1, 2. (a) Kota ye wa la a lingbi e gi ti hinga ti sara? Ngbanga ti nyen? (b) Nyen la e yeke bâ na yâ ti article so?

A LINGBI e so e yeke atâ Chrétien e gi ti hinga ti bâ yâ ti asango nzoni si e hinga wala ayeke tâ tënë (aProv. 3:21-23; 8:4, 5). Tongana e sara ni ape, a yeke duti ngangu pëpe na Satan nga na dunia ti lo ti sara si e gbu li ti e nzoni encore ape (aÉph. 5:6; aCol. 2:8). Ti tâ tënë ni, e lingbi ti hinga wala mbeni tënë ayeke tâ tënë gï tongana e hinga ye na ndö ni nzoni. Tongana ti so aProverbe 18:13 atene: “Tongana zo afa bibe ti lo na ndö ti mbeni tënë kozo ti hinga ye nzoni na ndö ni, a yeke mbeni ye ti buba nga ye ti kamene mingi.”

² Na yâ ti article so, e yeke bâ ambeni ye so alingbi ti sara si a yeke ngangu na e ti hinga ye nzoni na ndö ti mbeni tënë na ti hinga wala tënë ni ayeke tâ tënë. E yeke bâ nga ambeni mama-ndia ti Bible nga na atapande so alingbi ti mû maboko na e ti hinga nzoni mingi tongana nyen ti bâ yâ ti asango nzoni.

3. Ngbanga ti nyen la e yeke na bezoin ti sara ye alingbi na mama-ndia ti Bible so ayeke na aProverbe 14:15? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article so.)

³ Laso, azo ayeke wara sango na ndo kue. Ala yeke wara ni na lege ti Internet, télé nga na ambeni ye so na lege ni azo ayeke wara  asango. Azo mingi awara nga gbâ ti amessage nga na tënë ti ambeni ye so apassé so akamarade ti ala atokua na ala. Ndali ti so asango so ayeke tâ tënë ape nga na asango so a ba yâ ni amû ndo, a yeke nzoni e sara hange tongana e mä mbeni sango nga e gi ti bâ yâ ni nzoni. Mama-ndia ti Bible wa la alingbi ti mû maboko na e? A-Proverbe 14:15 atene: “Zo so lê ti lo ahan pëpe amä na bê na tënë kue, me zo so lê ti lo ahan agbu li kozo si lo bi gere ti lo.”

4. Tongana nyen la aPhilippien 4:8, 9 alingbi ti mû maboko na e ti soro yâ ti aye so e yeke diko? Ngbanga ti nyen la a yeke kota ye ti wara asango so ayeke tâ tënë? (Bâ nga encadré “ Ambeni ye ti mû maboko na e ti hinga ye nzoni na ndö ti atënë.”)

⁴ Ti mû anzoni desizion, a lingbi e hinga aye nzoni na ndö ti asango so e mä. Tongaso, a lingbi e sara hange mingi na asango so e soro ti diko ni. (Diko aPhilippien 4:8, 9.) A lingbi e buba ngoi ti e pëpe ti bâ asango na ndö ti asite ti Internet so zo alingbi ti zia bê dä ape wala ti diko amessage so ayeke sara si atënë so zo ahinga ape wala ayeke tâ tënë amû ndo. A yeke kota ye mingi ti gue pëpe na ndö ti asite ti a-apostat so na lege ni ala yeke maï apensé ti ala. Ala yeke gi ti woko mabe ti azo ti Nzapa na ti ba yâ ti tâ tënë. Asango so zo alingbi ti zia bê ti lo dä ape ayeke sara si zo amû anzoni desizion pëpe. Tene lâ oko ape so asango ti mvene alingbi ti sara ye oko ape na mo.​—1 Tim. 6:20, 21.

5. Tënë wa so a ba yâ ni azo ti Israël amä lani? A sara nyen na ndö ti ala?

⁵ Ti yeda na mbeni tënë so a ba yâ ni alingbi ti ga na kpale. Na tapande, gbu li na ndö ti ye so asi lani na ngoi so azo 10 na popo ti azo 12 so a tokua ala ti bembe ndo na Sese ti Zendo aga atene atënë so ala ba yâ ni (Nom. 13:25-33). Atënë so ala kono yâ ni asara lani azo ti Jéhovah mbeto mingi (Nom. 14:1-4). Ngbanga ti nyen la mbeto asara lani azo ni tongaso? Peut-être ala pensé lani so teti so mingi ti azo ti bembengo ndo ni la atene tënë ni, tënë ti ala ni adoit ti duti tâ tënë. Ala ke ti mä nzoni tënë so Josué na Caleb so azo alingbi ti sara confiance na ala atene (Nom. 14:6-10). Ahon ti tene ala gi ti hinga ye nzoni na ndö ti tënë ni nga ti sara confiance na Jéhovah, ala soro ti yeda na tënë so a ba yâ ni. So ye ti buba!

6. Ngbanga ti nyen la a lingbi li ti e akpe ape tongana e mä azo atene atënë so ayeke sioni mingi na ndö ti azo ti Jéhovah?

⁶ A lingbi e sara hange mingi tongana e mä atënë na ndö ti azo ti Jéhovah. Girisa lâ oko ape so Satan ayeke zo ti bingo tënë na li ti awakua ti Nzapa so ayeke be-ta-zo na lo (Apoc. 12:10). Jésus atene lani so awato ayeke ‘tene mara ti asioni tënë ti mvene nde nde kue’ na ndö ti e (Mat. 5:11). Tongana e bâ tënë so na nene ni, li ti e ayeke kpe ape tongana e mä azo atene atënë so zo agi li ti lo na ni gbä na ndö ti azo ti Jéhovah.

7. Kozo ti tene e tokua mbeni message, a lingbi e gbu li ti e na ndö ti nyen?

⁷ Mo ye mingi ti tokua amessage na akamarade ti mo? Tongana mo bâ a fa mbeni fini sango na télé wala mo mä tënë ti mbeni ye so ade asi kozo ape, mo yeke sara ye tongana ti mbeni wagosinga so aye ti sigi na tënë ni hio? Me kozo ti tene mo tokua message ni, hunda terê ti mo: ‘Mbi yeke sûr so sango so mbi ye ti kangbi ni so ayeke tâ tënë? Mbi hinga ye nzoni na ndö ni?’ Tongana mo yeke sûr ape, sango so mo yeke tokua na aita alingbi ti duti mbeni sango so ayeke tâ tënë ape sân ti tene mo hinga. Tongaso, tongana mo hinga ape wala sango ni ayeke tâ tënë, tokua ni ape, effacé ni.

8. Nyen la azo so ake e na yâ ti ambeni kodro asara? Tongana nyen la e lingbi ti mû maboko na ala sân ti hinga?

⁸ Mbeni kpale nde alingbi ti si tongana e tokua hio na azo amessage so e wara. Na yâ ti ambeni kodro, a kanga lege na ambeni kua so e yeke sara wala a kanga lege même na akua ni kue. Azo so ake e na yâ ti akodro  so alingbi ti kangbi na mbana atënë so ala ba yâ ni ti zia mbeto na yâ ti e wala ti sara si e yeke na confiance na mba pëpe. Gbu li na ndö ti ye so asi lani na ngbene Union soviétique. Aturugu ti Union soviétique akangbi lani asioni tënë na ndö ti aita so amû li ni atene ala kä azo ti Jéhovah. * Azo mingi asara confiance na mara ti atënë so na ala zia bungbi ti Jéhovah. So ye ti mawa! Ala mingi akiri na bungbi na pekoni, me ambeni akiri lâ oko ape. Yâ ti mabe ti ala afâ tongana ti so yâ ti bateau afâ (1 Tim. 1:19). Nyen la e lingbi ti sara ti tene mara ti sioni ye so asi ape? Kangbi pëpe asioni tënë wala atënë so mo hinga pëpe wala ayeke tâ tënë. Mä na bê pëpe na atënë kue so mo mä. Me sara kue ti hinga ye nzoni na ndö ti atënë ni si.

9. Mbeni kpale nde wa la asara si a yeke ngangu ti hinga wala mbeni tënë ayeke tâ tënë?

⁹ Atënë so ayeke tâ tënë kue ape wala so a fa aye kue na ndö ni ape ayeke mbeni kpale so asara si a yeke ngangu ti hinga wala tënë ni ayeke tâ tënë. E lingbi lâ oko ape ti zia bê ti e na mbeni tënë so ayeke tâ tënë kue ape. Nyen la e lingbi ti sara ti tene a handa e pëpe na lege ti mara ti atënë so?​—aÉph. 4:14.

10. Ngbanga ti nyen la a ngbâ kete azo ti Israël ague asara bira na aita ti ala? Nyen la asara si ala gue ape?

¹⁰ Gbu li na ndö ti ye so asi na azo ti Israël so asara kodro na mbage ti ouest ti Ngu ti Jourdain na ngoi ti Josué (Jos. 22:9-34). Ala mä so azo ti Israël so asara kodro na mbage ti est ti Ngu ti Jourdain (mara ti Ruben, ti Gad nga na ndambo ti mara ti Manassé) aleke mbeni kota gbalaka so apika bê mingi na terê ti Ngu ti Jourdain. Mbage ti tënë so ala mä so ayeke tâ tënë. Tënë so ala mä so, so ala hinga ye kue na ndö ni ape so, asara si azo ti Israël so ayeke na mbage ti ouest abâ so aita ti ala asara kpengbango-li na Jéhovah, tongaso ala bungbi ti gue ti sara bira na aita ti ala so ayeke na mbage ti est. (Diko Josué 22:9-12.) Me kozo ti tene ala gue ti sara bira na ala, ala tokua akoli so a lingbi ti sara confiance na ala ti gi ti hinga ye nzoni na ndö ti tënë ni. Nyen la  akoli so ahinga na pekoni? Ala hinga so azo ti Israël so ayeke azo ti mara ti Ruben, ti Gad nga na ndambo ti mara ti Manassé aleke gbalaka ni ti mû asandaga na ndö ni ape, me ala leke ni ti dabe ti ala na mbeni ye. Ala leke ni ti tene, na yâ ti angoi so ayeke ga, azo kue ahinga so ala nga ayeke lani awakua be-ta-zo ti Jéhovah. A doit ti nzere na azo ti Israël mingi so ala gue pëpe ti fâ gbâ ti aita ti ala ndali ti so ala hinga tënë kue pëpe na ndö ti tënë so ala mä, me ala mû ngoi ti gi ti hinga ye nzoni na ndö ti tënë ni.

11. (a) Tongana nyen la a sara ye na lege ni ape na Méphibosheth? (b) Tongana nyen la David alingbi lani ti sara ye na Méphibosheth na lege ni?

¹¹ A lingbi ti si so bê ti e ason ndali ti so a tene ambeni tënë na ndö ti e so ayeke tâ tënë kue ape. A yeke ye so asi lani na Méphibosheth. Na nzoni bê, David amû na Méphibosheth yaka so ayeke lani ti âta ti lo Saül (2 Sam. 9:6, 7). Me ambeni ngoi na pekoni, David amä mbeni sioni tënë na ndö ti Méphibosheth. Sân ti gi ti hinga wala tënë ni ayeke tâ tënë, David azi yaka ni na maboko ti Méphibosheth (2 Sam. 16:1-4). Na ngoi so na nda ni David asara lisoro na lo, lo hinga so lo sara faute na lo kiri na mbage ti yaka ni na Méphibosheth (2 Sam. 19:24-29). Tongana David amû lani ngoi ti gi ti hinga ye nzoni na ndö ti tënë ni me lo sara ye gï hio tongaso ape, lo yeke sara sioni ye so na Méphibosheth ape.

12, 13. (a) Nyen la Jésus asara tongana azo atene mvene na ndö ti lo? (b) Nyen la e lingbi ti sara tongana mbeni zo atene mvene na ndö ti e?

¹² Ka tongana mbeni zo atene mvene na ndö ti e, e lingbi ti sara nyen? Jésus na Jean Baptiste awara lani mara ti kpale so. (Diko Matthieu 11:18, 19.) Nyen la Jésus asara? Lo mû pëpe ngoi ti lo kue nga na ngangu ti lo kue ti fa na azo so atënë so a tene na ndö ti lo ayeke mvene. Me lo wa azo ti gi ti hinga atënë na ndö ni nzoni. Lo ye ti tene ala zia lê ti ala gï na ndö ti aye so lo sara nga na aye so lo fa. Jésus atene: “A yeke hinga so ndara ayeke mbilimbili na lege ti akusala ti lo.”​—Mat. 11:19.

¹³ E lingbi ti manda mbeni kpengba ye na lege ti Jésus. Na ambeni ngoi, azo alingbi ti tene ambeni sioni tënë na ndö ti e, na e lingbi ti gi bê ti e so tënë ni so ayeke buba iri ti e. Me mbeni ye ayeke da so e lingbi ti sara. Tongana mbeni zo atene mvene na ndö ti e, sarango ye ti e alingbi ti sara si zo oko ayeda pëpe na tënë ti mvene so a tene na ndö ti e. Biani, tongana ti so tapande ti Jésus afa, asarango ye ti e alingbi ti fa so atënë kue so ayeke tâ tënë kue ape wala atënë ti mvene so a tene na ndö ti e ayeke vrai ape.

14, 15. Ngbanga ti nyen la a lingbi e zia bê ti e na ndö ti hingango ye ti e wani ape?

¹⁴ E bâ awe so a yeke ngangu ti hinga atënë so zo alingbi ti zia bê ti lo na ndö ni. Mbeni kpale ni ayeke so e yeke mbilimbili-kue ape. Peut-être e yeke sara na Jéhovah na yâ ti angu mingi nga e yeke sara ye na ndara na yâ ti ambeni ye. Peut-être azo ayeke ne e ndali ti so e hinga ti gbu li ti e nzoni. Ye so alingbi ti ga na e kpale?

¹⁵ En. A lingbi ti ga na e kpale tongana e komanse ti zia bê ti e na hingango ye ti e wani. E lingbi ti zia si aye so ayeke na yâ ti bê ti e nga na abango ndo ti e wani afa lege na apensé ti e. E lingbi ti komanse ti bâ so e comprendre mbeni ye so asi atâa so e hinga atënë kue na ndö ni ape. Ye so ayeke sioni mingi. Bible atene na e polele ti zia bê ti e pëpe na ndö ti hingango ndo ti e wani.​—aProv. 3:5, 6; 28:26.

16. Na yâ ti tapande so, nyen la asi na yâ ti mbeni restaurant? Nyen la Tom apensé hio na ni?

¹⁶ Na tapande, imaginé so na mbeni lakui, mbeni ancien so iri ti lo Tom, so lo ninga  na yâ ti kua ti ancien, ague na mbeni restaurant na lo bâ Jean, mbeni mba ti lo ancien, aduti na mbeni table na mbeni wali so ayeke ti lo ape. Tom abâ so terê ti ala anzere mingi. Lo bâ so ala yeke he ngia nga ala gbu mba na kate. Lo gi bê ti lo na lo hunda terê ti lo: ‘Jean na wali ti lo ayeke sara ande divorce? Ka ti amolenge ti ala ayeke tongana nyen?’ Tom abâ mara ti ye so asi kozo awe. Tongana mo yeke na place ti Tom, bango ye so ayeke sara mo tongana nyen?

17. Na yâ ti tapande so, nyen la Tom ahinga ni na pekoni? Nyen la ye so afa na e?

¹⁷ Me ku si. Atâa so hio Tom atene so Jean ayeke be-ta-zo na wali ti lo ape, eskê lo hinga ye kue na ndö ti tënë ni? Mbeni ngoi na pekoni na lakui ni so, Tom airi Jean na téléphone na lo ga ti hinga so wali ni ayeke ita ti Jean so alondo na mbeni ndo so ayo la lo ga. A sara angu mingi awe Jean na ita ti lo ni abâ terê ape. Ndali ti so ita ti Jean ayeke ngbâ ngbonga mingi ape, Jean alingbi gï ti wara lo na restaurant ti tene ala te ye. Wali ti Jean awara lege ti gue ape. Tom ayeke na ngia so lo tene pëpe na mbeni zo ye so lo pensé na ni so. Nyen la e manda na lege ti ye so? Atâa e sara na Jéhovah ngoi oke, a lingbi e gi ti hinga ye nzoni na ndö ti mbeni tënë kozoni si e tene mbeni tënë na ndö ni.

18. Nyen la alingbi ti sara si e yeda na mbeni sioni tënë so a tene na ndö ti aita ti e?

¹⁸ A lingbi nga ti duti ngangu na e ti hinga ye nzoni na ndö ti mbeni ye so asi tongana ye ni andu mbeni ita so e na lo e mä terê nzoni ape na yâ ti congrégation. Tongana lakue e pensé gï na ndö ti akpale so ayeke na popo ti e na lo, e lingbi ti komanse ti duti na sioni bango ndo na ndö ti lo. Tongaso, tongana e mä mbeni sioni tënë na ndö ti lo, peut-être e yeke duti nduru ti yeda so tënë ni ayeke vrai. Nyen la e lingbi ti manda? Dutingo na sioni bango ndo na ndö ti aita ti e alingbi ti sara si e fâ ngbanga na ndö ti ala na lege ni ape na ndö ti ambeni tënë so e hinga ye nzoni pëpe na ndö ni (1 Tim. 6:4, 5). A lingbi e zia pëpe si aye tongana sarango bê ti ye nga na mbanda angbâ na yâ ti bê ti e. Girisa lâ oko ape so Jéhovah aye si e ye aita ti e na e pardonné ala na bê ti e kue.​—Diko aColossien 3:12-14.

19, 20. (a) Amama-ndia ti Bible wa la ayeke mû maboko na e ti hinga wala mbeni tënë ayeke tâ tënë? (b) Nyen la e yeke bâ na yâ ti article ti peko?

¹⁹ Laso, a yeke ngangu ti hinga ye nzoni na ndö ti atënë nga ti hinga wala atënë ni ayeke tâ tënë ndali ti so asango so e wara ayeke nzoni ape, a fa tënë kue na ndö ti asango ni ape wala asango ni ayeke tâ tënë kue ape, nga e yeke mbilimbili-kue ape. Nyen la a lingbi ti mû maboko na e? A lingbi e hinga amama-ndia ti Bible nga e sara ye alingbi na ni. Mbeni mama-ndia ni atene so a yeke ye ti buba nga ye ti kamene ti fa bibe ti e na ndö ti mbeni tënë kozo ti hinga ye nzoni na ndö ni (aProv. 18:13). Mbeni mama-ndia ni nde atene na e ti mä na bê na tënë kue ape sân ti gi ti hinga wala ayeke tâ tënë (aProv. 14:15). Nga atâa a sara ngu oke awe la e yeke sara na Jéhovah, e lingbi pëpe ti zia bê ti e na ndö ti hingango ndö ti e wani (aProv. 3:5, 6). Amama-ndia ti Bible ayeke bata e tongana e sara kua na atënë so zo alingbi ti zia bê ti lo na ndö ni ti mû maboko na e ti hinga wala mbeni tënë ayeke tâ tënë nga ti mû adesizion ti ndara.

²⁰ Me mbeni kpale nde ayeke nga dä. E azo e yeke nduru ti fâ ngbanga ndö ti mbeni ye alingbi na ye so lê ti e abâ. Na yâ ti article ti peko, e yeke bâ ambeni ye so alingbi ti sara si e sara faute so nga e yeke manda tongana nyen ti kpe ni.