1, 2. (a) Sama wach moro osieko, en ang’o ma nyaka watim, to nikech ang’o? (b) Ang’o ma wadwa nono e sulani?

NIKECH wan Jokristo madier, sama wach moro osieko, dwarore ni watim kinda mondo wang’e kore maber e ka wang’ad paro mowinjore. (Nge. 3:21-23; 8:4, 5) Ka ok watimo kamano, yot ahinya mondo Satan kod piny marachni ochoch pachwa. (Efe. 5:6; Kol. 2:8) Kiwacho adier, onge kaka dwang’ad paro mowinjore e wach moro ka ok wang’eyo kore gi atache. Mano e momiyo Ngeche 18:13 wacho ni “ng’a maduoko wach ka pok owinjo en ng’a mofuwo, okelone wich kuot.”

² E sulani, wadwa nono pek moko ma bedoega sama watemo ng’eyo kor wach moro mondo wang’ad paro mowinjore. E wi mano, wabiro neno puonj moko ma yudore e Muma kod ranyisi moko ma nyalo konyowa ng’eyo kuku mar weche ka pok wakawo okang’ moro amora.

3. Ang’o momiyo onego wati gi puonj ma yudore e Ngeche 14:15? (Ne picha man malo.)

³ E kindewagi, nitie weche mang’eny ma ji nyalo ng’eyo ka gidwaro. Intanet, televison, kod gige tudruok mamoko oting’o weche mathoth ma onge giko. E-mail kod mesej mamoko ma ji  oro ne osiepegi to koro thoth ma ok wachi. To nikech tinde ji ohero lando weche mag miriambo goyiem, nyaka watang’ ahinya gi gik ma wawinjo kendo wanon gigo ka pok wayie kodgi. Nitie puonj ma ni e Muma ma nyalo konyowa e weche kaka mago. Puonjno yudore e Ngeche 14:15 ma wacho kama: ‘Ng’a ma riekone tin yie ayiea weche duto; to ng’a ma jaterre mos paro maber yo ma dowuothie.’

4. Ndiko mar Jo-Filipi 4:8, 9 nyalo konyowa nade sama wayiero gik monego wasom, to ang’o momiyo ber mondo wang’e weche gi kukugi? (Ne bende sanduk ma wiye wacho ni “ Moko Kuom Gik ma Nyalo Konyowa Ng’eyo Weche Madier.”)

⁴ Mondo watim yiero maber e wach moro, dwarore ni wanon weche te motudore kode. Omiyo, nyaka wayier maber weche ma wadwaro somo. (Som Jo-Filipi 4:8, 9.) Ok onego waketh sechewa ka wagoyo wang’wa e weche ma ni e websait michichgo kata somo weche ma ji keyo e e-mail to pok ong’e korgi maber. To moloyo duto, nyaka wabed mabor gi websait mag joma ong’anyo moweyo adiera. Dwachgi maduong’ en ketho nying jo Jehova kendo guenyo adiera. Weche ma ok onon maber nyalo miyo watim yiero ma ok kare. Kik ikaw wachni mayot kiparo ni in itegno ma weche mag miriambo ok nyal ketho pachi kod chunyi!—1 Tim. 6:20, 21.

5. En ripot mane marach ma Jo-Israel nowinjo, to ne gitimo nang’o bang’ winjo ripodno?

⁵ Yie ayiea gi ripode mag miriambo ma wawinjo nyalo kelonwa masira. Kuom ranyisi, par ane gima notimore e kinde Musa ka ne oor chwo 12 mondo odhi onon Piny ma Nosingi, to apar kuomgi nokelo ripot mobam. (Kwan 13:25-33) Ripodgino nomedie chumbi momiyo chuny jotich Jehova onyosore. (Kwan 14:1-4) Ang’o momiyo chuny jogo nonyosore kamano? Samoro ne giparo ni nikech chwo apar kuom chwo 12 nokelo ripot machal, nyaka bed ni ne giwacho adier. Ne gitamore winjo ripot maber ma Joshua gi Kaleb nokelo. (Kwan 14:6-10) Kar mondo ne ginon weche e yo maber kendo gigen kuom Jehova, gin ne giyiero rwako ripot marach. To mano fuwo maduong’ manade!

6. Ang’o momiyo ok onego wabwog sama wawinjo ka ji wacho weche maricho e wi Joneno mag Jehova?

⁶ Onego wabed motang’ ahinya sama wawinjo weche moko ma landore e wi Joneno mag Jehova. Ng’e ni Satan e ma chwalo joma ketho nying jotich Nyasaye. (Fwe. 12:10) Yesu nowacho ni jowasikwa ne dhi ‘wacho weche duto maricho kuomwa.’ (Mat. 5:11) Ka wakawo weche Yesugo mapek, ok wabi bwok sama wawinjo ka ji wacho weche maricho kuomwa.

7. Ka pok waoro ne ng’ato e-mail kata mesej moro amora, ang’o monego watim?

⁷ Be dibed ni iheroga oro ne osiepeni e-mail kata mesej mamoko? Ka en kamano, sama iwinjo wach moro manyien e televison, redio, kata intanet, yot ahinya mondo wachno oili mi ichak timori ka ng’ama ondik tij fwambo gi keyo ma kowinjo awinja gimoro ni i, to okeyo ne ji. Kata kamano, sama pok ioro mesejno, penjri ane ni: ‘Be an gadier gi wach ma koro adwa keyoni? Be ang’eyo weche duto motudore gi wachni?’ Ka ok in gadier gi wachno, inyalo po kichako oro ne owete gi nyimine wach ma miriambo. Ruche mana gi sama ichichee kodeno!

8. Ang’o ma jowasikwa osetimo e pinje moko, to ere kaka wanyalo po ka wadonjo e timgino?

⁸ Nitie gima chielo momiyo ok onego wake ne ji e-mail kata mesej ma pok wanono maber. Nitie pinje moko ma orido ne owetewa ngima e weche lamo. Moko be ogoyo tijwa marfuk. E pinje kaka mago, jowasikwa nyalo chako keyo weche mag miriambo  mondo gimiwa luoro kata gimi kik wagenre. Kuom ranyisi, ne ane gima notimore kuma chon ne iluongoga ni Soviet Union. Polise ma ne ong’ere kaka KGB ne ochako keyo miriambo ka giwacho ni nitie owete moko mochwiny ma ne ndhogo jo Jehova. * Ji mang’eny ma ne oyie gi miriambono gikone ne oweyo tiyo ne Jehova ma giwuok e riwruok mare. Ne lit ndi! Gima ber en ni thoth owetego bang’e noduogo e adiera; moko to nodhi chuth. Yiegi nokethore. (1 Tim. 1:19) Ang’o ma wanyalo timo mondo gima kamano kik yudwa? Kik ike weche mag miriambo kata weche ma ok in-go gadier. Kik ibed ng’ama iwuondo awuonda e yo mayot. Non weche duto ka pok iorogi ne ng’ato ang’ata.

9. Gima chielo ma nyalo monowa ng’ado paro e yo mowinjore en ang’o?

⁹ Gima chielo ma nyalo monowa ng’ado paro e yo mowinjore en yie gi ripode moting’o adiera ma nus-nus. Ripot moro amora ma nigi miriambo e iye kata mana matin en ripot ma nyalo wito ng’ato chuth. Ang’o ma wanyalo timo mondo ripode ma nenore ni nigi adiera moko e igi kik yuk yiewa?—Efe. 4:14.

10. Ang’o momiyo Jo-Israel ne chiegni kelo lweny gi jowetegi, to lwenyno nogeng’ nade?

¹⁰ Ne ane gima notimore ne Jo-Israel ma ne odak e bath Aora Jordan gi yo imbo e ndalo Joshua. (Jos. 22:9-34) Ne giyudo ripot ni Jo-Israel ma ne ni e bath Aora Jordan gi yo ugwe (dhood Reuben, Gad, kod bath libamba mar Manasse) nogero kendo mar misango maduong’ ahinya but Jordan. Ne nitie adiera moko e i wechego. Kata obedo ni Jo-Israel ma ne ni yo imbogo ne ok ong’eyo weche te, ne ging’ado mapiyo ni jowetegi ma ne ni ugwe noseng’anyo ne Jehova, omiyo, ne gichokore mondo gidhi giked kodgi. (Som Joshua 22:9-12.) Gima ber en ni ka ne pok gimonjogi, ne gikwongo gioro chwo moko ma ne igeno mondo odhi onon wachno komondi. Ang’o ma ne giyudo? En adier ni Jo-Israel ma ne ni ugwego ne ogero kendo mar misango, kata kamano, ne ok gigere mondo gitimie misango, to ne gigere agera kaka rapar. Kendo mar misangono ne dhi miyo tieng’ ma bang’e ong’e  ni gin bende ne gin jotich Jehova momakore kode. Nyaka bed ni Jo-Israelgo ne mor ahinya ni ne ok gikedo gi owetegi mana nikech weche mag awinjo!

11. (a) En ang’o ma rach ma notimore ne Mefibosheth? (b) Ere kaka Daudi ne nyalo geng’o gima kamano?

¹¹ Ng’ato ka ng’ato kuomwa inyalo timne gik maricho nikech weche moting’o adiera ma nus-nus ma jomoko wacho kuomwa. Ne ane ranyisi mar Ruoth Daudi gi Mefibosheth. Daudi nokecho Mefibosheth kuom dwokone lop Saulo kwargi duto. (2 Sa. 9:6, 7) Kata kamano, bang’e Daudi noyudo ripot moro marach e wi Mefibosheth. Daudi ne ok okawo thuolo mondo onon wachno maber; kar mano, nomayo Mefibosheth lowo te ma nomiye. (2 Sa. 16:1-4) Kata kamano, bang’e ka ne Daudi owuoyo gi Mefibosheth, nofwenyo ni ne ok ong’ado paro mowinjore, omiyo, nodwokone lowo moko. (2 Sa. 19:24-29) Daudi ne nyalo geng’o gima kamano ka di ne okaw thuolo mondo onon weche duto ka pok orikni ng’ado paro.

12, 13. (a) Yesu notimo nang’o ka ne ji wacho kuome gik maricho? (b) Wanyalo timo nang’o ka ng’ato lando weche mag miriambo kuomwa?

¹² To nade ka in e ma ji lando weche mag miriambo kuomi? Gima kamano notimore ne Yesu kod Johana Jabatiso. (Som Mathayo 11:18, 19.) Yesu notimo nang’o? Ne ok oketho sa kotemo rieyo wechego. Kar mano, nojiwo ji mondo orang gik ma nopuonjo kod ma notimo mondo gine ka be weche ma ne iwacho kuomego ne gin adier koso miriambo. Yesu nowacho ni “rieko nyisore ni en kare kokalo kuom gik motimo.”—Mat. 11:19.

¹³ Nitie puonj ma wanyalo yudo kanyo. Nitie seche ma ji nyalo ketho nyingwa. Wanyalo gombo mondo rie wechego kendo wanyalo temo timo gik ma nyiso ni wan kare. Kata kamano, nitie gima ber moloyo ma wanyalo timo. Ka ng’ato ketho nyingwa, wan onego wadhi adhiya nyime timo gik mabeyo mondo onere ayanga ni jogo wacho miriambo. Mana kaka ranyisi mar Yesu nyiso, ka wadhi nyime timo gik mabeyo kata sama ji wuoyo marach kuomwa, mosmos timbewa mabeyo biro rucho miriambogo.

14, 15. Ere kaka geno lony ma wan-go nyalo bedonwa obadho?

¹⁴ Mana kaka waseneno, ka ok wanono weche duto, wanyalo ng’ado paro e yo ma ok owinjore. Gima chielo ma bende nyalo miyo ng’ado paro mowinjore obednwa matek en nyawo monyuolwago nikech richo Adam. Ka po ni wasebedo ka watiyo ne Jehova kuom higni modhuro, nyalo bedo ni waseyudo lony mathoth e ng’ado paro e weche mopogore opogore. Ji nyalo geno ahinya rieko ma wang’ado. To ka ok watang’, mano nyalo bedonwa obadho. Nade?

¹⁵ Mano nyalore ka po ni wageno riekowa kod lony ma wan-go e yo mokalo tong’. Pachwa kod kaka wawinjo e chunywa nyalo chako chiko yo ma wanenogo gik moko. Wanyalo chako neno ni wanyalo ng’ado ang’ada paro e wi wach moro kata ka ok wanono weche duto. Mano nyalo kelo chandruok maduong’! Muma kwerowa achiel kachiel ni kik wagen lony ma wan-go.—Nge. 3:5, 6; 28:26.

16. E ranyisi moket kaeni, ang’o ma notimore e otel moro, to Tom norikni ng’ado paro mane?

¹⁶ Par ane ranyisini: Wawach ni jaduong’-kanyakla moro odhi madho chai e otel godhiambo. We waluonge ni Tom. Ka en e otel kanyo, oneno jaduong’ wadgi ma wanyalo luongo ni John kobet e kom gi dhako moro ma ok jaode. Tom bwok ahinya. Oneno  ka jaduong’no gi dhakono nyiero ka gimor matek kendo gikwakore. Tom koro iye ludore marach. Ochako penjore e chunye kama: ‘Donge timni nyalo miyo kend mar John okethre chuth? Chiege biro winjo nade? To nade nyithindgi?’ Wechegi chando chuny Tom nikech ong’eyo owete moko ma nosegahinyore mana ma yot kamano. Ka da bed ni in e Tom, diwinjo nade e chunyi?

17. En wach mane ma Tom nofwenyo bang’e, to mano puonjowa ang’o?

¹⁷ Wapar ane wachno kendo. Kata obedo ni Tom norikni ng’ado paro ni nyaka bed ni John terore, be nong’eyo weche duto adier? Bang’e e odhiambono, Tom nogoyo ne John simu. Nofwenyo ni kare dhakocha ne en nyamin John ma ne orawo matin mondo omose. Nyaka bed ni chuny Tom nofuong’ore ahinya! John ne pok onenore gi nyamin-gino kuom higni mang’eny. Nikech ne en aena ng’ama kalo, ne ginyalo mana romo machuok e otel. Ne nitie dije moko ma ok nyal geng’ ma nomono chi John chopo e otendno. Gima ber en ni Tom ne pok okeyo wechego ne jomamoko. Mae e puonj ma wayudo: Bed ni wasebedo e adiera kuom kinde malach ma romo nade, pod nyaka wanon weche komondi ka pok wang’ado paro, nono to waaye ni rach!

18. Ere kaka keto pachwa kuom gik ma ok wawinjree gi Jakristo wadwa nyalo miyo wabed gi paro maricho kuome?

¹⁸ Gima chielo ma bende nyalo monowa nono weche e yo mowinjore en ka nitie owadwa kata nyaminwa moro e kanyakla ma ok wawinjrego ahinya. Ka waketo pachwa mana kuom gik ma ok wawinjree kode, yot ahinya mondo wasik ka wachich achicha kode. Nikech mano, sa asaya ma wawinjo gimoro marach kuome, wayie gi wachno mapiyo. Puonj mane ma wayudo kanyo? Bedo gi paro ma ok owinjore kuom owetewa gi nyiminewa nyalo miyo wang’ad paro marach kuomgi kata ka pok wang’eyo weche duto. (1 Tim. 6:4, 5) Achiel kuom gik ma nyalo konyowa geng’o chandruok ma kamano en kedo matek mondo kik wabed gi nyiego e chunywa. Onego wang’e ni wan gi ting’ mar hero owetewa kendo weyonegi kethogi gi chuny man thuolo.—Som Jo-Kolosai 3:12-14.

19, 20. (a) Gin puonj mage mag Muma ma nyalo konyowa nono weche e yo matut ka pok wang’ado paro? (b) Ang’o ma wabiro nono e sula ma luwo?

¹⁹ Yudo weche madier kendo nonogi mi wabed gadier ni gin weche migeno ok yot e piny ma sani nikech wadak e kinde ma weche mag miriambo thoth. Weche moko bende oting’o mana adiera ma nus-nus, kendo dhano bende orem. Ang’o ma biro konyowa mondo wanon-ga weche e yo matut ka pok wang’ado paro moro amora? Nyaka wang’e puonj mag Muma kendo wati kodgi. Achiel kuom puonjgo en ni rikni chiwo dwoko ka pok wang’eyo weche te en tim fuwo kendo nyalo kelonwa wich-kuot. (Nge. 18:13) Puonj machielo en ni kik wathor yie ayiea weche duto ka pok wanonogi maber. (Nge. 14:15) To mogik, kata bed ni wasebedo e adiera kuom higni mang’eny ma romo nade, kik wagen lonywa gi riekowa kende. (Nge. 3:5, 6) Puonj mag Muma biro konyowa mondo wanon weche e yo maber ka pok wayie kodgi kata ng’ado paro moro amora.

²⁰ To pod odong’ wach moro achiel ma bende nyalo monowa ng’ado paro e yo mowinjore. En tim mar ng’ado ne ji bura ka luwore gi kaka ginenore gi oko. E sula ma luwo, wabiro nono weche moko ma nyalo miyo wang’ad ne ji bura e yo ma kamano, kod gik ma wanyalo timo mondo kik wadonj e obadhono.