1, 2. (a) Kumbi tikhumbika kuziŵanji, nanga ntchifukwa wuli? (b) Kumbi mu nkhani iyi tikambiskanengenji?

NGE Akhristu, tikhumbika kuziŵa mo tingachitiya ndi mauthenga ngo tilonde. (Nthanthi 3:21-23; 8:4, 5) Asani tingaleka kuchita viyo, vingaŵa vambula kusuzga kuti Satana ndi charu ichi atitimbanyizi maŵanaŵanu. (Aefe. 5:6; Ako. 2:8) Pijapija asani te ndi ukaboni wakukwana ndipu tingaziŵa umampha vo tingachita ndi uthenga wo talonde. Lemba la Nthanthi 18:13 likamba kuti, “asani munthu wamuka nkhani wechendayivwisi, nkhupusa ndipuso vakuchitiska soni.”

² Mu nkhani iyi, tiwonengi vo vichitiska kuti kuje kwakusuzga kusaniya ukaboni wa nkhani zo zachitika kweniso kuziŵa vo tingachita. Tikambiskanengi so fundu za mu Malemba kweniso vakuyeruzgiyapu vo vingatiwovya kuziŵa asani nkhani yinyaki njauneneska pamwenga cha.

3. Ntchifukwa wuli tikhumbika kugwiriskiya ntchitu fundu ya pa Nthanthi 14:15? (Wonani chithuzi cho che pachanya.)

³ Mazuŵa nganu, taŵanthu tituvwa vinthu vinandi kuziya pa intaneti, pa TV kweniso pa vipangizu vinyaki vo ŵanthu atumiziyana mauthenga. Ŵanthu anandi alonde mameseji kutuliya kwa anyawu.  Chifukwa chakuti ŵanthu atanja kutumiziyana mameseji ngaboza, tikhumbika kuchenje kweniso kuwona asani vo tavwa vauneneska. Kumbi ndi fundu niyi ya mu Bayibolu yo yingatiwovya? Lemba la Nthanthi 14:15 likamba kuti: “Munthu wambula kuziŵa vinthu wagomezga mazu ngosi, kweni wakuchenje waŵanaŵaniya mo watende.”

4. Kumbi lemba la Afilipi 4:8, 9, lingatiwovya wuli pa kusankha vinthu vo tikhumbika kuŵerenga, nanga ntchifukwa wuli nkhwakukhumbika kuziŵa uneneska wa nkhani yo tavwa? (Wonani bokosi lakuti, “ Vo Vingatiwovya Kuziŵa Uneneska wa Nkhani.”)

⁴ Kuti tiziŵi vo tingachita, tikhumbika kuziŵa uneneska wa nkhani yo tavwa. Mwaviyo, tikhumbika kusankha mwakuphwere nkhani zo tiŵerenga. (Ŵerengani Afilipi 4:8, 9.) Tingamalanga nyengu yidu cha ndi kuwonere pamwenga kuŵerenga nkhani zo tilivi nazu ukaboni. Tikhumbika cha kujula mawebusayiti nga ŵanthu akugaruka. Yiwu akhumba kuti atilandizgi kweniso kuti tileki kuja akugomezgeka kwaku Chiuta. Mauthenga ngaboza ngangachitiska kuti tileki kusankha mwazeru. Tingazideleranga cha nkhani zaboza chifukwa zingatimbanyiza ubwezi widu ndi Yehova.—1 Timo. 6:20, 21.

5. Kumbi ndi nkhani yaboza niyi yo ŵanthu aku Chiuta anguvwa, nanga yinguŵakwaska wuli?

⁵ Kugomezga nkhani ya boza nkhwakofya ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanaŵaniyani vo vinguchitika pa nyengu yo Mozesi wangutuma askoli 12 kuti akawoni charu cho Yehova wanguŵalayizga. Askoli 10 anguza ndi uthenga uheni. (Maŵe. 13:25-33) Yiwu angukamba vinthu vaboza vo vinguchitiska kuti ŵanthu aku Yehova achiti mantha. (Maŵe. 14:1-4) Ntchifukwa wuli anguchita mantha? Panyaki anguchita viyo chifukwa chakuti askoli anandi angukamba fundu yimoza yakuyanana. Mwaviyo, aŵanaŵananga kuti vauneneska. Yiwu angukana kuvwiya uthenga wamampha wo Yoswa ndi Kalebe angukamba. (Maŵe. 14:6-10) Mumalu mwakuziŵa uneneska wa nkhani yo ndi kugomezga Yehova, yiwu angugomezga nkhani yaboza. Ŵanthu yaŵa anguchita vinthu mwambula zeru ukongwa!

6. Ntchifukwa wuli tikhumbika kuzizwa cha asani tituvwa nkhani zaboza zakukwaskana ndi ŵanthu aku Yehova?

⁶ Tikhumbika kuchita vinthu mwakuchenje ukongwa asani tavwa nkhani yaboza yakukwaskana ndi ŵanthu aku Yehova. Tingaluwanga cha kuti Satana watumba mulandu ateŵeti akugomezgeka aku Chiuta. (Chivu. 12:10) Ndichu chifukwa chaki Yesu wangutcheŵeska kuti ŵanthu akususka ‘azakutipusikiya vinthu vinandi viheni.’ (Mate. 5:11) Asani tivwiya vo Yesu wangutcheŵeska, tizizwengi cha ndi nkhani zaboza zo ŵanthu akamba zakukwaskana ndi ŵanthu aku Yehova.

7. Kumbi ntchinthu wuli cho tikhumbika kuŵanaŵaniya techendatumizi meseji?

⁷ Kumbi namwi mutanja kutumiza mameseji kwa anyinu? Asani ndi viyo, vingachitika kuti asani mwawonere pamwenga kuvwa nkhani yinyaki, mungakhumba kuti muje wakwamba kuziŵisa anyinu nge mo mutolankhani wachitiya. Kweni mwechendakambiyi anyinu vo mwavwa pamwenga kuwona, mungachita umampha kujifumba kuti: ‘Kumbi nde ndi ukaboni kuti nkhani yo ndikhumba kuŵakambiya pamwenga kuŵatumiziya njauneneska? Kumbi nde ndi ukaboni wakukwana?’ Asani muziŵa cha uneneska wa nkhani yo, vingaja umampha cha kuyiwandisa kwa abali ndi azichi. Ndipu asani mutiyikayikiya yifufuteni, kuyitumiza cha.

8. Kumbi akususka achitanji mu vyaru vinyaki, ndipu tingachita wuli kuti tileki kukoliyana nawu?

⁸ Pe so chifukwa chinyaki cho titenere cha kutumiza mameseji mwaluŵi techendaziŵi uneneska waki. Mu vyaru vinyaki, ntchitu yidu njakukanizika. Mu vyaru venivi, ŵanthu akususka  angayamba kutumiza nkhani za boza kuti atiwofyi pamwenga kuti tileki kugomezgana. Ŵanaŵaniyani vo vinguchitika mu ulamuliru wa Soviet Union. Apolisi achisisi [KGB] anguwandisa boza lakuti abali a udindu aleka kuja akugomezgeka. * Abali anandi angugomezga nkhani yaboza yeniyi ndipu ivi vinguchitiska kuti aleki gulu laku Yehova. Ivi venga vakuchitiska chitima ukongwa. Kweni vakukondwesa kuti pati pajumpha nyengu, anandi anguwere mu gulu chinanga kuti anyaki anguweriyamu cha. Chivwanu chawu chingusweka nge sitima. (1 Timo. 1:19) Kumbi tingachita wuli kuti tileki kukumana ndi masuzgu nge yanga? Titenere cha kuwandisa nkhani zaboza pamwenga zo techendazivwisi. Tingagomezganga chechosi cha cho tavwa. Mumalu mwaki, tikhumbika kuwona asani te ndi ukaboni wakukwana wa nkhani yo.

9. Kumbi ntchinthu wuli chinyaki cho chingachitiska kuti kuje kwakusuzga kuziŵa uneneska wa nkhani yo tavwa?

⁹ Nyengu zinyaki tituvwa nkhani zo zija ndi uneneska wosi cha. Zinyaki ziziŵika uneneska waki cha. Ivi vingachitiska kuti kuje kwakusuzga kuziŵa asani nkhani yo tavwa njauneneska. Kumbi tingachita wuli kuti tileki kupusisika ndi nkhani zo zilivi ukaboni?—Aefe. 4:14.

10. Ntchifukwa wuli Ayisirayeli wo ajanga ku zambwi anguja kamanavi kuchita nkhondu ndi abali ŵawu, nanga ntchinthu wuli chinguŵawovya kuti aleki kuchita viyo?

¹⁰ Ŵanaŵaniyani vo vinguchitikiya Ayisirayeli wo ajanga ku zambwi kwa sirya linyaki la Msinji wa Yorodani mu nyengu yaku Yoswa. (Yoswa 22:9-34) Yiwu anguvwa kuti Ayisirayeli wo ajanga ku kuvuma kwa Yorodani (a fuku laku Rubeni ndi Gadi kweniso hafu ya fuku laku Manasi) anguzenga malu ngakuperekiyapu sembi kufupi ndi Yorodani. Vinthu vinyaki vo anguvwa vakukwaskana ndi nkhani iyi venga vauneneska. Chinanga kuti anguziŵa uneneska wosi cha wa nkhani iyi, yiwu anguwona kuti anyawu agarukiya Yehova. Mwaviyo, anguwungana kuti akachiti nkhondu ndi abali ŵawu wo ajanga kuvuma kwa Yorodani. (Ŵerengani Yoswa 22:9-12.) Vakukondwesa kuti ŵechendaluti kuchichita nkhondu, angutuma anthulumi akugomezgeka kuti akavwi uneneska wa  nkhani yo anguvwa. Kumbi yiwu anguchivwanji? Ayisirayeli a fuku laku Rubeni ndi Gadi kweniso hafu ya fuku laku Manasi, anguzenga malu ngo kuti aperekiyengepu sembi cha kweni kuti ngaje chikumbusu. Anguzenga malu yanga kuti weyosi kunthazi waziziŵi kuti nawu ŵenga ateŵeti akugomezgeka aku Yehova. Vakukondwesa ukongwa kuti Ayisirayeli wo ajanga ku zambwi kwa Yorodani, anguŵabaya cha abali ŵawu chifukwa cha nkhani yo anguvwa, yo ŵengavi nayu ukaboni wakukwana!

11. (a) Ntchinthu wuli cho chinguchitiska kuti Mefiboshete amuchitiyi vinthu vambula urunji? (b) Ntchinthu wuli cho chatingi chiwovyengi Davidi kuti waleki kumuchitiya vinthu vambula urunji venivi?

¹¹ Nyengu zinyaki ŵanthu angawandisa nkhani zaboza zakukwaskana ndi isi. Mwakuyeruzgiyapu, tiyeni tikambiskani vaku Davidi ndi Mefiboshete. Davidi wangumulongo lisungu Mefiboshete ndipu wangumuwezge charu chosi cho chenga cha ambuyaki a Sauli. (2 Samu. 9:6, 7) Pavuli paki, Davidi wanguvwa nkhani yaboza yakukwaskana ndi Mefiboshete. Wechendavwisi nkhani yosi, Davidi wangulonda vinthu vosi vaku Mefiboshete. (2 Samu. 16:1-4) Davidi wati wakambiskana ndi Mefiboshete, wanguziŵa kuti wangunangisa ndipu wangumuwezge vinthu vaki vinyaki. (2 Samu. 19:24-29) Iyu watingi wamuchitiyengi cha vinthu vambula urunji Mefiboshete asani wangufufuza dankha nkhani yo wanguvwa.

12, 13. (a) Kumbi Yesu wanguchita wuli ndi vinthu vaboza vo amupusikiyanga? (b) Kumbi mungachita wuli asani munthu munyaki wawandisa vinthu vaboza vaku yimwi?

¹² Nanga mungachita wuli asani munthu munyaki wawandisa vinthu vaboza vaku yimwi? Venivi ndivu so vinguchitikiya Yesu ndi Yohane Mubatizi. (Ŵerengani Mateyu 11:18, 19.) Kumbi Yesu wanguchita wuli ndi vinthu vaboza vo amupusikiyanga? Iyu wangumala nyengu ndi nthazi zaki cha kukambiya ŵanthu kuti vo avwanga venga vaboza. Mumalu mwaki, wanguchiska ŵanthu kuziŵa uneneska wakukwaskana ndi iyu kuporote mu vo wachitanga ndi kusambiza. Nge mo Yesu wangukambiya, “zeru yiziŵika kuti njirunji chifukwa cha ntchitu zaki.”

¹³ Tisambirapu chinthu chakukhumbika ukongwa kwaku Yesu. Nyengu zinyaki ŵanthu angakamba vinthu viheni pamwenga vaboza vakukwaskana ndi isi. Tingakhumba kuti urunji uchitiki kweniso kuchitapu kanthu kuti ŵanthu aleki kukamba vinthu viheni vaku isi. Kweni pe chinthu chinyaki cho tingachita. Asani munthu wawandisa nkhani yaboza yakukwaskana ndi isi, mbumampha kujapu ŵaka cheti kwambula kulimbana nayu ndi kujiŵikiya kuvuli. Venivi vingawovya kuti ŵanthu aleki kuyigomezga. Mwakuyanana ndi vo Yesu wanguchita, nkharu yidu yamampha ya Chikhristu yingafufuta vinthu vaboza vo ŵanthu akamba.

14, 15. Kumbi kuthemba maŵanaŵanu ngidu kungaja wuli chiŵana?

¹⁴ Nkhwakusuzga kusaniya maukaboni nga nkhani zo zachitika kweniso kuziŵa vo tingachita. Suzgu yinyaki, nkhuleka kufikapu. Panyaki tateŵete Yehova kwa vyaka vinandi ndipu tingaŵa kuti tiziŵa vinthu vinyaki. Ŵanthu anyaki angatitumbika chifukwa tichita vinthu mwazeru. Kweni nyengu zinyaki ichi chingaja chiŵana.

¹⁵ Chingaŵa chiŵana asani tayamba kujithemba. Tingathemba ukongwa maŵanaŵanu ngidu. Tingayamba kuŵanaŵana kuti tingayivwisa nkhani yinyaki chinanga tingaŵavi ukaboni wakukwana. Ivi vakofya ukongwa! Bayibolu litititcheŵeska kuti tingathembanga zeru zidu cha.—Nthanthi 3:5, 6; 28:26.

16. Kumbi ntchinthu wuli chinguchitika mu lesitilanti mu chakuyeruzgiyapu ichi, nanga Tom wanguŵanaŵananji?

 ¹⁶ Ŵanaŵaniyani chakuchitika ichi. Tiyeruzgiyi kuti ndi mazulu, Tom wawona John waja pa thebulu ku lesitilanti ndi munthukazi yo ndi muwolu waki cha. Tom wawona kuti yiwu acheza ndi kuseka. Iyu wafipa mtima kweniso watimbanyizika maŵanaŵanu. Kumbi John ndi muwolu waki nthengwa yimalengi cha? Kumbi ntchinthu wuli cho chichitikiyengi muwolu waki? Nanga ŵana ŵawu? Yaka nkhakwamba cha Tom kuwona vinthu va nge ivi. Mukaŵengi yimwi mwatingi muchitengi wuli?

17. Mu chakuyeruzgiyapu ichi, kumbi Tom wanguziŵanji pavuli paki, nanga isi tisambiranjipu?

¹⁷ Wonani vo Tom wanguchita. Chinanga kuti iyu wanguthaŵiliya kuŵanaŵana kuti John wagomezgeka cha ku muwolu waki, kweni wengavi ukaboni. Tom wangusiyapu mwazi cha ndipu ndi mazulu wangumumbiya foni John. Tom mtima waki unguja pasi wati wavwa kuti munthukazi yo wachezanga ndi John wenga mzichi waki yo wanguza kutuliya kutali. John ndi mzichi waki anguja vyaka vinandi kwambula kuwonana. Chifukwa chakuti ulendu wenga wakuthaŵiliya ukongwa, John ndiyu wenga ndi mpata wakuchikumana nayu ku lesitilanti ndi kurya nayu chakurya. Muwolu waki wangulutaku cha. Tom wangukondwa ukongwa kuti wanguwandisa cha nkhani yeniyi. Kumbi tisambiranjipu? Chinanga tingaŵa kuti tateŵete Yehova kwa nyengu yitali, tikhumbika mbwenu kuziŵa uneneska wa nkhani yo tavwa techendachitepu kanthu.

18. Kumbi ntchinthu wuli chingachitiska kuti tigomezgi nkhani ya boza yakukwaskana ndi mubali widu?

¹⁸ Kungaŵa so kwakusuzga kuziŵa uneneska wa nkhani yo tavwa asani yikwaska mubali yo isi tikoliyana nayu cha mu mpingu. Asani kanandi tiŵanaŵaniya vo tikunangirana, tingayamba kukayikiya mubali widu. Ivi vingachitiska kuti asani tavwa nkhani ya boza yaku iyu, tiyigomezgengi nyengu yeniyo. Kumbi tisambiranjipu? Asani te ndi maŵanaŵanu ngaheni ngakukwaskana ndi mubali widu, vingachitiska kuti tigomezgi nkhani yo tilivi nayu ukaboni. (1 Timo. 6:4, 5) Tingazomerezanga cha kuti maŵanaŵanu ngaheni ngame misisi mwaku isi mwakukwiya pamwenga kuchita sanji. Tingaluwanga cha kuti Yehova wakhumba kuti tiyanjengi anyidu kweniso tiŵagowokiyengi ndi mtima wosi.—Ŵerengani Akolose 3:12-14.

19, 20. (a) Kumbi ndi fundu nizi za mu Bayibolu zo zingatiwovya kuziŵa asani vo tavwa vauneneska? (b) Kumbi sabata yamawa tazamukambiskananji?

¹⁹ Mazuŵa nganu, nkhwakusuzga kuziŵa nkhani ya uneneska ndi kusankha vo tingachita. Kumbi ntchinthu wuli cho chingatiwovya? Tikhumbika kuziŵa fundu za mu Bayibolu ndi kuzigwiriskiya ntchitu pa umoyu widu. Fundu yakwamba njakuti nkhupusa ndipuso nkhwakuchitiska soni kumuka nkhani techendayivwisisi. (Nthanthi 18:13) Fundu yinyaki njakuti tingagomezganga mazu ngengosi cha kwambula kufufuza kuti tiziŵi asani njauneneska. (Nthanthi 14:15) Ndipu fundu yakumaliya njakuti, kwali tateŵete Yehova kwa nyengu yitali wuli tikhumbika kuphwere kuti tileki kujithemba. (Nthanthi 3:5, 6) Fundu za mu Bayibolu zingativikiliya chifukwa zingatiwovya kusanda nkhani yo tavwa, kuziŵa uneneska waki ndi kusankha vinthu mwazeru.

²⁰ Kweni pe chifukwa chinyaki cho titondeke kuziŵa uneneska wa nkhani yo tavwa. Ntchifukwa chakuti tiyeruzga mwakutole kawonekeru ka kubwalu. Mu nkhani ya sabata yamawa, tazamukambiskana kofya kwakuchita viyo kweniso mo tingachitiya kuti tileki kuyeruzga anyidu mwakutole kawonekeru ka kubwalu.