Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Nanchi Muji na Bishinka Nyi?

Nanchi Muji na Bishinka Nyi?

“Muntu inge wakumbula saka akyangye kumvwa bishinka, ko kukosama kabiji kilenga bingi bumvu.”—MAANA 18:13.

NYIMBO: 126, 95

1, 2. (a) Twafwainwa kwikala na maana a mutundu ka, kabiji mambo ka? (b) Ñanyi bintu byo tusakwisambapo mu uno mutwe?

ATWEBA bena Kilishitu ba kine twafwainwa kwikala na maana a kupima bintu akonsha kwitukwasha kuyuka byambo byo tubena kutanga inge bya kine. (Maana 3:21-23; 8:4, 5) Inge twabula kwikala na ano maana a kupima bintu Satana ne ntanda yanji yakonsha kwitutwala mungi. (Efi. 5:6; Kolo. 2:8) Umvwe twaikala na bishinka po po tukakonsha kufuukulapo bulongo. Byambo bya Maana 18:13 byaamba’mba, “muntu inge wakumbula saka akyangye kumvwa bishinka, ko kukosama kabiji kilenga bingi bumvu.”

2 Mu uno mutwe tusakwisamba pa bintu bilengela kukatazha kutaana bishinka bya kine ne kufuukulapo bulongo. Kabiji tusakwisamba ne pa mafunde a mu Baibolo ne bimweka byo byakonsha kwitukwasha kufuukulapo bulongo pa byambo byo tubena kutanga.

KANGE MWIKALE BA “KITABILAMBIJINGA” NE

3. Mambo ka o twafwainwa kulondela jifunde jiji pa Byambo bya Maana 14:15? (Monai kipikichala kitanshi.)

3 Bantu lelo jino babena kuteleka ku masawakya avula bingi pa Intaneti, pa TV, pa waileshi ne mu mapepala a byambo. Kabiji bavula batambwila masawakya pa makompyuta ne pa mafoni kufuma ku balunda nabo ne bantuntu bakwabo. Na mambo kuba’mba bantu bavula babena kusampanya byambo bya bubela, twafwainwa kujimuka ne kulangulukapo bulongo pa bintu byo tumvwa. Ñanyi mafunde a mu Baibolo akonsha kwitukwasha? Byambo bya Maana 14:15 byaamba’mba: “Muntu wabula kuyuka bintu ye kitabilambijinga, bino muntu wajimuka ulangulukishapo pa bintu byo oba.”

4. Filipai 4:8, 9 witukwasha byepi pa kusala byambo bya kutanga, kabiji kyanemena ka kutanga byambo bya kine? (Monai ne kakitenguluzha ka kuba’mba “ Bya Kwitukwasha Kuyuka Bishinka.”)

4 Pa kuba’mba tufuukulepo bulongo, twafwainwa kwikala na bishinka byonse. Onkao mambo, twafwainwa kusalanga byambo bya kutanga. (Tangai Filipai 4:8, 9.) Kino kibena kulumbulula’mba kechi twafwainwa kutanganga masawakya apa makeyala a pa intaneti paji byambo byo twabula kuyuka bulongo ne. Kyanema bingi kuchinuzhuka makeyala a pa intaneti a bansatuki. Balenga ano makeyala kuba’mba bonaune lwitabilo lwa bantu ba Lesa ne kwibalengela kuzhinauka bukine. Byambo bya bubela byakonsha kulengela muntu kubula kufuukulapo bulongo. Kechi twafwainwa kulengululanga bino byambo bya bubela amba kechi byakonsha kwitutwala mungi ne.—1 Timo. 6:20, 21.

5. Ñanyi sawakya watama waumvwine bena Isalela, kabiji baubilepo byepi?

5 Kuketekela byambo bya bubela kwatama bingi. Langulukai pa kyamwekele mu moba a kwa Mosesa, kimye kyo batumine banabalume 12 kuya na kwendela Ntanda ya Mulaye. Bamwendela ntanda jikumi baletele sawakya watama. (Bala. 13:25-33) Pa kupana sawakya banungileko ne bubela, kino kyalengejile bantu ba Yehoba kwakamwa. (Bala. 14:1-4) Mambo ka bena Isalela o baakamijilwe? Kampe balangulukile’mba uno sawakya wa kine mambo bamwendela ntanda baambile bavujile. Bakaine kumvwa sawakya wawama waletele banabalume baketekelwa, ba Yoshua ne Kaleba. (Bala. 14:6-10) Bafwainwe kuyuka bishinka ne kuketekela mwi Yehoba, pano bino baketekejile sawakya watama. Kino kintu kyatamine bingi.

6. Mambo ka o twafwainwa kubujila kukumya umvwe twaumvwa masawakya atama pa bantu ba Yehoba?

6 Twafwainwa kujimuka umvwe twaumvwa sawakya ubena kwamba pa bantu ba Yehoba. Vulukainga kuba’mba Satana ye mushinawishi wa bakalume ba Lesa ba kishinka. (Lum. 12:10) Onkao mambo, Yesu witujimwineko’mba balwanyi betu bakonsha ‘kwitubepela misango yonse ya bubi.’ (Mat. 5:11) Umvwe twaumvwina luno lujimuno, kechi tukakumya inge twaumvwa bantu na kwamba byatama pa bantu ba Yehoba ne.

7. Mwafwainwa kuba byepi saka mukyangye kutuma sawakya pa kompyuta nangwa pa foni?

7 Nanchi mwatemwa kutuma masawakya pa kompyuta ne pa foni ku balunda nenu ne ku bantu bo mwayuka nyi? Inge byo byo muji mwakonsha kukeba kwikala nobe ntapatwambo ukeba kwikala mutanshi kusampanya sawakya wa katataka. Onkao mambo, saka mukyangye kutuma byambo ku bakwenu, iipuzhai’mba: ‘Nanchi byambo byonkeba kutuma bya kine nyi? Nanchi nji na bishinka nyi?’ Inge kechi muji na bishinka ne, mwakonsha kusampanya bubela ku balongo benu. Umvwe mubena kuzhinauka, kwibituma ne, bifutai.

8. Balwanyi betu baubapo byepi mu byalo bimo, kabiji twakonsha kwikala byepi bakitabilambijinga ku balwanyi betu?

8 Kuji ne bizumba bikwabo biji mu kupelawizha kusampanya masawakya. Mu byalo bimo mwingilo wetu bamukanya. Balwanyi betu baji mu bino byalo bakonsha kusampanya masawakya a bubela kuba’mba betulengele kwakamwa ne kubula kwiketekela. Akilangulukai pa kyamwekele ku byalo byajinga mu kipamo kyatelwanga’mba Soviet Union. Bakapokola batelwanga amba ba KGB, basampenye sawakya wa kuba’mba bakulumpe mu kipwilo bafutukilemo bantu ba Yehoba. * Balongo bavula baketekejile ano masawakya a bubela, kabiji kino kibalengejile kufuma mu jibumba ja Yehoba. Kino kintu kyatamine bingi. Kyawamakotu ke kya kuba’mba bavula babwelele, bino bamo kechi babwelele ne. Mambo lwitabilo lwabo lwaonaikile. (1 Timo. 1:19) Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tuzhikijile lwitabilo lwetu? Twafwainwa kuchinuzhukanga kasampanya masawakya o twabula kuyuka bulongo. Kechi mwafwainwa kwikala bakitabilambijinga nangwa bantu bajimbaikwa bukiji ne. Mwafwainwa kwikala na bishinka byonse.

KUBULA KUYUKA BISHINKA BYONSE

9. Ñanyi lukatazho lukwabo lwakonsha kwitulengela kubula kwikala na bishinka byonse?

9 Masawakya mwabula bishinka byonse ke lukatazho lukwabo lwakonsha kulengela kubula kufuukula bintu bulongo. Masawakya muji bishinka bicheche akonsha kutwala bantu mungi. Twakonsha kuchinuzhuka byepi masawakya akonsha kutwala bantu mungi nangwa kya kuba mujiko bishinka bicheche?—Efi. 4:14.

10. Ñanyi kintu kyalengejile bena Isalela kukeba kuya na kulwa na balongo babo, kabiji ñanyi kintu kibakwashishe kubula kuba kino?

10 Akilangulukai pa kyamwekejile bena Isalela baikelanga ku muzhika wa Mukola wa Yodano mu moba ajingako Yoshua. (Yosh. 22:9-34) Batambwijile sawakya wa kuba’mba bena Isalela baikelanga ku musela wa Yodano (bena Lubenyi, bena Gadi ne kichika kya mukoka wa bena Manase) bashimikile kya kusokelapo bitapisho kyabaya bingi konkakwa kwipi na Yodano. Mu uno sawakya mwajingako bishinka bimo. Na mambo a uno sawakya wabujile bishinka byonse, bena Isalela baikelanga ku muzhika balangulukile’mba balongo babo basatukila Yehoba. Onkao mambo, bena Isalela baikelanga ku muzhika bakonkene pamo kuba’mba baye na kulwa na boba baikelanga ku musela. (Tangai Yoshua 22:9-12.) Kyawaminekotu ke kya kuba’mba saka bakyangye kuya na kwibalukuka, batumineko banabalume baketekelwa kuya na kukeba bishinka byonse. Ñanyi bishinka byo bataaine? Bena Isalela bajinga mu mukoka wa bena Lubenyi, bena Gadi ne kichika kya mukoka wa bena Manase bashimikile kya kusokelapo bitapisho. Kino kya kusokelapo bitapisho kechi kyajinga kya kulambwilapo milambo ya kusoka nangwa bitapisho ne, kyajinga kya kuvulukilako. Bekishimikile kuba’mba bisemi byonse bikeya kulutwe bikayuke kuba’mba nabo bajinga bakalume ba Yehoba ba kishinka. Bena Isalela bafwainwa baumvwine bingi bulongo kuba’mba kechi bayile na kwipaya balongo babo na mambo a sawakya ye baumvwine ne, bino bakiyile na kukeba bishinka.

11. (a) Ñanyi nshiji yapichilemo Mefibosheta? (b) Davida wakonsheshe kuchinuzhuka byepi kuba ino nshiji?

11 Nangwatu atweba pa muntu pa muntu bakwetu bakonsha kwituba nshiji na mambo a kuba’mba baumvwakotu bishinka bicheche pe atweba. Akilangulukai pa kyamwekejile Mfumu Davida ne Mefibosheta. Davida waubijile kifyele Mefibosheta ne kumubwezhezha mpunzha yonse ya ba nkambo yanji ba Saulo. (2 Sam. 9:6, 7) Pano bino, mu kuya kwa kimye, Davida watambwijile sawakya watama pe Mefibosheta. Kwa kubula ne kukeba bishinka byonse ne, Davida wafuukwilepo kwangata Mefibosheta bintu byanji byonse. (2 Sam. 16:1-4) Bino Davida byo esambile nanji, wamwene kuba’mba walubankenye kabiji wabwezhejile Mefibosheta bintu byanji. (2 Sam. 19:24-29) Davida wakonsheshe kuchinuzhuka kuba ino nshiji inge kya kuba watekenye ne kukeba bishinka, kechi kufikenatu kufuukula bintu na mambo a sawakya mwajingatu bishinka bicheche ne.

12, 13. (a) Yesu waubile byepi na bubela bo bamubepejile? (b) Twakonsha kuba byepi inge muntu wasampanya bubela pe atweba?

12 Pano mwakonsha kuba byepi inge bemupamo mambo a bubela? Kino kyo kyamwekejilepo Yesu ne Yoano Mubatizhi. (Tangai Mateo 11:18, 19.) Yesu waubile byepi na bubela bo bamubepejile? Kechi watayile kimye ne ngovu yanji na kwipokolola aye mwine ne. Pano bino, watundaikile bantu kwimwena bene bishinka kupichila mu byo aubanga ne byo afunjishanga. Byonkatu byaambile Yesu, “maana amwekela mu bintu bifumamo.”—Mat. 11:19; tubyambo twa munshi.

13 Tufunjilako kintu kyanema bingi ku kino. Kimye kimo bantu bakonsha kwamba byatama pe atweba. Twakonsha kukebesha bunchibamambo bwaoloka ne kukeba kuba’mba bubela bo betubepejile bufumepo. Pano bino, kuji kyo twakonsha kuba. Inge muntu wasampanya bubela pe atweba, byubilo byetu byafwainwa kumwesha’mba betubepejiletu. Byonkatu byaubile Yesu, byubilo byetu byawama bya bwina Kilishitu byakonsha kufumyapo bubela bonse bo betubepela.

MWIMONA BYEPI ANWEBA BENE?

14, 15. Kuketekela mu milangwe yetu kwakonsha kwitubika byepi mu lweseko?

14 Kikatazha kutaana bishinka byakonsha kwimukwasha kufuukula bintu bulongo. Lukatazho lukwabo ke bumbulwa kulumbuluka bwetu. Kyakonsha kwikala byepi inge twaingijila Yehoba mu bukishinka pa myaka yavula? Kampe twafunda bya kulanguluka bulongo ne kufuukula bintu na maana. Kabiji kampe bantu betunemeka bingi na mambo a kwikala na maana a kupima bintu. Nanchi luno lwakonsha kwikala ke lweseko nyi?

15 Ee, kuketekala mu maana etu pa kufuukula bintu ke kitewa. Byo tulanguluka byakonsha kwitulengela kutendeka kulondela bibena kwitubuula muchima wetu. Twakonsha kutendeka kulanguluka’mba twakonsha kuyuka bintu nangwa kya kuba kechi tuji na bishinka byonse ne. Kyatama bingi kulanguluka bino. Baibolo witujimunako kubula kuketekela mu milangwe yetu.—Maana 3:5, 6; 28:26.

16. Mu kino kifwanyikizho, ñanyi kintu kyamwekele mu kishimikwa mo bapotesha kajo, kabiji ba Tom balangulukilepo amba ka?

16 Akilangulukai pa kino kya kufwanyikizha. Mukulumpe mu kipwilo ye tusakutela’mba Tom uji mu kishimikwa mo bapotesha kajo mabanga. Wakumya bingi pa kumona mukwabo mukulumpe mu kipwilo aye John, waikala ku tebulu na mwanamukazhi wabula mwinakwanji. Ba Tom bamona uno mukulumpe ubena kuseka mingalalela ne kwikumbachilamo nobe bamulume ne mukazhi. Kibakola bingi ku muchima pa kumona bino. Beipuzha bene amba: Nanchi ba John basakukana bakazhi babo nyi? Bakazhi babo basakuba byepi inge bayuke? Nga baana babo kikekala byepi? Ba Tom bemwenejilepo kintu kya uno mutundu kyaubiwe. Inge yenu mwamona kino, mwakonsha kuba byepi?

17. Mu kino kifwanyikizho, ñanyi kintu ba Tom kyo bayukile pa kupitapo kimye, kabiji tufunjilako ka ku kino?

17 Pano akitulumanaiko. Nangwa kya kuba ba Tom bapwisha mu muchima amba ba John kechi ba kishinka ku bakazhi babo ne, nanchi baji na bishinka byonse nyi? Jonka ja juba mabanga, ba Tom batumina ba John foni. Ba Tom baumvwa bingi bumvu pa kuyuka’mba uno mwanamukazhi nyenga ya ba John waishile na kwibafwakesha. Papichile myaka yavula ba John ne banyenga yabo po bamonañenejilepo. Na mambo a kuba’mba banyenga yabo bajingatu mu lwendo, ba John bafuukwilepo kumonañena mu kishimikwa mo bapotesha kajo ne kujiila pamo kajo. Bakazhi babo kechi bakonsheshe kutanwako ne. Kyawamakotu ke kya kuba’mba ba Tom kechi basampenye bino byo bamwene ne. Ñanyi kintu kyo tubena kufunjilako? Nangwa kya kuba twaingijila Lesa pa myaka yavula, kechi twakonsha kwikala na bishinka byonse ne.

18. Kubula kumvwañana kwakonsha kwitulengela byepi kuzhachisha bakwetu?

18 Lukatazho lukwabo ke lwa kuba’mba kyakonsha kwitukatazha kuyuka bishinka inge kechi tumvwañana na mulongo mu kipwilo ne. Inge twatwajijila kubula kumvwañana, tukatendeka kumulangulukila mulongo wetu bintu byo abula ne kuba. Onkao mambo, inge twaumvwa sawakya watama pa uno mulongo, tukafikenatu kuswa. Tubena kufunjilako ka? Kulangulukila byatama balongo betu kwakonsha kwitulengela kwibazhachisha saka twabula ne bishinka. (1 Timo. 6:4, 5) Twakonsha kuchinuzhuka kuzhachisha bakwetu inge twabula kwikala na kichima ne lunkumbwa mu michima yetu. Kechi twafwainwa kulangulukilanga bakwetu byatama ne, pano bino, twafwainwa kwibatemwa ne kwibalekelako mambo kufuma panshi ya muchima.—Tangai Kolose 3:12-14.

MAFUNDE A MU BAIBOLO AKETUZHIKIJILA

19, 20. (a) Ñanyi mafunde a mu Baibolo a ketukwasha kukeba bishinka byonse? (b) Tukesamba pa ka mu mutwe walondelapo?

19 Kyakatazha bingi kwikala na bishinka byonse, mambo masawakya avula lelo jino kechi ekala na bishinka byonse ne, kabiji twibambulwa kulumbuluka. Ñanyi kintu kiketukwasha kuchinuzhuka luno lukatazho? Twafwainwa kuyuka mafunde a mu Baibolo ne kwiengijisha. Jifunde jimo ke ja kuba’mba muntu inge wakumbula saka akyangye kumvwa bishinka, ko kukosama kabiji kilenga bingi bumvu. (Maana 18:13) Jifunde jikwabo ja mu Baibolo ke ja kuba’mba kechi twafwainwa kwikala bakitabilambijinga ne. (Maana 14:15) Kabiji nangwa kya kuba twibena Kilishitu babanda mu bukine, kechi twafwainwa kuketekela mu milangwe yetu ne. (Maana 3:5, 6) Mafunde a mu Baibolo aketukwasha kuyuka inge twakonsha kwingijisha masawakya amo afuma ku bipamo byaketekelwa ne kufuukula bintu bulongo.

20 Bino kuji ne lukatazho lukwabo. Luno lukatazho ke lwa kuzhachisha muntu na mambo a mwekelo. Mu mutwe walondelapo, tukesamba pa bintu bilengela kuzhachisha bakwetu ne byakonsha kwitukwasha kuchinuzhuka kuba bino.

^ jifu. 8 Monai Buku wa Mwaka wa Bakamonyi ba kwa Yehoba wa Kizungu wa mu 2004, ma. 111-112, ne Buku wa Mwaka wa mu 2008 wa Kizungu, ma. 133-135.