1, 2. (a) I vyani vino tulinzile ukusambilila ukucita, nupya u mulandu ci? (b) I vyani vino tumasambilila mu cipande ci?

VINO swensi sweswe Ina Klistu ya cumi, tulinzile ukusambilila ukumanya ivisinka vyonsi lino tutatala twasondolwela vimwi. (Mapi. 3:21-23; 8:4, 5) Ndi cakuti tusikucita vivyo tulalenga Satana na antu ya mu nsi ukuvulunganya amelenganyo itu. (Efes. 5:6; Kolo. 2:8) A lilyo sile lino itumanya ivisinka vyonsi alino tungasondwela ningo pali vimwi. Pa Mapinda 18:13 pakati: “Umuntu wino akatolelela zuwa lino atatala uvwa, akalangizya sile uwelewele wakwe nu kuiletela insonyi.”

² Umu cipande cii, tumasambilila pa ntazi izikayako pakuti sile tumanye ivisinka alino nu kusondwelela ningo. Nupya, tumasambilila na pa visinte vya muli Baibo alino na pa malyasi alembwamo aangatwazwa ukutwalilila ukusambilila ukumanya ivisinka vyonsi.

3. U mulandu ci uno tulinzile ukuomvezya ivisinte ivyaya pa Mapinda 14:15? (Lolini cikope ca kutandikilako.)

³ Ndakai antu yakwata ivyeo ivingi ivyakulandapo. Pa mawebusaiti, ma tv alino ni misango yuze yakwe intaneti paya amalyasi na melenganyo ya antu asisila. Nupya antu aingi yakapokelela mameseji na malyasi kufuma ku vyuza alino nu ku yantu yano  yamanyana nayo. Vino ndakai ukusalanganya amalyasi yaufi alino nu kusenula ivisinka vimwi ikuseeka sana, tulinzile ukucenjela sana ndi cakuti tuvwa vimwi. I visinte ci ivya muli Baibo ivingatwazwa? Pa Mapinda 14:15 pakati: “Umuntu iciwelewele wene akataila muli vyonsi kwene, lelo uwa mano wene akawaka imipitile yakwe.”

4. Uzye amazwi aya pali Filipi 4:8, 9 yangatwazwa uli ukusoolola ningo malyasi yano tungawelenga, nupya u mulandu ci uno cazipila ukumanya ivisinka vyonsi? (Lolini akambokosi akuti: “Ivya Kutwazwa Ukumanya Ivisinka pa Malyasi.”)

⁴ Pakuti tupingule ningo ivya kucita, tulinzile ukumanya ivisinka vyonsi. Nomba tulinzile ukucenjela nu kusoolola ningo sana ivyeo vino tungawelengako. (Welengini Filipi 4:8, 9.) Tutalinzile ukusumba insita ala tukukutika ivyeo ivikaya pa mawebusaiti ya pa intaneti aatwisikwa nanti ukuwelenga malyasi atalozilemo yano yamwi iyatulembela pali meseji. Cacindama sana ukutaluka amawebusaiti akapangwa na asangu. Pano yene cino yakalonda sile u kuzewanya antu yakwe Leza nu kulanda ivya ufi pa cumi. Malyasi yauwelewele yangalenga umwi akane ukupingula ningo pali vimwi. Mutalinzile ukusuula amaka yano amalyasi yaufi yakwata na vino yangalenga amelenganyo nu mwenzo winu ukononeka.—1 Tim. 6:20, 21.

5. I lyasi ci ilya ufi lino aina Izlaeli yuvwile, nupya yacisile uli?

⁵ Ukuzumila malyasi yaufi kungamuletela intazi. Elenganyini pali vino vyacitiike umu nsita yakwe Mose lino inengu 10 pali ziizi 12 zino yatumile uku kwendezya Impanga ya Ulayo zyaleesile ilyasi liipe. (Mpe. 13:25-33) Ilyasi lyao ilya ufi ilitaakweti ivisinka vyonsi lyalenzile antu yakwe Yeova ukuvwa sana intete. (Mpe. 14:1-4) U mulandu ci uno antu yuvwilile vivyo? Limwi yelenginye ukuti vino inengu izingi zyaleesile ilyasi liipe, limwi inengu zizyo zyalandanga ivya cumi. Antu yakaanyile ukuvwa ukwi lyasi lisuma ilya cumi lino Yoswa na Kalebu yaleesile. (Mpe. 14:6-10) Antu yatalondanga ukumanya ivisinka vyonsi pakuti yataile Yeova, yasoolwilepo ukuvwa ukwi lyasi lya ufi. Ukucita vivyo kwalangilile ukuti yaali awelewele!

6. U mulandu ci uno tutalinzile ukuvwila sana uyi ndi tuvwa antu yakulanda amalyasi aipe pa yantu yakwe Yeova?

⁶ Tulinzile ukucenjelela sana ndi tuvwa malyasi yamwi pa yantu yakwe Yeova. Tutalinzile ukwilila ukuti Satana akapeela aomvi yakwe Leza imilandu. (Umbw. 12:10) Fwandi ali cino Yesu watucelwilile ukuti antu aakakanya umulimo witu ‘yakatutumpwila ivintu viipe.’ (Mate. 5:11) Ndi cakuti tuvwila mazwi kwene yaa akutucelula, tutalauvwa sana uyi ndi tuvwa amalyasi aipe yano antu yangaalanda pa yantu yakwe Yeova.

7. Lino tutali tutume meseji pa foni nanti pa intaneti, i vyani vino tulinzile ukwelenganyapo?

⁷ Uzye mwatemwa sana ukutuma mameseji kuli ya cuza inu na antu yano mwamanya? Ndi cakuti avino cili, lino mwalola ilyasi limwi ilikulanda pali vimwi ivyativicitika nanti muvwa umwi akulanda ivyacitiike, limwi mungalondesya ukusalanganya malyasi yayo pakuti antu yatandikilepo ukuvwa kuli mwemwe api lyasi limwi lisuma. Nomba lino mutali mutume meseji pa foni nanti pa intaneti, mwatala imuyuzya mweineco imuti: ‘Uzye natinsininkizya ukuti ivyeo vino nkulonda ukutuma i vya cumi? Uzye ninkwata ivisinka vyonsi?’ Ndi cakuti mutasininkizye, limwi mungatandika ukutumila aina malyasi yaufi ukwaula nu kumanya. Ndi cakuti mukutwisika ilyasi limwi, mwafuuta ilyasi lilyo ukucila ukutumila yauze.

8. Uzye antu yamwi aakakanya umulimo witu umu mpanga zimwi yakacita uli, nupya tungacita uli pakuti tutayatungilila?

⁸ Kwaya intazi na yuze iyaya umu kutuma zuwa mameseji pa foni nanti pa intaneti. Umu mpanga zimwi, yalesya umulimo witu uwa kusimikila. Antu aakakanya umulimo  witu umu mpanga zizyo, limwi yangasalanganya malyasi yaufi pakuti yatulenge ukuvwa intete nanti ukuta ukutailana. Elenganyini pali vino vyacitiike uku Soviet Union. Ya kapokola ya mu umfisolo yano yamanga ukuti ya KGB, yasalanganyanga ufi wakuti aina yamwi amanyikwa sana yafutwike antu yakwe Yeova. * Aingi yataile amalyasi yayo aufi, ni cacitiike icakuti yafumile umwi uvi lyakwe Yeova. Cali i caulanda sana cico! Ukuya kwene aingi yawezile, nomba yamwi yene yatawezile. Yatonsile umu utailo. (1 Tim. 1:19) Uzye tungasenka uli uku ntazi zya musango uu? Tutalinzile ukusalanganya malyasi yano tutasininkizye ukuti acumi. Tutalinzile ukuzumila sile malyasi yonsi yano tuvwa. Tulinzile ukusininkizya ukuti itukwata ivisinka.

9. Intazi ci yuze iyayapo iikalenga catutalila ukumanya ndi cakuti ilyasi limwi i lya cumi nanti foo?

⁹ Amalyasi asilanda vyonsi ivya cumi nanti ivyeo ivitakumaniile nayo yangalenga citutalile ukusondwelela ndi cakuti amalyasi yayo acumi. Ilyasi ndi likwetimo sile utusinka tunono, likaponzya sana antu. Uzye tungacita uli pakuti tutaponziwa uku malyasi yaufi aakakwatamo utusinka tunono?—Efes. 4:14.

10. I vyani vino aina Izlaeli yalondanga ukucita uku ina yao, nupya cali uli pakuti yatacita vivyo?

¹⁰ Elenganyini pali vino vyacitiike uku ina Izlaeli aikalanga uku uwondaka wa luzi lwa Yodani umu nsita yakwe Yoswa. (Yoswa 22:9-34) Yapokelile ilyasi lyakuti aina Izlaeli aikalanga uku ufumondaka wa luzi lwa Yodani (kulikuti imitundu ya ina Lubeni na ina Gadi alino na yamwi amu mutundu wakwe Manase) yakuuzile akavuwa apiipi nu luzi lwa Yodani. Ilyasi lii lyakwetimo ivisinka. Ukwika sile mano uku vyeo vii nga kwalenzile aina Izlaeli aikalanga uku uwondaka ukukatukila yayo aikalanga uku ufumondaka nu kuyalwisya. (Welengini Yoswa 22:9-12.) Icazifileko icakuti lino yatatala yakatusya inkondo, yatumile aonsi atailwe ukuti yakalondelezye nu kumanya ivisinka vyonsi. I vyani vino aonsi yaya yazanyile? Aina Izlaeli amitundu yakwe Lubeni na Gadi  alino na yamwi amu mutundu wakwe Manase yakuuzile kavuwa, asi pa mulandu wa kupeela impolelwa, lelo yakakuuzile pakuti uku nkoleelo yonsi yace yaamanya ukuti nayo yali acumi kuli Yeova. Aina Izlaeli yaya yuvwile ningo sana ukuti yataakatukile aina nu kuyakoma ukwaula ukumanya ivisinka vyonsi!

11. (a) Uzye Mefibosyeti wafyenzilwe uli? (b) Uzye Davidi nga wacisile uli pakuti atafyenga Mefibosyeti?

¹¹ Naswe kwene insita zimwi antu yangatufyenga pa mulandu wakuti iyalanda vimwi pali sweswe ivisi vya cumi vyonsi. Elenganyini pa Mwene Davidi na Mefibosyeti. Davidi walangizye ukapekape ni cikuuku kuli Mefibosyeti nu kumupeela impanga yonsi ino isikulu Saulo wasiile. (2 Sam. 9:6, 7) Nomba lino papisile insita, Davidi wapokelile ilyasi liipe pali Mefibosyeti. Ukwaula nu kusininkizya, Davidi wapingwilepo ukupoka Mefibosyeti impanga yonsi. (2 Sam. 16:1-4) Lino Davidi walanzile na Mefibosyeti, wizile ailuka ukuti ataapingwile ningo nupya wamuwezizyeko impanga imwi. (2 Sam. 19:24-29) Nomba ulufyengo luu nga lutacitiike Davidi alondelezya nu kumanya ivisinka vyonsi ukucila ukupingulapo ukwaula ukumanya vyonsi.

12, 13. (a) Uzye Yesu wacisile uli pa malyasi yaufi yano yalandanga pali aliwe? (b) Uzye tungacita uli ndi cakuti umwi wasalanganya ilyasi lya ufi pali sweswe?

¹² Nga ndi cakuti yamwi yasalanganya ilyasi lipe pali mwemwe, mungacita uli? Yesu na Yoane Kawatizya yakwetipo intazi ii. (Welengini Mateo 11:18, 19.) Uzye Yesu wacimvizye uli intazi ii? Atatandike ukusumba insita yakwe na maka pakuti aicingilile. Lelo wakomelizye antu ukuilolela aineco usininkizyo muli vino wacitanga nu kusambilizya. Yesu walanzile ukuti: “Antu yalalola ukuti amano yakwe Leza alungame ndi yalola milimo yakweyo.”—Mate. 11:19.

¹³ Kuli icisinka icisuma sana cino tungasambilila kuli vii. Insita zimwi, antu yangatufyenga nanti ukulanda iviipe pali sweswe. Tungaalondesya ukucitapo vimwi pakuti tufumyepo ulufyengo. Nomba kuli cimwi cino tungacita. Ndi cakuti umwi wasalanganya ilyasi lya ufi pali sweswe, tungaikala umu nzila yakuti antu yonsi iyailolela ukuti vino yakulanda pali sweswe i vya ufi. Wakwe vino Yesu wacisile, ivintu ivisuma vino tukacita vingalenga antu yamanye ukuti yakutusombezya sile.

14, 15. Uzye ukuitaila sweineco kungaya uli wa citeyo?

¹⁴ Ukumanya ivisinka vyonsi, iintazi yonga sile pa ntazi izingi izikayapo pakuti tuzane ivya cumi api lyasi limwi. Ukukanamalilika iintazi na yuze iikalenga catutalila ukumanya ivisinka vyonsi. Nga ndi cakuti twaombela Yeova pa myaka ingi na ucisinka? Limwi twamanya ivingi pali vino tungamala intazi nupya tukailuka zuwa pa vintu. Limwi antu yangaatucindika pali vino tukapingula ningo pa vintu. Nomba uzye nayo iyo, ingaya intazi?

¹⁵ Ee ingaya intazi ndi twatandika ukuitaila sweineco. Vino tukayuvwa alino na melenganyo itu vingatandika ukututungulula. Tungatandika ukuyuvwa kwati ndi twamanya sile ivyativicitika tungiluka nanti icakuti tutakweti ivisinka vyonsi. Ukwelenganya kwa musango uu kungatuletela intazi! Baibo ikatutunena ukuti tutalinzile ukuitaila sweineco.—Mapi. 3:5, 6; 28:26.

16. Muli vii ivyacitiike ivyakwelenganya sile, i vyani ivyacitiike muno yakakazya ivyakulya, nupya i vyani vino ya Tom yasondwelile zuwa zuwa?

¹⁶ Elenganyini pi lyasi lii ilya kwelenganya sile: Wanda umwi amanguzi lino eluda umwi uwaomba pa myaka ingi uwizina lya kuti Tom wali muno yakakazya ivyakulya, camuzungwisye ukulola eluda muze uwizina  lyakuti John, atenzi api tebulo lyuze nu mwanaci aasi mamakwe. Ya Tom yaweni kuno yakuseka, yakuipakizya ukuya pamwi, nupya yakukuukulana nu kukukuukulana. Lyene cayapezizye sana mano. Uzye cii cali nu kulenga ukuti ya John yate yamama yao? Uzye cali nu kuya uli kuli yamama yakwe ya John? Nga ana yakwe ya John yene i vyani ivyali nu kuyacitikila? Ya Tom yawenipo kuno ivya musango uu vikuleta intazi umu ndupwa zimwi. Uzye nga muvwile uli imulolako kuno ivya musango uu vikucitika?

17. I vyani vino ya Tom izile yamanyilapo umwi lyasi lii ilya kwelenganya sile, nupya i cisinka ci icicindame sana cino tukusambililako?

¹⁷ Nomba nanti icakuti ya Tom yasondwelile zuwa ukuti ya John yataali na ucisinka kuli ya mama yao, uzye yamanyile ivisinka vyonsi? Uwanda kwene uwa pa nsita yuze amanguzi, ya Tom yatumiile ya John foni. Uzye mungelenganya pali vino ya Tom yuvwile ningo lino yamanyile ukuti umwanaci wiya wali a kaci wakwe ya John uwizile umu kutandala umu musumba uwa? Ya John yatalolinepo na kaci wao pa myaka iingi. Vino wali umu lupita pa maawazi sile anono, ya John yaile iyamukomaanya sile pa cikuulwa cino yakakazyamo ivyakulya. Ya mama yao yafizilwe ukuzanwako. Icazifile icakuti ya Tom yatasalanginye ilyasi lii lino yatasininkizye. I vyani vino tukusambililako? Nanti icakuti tungamanya sana ivingi muli ukapepa, tutalinzile ukukanalonda ukumanya ivisinka vyonsi api lyasi limwi.

18. Uzye vino tukayuvwa umu myenzo vingalenga uli ukuti tusondwelele ivya ufi api lyasi limwi?

¹⁸ Cuze icingalenga citutalile ukumanya ivisinka vyonsi, a lilyo lino twapusana nu mwina umwi umu cilongano. Ndi cakuti twatwalilila sile ukwelenganya pali vino vyativilenga tupusane, tungatandika ukutunganya umwina. Fwandi ndi tuvwa ilyasi limwi ilitazifile pa mwina wiyo, tungaalondesya ukuzumila ukuti i lya cumi. I vyani vino tukusambililako? Ukupata umwina kungalenga ukuti tutaika mano uku kumanya ivisinka vyonsi pakuti tupingulepo ningo. (1 Tim. 6:4, 5) Tungaicingilila uku kukanasondwelela ivya ufi ndi cakuti twata ukuya nu uzuwa umu myenzo itu. Fwandi tulinzile ukutemwa sana aina itu nu kuyelela ukucila ukwelenganya iviipe pali aliyo.—Welengini Kolose 3:12-14.

19, 20. (a) I visinte ci ivya muli Baibo ivingatwazwa ukumanya ivisinka vyonsi api lyasi limwi. (b) I vyani vino tulasambilila umu cipande icilondelilepo?

¹⁹ Ukumanya ivisinka vyonsi ndakai kwatala sana pano kwaya amalyasi aingi aasikwata ivisinka vyonsi, nupya cuze i cakuti tutamalilika. Uzye tungacita uli pakuti tucimvye intazi ii? Tulinzile ukumanya ningo ivisinte vya muli Baibo nu kuviomvya. Icisinte conga i cakuti, umuntu wino akaasuka zuwa lino atatala uvwa, akalangizya sile uwelewele wakwe nu kuiletela insonyi. (Mapi. 18:13) Icisinte cuze cikatwiusyako ukuti tutalinzile ukuzumila amazwi yonsi ukwaula ukuzya pakuti tumanye ivisinka. (Mapi. 14:15) Ni cakusyalikizyako i cakuti, nanti twamanya ivingi muli ukapepa, tulinzile ukucenjela pakuti tutaitaila. (Mapi. 3:5, 6) Ivisinte vya muli Baibo vilatwazwa ndi cakuti tukusininkizya ukuti ivisinka vino tukuomvya ivifuma uku yantu atailwa lino tutatala twasondwelela nu kupingulapo ukucita vimwi.

²⁰ Nomba kwaya intazi na yuze. Intazi iyo, u kupingula umuntu pa mulandu ni milolekele ya kunzi. Umu cipande icilondelilepo, tulasambilila pa ntazi izyaya umu kucita vivyo nu kulola ivingatwazwa ukutaluka uku kupingula kwa musango uu.