1, 2. (a) Otjikwaye otjinanḓengu tji matu sokurihonga okutjita, nu omena raye? (b) Morupa ndwi matu ka tara ku ye?

OTJOVAKRISTE va tjiri, matu sokukara nonḓero yokukonḓonona oviṋa nawa kokutja tu kare nouatjiri auhe. (Omiano 3:21-23; 8:4, 5) Tji tu hi nonḓero yokupaha ouatjiri auhe rutenga, ma rire oupupu ku Satan nouye mbwi okuzunḓa omeripura wetu. (Ef. 5:6; Kol. 2:8) Otjingaperi kutja eendu tji tu nouatjiri auhe ohunga noviṋa o tji matu kara nomazuviro omawa. Embo rOmiano 18:13 ri tja, “puratena nawa ngunda au hiya zira; tji u ha tjitire nao, mo varwa eyova nu mo yamburuka.”

² Morupa ndwi, matu ka tara komauzeu nge kara po indu tji mo paha okutjiwa ouatjiri auhe nokukara nomazuviro omawa ohunga noviṋa. Otja tji matu tjiti nao, matu ka tara komirari vyOmbeibela novihorera mbi mavi yenene okutuvatera okurira ovakonḓonone ovawa kondjivisiro aihe ndji matu zuu.

3. Ongwaye tji matu sokukongorera omurari mbu ri mOmiano 14:15? (Tara kotjiperendero pomautiro worupa ndwi.)

³ Ndino, ovandu ve zuva ozombuze ozengi pevapayuva. Okuza koradio notungovi, nozo-tv, noviuṋe vyarwe vi handjaura  ozombuze nozondjivisiro pekepeke nḓe hi nomaandero. Ovandu ovengi ve muna ozombuze ozengi okupitira mozo-whatsApp, ozo-Facebook, nozo-sms, nozombuze zarwe okuza komapanga wawo novandu varwe mbu mave tjiwa. Otja tji matu tjiwa kutja okuhandjaura ozombuze zovizeze nomaheya mu mu hi nouatjiri vya rira oviṋa uriri mbi tjitwa eyuva arihe, eṱe tu nepu ewa ndi tu karera nongengezero nokukonḓonona oviṋa nawa mbi matu zuu. Omurari uṋe wOmbeibela mbu mau yenene okutuvatera? Embo rOmiano 14:15 ri tja: “Eyova ri kambura membo ngamwa arihe; nungwari omunazondunge u tjevera omikambo vye.”

4. Ovafilipi 4:8, 9 ma ri tu vatere vi okutoorora kutja oviṋa viṋe mbi matu sokupuratena nokulesa, nu ongwaye tjeri ounanḓengu okukara nouatjiiri auhe? (Wina lesa okaongo nga “ Oviṋa vyetu tjiva mbi nouatjiri auhe.”)

⁴ Kutja tu toore ozondando ozombwa, matu sokukara nouatjiri auhe. Kunao, matu sokutoorora nawa kutja ozombuze zeṋe nḓu matu lese. (Lesa Ovafilipi 4:8, 9.) Eṱe ka tu sokumorosa oruveze rwetu mokutarera oviṋa mbi ri kotungovi tu tu pitisa ozombuze, poo okulesa ozombuze nḓe hi nouatjiri auhe nḓe hindwa moviṋa tjimuna ozo e-mail. Nu tjinenenene otungovi twa imba ovapirukire ka tu sokutara ko oparukaze. Ondando ya wo oyokuteya ongamburiro yovandu va Mukuru nokupukisa ovandu kouatjiri. Ombuze ndji hi nouatjiri i tjita kutja ovandu ve toore ozondando zoposyo. Ngoororo onangarasi mopuratene koviṋa mbyo uriri nu a vi ha ṱunu kouripura nomutima woye.—1 Tim. 6:20, 21.

5. Ovaisrael va zuva ombuze iṋe yoposyo, nu ihi tje ve ṱuna vi?

⁵ Okukambura mombuze yovizeze ku eta oumba. Otjotjihorera, tara ku imbi mbya tjitwa ku Moses indu ozohoze zehi 10 za imba 12 mba hindwa okukatara Ehi rOruyano tji va kotoka nombuze ombi. (Num. 13:25-33) Omuano mbwaa ve ṋuṋisa oviṋa mbi va kamuna mokuweza ko ovizeze nomambo wawo oveni vya kuna omburuma movandu va Jehova. (Num. 14:1-4) Ongwaye ovandu tji va uruma nao? Ngahino ya ri mena rokutja otjingi tja imba mba ka tara ehi aa ve hungire oviṋa ovivi, okutja imbo ombu mau sokurira ouatjiri. Owo ka ve vangere okupuratena ku Josua na Kaleb, ovarumendu mbaa ve hungire ouatjiri. (Num. 14:6-10) Moruveze rokupaha okuzuva ouatjiri auhe nokuraisa ongamburiro ya wo mu Jehova, owo va puratena kombuze ombi. Kaa ve ripura tjiri!

6. Ongwaye tji tu ha sokukumwa indu tji twa zuu ombuze ombi ohunga novandu va Jehova?

⁶ Matu sokukengeza tji twa zuu ombuze ohunga novandu va Jehova. Ozembi kutja Satan ongu kuminina ovakarere va Mukuru ovaṱakame. (Omavan. 12:10) Kunao, Jesus wa rakiza kutja ovapirukire mave ‘hungire ovizeze ngamwa avihe’ ohunga na eṱe. (Mat. 5:11) Tji twa ṱakamisa erakiza ndo nawa, eṱe ka tu nokukumwa indu tji twa zuu ombuze ombi ohunga novandu va Jehova.

7. Ngunda atu hi ya hinda ombuze kovandu varwe, matu sokuripurira ku ye?

⁷ Hapo oove omundu ngwa suvera okuhinda ozo e-mail nozo-sms komapanga woye poo ovandu mbu mo tjiwa? Tji pe ri nao, indu tji wa zuu ombuze ombe poo oviṋa mbya tjitwa nai tjimanga, mape ya o vanga okurira omundu omutenga okuhandjaura ombuze ndjo. Nungwari, ngunda au hiya hinda ombuze ndjo, ripura omuini omapuriro nga: ‘Mbi nouatjiri kutja ombuze ndji me hindi ndji nai ouatjiri? Mbi nomapu nge ri wo?’ Tji u hi nokutjiwa nawa, mape ya okarira omundu ngu mo kasenina a mo hindi nokuhandjaura ombuze ndji hi nouatjiri kovakambure ovakweṋu. Tji mo keyakeya, zemisa ombuze ndjo mongoze yoye, o hindi.

8. Ovapirukire momahi tjiva va tjita vi, nu eṱe matu kondjo vi kutja atu ha tjiti nao?

⁸ Pe noumba warwe mbu etwa i okuhinda  ozombuze tjimanga. Momahi tjiva, oviungura vyetu vya tjaerwa. Ovapirukire momahi ngo, ve yenena okuhinda ozombuze nondando yokukuna emuma poo okutjita kutja ovakambure ve ute okupandjara ongamburiro movakambure ovakwao, mokunangarasi ombuze yovizeze ndji ya utwa i omukambure omukwao. Tara ku imbi mbya tjitwa moSoviet Union. Opolise yomovineya, ndja i tjiukwa otjo-KGB, ya pitisa ombuze yovizeze kutja ovarumendu ovakambure mbaa ve hongorere ombongo va paṱana ovakarere va Jehova ovakwao. * Ovandu ovengi va kambura mombuze yovizeze ndjo, nu mena ra nao, owo ve ri pitisa motjira tja Jehova. Tjiri otjihihamise! Nu okuhepa kutja ovengi va ka kotoka kombunda, nu ouhumandu varwe va iririra. Ongamburiro yawo ya nyonoka. (1 Tim. 1:19) Eṱe matu ri tjevere vi koumba ohamukwao na imbo? O handjaura ozombuze ozombi poo nḓe hi nouatjiri oukahu. O rire omundu ngu kambura moviṋa ngamwa avihe. Tjita ouatjiri kutja u nomapu aehe omasemba.

9. Ouzeu uṋe warwe mbu kara po indu tji matu paha okutjiwa ouatjiri ohunga notjiṋa tjorive?

⁹ Ozombuze nḓe hi nouatjiri auhe, poo ondjivisiro ohinga, otjiṋa tjarwe tji tji yandja ouzeu komundu tji ma paha okutjiua ouatjiri auhe ohunga notjiṋa tjorive. Ehungi ndi nouatjiri wozoperesente 10 oro epukise ozoperesente 100. Matu tjiti vi kutja atu ha pukisiwa i omahungi nge he ri ouatjiri okuura?—Ef. 4:14.

10. Ovaisrael va hara vi okuuta ovita ku novakwao, nu otjiṋa ho tja zengururwa vi?

¹⁰ Tara ku imbi mbya tjitwa kOvaisrael mba turire koutokero wOnḓonḓu Jordan moruveze rwa Josua. (Jos. 22:9-34) Owo va zuva ombuze ndji mai tja Ovaisrael mba tura koutjiro wa Jordan (omuhoko wa Ruben na Gad nohinga yomuhoko wa Manasse) va ungura otjipunguhiro otjinene meṋe ya Jordan. Mehungi mwa ri nouatjiri. Nungwari mena rokutja ka ra ri nouatjiri okuura, imba mba turire koutokero va muna kutja ovakwao va pirukire Jehova, okutja otji va uta okurirongerisira okukarwa ovita kuna imba mba tura koutjiro. (Lesa Josua 22:9-12.) Ouṋingandu kutja, owo ngunda  ave hiya ya, va hinda ovarumendu ovasemba okukakonḓonona ouatjiri auhe rutenga. Va kamuna ko ye? Ovaisrael vomuhoko wa Ruben na Gad nohinga yomuhoko wa Manasse va tunga otjipunguhiro, nu ka ku punguhira ko, nungwari otjomazemburukiro uriri. Otjo tja tungirwe kutja varwe moruyaveze ve mune kutja owo wina va ri ovakarere va Jehova ovaṱakame. Tjiri Ovaisrael mbo va ri nondangi kutja kave etere otjiṱiro otjindjandja komarumbi novaṱena kwawo mena rombuze ndja etwa nokuhinouatjiri auhe!

11. (a) Peya vi Mefiboset ma tjindwe navi? (b) David a tja yepa vi ouhasemba mbwa tjita mbo?

¹¹ Eṱe wina kourike wetu, mape ya atu hungamwa i ombuze ndji hi nouatjiri auhe poo nandarire ombuze ohunga na eṱe. Ngatu tare kotjihorera tjOmbara David na Mefiboset. David wa raisa otjari ku Mefiboset, mokumukotorera omahi aehe ngaa ri oya ihe omukururume, Saul. (2 Sam. 9:6, 7) Kombunda, David wa zuva ombuze ombi ohunga na Mefiboset. Nokuhina okukonḓonona oviṋa mbi nawa, David wa toora omukambo wokukakambura oviṋa avihe mbya yandja ku Mefiboset. (2 Sam. 16:1-4) Nu David tja za nokuhingira ku na ye, David wa muna ondataiziro ndja tjita nu a kotorere Mefiboset owini we. (2 Sam. 19:24-29) Posi yokutja omukambo David mbwa toora ka tja u kara po andakuzu eye omuini wa twapo oruveze okukonḓonona ombuze ndjo nawa komurungu woruveze.

12, 13. (a) Hapo Jesus wa raisa ongaro iṋe kovizeze mbyaa vi hungirwa ohunga na ye? (b) Matu tjiti vi indu omundu tja hungire ovizeze ohunga na eṱe?

¹² Hapo nu tjike indu ovandu varwe tji va kora ovizeze ohunga na ove? Jesus na Johanes Omupapitise va kara mongaro otja indjo. (Lesa Mateus 11:18, 19.) Hapo Jesus wa raisa ongaro iṋe kovizeze mbyaa vi korwa ohunga na ye? Eye ke na pa morosa oruveze rwe nomasa we okuraisa kutja mbi ma vi hungirwa ka uatjiri. Nungwari eye wa tunduuza ovandu okuyandja ombango kouatjiri auhe, okutara ku imbi mbya tjiti na mbyaa hongo. Jesus wa tja, “imbi oviungura ombi raisa kutja imbwi ounongo owo ouatjiri.”—Mat. 11:19.

¹³ Matu rihongo otjiṋa otjinanḓengu. Povikando ovandu mape ya ave hungire oviṋa mbi he ri ouatjiri poo ovivi ohunga na eṱe. Mape ya atu vanga kutja Jehova ma ete ousemba tjimanga nu oviṋa mbya zunḓa omana wetu vi isapewa. Posi yokutja pe notjiṋa tji matu yenene okutjita. Indu omundu tja handjaura ovizeze ohunga na eṱe, ovitjitwa vyetu ombi mavi raisa kutja oviṋa mbya hungire ohunga na eṱe ka uatjiri. Omuano otjihorera tja Jesus tji tja raisa, omeritjindiro wetu omawa otjOvakriste ma ye isapo otjizeze tjo.

14, 15. Okuṱaṱera kounongo wetu oveni maku rire vi otjipwite?

¹⁴ Okupaha ondjivisiro ndji nouatjiri omatokero ku wo o yeni. Ouhahomonena mbu twa kwatwa nawo u tu pa ouzeu rukwao wina. Hapo nu tjike tji twa karera Jehova oure wozombura ozengi tjinene? Mape ya atu rire ovandu vozondunge ozengi. Mape ya atu pewa ondengero mena rounongo mbu tu nawo. Ihi mape ya atji rire otjipwite po?

¹⁵ Ii, ma rire ombate ndovazu matu ṱaṱere kounongo nouripura wetu oveni. Ongaro yetu noumune mbu tu nawo mavi yenene okurundurura omeripura wetu. Mape ya atu utu okumuna kutja matu yenene okutara kongaro ndji ri po nu atu toororere ko omikambo nandarire kutja ka tu nomapu aehe omasemba. Imbo tjiri oumba ounene! Ombeibela i tu rakiza kutja a tu ṱaṱera ku imbi mbi matu nangarasi matu tjiwa oveni.—Omiano 3:5, 6; 28:26.

16. Pa kayenda ye porestauranda, nu Timo wa uta okuripura ovikwaye?

¹⁶ Tara kotjihorera hi. Ngatu tje ongurova porestauranda  imwe, omunene wombongo ngwa karera Jehova orure wena Timo, wa munu omunene wombongo omukwao Johanes, aa hama potjitiha tjarwe pu nomukazendu warwe ngu he ri ingo o we omuini nu arire tja temwa. Timo aa tarere omuano mbwa ve yoro pamwe nokuserekarera nokuraisasana orusuvero. Oviṋa mbi tjiri vya temisira ko Timo tjinene. Nga tja uta okuripura nomapuriro nga: ‘Hapo oviṋa mbi ka vi nokukaetisa kutja orukupo rwa Johanes ru teke? Omukazendu we tja ka zuva oviṋa mbi ma tjiti vi? Tjike novanatje ve?’ Timo tjiri wa muna oviṋa ovivi mbi ngunda a vi hi ya tjitwa. Hapo ove otjo tjita vi andakuzu oove Timo?

17. Timo we rihonga ye motjihorera hi nu eṱe matu rihongere ko tjike?

¹⁷ Undja kaṱiṱi. Nandarire kutja Timo wa hakahana okumuna kutja Johanes ka muṱakame komukazendu we, hapo eye wa ri nouatjiri auhe? Ongurova ndjo kombunda, Timo wa tonena Johanes ongoze. Ripura uriri kutja Timo wa kutuka vi momuinyo indu Johanes tje mu raera kutja omukazendu ngu va ri pamwe ngo omuṱena kwe wa ina ngwe ya okumuryangera uriri. Owo kave ya rora okuhakaena oure wozombura ozengi. Mena rokutja wa ri ama kapita, oruveze Johanes ndwa yenene okuhakaena ku na ye oporestauranda ndjo uriri. Nu omukazendu we kaa ri ama yenene okuvaza. Ouṋingandu kutja Timo kena pa handjaura oumune we woposyo mbwa ri na wo mbo kovandu varwe. Matu ri hongere ko tjike? Okutja okukara orure mouatjiri ka pe nokuheya kutja aruhe otji matu kara nouatjiri auhe ohunga noviṋa.

18. Ozondjakaha pokati ketu ze ṱuna vi komuano mbu tu muna ovakwetu?

¹⁸ Otjiṋa tjarwe tji tji tjita kutja atu ha kara nouatjiri auhe eendu tji tu nozondjakaha nomukambure omukwetu mombongo. Indu aruhe tji matu ripurire komapitasaneno woumune ngo, mape ya atu utu okutara omukambure omukwetu neho ronyengo. Kunao, tji twa zuu ombuze ombi ohunga nomukambure ngo, mape ya atu hakahana okukambura. Matu rihongere ko tjike? Okukara nonyengo nomukambure omukwetu maku tu hingi okukara nomeripura woposyo, nokumupangurira momapu nge hi nouatjiri. (1 Tim. 6:4, 5) Atu yandjere eruru okutuhinga kutja tu ute okunyengwa nokukara noumune ouvi ohunga nomukambure omukwetu. Pendje nokukara noumune ouvi, tu sokuzemburuka kutja twa sokusuvera ovakambure ovakwetu nokuveisira okuza komutima.—Lesa Ovakolose 3:12-14.

19, 20. (a) Omirari viṋe vyOmbeibela mbi mavi tu vatere okukonḓonona ouatjiri auhe nawa? (b) Matu ka tara ku ye morupa ndu maru kongorere ko?

¹⁹ Okukonḓonona ouatjiri auhe kaupupu ndino, mena rokutja oviṋa mbi handjaura ozombuze vya takavara nu kavi handjaura ouatjiri auhe, nu wina nouhahomonena wetu oveni. Otjikeṋa tji matji yenene okutuvatera? Matu sokutjiwa nokukongorera omirari vyOmbeibela. Omurari umwe owombwi wokutja; Ouyova okuzira ngunda auhiya zuva ouatjiri auhe. (Omiano 18:13) Omurari warwe wOmbeibela u tu zemburukisa kutja; ka tu sokukambura membo ngamwa arihe nokuhinokupura. (Omiano 14:15) Nu korusenina, nandarire kutja twa kara orure mOuatjiri, matu sokukengeza kutja atu ha ṱaṱere kouripura wetu oveni. (Omiano 3:5, 6) Omirari vyOmbeibela mavi yenene okututjevera indu tji matu ungurisa omapu omakahu ngu maye tu vatere okukara noumune ouwa nokutoora ozondando ozombwa.

²⁰ Posi yokutja pe notjipwite tjarwe wina. Ongaro yokupangura varwe otja kombunikiro ya wo. Morupa ndu maru kongorere ko, matu ka konḓonona oviṋa mbi tjita kutja tu pangure varwe nokutja ovikwaye mbi mavi tu vatere kutja tu vi pirukire.