1, 2. (a) Anong mahalagang kakayahan an kaipuhan tang pauswagon, asin taano? (b) Ano an pag-uulayan ta sa artikulong ini?

BILANG tunay na mga Kristiyano, kaipuhan tang pauswagon an satong kakayahan sa pag-ebalwar nin impormasyon asin makaabot sa tamang kongklusyon. (Tal. 3:21-23; 8:4, 5) Kun dai ta papauswagon an kakayahan na ini, mas madali nanggad na mabibiribid ni Satanas asin kan saiyang kinaban an satong kaisipan. (Efe. 5:6; Col. 2:8) Siyempre, makakaabot lang kita sa tamang kongklusyon kun tama an mga impormasyon na yaon sa sato. Sinasabi sa Talinhaga 18:13: “Kun an siisay man minasimbag sa sarong bagay bago niya madangog an mga detalye, iyan kalulungan asin makasusupog.” (NW)

² Sa artikulong ini, pag-uulayan ta an nagkapirang bagay na nagpapadipisil na makua an tamang impormasyon asin makaabot sa tamang kongklusyon. Dugang pa, pag-uulayan ta an praktikal na mga prinsipyo asin halimbawa sa Bibliya na makakatabang sa sato na mapauswag an satong kakayahan na maebalwar nin tama an impormasyon.

3. Taano ta kaipuhan niyatong iaplikar an prinsipyo sa Bibliya na nasa Talinhaga 14:15? (Hilingon an ritrato sa kapinunan kan artikulo.)

³ Kadakul-dakul na impormasyon an makukua ngunyan nin mga tawo.  Haros gabos na ideya yaon na sa mga website sa Internet, sa telebisyon, asin sa iba pang media. Dakul man na tawo an nakakaresibi nin tambak na e-mail, text, asin bareta hali sa saindang mga amigo asin kabisto na marahay man an intensiyon. Huling komun an tuyong pagpalakop nin salang impormasyon asin an pagbiribid nin katotoohan, kaipuhan nanggad niyatong magmaan asin maingat na ebalwaron an mga nadadangog ta. Anong prinsipyo sa Bibliya an makakatabang sa sato? Sinasabi sa Talinhaga 14:15: “An tawong mayong eksperyensiya nagtutubod sa lambang tataramon, pero an  alisto an isip pinag-iisipan an lambang lakad.” (NW)

4. Paano nakakatabang sa sato an Filipos 4:8, 9 sa pagpili nin materyal na babasahon, asin taano ta mahalagang marhay na makua ta an tamang impormasyon? (Hilingon an kahon na “ Pirang Probisyon na Makakatabang sa Sato na Makakua nin Masasarigan na mga Impormasyon.”)

⁴ Tanganing makagibo nin marahay na mga desisyon, kaipuhan ta nin masasarigan na mga impormasyon. Kun siring, kaipuhan tang magin mapamiling marhay sa impormasyon na satong babasahon. (Basahon an Filipos 4:8, 9.) Dai ta dapat sayangon an satong panahon sa pagparahiling sa dai masasarigan na mga news website o sa pagparabasa nin mga uruistorya na pinapalakop paagi sa e-mail. Lalo nang mahalaga na likayan an mga website na diyan pinapalakop kan mga apostata an mga ideya ninda. An katuyuhan talaga ninda iyo na magkabaranga an mga lingkod nin Diyos asin biribidon an katotoohan. An dai masasarigan na impormasyon maresulta sa salang mga desisyon. Dai pagbaliwalaon kun gurano kadakula kan puwedeng magin epekto sa saimong isip asin puso kan mapandayang impormasyon na iyan.—1 Tim. 6:20, 21.

5. Anong bakong totoong bareta an nadangog kan mga Israelita, asin paano ini nakaapektar sa sainda?

⁵ Kun maniniwala kita sa bako totoong bareta o istorya, puwedeng magin kapaha-pahamak iyan. Halimbawa, pag-isipan an sarong pangyayari kan panahon ni Moises kan an 10 sa 12 espiya na sinugo tanganing manmanan an Dagang Panuga magtao nin negatibong bareta. (Bil. 13:25-33) Sobra man an istorya ninda asin grabe kanegatibo kaya biyong napaluya kaiyan an buot kan banwaan ni Jehova. (Bil. 14:1-4) Taano ta arog kaiyan an reaksiyon kan banwaan? Negatibo an ibinareta kan mayoriya kan mga espiya, kaya tibaad naisip kan banwaan na totoo man nanggad an sinasabi ninda. Dai sinda naniwala sa positibong bareta kan mapagtitiwalaan na mga lalaking si Josue asin Caleb. (Bil. 14:6-10) Imbes na aramon kun ano an totoo asin magsarig ki Jehova, pinili nindang paniwalaan an negatibong bareta. Kamangmangan nanggad!

6. Taano ta dai kita mabibigla kun makadangog kita nin grabe karaot na mga bareta o istorya manungod sa mga lingkod ni Jehova?

⁶ Lalo nang kaipuhan niyatong mag-ingat pag may naaraman kitang mga istorya dapit sa mga lingkod ni Jehova. Pirming tandaan na si Satanas an paraakusar sa maimbod na mga lingkod nin Diyos. (Kap. 12:10) Huli kaiyan, nagpatanid si Jesus na an mga parakontra ‘putik na magtataram laban sa sato nin gabos na klase nin maraot na bagay.’ (Mat. 5:11) Kun isinasaisip ta an patanid na ini, dai kita mabibigla pag nakakadangog kita nin grabe karaot na mga komento manungod sa mga lingkod ni Jehova.

7. Bago mag-send nin mga e-mail o text, ano an dapat tang pag-isipan?

⁷ Mahilig ka daw magpadara nin mga e-mail asin text sa mga amigo asin kabisto mo? Kun iyo, pag nakabasa ka nin bagong istorya sa bareta o nakadangog nin interesanteng eksperyensiya, tibaad arog sa sarong reporter gustong-gusto mo man na ika an mainot sa pagbareta kaiyan sa iba. Alagad, bago mo i-send an text o e-mail na iyan, haputon an sadiri: ‘Sigurado daw ako na totoo an impormasyon na ipapalakop ko? Tama daw an mga detalyeng naaaraman ko?’ Kun dai ka sigurado, tibaad salang impormasyon na palan an naipapalakop mo sa satong mga tugang. Kun may pagduda ka, i-delete iyan, dai ipag-send.

8. Ano an ginigibo kan mga nagkokontra sa sato sa nagkapirang nasyon, asin paano posibleng nakikipagtabangan na palan kita sa sainda?

⁸ May saro pang peligro an pagigin bakong maingat sa pag-forward nin mga e-mail o text. May mga  nasyon na may restriksiyon o pagbabawal sa satong gibuhon. Sa mga nasyon na iyan, an mga nagkokontra sa sato tibaad tuyong magpalakop nin mga bareta para takuton kita o mawara an satong tiwala sa lambang saro. Pag-isipan an nangyari kaidto sa dating Unyon Sobyet. An secret police o KGB nagpalakop nin uruistorya na trinaydor nin nagkapirang prominenteng brother an banwaan ni Jehova. * Dakul an naniwala sa bako totoong mga istoryang iyan, asin binayaan an organisasyon ni Jehova. Makamumundo nanggad! Marahay na sana ta dakul an nagbalik pag-abot nin panahon, pero an iba dai na. Siring sa barkong naglubog, nawara an saindang pagtubod. (1 Tim. 1:19) Paano ta malilikayan an siring na kapaha-pahamak na resulta? Dai magpalakop nin negatibo o dai masasarigan na mga istorya. Dai magpaloko, o magin madaling mapaniwala. Siguraduhon na tama an mga impormasyon na naaaraman mo.

9. Ano an saro pang bagay na nakakapadipisil na makua an tamang impormasyon?

⁹ An saro pang bagay na nakakapadipisil na makaabot kita sa tamang kongklusyon iyo an mga bareta o istorya na dai nagsasabi kan bilog na katotoohan o bako kumpletong impormasyon. An istoryang 10 porsiyento sana an totoo, 100 porsiyentong mapandaya. Paano ta malilikayan na madaya kan mga istoryang may mga parte man na totoo?—Efe. 4:14.

10. Taano ta dikit-dikitan nang salakayon kan mga Israelita an saindang mga tugang, asin paano iyan nalikayan?

¹⁰ Isipon an nangyari sa mga Israelita na nakaistar sa ibong na sulnupan kan Salog nin Jordan kan panahon ni Josue. (Jos. 22:9-34) Nabaretaan ninda na nagtugdok nin sarong dakula asin kahanga-hangang altar harani sa Jordan an mga Israelitang nakaistar sa ibong na sirangan kan Jordan (an mga tribo ni Ruben asin ni Gad pati an kabangang tribo ni Manases). Totoo an detalyeng iyan kan istorya. Base sa bako kumpletong impormasyon na ini, nagkongklusyon an mga Israelitang nakaistar sa ibong na sulnupan na nagrebelde ki Jehova an saindang mga tugang, kaya nagtiripon sinda tanganing salakayon an mga Israelitang nakaistar sa ibong na sirangan. (Basahon an Josue 22:9-12.) Marahay na sana ta bago magsalakay, nagsugo nguna sinda nin sarong grupo nin mapagtitiwalaan na mga lalaki tanganing aramon an gabos na detalye. Ano an naaraman kan mga ini? An mga Israelita hali sa  tribo ni Ruben asin ni Gad pati an kabangang tribo ni Manases nagtugdok nin altar, bako para sa pag-atang, kundi para magserbing girumduman. Itinugdok ninda iyan tanganing pag-abot nin panahon maaraman kan gabos na sinda maimbod man na mga lingkod ni Jehova. Ipinagpapasalamat nanggad kan mga Israelitang idto na inaram nguna ninda an mga detalye asin dai nadagos an paggadan ninda sa saindang mga tugang base sa bako kumpletong impormasyon!

11. (a) Paano nagin biktima nin inhustisya si Mefiboset? (b) Paano kutana nalikayan ni David na magibo an inhustisyang ini?

¹¹ Bilang indibidwal, puwede man kitang mabiktima nin inhustisya huli sa ipinapalakop na mga impormasyon dapit sa sato na bako kumpleto o na dai nagsasabi kan bilog na katotoohan. Pag-isipan an nangyari ki Hading David asin Mefiboset. Nagin bukas-palad asin mabuot si David ki Mefiboset asin itinao digdi an gabos na daga kan lolo kaining si Saul. (2 Sam. 9:6, 7) Pero pag-abot nin panahon, may sinabi ki David na negatibong istorya mapadapit ki Mefiboset. Nagdesisyon si David na bawion an gabos na pagsadiri ni Mefiboset na dai nguna bineberipikar an impormasyon. (2 Sam. 16:1-4) Kan nagkaulay na si David asin Mefiboset, narealisar ni David na napasala siya asin ibinalik digdi an kabtang kan pagsadiri. (2 Sam. 19:24-29) Alagad nalikayan kutana an inhustisyang ini kun inaram nguna ni David an mga detalye imbes na nagpabigla-bigla sa pagdesisyon base sa bako kumpletong impormasyon.

12, 13. (a) Paano inatubang ni Jesus an mga pagpakaraot sa saiya? (b) Ano an puwede tang gibuhon kun may nagpapalakop nin bakong totoong impormasyon dapit sa sato?

¹² Pero, paano kun may nagpapakaraot sa saimo? Naeksperyensiyahan iyan ni Jesus asin ni Juan na Parabawtismo. (Basahon an Mateo 11:18, 19.) Paano inatubang ni Jesus an mga pagpakaraot na ini? Dai niya ginamit an gabos niyang panahon asin kusog sa pagdepensa sa sadiri. Imbes, dinagka niya an mga tawo na maghiling sa tamang mga impormasyon—an mga ginibo asin itinukdo niya. Arog kan sinabi ni Jesus, “an kadunungan napapatunayan na tama paagi sa mga gibo kaiyan.”—Mat. 11:19; nota sa ibaba.

¹³ May manunudan kitang mahalaga asin kapaki-pakinabang na leksiyon digdi. Kun minsan, tibaad magsabi an mga tawo nin bako makatanusan o negatibong mga bagay dapit sa sato. Tibaad gustong-gusto niyatong magkamit nin hustisya asin na may magibo lamang tanganing maibalik an satong marahay na reputasyon. Pero may sarong bagay kitang magigibo. Kun may nagpapalakop nin kaputikan dapit sa sato, puwede kitang mamuhay sa paagi na mayong maniniwala sa kaputikan na iyan. Iyo, arog kan ipinapahiling kan halimbawa ni Jesus, puwedeng mahali kan satong rekord nin matanos na Kristiyanong paggawi an mga uruistorya dapit sa sato na dai nagsasabi kan bilog na katotoohan asin an salang mga sahot sa sato.

14, 15. Paano puwedeng magin siod an pagsarig sa satong sadiring pakasabot?

¹⁴ Puwedeng magin dipisil an pagkua nin masasarigan na mga impormasyon. Pero saro sana iyan sa mga nakakapadipisil tanganing makaabot kita sa tamang kongklusyon. An saro pa iyo an satong pagkabakong perpekto. Paano kun haloy na kitang maimbod na naglilingkod ki Jehova? Tibaad mahusay na an satong kakayahan na mag-isip asin an satong pakasabot. Tibaad iginagalang kitang marhay kan iba huli sa satong mahusay na paghusgar. Alagad, puwede man daw ining magin siod sa sato?

¹⁵ Iyo, puwedeng magin siod an sobrang pagtitiwala sa sadiri tang pakasabot. An satong emosyon asin mga ideya tibaad iyo na an nagkokontrol sa satong kaisipan. Tibaad nag-iisip na kita na kaya niyatong lubos na masabutan an sarong sitwasyon dawa dai ta aram an gabos na detalye. Peligroso nanggad iyan! Malinaw na nagpapatanid an Bibliya na dai kita magsarig sa sadiri tang pakasabot.—Tal. 3:5, 6; 28:26.

16. Sa senaryong ini, ano an nangyari sa restawran, asin ano tulos an mga naisip ni Tom?

¹⁶ Pag-isipan an senaryong ini. Sarong banggi  kan nasa restawran si Tom na sarong eksperyensiyadong elder, nabigla siya kan mahiling niya sa ibang lamesa si John, na saro man na elder, na may kaibanan na babayi na bako man kaining agom. Nahiling ni Tom na talagang ugmahon na nag-iistoryahan an duwa tapos may kugusan pa. Napupurisaw nang marhay si Tom. Maresulta daw ini sa diborsiyo? Ano na an mangyayari sa agom ni John? Paano na an mga aki ninda? May nahiling na kaidto si Tom na arog kaiyan na nakakamundong marhay na mga sitwasyon. Ano an mamamatian mo kun ika an nakahiling sa duwa?

17. Sa senaryong ini, ano an naaraman ni Tom kan huri, asin anong leksiyon an manunudan niyato digdi?

¹⁷ Pero halat ka. Dawa ngani nagkongklusyon tulos si Tom na nagtraydor si John sa agom kaini, aram daw talaga ni Tom an gabos na detalye? Kan bangging idto, inapudan ni Tom si John. Kan maaraman niyang tugang na babayi palan idto ni John na nagbisita hali sa ibang lugar, siguradong natuninong na an isip ni Tom. Dakul na taon nang dai nagkahilingan an magtugang. Naghapit man lang ini nin pirang oras, kaya inimbitaran na lang siya ni John na magkakan sa restawran. Dai nakaiba sa sainda an agom ni John. Marahay na sana ta dai ipinalakop ni Tom sa iba an sala niyang kongklusyon. Ano an leksiyon? Gurano man kadakul an satong eksperyensiya bilang Kristiyano, kaipuhan ta pa man giraray na aramon an tamang mga impormasyon tanganing makaabot sa tamang kongklusyon.

18. Paano puwedeng makaapektar sa satong paghusgar an mga dai pagkasinabutan?

¹⁸ An saro pa sa puwedeng makapadipisil tanganing maebalwar nin tama an mga bagay-bagay iyo na kun may dai kamo pagkasinabutan nin sarong tugang sa kongregasyon. Kun pirmi kang nakapokus sa mga dai pagkasinabutan nindo, tibaad magin mapagsuspetsa ka na sa saiya. Kaya kun makadangog ka nin negatibong istorya dapit sa tugang na ini, tibaad paniwalaan mo na tulos iyan. Ano an leksiyon? Kun dai ta hahalion an negatibong mga sabuot niyato sa satong mga tugang, puwede iyan magresulta sa salang paghusgar na bakong basado sa tamang mga impormasyon. (1 Tim. 6:4, 5) Tanganing dai maapektaran an satong paghusgar, dai niyato pagtugutan na magdanay sa satong puso an pagkauri asin pag-imon. Imbes, lugod na pirmi niyatong tandaan na obligasyon tang kamutan an satong mga tugang asin lubos sindang patawadon nin gikan sa puso.—Basahon an Colosas 3:12-14.

19, 20. (a) Anong mga prinsipyo sa Bibliya an makakatabang sa sato na maebalwar nin tama an mga impormasyon? (b) Ano an sisiyasaton niyato sa sunod na artikulo?

¹⁹ Dipisil ngunyan na makakua nin tamang mga impormasyon asin na maebalwar iyan nin tama huli sa kadakul-dakul na sala o dai masasarigan na impormasyon, sa mga bareta na dai nagsasabi nin bilog na katotoohan, asin sa satong pagkabakong perpekto. Ano an makakatabang sa sato? Dapat tang aramon asin iaplikar an mga prinsipyo sa Bibliya. Saro sa mga prinsipyong iyan iyo na kamangmangan asin makasusupog an pagsimbag sa sarong bagay bago madangog an mga detalye. (Tal. 18:13) Ipinapagirumdom man sa sato kan saro pang prinsipyo sa Bibliya na dai basta-basta maniwala sa lambang tataramon. (Tal. 14:15) Asin panghuri, dawa kadakul na kitang eksperyensiya bilang Kristiyano, dapat na likayan niyatong magsarig sa satong sadiring pakasabot. (Tal. 3:5, 6) Mapoprotektaran kita kan mga prinsipyo sa Bibliya kun sisiyertuhon niyato na makua kita nin mga impormasyon sa masasarigan na gikanan tanganing makaabot sa tamang kongklusyon asin makagibo nin madunong na mga desisyon.

²⁰ Pero may saro pang nagpapadipisil sa pag-ebalwar nin impormasyon. Iyan an tendensiya na maghusgar base sa pangluwas na itsura. Sa sunod na artikulo, sisiyasaton niyato an pirang aspekto kaiyan na diyan parating nasasala an mga tawo asin kun ano an makakatabang sa sato na malikayan an mga salang iyan.