wõr ad itoklimo im l̦õmn̦ak kõn ro jet. Ilo m̦ool, ñan wõnm̦aanl̦o̦k im kijenmej ilo jerbal in ej aikuj jim̦we unin ad kõm̦m̦ane. Eñin bwe jej yokwe Jeova im jej yokwe aolep armej.

¹¹ Paul ear ba bwe e im Kũrjin ro jet rej “rijerbal ippãn Anij” kõnke rar kwal̦o̦k naan im katakin armej ro kõn m̦ool eo. (1 Ko. 3:6, 9) Ilo raan kein, jemaroñ bar “rijerbal ippãn Anij” ilo ad m̦õn̦õn̦õ in kõjerbal iien ko ad, maroñ ko ad, im jããn ko ad ñan kõm̦m̦ane jerbal in Anij ear letok ñan kõj, jerbalin kwal̦o̦k naan. Men in ej juon jeraam̦m̦an el̦ap!

12, 13. Ta jet iaan jeraam̦m̦an ko jej loi jãn ad kõm̦m̦an rũkal̦oor?

¹² Ad m̦õn̦õn̦õ in kõjerbal iien im maroñ ko ad ñan kwal̦o̦k naan im katakin armej, men in ej bõktok el̦ap lañlõñ ñan kõj. Eñin men eo elõñ ro jeid im jatid rej ba ñe rej loe an rũkkatak ro aer kõm̦m̦an wõnm̦aanl̦o̦k. El̦ap ad lañlõñ ñe jej loe an rũkkatak ro ad lukkuun m̦õn̦õn̦õ ñe rej mel̦el̦e kõn ta eo Baibõl̦ ej katakin er kake, el̦apl̦o̦k aer tõmak, rej kõm̦m̦an oktak ilo mour ko aer, im jino kwal̦o̦k ñan ro jet kõn men ko rej katak kaki. Jesus ear bar lukkuun m̦õn̦õn̦õ ke rukwal̦o̦k naan ro 70 me ear jilkinl̦o̦k er rar “jepl̦aak ilo lañlõñ” kõn tokjãn ko rem̦m̦an rar iiooni.​—Luk 10:17-21.

¹³ Ro jeid im jatid ipel̦aakin lal̦ in rej m̦õn̦õn̦õ ñe rej loe an ennaan eo ilo Baibõl̦ jipañ armej ro ñan kakõm̦anm̦anl̦o̦k wãween mour ko aer. Ñan waanjoñak, juon jeid im  jatid jiroñ me ejjañin m̦are etan Anna ear kõn̦aan kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aan ilo an jerbal ñan Jeova. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Kõn men in, ear em̦m̦akũtl̦o̦k ñan juon bukwõn ilo Europe me el̦ap aikuj rukwal̦o̦k naan ie. Ear ba: “Ilo ijin, elõñ armej rej itoklimo in katak Baibõl̦ im el̦ap an em̦m̦an ippa. Ñe ij kõm̦m̦ane jerbal in ekõm̦m̦an bwe en l̦ap aõ m̦õn̦õn̦õ. Im ñe ij ro̦o̦l ñan m̦weo im̦õ, ejjel̦o̦k iien ñan aõ l̦õmn̦ak kõn ña make. Ij l̦õmn̦ak kõn ro ij katak Baibõl̦ ippãer im kõn apañ im wãween ko reppen rej iiooni. Im ij pukot wãween ko imaroñ kõm̦m̦ani ñan rõjañ im jipañ er. Tokjãn men in, ij tõmak bwe ‘el̦apl̦o̦k m̦õn̦õn̦õ ilo lel̦o̦k jãn bõk.’”​—Jrb. 20:35, UBS.

14. Ewi wãween am̦ maroñ m̦õn̦õn̦õ wõt ilo am̦ kwal̦o̦k naan meñe armej ro rejjab roñjake?

¹⁴ Jemaroñ lo m̦õn̦õn̦õ ilo ad lel̦o̦k iien ñan an armej ro roñjake nuuj eo em̦m̦an meñe rejjab kõn̦aan roñjake. Rainin, Jeova ekõn̦aan bwe jen bar kõm̦m̦ane men eo ear jiroñ Ezekiel bwe en kõm̦m̦ane ke ear ba: “Kwõn ba ñan er jabdewõt men ko ij jiroñ eok, jekdo̦o̦n ñe rej roñjake ak jab.” (Ezk. 2:7, UBS; Ais. 43:10) Innem jekdo̦o̦n ñe armej ro rej roñjake ak jaab, jejel̦ã bwe el̦ap an Jeova kaorõk jerbal ko ad im kõn ad lukkuun kate kõj. (Riit Hibru 6:10.) Juon jeid im jatid em̦m̦aan ear kwal̦o̦k kõn an kwal̦o̦k naan ñan ro jet ilo an ba: “Jej kallib, utdikdik, im jar im kõjatdikdik bwe Jeova enaaj kõm̦m̦an bwe en l̦apl̦o̦k an armej ro itoklimo in roñjake.”​—1 Ko. 3:6, UBS.

15. Jej aikuj ke kwal̦o̦k jouj im m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro wõt me rej m̦õn̦õn̦õ in kwal̦o̦k aer kam̦m̦oolol kõj? Jouj im kõmel̦el̦e.

¹⁵ Ãinwõt Jeova, Jesus ekõn̦aan bwe jen bar m̦õn̦õn̦õ. Eñin unin ear rõjañ kõj im ba: “Kom̦win lel̦o̦k, im naaj lewaj ñan kom̦; joñak em̦m̦an, joone, kõm̦akũti, im jiebl̦o̦k naaj lewaj n̦a ilo ubõmi. Bwe kõn joñak eo kom̦ij joñak kake, naaj bar joñak ñan kom̦.” (Luk 6:38) Ejjab aolep renaaj m̦õn̦õn̦õ im kwal̦o̦k aer kam̦m̦oolol ñe kwõj jouj im m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan er. Bõtab jet renaaj kwal̦o̦k aer kam̦m̦oolol, im am̦ kõm̦m̦ane men in emaroñ kõm̦akũt er bwe ren bar m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro jet. Innem kwõn wõnm̦aanl̦o̦k wõt im m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro jet meñe  elõñ reban kwal̦o̦k aer kam̦m̦oolol eok. Ilo am̦ kõm̦m̦an em̦m̦an wõt, kwõjjab jel̦ã ewi joñan an men in naaj jelõt ro jet ilo juon wãween em̦m̦an.

16. Ta eo ej aikuj kõm̦akũt kõj ñan kwal̦o̦k jouj ñan ro jet?

¹⁶ Ro me em̦ool aer jouj ak m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro jet, rejjab kõm̦m̦ane men in kõnke rej kõtmãne bwe rein ren bar karo̦o̦ll̦o̦k jouj eo aer. Jesus ear ba: “A ñe kwõj kõm̦m̦an kwõjkwõj, kwõn jiroñ ro rijjeram̦õl, ro rejipikpik, ro raajukub, ro repilo: Im kwõnaaj m̦õn̦õn̦õ; bwe reban n̦aon̦eam̦.” (Luk 14:13, 14) Baibõl̦ ej ba: “Kwõn jouj . . . innem kwõnaaj lo jeraam̦m̦an.” Ej bar ba: “Em̦õn̦õn̦õ eo ej lale ro rijjeram̦õl.” (JK. 22:9, UBS; Sam 41:1) Alikkar bwe jenaaj lukkuun m̦õn̦õn̦õ ñe jej jipañ ro jet.

17. Ta jet iaan wãween ko jemaroñ lel̦o̦k ñan ro jet im renaaj kõm̦m̦an bwe jen m̦õn̦õn̦õ?

¹⁷ Ke Paul ear kwal̦o̦k naan ko an Jesus me rej ba ‘el̦apl̦o̦k m̦õn̦õn̦õ ilo lel̦o̦k jãn bõk,’ ear jab kõnnaan wõt kõn ad lel̦o̦k men ko m̦weied ñan jipañ ro jet. Bõtab ear bar kõnnaan kõn ad lel̦o̦k naanin rõjañ im tõl ko jãn Baibõl̦ im jipañ er kõn aikuj ko aer. (Jrb. 20:31-35) Paul ear katakin kõj ikijjeen naan im kõm̦m̦an ko an kõn joñan aorõkin ad aikuj m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k iien ko ad, maroñ ko ad, im kwal̦o̦k ad itoklimo im yokwe ro jet.

18. Ta eo rũmmãlõtlõt ro rar ba kõn ad m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro jet?

¹⁸ Ro rej ekkatak kõn armej rar lo bwe ñe jej lel̦o̦k im jipañ ro jet, men in enaaj kõm̦m̦an bwe jen m̦õn̦õn̦õ. Ekkar ñan juon katak, armej rej ba bwe el̦apl̦o̦k aer m̦õn̦õn̦õ ãlikin aer kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an ñan ro jet. Ro rej kõm̦m̦an etale ko rej ba bwe ñe jej jipañ ro jet, jej kile bwe ewõr unin ad mour. Kõn men in, jet rũmmãlõtlõt rej rõjañ armej ro bwe ren jipañ ro jet ilo ejjel̦o̦k on̦ããn kõnke men in enaaj kõm̦m̦an bwe en em̦m̦anl̦o̦k ãjmour eo aer im ren m̦õn̦õn̦õ. Jejjab bwilõñ kõn men in me rũmmãlõtlõt rein rar loe kõnke Rũkõm̦anm̦an eo ad, Jeova, ej jiroñ kõj aolep iien bwe ñe jej lel̦o̦k ñan ro jet men in ekõm̦m̦an bwe jen m̦õn̦õn̦õ.​—2 Ti. 3:16, 17, UBS.

19, 20. Etke kwõj kate eok ñan kwal̦o̦k jouj im m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro jet?

¹⁹ Emaroñ pen ñan ad kwal̦o̦k wõt jouj im m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro jet ñe jej mour ibwiljin ro me el̦ap wõt aer l̦õmn̦ak kõn er make. Bõtab, Jesus ear ba bwe kien ko rel̦l̦aptata ej ñan yokwe Jeova kõn aolepen bũruod, aolepen ad, aolepen ad l̦ol̦ãtãt, im kõn aolepen ad kajoor im ñan yokwe ro rũturid ãinwõt kõj make. (Mark 12:28-31) Ãinwõt ad loe ilo katak in, ro rej yokwe Jeova rej anõke e. Jeova im Jesus jim̦or rejouj im rej m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan armej ro, im rej rõjañ kõj ñan bar anõke joñak eo aerro kõnke men in enaaj kõm̦m̦an bwe jen lukkuun m̦õn̦õn̦õ. Kõn men in el̦aññe jej kate kõj ñan kwal̦o̦k jouj ilo men ko jej kõm̦m̦ani ñan Anij im ñan armej, jenaaj nõbar Jeova im enaaj wõr tokjãn ko ñan kõj im ñan ro jet.

²⁰ Ejjel̦o̦k pere bwe kwõj lukkuun kate eok ñan kwal̦o̦k jouj ñan ro jet im jipañ er, el̦aptata ñan ro jeim̦ im jatũm̦ ilo tõmak. (Ga. 6:10, UBS) El̦aññe kwõj wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõm̦m̦ane men in, ro jet renaaj yokwe eok im kam̦m̦oolol eok im kwõnaaj lukkuun m̦õn̦õn̦õ. Baibõl̦ ej ba: “Eo ejouj in lel̦o̦k, enaaj jeraam̦m̦an; im eo ej utdikdik ro jet, renaaj utdikdik e.” (JK. 11:25) Elõñ wãween ko jemaroñ kõm̦m̦ani ñan kwal̦o̦k jouj im m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k ñan ro jet ilo mour ko ad im ilo ad kwal̦o̦k naan. Jenaaj etale jet iaan wãween kein ilo katak eo tok juon.