1, 2. (a) O le ā se tomai tāua e manaʻomia ona tatou atiaʻe, ma aiseā? (e) O le ā o le a iloiloina i lenei mataupu?

I LE avea ai o i tatou o ni Kerisiano moni, e manaʻomia ona tatou atiaʻe le tomai e iloilo totoʻa ai faamatalaga, ma faia ni faaiʻuga saʻo. (Faata. 3:21-23; 8:4, 5) Pe a tatou lē faia faapea, o le a faigofie ona taaʻina i tatou i taumafaiga a Satani ma lana lalolagi e faasesē o tatou mafaufau. (Efe. 5:6; Kolo. 2:8) O le mea moni, e faatoʻā mafai ona tatou faia ni faaiʻuga saʻo pe a tatou maua faamatalaga moni. E pei ona taʻua i le Faataoto 18:13, “pe a tali atu se tasi i se mataupu ae e leʻi faalogo i ai, o lona lava valea lea ma le faamāina.”

² O le a iloiloina i lenei mataupu nisi o luʻi i le mauaina o faamatalaga moni, ma faia ai ni faaiʻuga saʻo. O le a talanoaina ai foʻi mataupu silisili ma faaaʻoaʻoga mai i le Tusi Paia, e mafai ona fesoasoani iā i tatou e faaleleia ai lo tatou tomai e iloilo ai ma le saʻo ni faamatalaga.

3. Aiseā e manaʻomia ai ona tatou faatatauina le mataupu silisili o loo i le Faataoto 14:15? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

³ I aso nei, e tele auala ua maua ai e tagata faamatalaga. E tele manatu eseese o loo aumai i Upega tafaʻilagi i le Initaneti, le televise, ma isi auala o faasalalauga. E maua foʻi e le toʻatele o tagata  imeli, feʻau tusitusia, ma lipoti mai i uō ma ē e masani ai o ē e lelei o latou faanaunauga. Talu ai o se tulaga masani le mimilo sesē o faamatalaga ma le faasalalau o faamatalaga sesē, ua talafeagai ai la ona tatou mataala ma iloilo totoʻa mea e tatou te faalogo i ai. O le ā se mataupu silisili o le Tusi Paia e mafai ona fesoasoani iā i tatou? Ua faapea mai le Faataoto 14:15: “E faatuatua le tagata ua leai se poto masani i upu uma, a o le tagata e iai le utaga mamao, e na te iloilo lelei ona laasaga.”

4. (a) E faapefea ona fesoasoani mai le Filipi 4:8, 9 iā i tatou e filifili ai mea e tatau ona faitau i ai? (e) Aiseā e tāua ai ona maua faamatalaga e saʻo aʻiaʻi? (Tagaʻi foʻi i le pusa “ Nisi o Auala e Maua ai Faamatalaga Moni.”)

⁴ Ina ia faia ni faaiʻuga lelei, e tatou te manaʻomia ni faamatalaga moni e maufaatuatuaina. O lea, e manaʻomia ai ona tatou filifili lelei ma filifili ma le faaeteete faamatalaga e tatou te faitau i ai. (Faitau le Filipi 4:8, 9.) E lē tatau ona faamaʻimau o tatou taimi e saʻili ai i Upega tafaʻilagi e lē maufaatuatuaina mo ni tala o mea tutupu, pe faitau i ni imeli o loo iai ni lipoti e leai ni faamaoniga. E tatau ona matuā ʻalofia Upega tafaʻilagi e faaaogā e ē ua fulitua i le upu moni. O lo latou faanaunauga ia faaleaga le talaaga lelei o tagata o le Atua ma mimilo sesē le upu moni. O faamatalaga e lē saʻo aʻiaʻi e mafai ona iʻu atu ai i le faia o ni filifiliga lē atamai. Aua neʻi manatu māmā i le malolosi o aafiaga o faamatalaga sesē i lou mafaufau ma lou loto.​—1 Timo. 6:20, 21.

5. O le ā se lipoti lē lelei na faalogo i ai tagata Isaraelu, ma o le ā le aafiaga iā i latou?

⁵ E mafai ona iai iʻuga leaga o le talitonu i se faamatalaga sesē. O se faaaʻoaʻoga, seʻi mātau le mea na tupu i taimi o Mose. E mai i le toʻa 12 na ō atu e mataʻi faalilolilo le Nuu Folafolaina, e toʻa 10 i latou na toe foʻi mai ma se lipoti lē lelei. (Nu. 13:25-33) O le sesē ma le soona faatelē o a latou faamatalaga, na matuā faalotovaivaia ai tagata o Ieova. (Nu. 14:1-4) Aiseā na tali atu ai faapea tagata? Atonu na latou manatu talu ai na aumaia e le toʻatele le lipoti lē lelei, o lona uiga la e saʻo a latou faamatalaga. E leʻi mananaʻo tagata e faalogo i le lipoti lelei na aumaia e tane maufaatuatuaina o Iosua ma Kalepo. (Nu. 14:6-10) Nai lo o le saʻili o faamatalaga moni ma maufaatuatuaina Ieova, na latou filifili e talitonu i le lipoti lē lelei. Pagā le valea o lea gaoioiga!

6. Aiseā e lē tatau ai ona faateʻia i tatou i faamatalaga sesē e faatatau i tagata o Ieova?

⁶ E manaʻomia ona tatou matuā faaeteete pe a tatou maua ni faamatalaga e faatatau i tagata o Ieova. Ia manatua, o Satani lē o loo molia auauna faamaoni a le Atua. (Faaa. 12:10) O lea, na lapataʻi Iesu e faatatau i ē tetee mai e faapea, o le a latou “tuuaʻia pepelo [i tatou] i mea leaga uma.” (Mata. 5:11) Pe a tatou amanaʻia lenā lapataʻiga, o le a lē faateʻia la i tatou pe a tatou faalogo i ni faamatalaga sesē e faatatau i tagata o Ieova.

7. O le ā e manaʻomia ona tatou iloiloina a o leʻi lafo se imeli po o se feʻau tusitusia?

⁷ Pe e te fiafia e lafo ni imeli ma ni feʻau tusitusia i au uō ma ē e te masani ai? Pe afai e te faitau i se tala fou pe faalogo i se mea mataʻina na tupu, atonu e pei oe o se tagata e faasalalauina tala fou, e te manaʻo e muamua ona e faasalalauina lenā tala mataʻina. Peitaʻi, a o leʻi lafoina lenā feʻau tusitusia po o lenā imeli, ia fesili ifo: ʻPo ou te mautinoa e saʻo ma moni faamatalaga o le a ou faasalalauina atu?’ Pe afai e te lē mautinoa, e te ono faasalalauina la ma le lē iloa na faamatalaga sesē i o tatou uso. O lea, aua le lafoina lenā faamatalaga pe afai e te lē mautinoa.

8. O ā mea sa faia e tagata tetee i isi atunuu, ma e faapefea ona tatou lagolagoina i latou e aunoa ma lo tatou iloaina?

⁸ E iai le isi lamatiaga o le vave ona lafo o imeli ma feʻau tusitusia. I isi atunuu, e iai ni nai faasāsāaga po o le matuā faasā foʻi o la tatou galuega. E ono faasalalau e tagata tetee i na atunuu ni faamatalaga e faamataʻu  ai o tatou uso, pe e lē toe maufaatuatuaina ai e le tasi le isi. Seʻi mātau le mea na tupu i le Soviet Union. Na faasalalau e leoleo nanā e taʻua o le KGB ia faamatalaga sesē e faapea, e iai uso na taʻimua ua lē faamaoni i tagata o Ieova. * Na talitonu le toʻatele i na faamatalaga sesē, ma na latou tuua ai le faalapotopotoga a Ieova. Pagā le faanoanoa o lenei tulaga! E ui i lea, e toʻatele na toe foʻi mai iā Ieova, ae e iai lava i latou e leʻi toe foʻi mai ona ua faavaatuʻia lo latou faatuatua. (1 Timo. 1:19) E faapefea ona tatou ʻalofia se iʻuga mataʻutia faapena? Aua neʻi faasalalauina ni lipoti lē lelei po o ni lipoti e leai ni faamaoniga. Aua e te talitonugofie i so o se faamatalaga. Ia faamautinoa ua e maua faamatalaga moni.

9. O le ā le isi luʻi i le mauaina o ni faamatalaga e saʻo aʻiaʻi?

⁹ O se isi luʻi i le faia o ni faaiʻuga e saʻo aʻiaʻi, o lipoti e iai faamatalaga e lē atoatoa pe e iai na o ni nai faamatalaga moni. E tusa pe afai e na o sina vaega o le faamatalaga e moni, ae e mafai ona matuā faasesēina ai tagata. E faapefea ona tatou ʻalofia le faasesēina i faamatalaga taufaasesē, lea e ono aofia ai na o ni nai faamatalaga moni?​—Efe. 4:14.

10. O le ā le māfuaaga na semanū e siitaua atu ai isi tagata Isaraelu i o latou lava uso, ma na faapefea ona ʻalofia lenā tulaga?

¹⁰ Seʻi mafaufau i le mea na tupu i tagata Isaraelu sa nonofo i le itu i sisifo o le vaitafe o Ioritana i taimi o Iosua. (Iosua 22:9-34) Na latou maua se tala e faapea, na fausia e tagata Isaraelu i le itu i sasaʻe o le vaitafe (o ituaiga o Reupena ma Kato ma le ʻafa o le ituaiga o Manase) se fata faitaulaga telē e iloagofie e lata i le vaitafe o Ioritana. E saʻo le vaega lenā o le tala. E faavae i lenei faamatalaga e lē atoatoa, na manatu ai tagata Isaraelu i le itu i sisifo o le vaitafe ua fouvale o latou uso iā Ieova. O lea, na faapotopoto ai loa i latou e siitaua atu i ē o loo i le itu i sasaʻe. (Faitau le Iosua 22:9-12.) Peitaʻi a o leʻi alu la latou osofaʻiga, na latou aauina atu ni tane maufaatuatuaina ina ia saʻili mai faamatalaga moni. O le ā le mea na iʻu i ai? Na latou iloa mai ai, na fausia e tagata Isaraelu i le itu i sasaʻe o le vaitafe le fata faitaulaga e fai ma faamanatuga, ae e lē ina ia osi ai ni taulaga i atua sesē. Na latou  fausia le fata faitaulaga ina ia iloa ai e tupulaga mulimuli ane, sa latou auauna foʻi ma le faamaoni iā Ieova. Na matuā lotofaafetai na tagata Isaraelu ona e latou te leʻi vave faia se faaiʻuga e fua i faamatalaga e lē atoatoa, ae na saʻili ina ia maua mai faamatalaga moni. Pe ana latou talitonu i nei faamatalaga e lē atoatoa, semanū e latou te fasiotia o latou uso.

11. (a) O le ā le māfuaaga o faiga lē tonu sa aafia ai Mefiposeta? (e) O le ā le auala na ono mafai ai ona ʻalofia lenā tulaga?

¹¹ Atonu e iai taimi e tigā ai o tatou faalogona, pe a faia e nisi ni nai faamatalaga moni po o faamatalaga e lē atoatoa e faatatau iā i tatou. Seʻi iloilo le faaaʻoaʻoga i le tupu o Tavita ma Mefiposeta. Na lotoalofa ma agalelei Tavita iā Mefiposeta, ma toe faafoʻi atu iā te ia fanua uma o Saulo, le tamā o lona tamā. (2 Samu. 9:6, 7) Ae i se taimi mulimuli ane, na maua ai e Tavita se tala lē lelei e faatatau iā Mefiposeta. E aunoa ma le faamautinoa pe e moni na faamatalaga, na filifili Tavita e aveese fanua uma mai iā Mefiposeta. (2 Samu. 16:1-4) Ina ua toe talanoa mulimuli ane Tavita iā Mefiposeta, na iloa ai e Tavita lona sesē ma toe faafoʻi atu ai iā Mefiposeta se vaega o fanua. (2 Samu. 19:24-29) Na mafai ona ʻalofia nei faiga lē tonu pe ana taumafai Tavita e saʻili faamatalaga moni, nai lo o le vave fai o se faaiʻuga e fua i faamatalaga e lē atoatoa.

12, 13. (a) O le ā le auala na tali atu ai Iesu i faamatalaga taufaaleaga? (e) O le ā e mafai ona tatou faia pe a faasalalau e se tagata se faamatalaga sesē e faatatau iā i tatou?

¹² Ae e faapefea pe afai e te aafia i se tuuaʻiga taufaaleaga? O se tasi lenā o luʻi sa feagai ma Iesu ma Ioane le Papatiso. (Faitau le Mataio 11:18, 19.) O le ā le auala na tali atu ai Iesu i na faamatalaga sesē? E leʻi faamaʻimau lona taimi ma lona malosi atoa i le taumafai e taʻutonuina o ia ma ana gaoioiga. Nai lo o lea, na ia faalaeiauina tagata ina ia iloilo ana gaoioiga ma ana aʻoaʻoga, o faamatalaga moni na. E pei ona fetalai Iesu, “e taʻuamiotonuina le atamai i ana galuega.”​—Mata. 11:19.

¹³ O le ā se lesona tāua e tatou te aʻoaʻoina mai i inei? E iai taimi atonu e fai ai e tagata faamatalaga e lē tonu pe faitio foʻi e faatatau iā i tatou. E tatou te naunau ina ia faasaʻo na faiga lē tonu, ma mafaufau pe e iai se gaoioiga e mafai ona tatou faia e toe taʻuleleia ai lo tatou talaaga. O le mea moni, e iai le mea e mafai ona tatou faia. Pe a faasalalau e se tasi se faamatalaga pepelo e uiga iā i tatou, e mafai ona faamaonia le sesē o lenā faamatalaga i le auala e tatou te ola ai. E pei ona faaalia i le faaaʻoaʻoga a Iesu, o a tatou amioga lelei o ni Kerisiano e mafai ona tali atu ai i faamatalaga e lē saʻo atoatoa ma tuuaʻiga sesē.

14, 15. E mafai faapefea ona avea o se mailei le faalagolago i lo tatou lava malamalama?

¹⁴ O le mauaina o faamatalaga e maufaatuatuaina, ua na o se tasi lea o luʻi i le faia o faaiʻuga lelei. O se isi luʻi e sili ona faigatā, o o tatou tulaga lē lelei atoatoa. Ae ā pe afai ua tele ni tausaga o tatou auauna ma le faamaoni iā Ieova? Atonu ua tatou atiaʻe le tofā mamao ma le faautauta. E ono faaaloalogia i tatou ona o lo tatou mafaufau lelei. Peitaʻi, pe e mafai ona avea na vala o se mailei?

¹⁵ O le mea moni lenā, pe afai e tatou te matuā faalagolago i lo tatou lava malamalama. E ono pulea o tatou mafaufauga e o tatou faalogona ma o tatou lava manatu. Atonu o le a tatou vaai ai i se mataupu ma manatu ua tatou malamalama i lenā mataupu, e ui lava e tatou te leʻi maua uma faamatalaga moni. E mataʻutia na ituaiga o mafaufauga. Ua lapataʻi mai le Tusi Paia ina ia aua le faalagolago i lo tatou lava malamalama.​—Faata. 3:5, 6; 28:26.

16. I le faataʻitaʻiga, o le ā le mea na tupu i le faleʻaiga, ma o ā manatu na vave ona oso aʻe i le mafaufau o Toma?

¹⁶ Seʻi fai se faataʻitaʻiga, ae e lē faapea o se mea moni na tupu. I se tasi afiafi i se faleʻaiga,  na faateʻia ai Toma o se toeaina taʻumatuaina, ina ua ia vaaia o loo saofafaʻi mai i le isi itu o le faleʻaiga ia Ioane o le isi toeaina ma le isi fafine e lē o lana avā. Na mātauina e Toma le taliē ma le talatalanoa fiafia o Ioane ma lea fafine, ma opo atu e le tasi le isi. Na matuā faapopoleina Toma i lenei mea. Po o le a iʻu atu lenei mea i le tatala ai o le faaipoipoga a Ioane? O ā ni faalogona o lana avā? Ae e faapefea lana fanau? Na vaaia foʻi e Toma ni tulaga faanoanoa faapea na tutupu i isi ulugalii. O ā ni ou faalogona pe ana e iai i inā?

17. O le ā na iloa mulimuli ane e Toma, ma o le ā se lesona e tatou te aʻoaʻoina mai ai?

¹⁷ E ui lava na vave ona manatu Toma ua lē faamaoni Ioane i lana avā, ae po o le tulaga moni lenā na tupu? I se taimi mulimuli ane i lenā lava afiafi, na faafesootaʻi ai e Toma ia Ioane. Seʻi mafaufau i le fiafia o Toma ina ua ia iloa ane o lenā fafine, o le tuafafine o Ioane na asiasi mai i se isi vaipanoa. Ua tele tausaga e la te leʻi toe feiloaʻi ma lona tuagane o Ioane. Talu ai e leʻi umi se taimi na asiasi mai ai, e pau la lea o le taimi na mafai ai ona la feiloaʻi o le fai o sina taumafataga i se faleʻaiga. E leʻi avanoa atu foʻi le avā a Ioane e latou te faiʻaiga faatasi. O le itu e lelei ai, ona e leʻi faasalalauina e Toma ona manatu sesē i isi. O le ā se lesona e tatou te aʻoaʻoina mai i inei? Po o le ā lava le tele o lo tatou poto masani o ni Kerisiano, ae e tatau pea ona faamautinoa ua tatou maua faamatalaga moni e faatatau i se mataupu.

18. E faapefea i le iai o ni feeseeseaʻiga ma se uso ona aafia ai le auala e tatou te faia ai ni faaiʻuga saʻo?

¹⁸ O se isi luʻi i le iloiloina ma le saʻo o ni faamatalaga, o le feeseeseaʻi lea ma se uso i le faapotopotoga. Pe a faaauau pea ona tatou mafaufau i mea e tatou te feeseeseaʻi ai, atonu o le a amata ona tatou masalosalo i lo tatou uso. O le iʻuga, pe a tatou faalogo i se faamatalaga lē lelei e uiga i lo tatou uso, atonu o le a vave ona tatou talitonu i ai. O le ā le lesona? O le teulotoina o ni faalogona ita e faatatau i o tatou uso, e mafai ona iʻu atu ai i le faia o ni faaiʻuga sesē e lē faavae mai i ni faamatalaga moni. (1 Timo. 6:4, 5) E mafai ona tatou ʻalofia le faia o ni faaiʻuga sesē, e ala i le lē faatagaina o le matauʻa ma le lotoleaga e mauaa i o tatou loto. Nai lo o le teuloto o na faalogona lē lelei, tau ina ia faatāua la tatou matafaioi o le alolofa i o tatou uso ma faamagalo i latou ma le lotoatoa.​—Faitau le Kolose 3:12-14.

19, 20. (a) O ā mataupu silisili o le Tusi Paia o le a fesoasoani iā i tatou e iloilo ai ma le saʻo faamatalaga? (e) O le ā o le a tatou iloiloina i le mataupu o loo sosoo mai?

¹⁹ O se luʻi i aso nei le mauaina ma le iloiloina ma le saʻo o faamatalaga, ona o le tele o faamatalaga e lē saʻo aʻiaʻi, o faamatalaga e lē atoatoa, ma o tatou tulaga lē lelei atoatoa. O le ā o le a fesoasoani iā i tatou e taulima ai lenei luʻi faigatā? E tatau ona tatou iloa ma faatatau mataupu silisili o le Tusi Paia. O se tasi o mataupu silisili, e valea ma faamāina se tasi e tali atu i se mataupu ae e leʻi faalogo i ai. (Faata. 18:13) O se isi mataupu silisili, aua neʻi o tatou taliaina upu uma e aunoa ma le fesili pe e moni. (Faata. 14:15) O le mataupu silisili mulimuli, e tatau ona tatou faaeteete ina neʻi o tatou faalagolago tele i lo tatou lava malamalama, e tusa po o le ā le tele o lo tatou poto masani o ni Kerisiano. (Faata. 3:5, 6) E puipuia i tatou i mataupu silisili o le Tusi Paia, pe afai e tatou te faaaogāina faamatalaga mai i puna maufaatuatuaina, ina ia faia ai ni faaiʻuga lelei ma filifiliga atamai.

²⁰ Ae o loo iai pea se isi luʻi, o le masaniga lea o le faia o le faaiʻuga o se mataupu e fua i mea e tatou te vāai i ai. I le mataupu o loo sosoo mai, o le a tatou iloiloina ai nisi o vala e mafai ona tatou aafia ai i lenei masaniga, faapea auala e fesoasoani iā i tatou e ʻalofia ai na vala.