Ir al contenido

Ir al índice

¿Á xa̱a̱ kúnda̱a̱ va̱ʼa iniyó xa̱ʼaña?

¿Á xa̱a̱ kúnda̱a̱ va̱ʼa iniyó xa̱ʼaña?

“Na̱ kúma̱níka kuniso̱ʼo ta ndi̱ku̱n ndákuiinna ña̱ káʼa̱n inkana, na̱ kíʼvi kúú na̱yóʼo” (PROV. 18:13).

YAA: 126, 95

1, 2. a) ¿Ndáa ña̱ʼa kúú ña̱ ndáyáʼviní keʼéyó, ta nda̱chun? b) ¿Ndáaña sakuaʼayó nu̱ú artículo yóʼo?

MIÍYÓ na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ xíniñúʼu kuentaní kooyó xíʼin información ña̱ ndákiʼinyó á ña̱ káʼa̱nna xíʼinyó (Prov. 3:21-23; 8:4, 5). Chi tá va̱ása kéʼéyó ña̱yóʼo ta̱ Ndi̱va̱ʼa xíʼin ñuyǐvíra kivi nasamana ña̱ ndákanixi̱níyó (Efes. 5:6; Col. 2:8). Ña̱kán tá kúni̱yó keʼéyó ña̱ va̱ʼa xíniñúʼu kuumiíyó ndiʼi información. Xa̱ʼa ña̱yóʼo Proverbios 18:13 káchiña, “na̱ kúma̱níka kuniso̱ʼo ta ndi̱ku̱n ndákuiinna ña̱ káʼa̱n inkana, na̱ kíʼvi kúú na̱yóʼo”.

2 Nu̱ú artículo yóʼo ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa sava ña̱ʼa ña̱ íxayo̱ʼvi̱ xíʼinyó ña̱ kuumiíyó ndiʼi información tasaá keʼéyó ña̱ va̱ʼa. Ná kotoyó sava ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia xíʼin sava ejemplo ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱ka iniyó xíʼin información ña̱ ndákiʼinyó.

NÁ KǑO KANDÍXAYÓ “NDIʼI ÑA̱ KÁʼA̱NNA”

3. ¿Nda̱chun xíniñúʼu kundiku̱nyó ña̱ káʼa̱n Proverbios 14:15? (Koto na̱ʼná ña̱ va̱xi chí xa̱ʼa)

3 Tiempo vitin ku̱a̱ʼání información ndákiʼinyó. Nu̱ú Internet, nu̱ú televisión á nu̱ú inkaka ña̱ʼa. Saátu ku̱a̱ʼání na̱ yiví kíxa̱a̱ ku̱a̱ʼání correo electrónico nu̱úna á mensaje á noticia ña̱ chíndaʼá na̱ migona nu̱úna á inkaka na̱ xíni táʼan xíʼinna. Soo íyo ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ va̱ása va̱ʼa, ta káʼa̱nna ña̱ vatá xa̱ʼayó. Ña̱kán xíniñúʼu kiʼinníyó kuenta xíʼin ña̱ káʼviyó á ña̱ xíniso̱ʼoyó. ¿Ndáaña va̱xi nu̱ú Biblia kivi chindeétáʼan xíʼinyó? Proverbios 14:15 káchiña: “Na̱ kíʼvi kándíxana ndiʼi ña̱ káʼa̱nna xíʼinna, soo na̱ ndíchi ndákani va̱ʼa xi̱nína ndáaña keʼéna”.

4. a) ¿Nda̱saa chíndeétáʼan Filipenses 4:8, 9 xíʼinyó ña̱ vií ndaka̱xinyó ña̱ kaʼviyó? b) ¿Nda̱chun ndáyáʼviní ña̱ kuumiíyó información ña̱ ndixa? (Koto recuadro “ Ña̱ chíndeétáʼan xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱ va̱ʼa iniyó”).

4 Ña̱ va̱ʼa vií ndaka̱xinyó ña̱ keʼéyó, xíniñúʼu kundiku̱nyó información ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinyó. Ña̱kán ná ndaka̱xin va̱ʼayó ña̱ kaʼviyó (kaʼvi Filipenses 4:8, 9). * Ná kǒo sandáñúʼuyó tiempoyó ña̱ ki̱ʼviyó nu̱ú Internet ña̱ nandukúyó noticia ña̱ va̱ása va̱ʼa, saátu ná kǒo kaʼviyó correo ña̱ va̱ása va̱ʼa káʼa̱n. Soo iin ña̱ ndáyaʼví va̱ʼaka kúúña ná kǒo ki̱ʼviyó nu̱ú Internet ña̱ kaʼviyó ña̱ sándaa na̱ apóstata, na̱kán kúni̱na sákuxíkana miíyó nu̱ú Ndióxi̱. Ndiʼi ña̱yóʼo kivi chindaʼáña miíyó ña̱ ndaka̱xinyó keʼéyó ña̱ va̱ása va̱ʼa. Ña̱kán ná kǒo taxiyó ña̱ ki̱ʼviña xi̱níyó xíʼin níma̱yó (1 Tim. 6:20, 21).

5. ¿Ndáa tu̱ʼun vatá xi̱niso̱ʼo na̱ ñuu Israel, ta ndáaña ndo̱ʼona xíʼin ña̱yóʼo?

5 Ña̱ kandíxayó tu̱ʼun vatá kivi saxo̱ʼvi̱ña miíyó. Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ ku̱u tá chi̱ndaʼá ta̱ Moisés u̱xu̱ u̱vi̱ na̱ ta̱a ña̱ ni̱xa̱ʼa̱nna xi̱tona ñuʼú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ taxira ndaʼa̱na. Tá ndandikóna, u̱xu̱ na̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ vatá (Núm. 13:25-33). Ni su̱ví ña̱ ndixaka níka̱ʼa̱nna xíʼinna, ta xa̱ʼa ña̱yóʼo na̱ ñuu Israel nda̱kava-inina (Núm. 14:1-4). ¿Nda̱chun? Sana nda̱kanixi̱nína: “Tá ku̱a̱ʼáka kúú na̱ káʼa̱n ña̱yóʼo ña̱ ndixava kúúña”. Xa̱ʼa ña̱yóʼo kǒo níxiinkana kandíxana ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Josué xíʼin ta̱ Caleb, ni ña̱ ndixava ni̱ka̱ʼa̱n na̱yóʼo xíʼinna (Núm. 14:6-10). Nu̱úka ña̱ nandukú va̱ʼana xa̱ʼa ña̱yóʼo ña̱ va̱ʼa chindeéñana ña̱ kandíxana Jehová, tu̱ʼun vatáva ka̱ndíxana.

6. ¿Nda̱chun kǒo ndakanda̱-iniyó tá xíniso̱ʼoyó káʼa̱nna ña̱ vatá xa̱ʼa na̱ ñuu Ndióxi̱?

6 Xíniñúʼu kiʼinníyó kuenta tá xíniso̱ʼoyó ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa na̱ ñuu Jehová. Ná kǒo nandósóyó chi ta̱ Ndi̱va̱ʼa kúú ta̱ chíka̱a̱ ku̱a̱chi na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ (Rev. 12:10). Ña̱kán, ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa na̱ sáa̱-ini xíni miíyó ña̱ ka̱ʼa̱nna ña̱ vatá xa̱ʼayó (Mat. 5:11). Tá kándíxayó ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús, va̱ása ndakanda̱-iniyó tá xíniso̱ʼoyó káʼa̱nna ña̱ vatá xa̱ʼa na̱ ñuu Ndióxi̱.

7. ¿Ndáaña xíniñúʼu nda̱ka̱tu̱ʼun xíʼin miíyó tá kúni̱yó chindaʼáyó iin correo electrónico a iin mensaje?

7 ¿Á kútóoyó chindaʼáyó correo electrónico á mensaje ndaʼa̱ na̱ migoyó á na̱ xíni táʼanyó xíʼin? Tá xítoyó iin noticia ña̱ kútóoyó á xíniso̱ʼoyó iin experiencia ña̱ liviní nu̱ú miíyó, ¿á siʼnaka miíyó kúni̱ ka̱ʼa̱n xa̱ʼaña? Tá kúni̱yó chindaʼáyó iin correo á mensaje, xíniñúʼu nda̱ka̱tu̱ʼun xíʼin miíyó: “¿Á kúnda̱a̱-inii̱ á ña̱ ndixa kúú ña̱yóʼo? ¿Á xa̱a̱ kúnda̱a̱ va̱ʼa inii̱ xa̱ʼaña?”. Tá kǒo kúnda̱a̱ va̱ʼa iniyó xa̱ʼaña, nda̱a̱ kivi xa̱a̱yó ka̱ʼa̱nyó ña̱ vatá xíʼin na̱ hermanoyó. Ña̱kán, nu̱úka ña̱ chindaʼáyóña va̱ʼaka ná ndakatayóña.

8. a) ¿Ndáaña kéʼé na̱ sáa̱ ini xíni miíyó sava ñuu? b) Tá kǒo kíʼinyó kuenta ¿nda̱saa kivi chindeétáʼanyó xíʼin na̱yóʼo?

8 I̱yoní tá ná chindaʼáyó correo electrónico a mensaje ña̱ chíndaʼána ndaʼa̱yó. Saáchi sava ñuu kǒo táxina ña̱ ndasakáʼnuyó Jehová. Sana ñuu kán na̱ sáa̱ ini xíni miíyó káʼa̱nna ña̱ vatá xa̱ʼayó chi kúni̱na ná kǒo kandíxa táʼanyó. Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ ku̱u chí Unión Soviética. Na̱ policia (na̱ xi̱naní KGB) ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ vatá xa̱ʼa sava na̱ hermano na̱ ndísochíñu xíʼin congregación. Ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ sa̱ndákoo na̱yóʼo ñuu Jehová. * Ku̱a̱ʼánína ka̱ndíxa na̱yóʼo ta nda̱a̱ sa̱ndákoona ñuu Ndióxi̱. Savana nda̱ndikóna, soo inkana kǒo níndandikókana, nda̱koona ña̱ kándíxana Jehová (1 Tim. 1:19). ¿Ndáaña kivi keʼéyó ta va̱ása kundoʼoyó táʼan ña̱ ndo̱ʼo na̱yóʼo? Ná kǒo chindaʼáyó noticia ña̱ vatá tá kǒo xíniyó á ña̱ ndixa kúúña. Ná kǒo kandíxayó ndiʼi ña̱ káʼa̱nna xíʼinyó á ña̱ xíniso̱ʼoyó. Ná kunda̱a̱ va̱ʼa iniyó xa̱ʼaña.

KǑO KÚNDA̱A̱ VA̱ʼA INIYÓ XA̱ʼAÑA

9. ¿Ndáa inka ña̱ʼa kivi ixayo̱ʼvi̱ xíʼinyó ña̱ kuumiíyó información ña̱ ndixa?

9 Íyo inka ña̱ íxayo̱ʼvi̱ xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱ va̱ʼa iniyó xa̱ʼa ña̱ káʼa̱n sava noticia chi savaña va̱ása nátúʼunña ña̱ ndixa xíʼinyó, chíse̱ʼéna sava información. Ná ndakaʼányó chi xa̱ʼa ña̱ kǒo kúnda̱a̱ ndiʼi iniyó xíʼinña, kivi sandáʼvina miíyó ta nda̱a̱ kivi xa̱a̱yó kandíxayó ndiʼi ña̱ káʼa̱nna xíʼinyó. ¿Ndáaña keʼéyó ña̱ va̱ʼa kǒo kundoʼoyó ña̱yóʼo? (Efes. 4:14).

10. a) ¿Nda̱chun xi̱kuni̱ na̱ ñuu Israel kanitáʼanna xíʼin na̱ ñanina? b) ¿Nda̱chun va̱ʼa kǒo níkanitáʼanna?

10 Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa iin ña̱ ku̱u xíʼin na̱ ñuu Israel tá tiempo ña̱ ni̱xi̱yo ta̱ Josué (Jos. 22:9-34). Na̱ israelita na̱ xi̱ndoo chí yu̱ta Jordán xi̱niso̱ʼona xa̱ʼa na̱ ndóo chí inka xiyo (na̱ tribu ta̱ Rubén xíʼin ta̱ Gad, ta saátu xíʼin iin sava na̱ tribu ta̱ Manasés) ke̱ʼéna iin altar yatin yuʼú yu̱ta kán. Ña̱ nda̱a̱va xi̱kuu ña̱yóʼo, soo kǒo níkunda̱a̱ va̱ʼa inina xíʼinnña. Na̱ xi̱ndoo chí inka xiyo ña̱ yu̱ta yóʼo nda̱kanixi̱nína xa̱ʼa na̱ táʼanna ña̱ va̱ása kéʼékana ña̱ kúni̱ Jehová, xa̱ʼa ña̱yóʼo nda̱kutáʼanna ña̱ ku̱ʼu̱nna kanitáʼanna xíʼinna (kaʼvi Josué 22:11, 12). * Soo tá kúma̱níka ku̱ʼu̱nna kanitáʼanna xíʼinna siʼna chi̱ndaʼána sava na̱ ta̱a ña̱ ni̱xa̱ʼa̱nna na̱ndukú va̱ʼana xa̱ʼa ña̱yóʼo. Na̱yóʼo na̱kunda̱a̱-inina ña̱ su̱ví sacrificio keʼéna nu̱ú ña̱ altar yóʼo. Chi ke̱ʼéna ña̱yóʼo ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-ini na̱ se̱ʼena ña̱ xi̱kuuna na̱ ñuu Jehová. Sana na̱ israelita na̱ xi̱ndoo chí inka xiyo va̱ʼaní ku̱nina ña̱ siʼna na̱ndukú va̱ʼana xa̱ʼa ña̱yóʼo, tasaá kǒo níxaʼnína na̱ ñanina.

11. a) ¿Nda̱chun ndo̱ʼo ta̱ Mefibóset ña̱ va̱ása va̱ʼa? b) ¿Ndáa ña̱ʼa kúú ña̱ xi̱niñúʼu keʼé ta̱ David?

11 Ndiʼiyó kivi kundoʼo iin tu̱ndóʼo chi kivi ka̱ʼa̱n iinna ña̱ vatá xa̱ʼayó á va̱ása ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa ndiʼi información ña̱ ndixa xa̱ʼayó. Ná kotoyó ña̱ ndo̱ʼo ta̱ rey David xíʼin ta̱ Mefibóset. Ta̱ David va̱ʼa ni̱xi̱yo inira xíʼinra ta nda̱taxira ñuʼú ta̱ Saúl ndaʼa̱ra chi se̱ʼe ñani ta̱ Saúl xi̱kuu ta̱yóʼo (2 Sam. 9:6, 7). Soo tándi̱ʼi ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ vatá xa̱ʼa ta̱ Mefibóset xíʼinra. Ta̱ David va̱ása níkunda̱a̱ va̱ʼa inira xa̱ʼa ña̱yóʼo ta ndi̱ku̱n ki̱ndaa ndiʼira ña̱ʼa ña̱ xi̱kuumií ta̱ Mefibóset (2 Sam. 16:1-4). Tándi̱ʼi ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ta saáví xi̱nira ña̱ va̱ása va̱ʼa níkeʼéra xíʼinra ta tuku nda̱taxira loʼo ñuʼú ndaʼa̱ra (2 Sam. 19:24-29). Ta̱ David va̱ása keʼéra ña̱yóʼo tá siʼna nítavára tiempo ña̱ nandukú va̱ʼara xa̱ʼa ña̱yóʼo, tasaá vií ndaka̱xinra ña̱ keʼéra.

12, 13. a) ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Jesús tá ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ vatá xa̱ʼara? b) ¿Ndáaña kivi keʼéyó tá káʼa̱nna ña̱ vatá xa̱ʼayó?

12 Xa̱ʼa ña̱yóʼo ¿ndáaña kivi keʼéyó tá káʼa̱nna ña̱ vatá xa̱ʼayó? Ña̱yóʼo kúú ña̱ ndo̱ʼo ta̱ Jesús ta saátu ta̱ Juan ta̱ sándakuchi (kaʼvi Mateo 11:18, 19). * ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Jesús? Ta̱yóʼo kǒo ni sandáñúʼura tiempora ni ndéera ña̱ ndakuiinra yuʼú inkana xa̱ʼa ña̱ vatá ña̱ xi̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼara, ta̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ yiví ná kotona ña̱ kéʼéra xíʼin ña̱ sánáʼa̱ra, chi ni̱ka̱ʼa̱nra, “ña̱ ndíchi ña̱ kéʼévara káʼa̱n va̱ʼa xa̱ʼara”.

13 Yóʼo ndáni̱ʼíyó iin ña̱ va̱ʼaní chindeé miíyó. Sana sava na̱ yiví kivi ka̱ʼa̱nna ña̱ vatá xa̱ʼayó chí kúni̱na ná káʼa̱nna ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼayó. ¿Á íyo iin ña̱ kivi keʼéyó? Tá iinna ná ka̱ʼa̱n ña̱ vatá xa̱ʼayó, ná keʼéyó ña̱ va̱ʼa, tasaá va̱ása kandíxa na̱ yiví ña̱ vatá ña̱ káʼa̱n inkana xa̱ʼayó. Tá ná keʼéyó táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Jesús, saá kunda̱a̱-ini na̱ yiví ña̱ su̱ví ña̱ nda̱a̱ kúú ña̱ káʼa̱n inkana xa̱ʼayó.

¿NDÁAÑA NDÁKANIXI̱NÍYÓ XA̱ʼA MIÍYÓ?

14, 15. ¿Nda̱chun va̱ása va̱ʼa ndakanixi̱níyó xa̱ʼa miíyó?

14 Xa̱a̱ xi̱niyó ña̱ kiviva ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa información mií ña̱ ndixa. Inka ña̱ kivi ixayo̱ʼvi̱ xíʼinyó kúú ña̱ kúúyó na̱ yiví ku̱a̱chi. Ná kachiyó ña̱ xa̱a̱ ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ ndásakáʼnuyó Jehová ta xíni̱ va̱ʼayó ndáa ña̱ va̱ʼa keʼéyó ta saátu viíní ndákanixi̱níyó xíʼin ndiʼi ña̱ kéʼéyó. Sana inkana íxato̱ʼóna miíyó xa̱ʼa ña̱yóʼo. ¿Á kivi kundoʼoyó iin tu̱ndóʼo xíʼin ña̱yóʼo?

15 Kiviva, tá ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa mií kuitíyó. Ña̱ kúni̱yó xíʼin ña̱ ndákanixi̱níyó kivi nasa̱maña ña̱ xínitúni̱yó. Ta kivi kixaʼáyó ndakanixi̱níyó ña̱ va̱ʼava kunda̱a̱-iniyó xíʼin iin ña̱ʼa ni va̱ása xíni̱ va̱ʼayó xa̱ʼaña. Soo i̱yoníva tá ná ndakanixi̱níyó ña̱yóʼo. Nu̱ú Biblia káxiní káʼa̱nña xíʼinyó: “Va̱ása kandíxaún ña̱ ndíka̱a̱ xi̱ní miíún” (Prov. 3:5, 6; 28:26).

16. Nu̱ú ejemplo yóʼo ¿ndáaña xi̱ni ta̱ Tomás ti̱xin iin restaurant, ta ndáaña nda̱kanixi̱níra xa̱ʼa ña̱yóʼo?

16 ¿Nda̱saa kivi kundoʼoyó ña̱yóʼo? Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa iin ejemplo. Ta̱ Tomás iin ta̱ anciano ta̱ xa̱a̱ kúúmiíní experiencia kúúra ta íyora iin restaurant. Soo nda̱kanda̱ní-inira tá xi̱nira inka ta̱ anciano ta̱ naní Juan ña̱ íyora xíxira xíʼin inka ñaʼá ñá va̱ása kúú ñá síʼíra. U̱vi̱ saána si̱íkaví kúnina, xáku̱na ta nda̱a̱ númitáʼanna. Ta̱ Tomás ndákanixi̱níra xa̱ʼa ta̱ Juan ña̱ sándáʼvira ñá síʼíra xíʼin inka ñaʼá, ta ndáka̱tu̱ʼun xíʼin miíra: “¿Á ndakoora ñá síʼíra? Ta ¿na̱ va̱lí se̱ʼetuna?”. Ndíʼi̱ní-inira xa̱ʼa ña̱yóʼo chi xa̱a̱ ku̱a̱ʼávana xínira ndóʼo ña̱yóʼo. Sana saátu ndoʼo miívayó tá níxiniyó ña̱yóʼo.

17. a) ¿Ndáaña ku̱nda̱a̱-ini ta̱ Tomás xa̱ʼa? b) ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱yóʼo?

17 Soo, ¿á ku̱nda̱a̱ va̱ʼa ini ta̱ Tomás xa̱ʼa ña̱yóʼo ña̱ nda̱kanixi̱níra saá xa̱ʼa ta̱ Juan? Mií ñuu saá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Juan. Ta saá ku̱nda̱a̱-inira ña̱ ku̱ʼvava ta̱ Juan kúú ñá ñaʼá kán, ta xa̱a̱ ku̱a̱ʼání tiempo ta̱ʼán kunirañá. Xa̱ʼa ña̱ va̱ása níkivi kindo̱oñá ku̱a̱ʼá tiempo nu̱ú íyo ta̱yóʼo ña̱kán ki̱ndoona ña̱ ku̱ʼu̱nna kuxuna, soo ñá síʼíra kǒo níkivi ku̱ʼu̱nñá xíʼinna. Ta̱ Tomás va̱ʼaníva ku̱nira xa̱ʼa ña̱yóʼo. Nda̱chun va̱ʼakaví kǒo nínatúʼunra xíʼin inkana xa̱ʼa ña̱yóʼo. ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱yóʼo? Ña̱ va̱ása va̱ʼa ndi̱ku̱n kamaní ndakanixi̱níyó ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa inkana tá va̱ása kúnda̱a̱ va̱ʼa iniyó xa̱ʼana.

18. ¿Ndáaña kivi ndakanixi̱níyó xa̱ʼa inkana tá va̱ása va̱ʼa kítáʼanyó xíʼinna?

18 Tá va̱ása va̱ʼa kítáʼanyó xíʼin iin na̱ hermano, íxayo̱ʼvi̱kaña xíʼinyó ña̱ ndakanixi̱níyó ña̱ va̱ʼa xa̱ʼana. Tá kǒo kítáʼan va̱ʼayó xíʼinna nda̱a̱ kivi xa̱a̱yó ndakanixi̱níyó ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼana. Ta nda̱a̱ kivitu xa̱a̱yó kandíxayó ndiʼi ña̱ vatá ña̱ káʼa̱n inkana xa̱ʼana. Ña̱yóʼo sánáʼa̱ña miíyó ña̱ va̱ása va̱ʼa sa̱a̱-iniyó kuniyó na̱ hermanoyó chi nda̱a̱ kivi xa̱a̱yó ndakanixi̱níyó ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼana (1 Tim. 6:4, 5). Ña̱kán ná kǒo taxiyó ki̱ʼvi ña̱ va̱ása va̱ʼa níma̱yó. Ná ndakaʼányó chi xíniñúʼu kuʼvi̱-iniyó kuniyó na̱ hermanoyó ta kooyó ña̱ káʼnu-ini xa̱ʼana xíʼin ndiʼi níma̱yó (kaʼvi Colosenses 3:13, 14). *

ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA NDÁAÑA MIÍYÓ

19, 20. a) ¿Ndáaña va̱xi nu̱ú Biblia kivi chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱ va̱ʼa iniyó xíʼin iin ña̱ʼa? b) ¿Ndáaña sakuaʼayó nu̱ú inka artículo?

19 Nu̱ú artículo yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa u̱ni̱ ña̱ʼa ña̱ kivi ixayo̱ʼvi̱ xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱ va̱ʼa iniyó xa̱ʼa iin ña̱ʼa: ku̱a̱ʼání yichi̱ información ña̱ ndákiʼinyó su̱ví ña̱ ndixa kúúña, ña̱ vatá kúúña ta saátu xa̱ʼa ña̱ kúúyó na̱ yiví ku̱a̱chi va̱ása vií ndákanixi̱níyó xa̱ʼa ndiʼi ña̱ʼa. Tasaá ¿ndáaña kivi chindeétáʼan xíʼinyó? Sa̱kuaʼayó ña̱ xíniñúʼu kundiku̱nyó ña̱ káʼa̱n Biblia. Iin ña̱yóʼo káchiña na̱ kúma̱níka kuniso̱ʼo ta ndi̱ku̱n ndákuiinna ña̱ káʼa̱n inkana, na̱ kíʼvi kúúna (Prov. 18:13). Inka ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa sa̱náʼa̱ña miíyó ña̱ va̱ása va̱ʼa kandíxayó ndiʼi ña̱ káʼa̱nna xíʼinyó tá va̱ása kúnda̱a̱ va̱ʼa iniyó xa̱ʼaña (Prov. 14:15). Ta saátu sa̱kuaʼayó ña̱ va̱ása va̱ʼa ndakanixi̱níyó ña̱ kúnda̱a̱-iniyó xíʼin ndiʼi ña̱ʼa ni xa̱a̱ ku̱a̱ʼáva tiempo ndásakáʼnuyó Jehová (Prov. 3:5, 6). Ña̱ káʼa̱n Biblia ndáaña miíyó ta chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ va̱ʼa kuniñúʼuyó información mií ña̱ ndixa ta saá kunda̱a̱ va̱ʼa iniyó xa̱ʼa iin ña̱ʼa ta vií ndaka̱xinyó ña̱ keʼéyó.

20 Soo kúma̱níka ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa inka ña̱ʼa ña̱ kivi ixayo̱ʼvi̱ xíʼinyó. ¿Ndáaña kúúña? Ña̱ ndi̱ku̱n ndakanixi̱níyó inka ña̱ʼa xa̱ʼa inkana. Nu̱ú inka artículo ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa u̱ni̱ ña̱ʼa ña̱ kivi chindaʼá miíyó ña̱ keʼéyó ña̱yóʼo, ta saátu kuniyó ndáaña keʼéyó ña̱ va̱ʼa kǒo kundoʼoyó ña̱yóʼo.

^ párr. 4 Filipenses 4:8, 9: “Ñaniyó, ndakanixi̱níndó xa̱ʼa ndiʼi ña̱ nda̱a̱, xa̱ʼa ndiʼi ña̱ to̱ʼó, ndiʼi ña̱ kǒo yaku̱a̱, ndiʼi ña̱ nda̱kú, ndiʼi ña̱ va̱ʼa, nda̱saaka ña̱ va̱ʼa íyo ndakanixi̱níndó xa̱ʼaña. Ndiʼi ña̱ sa̱kuaʼándó ta nda̱kiʼinndóña ta xi̱niso̱ʼondóña, ta xi̱nindó yi̱ʼi̱ káʼa̱nnña xa̱ʼa, keʼéndó ña̱yóʼo, ta Ndióxi̱ ta̱ táxi ña̱ koo va̱ʼa inindó, koora xíʼinndó”.

^ párr. 8 Koto Anuario 2004, página 110 nda̱a̱ 111, xíʼin Anuario 2008, página 133 nda̱a̱ 135.

^ párr. 10 Josué 22:11, 12: “Tándi̱ʼi, na̱ inka se̱ʼe na̱ ñuu Israel xi̱niso̱ʼona ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna: ‘Koto. Na̱ se̱ʼe ta̱ Rubén xíʼin na̱ se̱ʼe ta̱ Gad xíʼin iin sava na̱ tribu ta̱ Manasés ke̱ʼéna iin altar chí nu̱ú ñuʼú ña̱ Canaán, ña̱ ndíka̱a̱ chí Jordán, nu̱ú ñuʼú na̱ se̱ʼe na̱ ñuu Israelʼ. Tá xi̱niso̱ʼo na̱ se̱ʼe na̱ ñuu Israel xa̱ʼa ña̱yóʼo, tasaá ndiʼi na̱ se̱ʼe na̱ ñuu Israel nda̱kutáʼanna chí Siló ña̱ ku̱ʼu̱nna kanitáʼanna xíʼinna”.

^ párr. 12 Mateo 11:18, 19: “Soo ta̱ Juan, kǒo níxiʼira vino ta va̱ása níxixira, soo ndóʼó ni̱ka̱ʼa̱nndó: ‘Ta̱chí ndi̱va̱ʼa kúúmiíraʼ; ta̱ se̱ʼe ta̱a xíkara xíxira ta xíʼira, ta na̱ yiví káchina: “Kotondó, nina ta̱ xíka xíxi kúúra ta xíʼira vino, migo na̱ yiví na̱ ndákaya impuesto xíʼin na̱ yiví ku̱a̱chiva kúúra”. Soo ni saáví ná ka̱ʼa̱nna, ña̱ ndíchi ña̱ kéʼévara káʼa̱n va̱ʼa xa̱ʼara”.

^ párr. 18 Colosenses 3:13, 14: “Ndakú koo inindó xíʼin táʼanndó ta káʼnu koo inindó xa̱ʼa na̱ káʼa̱n ndi̱va̱ʼa xa̱ʼandó. Táki̱ʼva i̱xakáʼnu-ini Jehová xa̱ʼandó, saá xíniñúʼu koo káʼnu-inindó xa̱ʼa táʼanndó. Kuʼvi̱-inindó kunitáʼandó, chi saá kúú ña̱ va̱ʼaní kundoo xíʼin táʼanndó”.