Skip to content

Skip to table of contents

Ulaazi Na Makani Woonse?

Ulaazi Na Makani Woonse?

“Na muntu wavuwa katana kumvwa, mbufubafuba bwakwe ansoni.”—TUS. 18:13.

NYIMBO: 12695

1, 2. (a) Tweelede kuchitaanzi kuti tuzibe zili nzizyo alubo nkamboonzi? (b) Tulalanga-langaanzi muchiiyo eechi?

MBUTULI maKristu, tweelede kulanga-langa makani ngitwamvwa kuchitila kuti tuzibe zili nzizyo. (Tus. 3:21-23; 8:4, 5) Kuti teetwachita oobo, ziyoopa Saatani abantu balikubbazu lyakwe kuti batunyonganie mumizeezo. (Ef. 5:6; Kol. 2:8) Kulanga-langa makani ngitwamvwa kuyoopa kuti tuzibe zili nzizyo. Muli Tusimpi 18:13 Bbayibbele lyaamba kuti, “na muntu wavuwa katana kumvwa, mbufubafuba bwakwe ansoni.”

2 Muchiiyo eechi, tulalanga-langa buyumu-yumu mbutujana chiindi nituyanduula makani aachoonzyo akuti tuzibe zintu zili nzizyo. Alubo tulalanga-langa malayilile aazwa muBbayibbele aakonzya kutugwasya kuti tuzibe makani aachoonzyo.

UTASYOMI “MAKANI OONSE”

3. Nkamboonzi nitweelede kutobela malayilile aajanika muli Tusimpi 14:15? (Langa chifanikisyo chili kumatalikilo achiiyo.)

3 Mazubaano bantu bamvwa makani asiyene-siyene. Tulakonzya kujana twaambo tusiyene-siyene aIntaneti, muTV amuli zimwi nzila zipupulula twaambo. Bantu biingi baambuula abeenzinyina kwiinda mukutuminana mameseji naakuti e-mail. Tweelede kuchenjela loko kumakani ngitumvwa nkaambo twaambo twakubeja amakani aakachinchululwa alajanika koonse-koonse. Ngaali malayilile aazwa muBbayibbele aakonzya kutugwasya munkani eeyi? Muli Tusimpi 14:15 Bbayibbele lyaamba kuti: “Uuongelezeka ulazuminina makani oonse, pele muntu uucenjede ulayeeya kabotu kweenda kwakwe.”

4. Majwi aali muli BaFilipi 4:8, 9 atugwasya biyeni kuti tusale kabotu makani ngitubala alubo nkamboonzi nitweelede kuziba makani aachoonzyo? (Langa kabbokesi kati “ Nkutukonzya Kujana Makani Aachoonzyo.”)

4 Kuti tusale kabotu, tweelede kuziba makani aachoonzyo. Nkinkaako tweelede kusala chabusongo makani ngitweelede kubala. (Bala BaFilipi 4:8, 9.) Tatweelede kumana chiindi chesu katubala twaambo tujanika aIntaneti ntututazi kabotu naakuti makani ngitutakwe choonzyo ngitutumizigwa mumameseji naakuti e-mail. Tatweelede kunjila mumawebbusayiti aabasiluleyo, nkaambo bayanda kuti bakombi baLeza baleke kukomba akuti bantu bataboni kasimpe. Kusyoma makani ngitutazi kabotu kupa kuti tusale chabufuba-fuba. Nkinkaako, tatweelede kubonaanga makani aaya aakubeja taakonzyi kutunyongania mumizeezo amumoyo.—1 Tim. 6:20, 21.

5. Ngaali makani aakubeja maIsrayeli ngibakamvwa alubo akapa kuti bamvwe biyeni?

5 Kusyoma makani aakubeja chimwi chiindi kupa kuti tunjile mumapenzi. Muchikozyano, yeeya zyakachitika muchiindi chaMusa, basikulanga-langa nyika bali 10 nibakeeta makani aakubeja atala aNyika Yachisyomezyo. (My. 13:25-33) Makani aakubeja ngibakaamba akapa kuti bakombi baJehova bamane manguzu. (My. 14:1-4) Nkamboonzi bantu nibakalimvwa oobo? Amwi bakayeeya kuti mbukunga makani aaya aambwa abantu bali 10, kulakonzeka kuti ngachoonzyo. Teebakaaswiilila pe makani mabotu akaambwa aJoshuwa aKkalebbu baalumi bakali kusyomeka. (My. 14: 6-10) Bakasyoma makani aakubeja kutali kuyanduulisisya makani aachoonzyo akusyoma muli Jehova. Nzibakachita bwakali bufuba-fuba!

6. Nkamboonzi nituteelede kuyoowa kuti twamvwa makani aayoosya aali atala abakombi baJehova?

6 Tweelede kuchenjela loko chiindi nitumvwa makani aali atala abakombi baJehova. Tutalubi kuti Saatani nguubejelezya bakombi baLeza basyomeka. (Ciy. 12:10) Jesu wakatuchenjezya kuti basikukazya ‘bazootubejelezya zintu zibi ziindene-indene.’ (Mt. 5:11, NW) Kuti twayibikkila maanu nchenjezyo eeyi, tatukagambi pe nikuba kuti twamvwa makani aayoosya aali atala abakombi baJehova.

7. Tweelede kulanga-langaanzi katutanatumizya mameseji naakuti e-mail?

7 Uyandisya kutumizya beenzinyokwe na mameseji naakuti e-mail? Kuti wamvwa amwi makani muma-news naakuti wabala atala azimwi zyakachitika, ulakonzya kuyanda kuba wakusaanguna kwaamba makani aayo. Kutanatumizya meseji naakuti e-mail eeyo, libuzye kuti: ‘Makani ngindiyanda kutumizya ngachoonzyo na? Ndilizizi na zyoonse zili atala amakani aaya?’ Kuti kutakwe choonzyo atala angawo, zilapa kuti utumizye makani aakubeja kubakombinyokwe. Kuti kutakwe choonzyo, utayitumizyi pe meseji eeyo pesi idilite.

8. Bamwi basikukazya bakachitaanzi kuli zimwi zisi alubo kujana twabasyoma biyeni katutayeyeeli?

8 Kuli limwi penzi likonzya kuba kuti katufwambaana kutumizya bamwi mameseji naakuti e-mail. Muli zimwi zisi, mulimu wesu wakukambawuka ulakasigwa. Muzisi eezyo, basikukazya balakonzya kupupulula makani aatuyoosya naakuti aapa kuti tutasyomani. Atulange-lange zyakachitika muchiindi chaSoviet Union. Kabunga kamapulisa kategwa KGB, kakapupulula makani aakuti bakwesu bakali amikuli bawuzya bakombinyina. * Bakamboni biingi bakaasyoma makani aaya aakubeja mpawo bakasiya mbunga yaJehova. Nzibakachita zilawusisya! Chibotezya nchakuti biingi bakaboola pesi bamwi taakwe nibakaboola. Lusyomo lwabo lwakamana. (1 Tim. 1:19) Tweelede kuchita biyeni kuti tutabi muchiimo chikozyenie achechi? Tatweelede kubuzya bamwi makani ngitutakwe choonzyo. Tutasyomi makani oonse ngitumvwa. Tweelede kubona kuti tulaazi makani oonse.

MAKANI AATAMANINIDE

9. Niinzi chimwi chipa kuti kutuyumine kuziba makani aachoonzyo?

9 Makani avweleene atwaambo twakubeja naakuti makani aatamaninide apa kuti kutuyumine kuziba makani aachoonzyo. Makani aali atwaambo tuche twachoonzyo pesi kaavulide zyakubeja, ngakubeja. Kujana twakutantamuka biyeni kweenwa amakani aali atwaambo tuche twachoonzyo?—Ef. 4:14.

10. Niinzi chakapa kuti maIsrayeli bayande kulwana bananyina alubo niinzi chakapa kuti batabalwani?

10 Atulange-lange zyakachitikila maIsrayeli muchiindi chaJoshuwa, bakali kukkala kububbila kwaMulonga waJordani. (Jos. 22:9-34) Bakamvwa makani aakuti maIsrayeli bakali kukkala kubuzwezuba kwamulonga waJordani (musyobo waRubbeni, waGadi achisela chamusyobo waManase) bakali bayaka chipayililo chipati cheebeka afwiifwi amulonga waJordani. Makani aaya akali aachoonzyo. Akaambo kakusyoma makani aaya aatamaninide, maIsrayeli bakububbila bakayeeyela kuti bananyina bapapila Jehova nkinkaako bakayeeya kuti bakalwane bananyina bakubuzwezuba kwamulonga. (Bala Joshua 22:9-12.) Chibotezya nchakuti kabatanabalwana, bakatuma baalumi basyomeka kuti bakamvwe makani oonse. Bakaakumvwaanzi? MaIsrayeli bamusyobo waRubbeni, waGadi achisela chamusyobo waManase bakali bayaka chipayililo kuti chibe chiyubulusyo kutali kuti chibe chakutuuzya zipayizyo. Bakachiyakila kuti bantu boonse bazoozibe kuti abalabo bakali bakombi baJehova basyomeka. Kulabotezya kuti maIsrayeli aaba teebakafwambaana kutola ntaamu yakujaya bananyina akaambo kakumvwa makani aatamaninide pesi bakayanduulisisya makani oonse!

11. (a) Niinzi chakapa kuti Mefibboseti atajatwi kabotu? (b) Davida wakeelede kuchitaanzi kuti atamujati munzila iili boobo?

11 Umwi awumwi wesu ulakonzya kutajatwa kabotu nkaambo bantu balakonzya kumvwa makani avweleene atwaambo twakubeja naakuti makani aatamaninide atala andiswe. Atulange-lange chikozyano chaMwaami Davida aMefibboseti. Davida wakamutondeezya luyando aluzyalo Mefibboseti kwiinda mukumupa myuunda yasyaanyinakulu Sawulu. (2 Sam. 9:6, 7) Davida wakazoomvwa makani aatali kabotu atala aMefibboseti. Davida wakamunyanzya lukono loonse katanayanduulisisya makani oonse. (2 Sam. 16:1-4) Davida naakazoowambuula aMefibboseti wakabona kuti wakali wabisya mpawo wakamupa chipanzi chalukono lwakwe. (2 Sam. 19:24-29) Davida taakali kunoomuchitila oobo pe Mefibboseti kaansinga wakasaanguna kuyanduulisisya makani oonse kutali kufwambaana kubweza ntaamu akaambo kakusyoma makani aatamininide.

12, 13. (a) Jesu wakachita biyeni naakabejelezegwa? (b) Tweelede kuchitaanzi kuti umwi watubejelezya?

12 Kujana twachita biyeni kuti twatamikizigwa? Jesu aJohane Mubbabbatizi bakatamikizigwa. (Bala Matayo 11:18, 19.) Jesu wakachita biyeni nibakamutamikizya? Taakalikataazya kuti abatondeezye kuti taakali amulandu. Pesi wakaambila bantu kuti balangisisye kuzintu nzyaakali kuchita akubayiisya. Mbuuli mbakaamba kuti, “busongo bulabonwa kuti buliluleme kwiinda mumilimo yambubo.”—Mt. 11:19, NW.

13 Tulakonzya kujana chiiyo chiyandikana munkani eeyi. Chimwi chiindi bantu balakonzya kwaamba makani aatali kabotu atala andiswe. Tulakonzya kweezya kutondeezya kuti taakwe nchitwakabisya akuti tuyanduule nzila iipa kuti tutabi ampuwo mbi. Pesi kuli zintu nzitukonzya kuchita. Kuti umwi watubejelezya, tulakonzya kupona munzila iipa kuti bantu balibonene kuti taakwe nchitwakabisya. Mbuuli chikozyano chaJesu mbuchitondeezya, maponeno eesu aachiKristu alakonzya kupa kuti makani avweelene akubeja aakutamikizigwa batawasyomi bantu.

ULIBONA BIYENI?

14, 15. Kusyoma maanu eesu kujana kwatulebya biyeni?

14 Kulanga-langa makani aachoonzyo nkuko kupa kuti kutuyumine kuziba zili nzizyo. Kutamaninina akulako kupa kuti kutuyumine kuziba zili nzizyo. Mbuubuli bubotu mbutujana akaambo kakuba aminyaka myiingi katukomba Jehova? Tuba aluzibo lwiingi amaboneno aalikabotu. Bantu balakonzya kutulemeka akaambo kazintu nzitusala. Pesi kujana eezi zyapa kuti tulebwe na?

15 Iiyi, tulakonzya kulebwa kuti twatalika kusyoma maanu eesu munzila yiindilide. Mbutulimvwa amaboneno eesu zilakonzya kupa kuti tuyeeye zitali kabotu. Tulakonzya kutalika kuyeeya kuti, tulakonzya kubona chimwi chiimo akuchimvwisisisya nikuba katutaazi makani oonse. Maboneno aaya taali kabotu pe! Bbayibbele lituchenjezya kuti tutasyomi maanu eesu.—Tus. 3:5, 6; 28:26.

16. Muchikozyano eechi, niinzi chakachitika mukkefa alubo Munsaka wakayeeyelaanzi?

16 Atulange-lange chikozyano eechi. Limwi zuba mwaalu uutegwa Mudenda wakagamba naakabona umwi mwaalu uutegwa Munsaka kakkede awumwi mukayintu aatebbulu mukkefa. Mudenda wakabona Munsaka amukayintu ooyo kabalikuseka akuumana kumaboko. Mudenda wakakataazikana loko anzyaakabona. Mpawo wakalibuzya kuti, ‘Eezi tazipi kuti Munsaka alekane amukayintu wakwe na? Balachita biyeni banakwe kuti bazimvwa? Ani bana bakwe balamvwa biyeni?’ Kuli imwi mpuli yakachitide zili boobu Mudenda njaakabona. Walikunoomvwa biyeni kaansinga wakaliwo nizyali kuchitika zintu eezi?

17. Muchikozyano eechi, Mudenda wakazoozibaanzi alubo makani aaya atuyiisyaanzi?

17 Pesi atwaalangisisye makani aaya. Nikuba kuti Mudenda wakayeeyela kuti Munsaka tasyomeki kumukayintu wakwe pesi ulaazi na makani oonse? Mubuzuba oobo goko, Mudenda wakafoonena Munsaka. Ulakonzya kubona Mudenda mbuwakamukkala moyo chiindi naakaziba kuti mukayintu wakali aMunsaka mukkefa muchizi wakwe ngubakabonana mudolopo. Munsaka amuchizi wakwe bakali baba aminyaka myiingi kabatabonani. Akaambo kakuti muchizaakwe kuli nzyaakali kuchijaanina, Munsaka wakali kukonzya kubonanaawe mukkefa luzutu. Mukayintu waMunsaka taakakonzya pe kwiinka. Chibotezya nchakuti, Mudenda taakwe ngwaakabuzya pe atala anzyaakabona. Chikozyano eechi chituyiisyaanzi? Nikuba kuti tulisimide mubukombi tazyaambi kuti tulaazi makani oonse.

18. Kuba amaboneno asiyene abakombima kwaanyongania biyeni maboneno eesu?

18 Kuba amaboneno asiyene amukombima kulakonzya kupa kuti kutuyumine kuziba makani aachoonzyo. Kukkala katuyeeyela mbaasiyene maboneno eesu amukombima, kupa kuti tutamulangi kabotu. Kuti twamvwa amwi makani aatali kabotu atala amukwesu ooyo, chilatuubila kwaasyoma. Twiiyaanzi kumakani aaya? Kubikkilila bakombima kupa kuti tubayeeyele zitali nzizyo nikuba katutaazi makani aachoonzyo. (1 Tim. 6:4, 5) Tulakonzya kutantamuka kuba amaboneno aatali kabotu atala abakombima kwiinda mukutaba abbivwe. Tweelede kuyanda bakombima akubalekelela chamoyo woonse kutali kubachitila bbivwe.—Bala BaKolose 3:12-14.

MALAYILILE AAZWA MUBBAYIBBELE AYOOTUKWABILILA

19, 20. (a) Ngaali malayilile aazwa muBbayibbele aakonzya kutugwasya kusala makani aachoonzyo? (b) Tuyoolanga-langaanzi muchiiyo chitobela?

19 Kuziba makani aachoonzyo akwalanga-langa kulakonzya kutuyumina nkaambo tatumaninide pe alubo mazubaano kwakavula makani avweleene atwaambo twakubeja. Niinzi chikonzya kutugwasya kuzunda buyumu-yumu oobu. Tweelede kuziba malayilile aazwa muBbayibbele akwaabelesya. Malayilile akonzya kutugwasya ngakuti tatweelede kuvwiila makani katutana kwaamvwisisisya. (Tus. 18:13) Amwi ngakuti tatweelede kuzumina makani woonse katutabuzyi mibuzyo. (Tus. 14:15) Alubo nikuba kuti twaba achiindi chilamfu biyeni katuli mumbungano tatweelede kulisyoma pe. (Tus. 3:5, 6) Malayilile aazwa muBbayibbele alakonzya kutugwasya kuti twabelesya zibelesyo zigwasya kuti tuzibe makani aachoonzyo kuchitila kuti tusale kabotu.

20 Pesi kuchili bumwi buyumu-yumu. Chiindi chiingi tulakonzya kuba amaboneno atali kabotu akaambo kakulanga mbaboneka muntu kutali moyo pe. Muchiiyo chitobela, tuyoolanga-langa mapenzi ngitukonzya kuswaana munkani eeyi ambutukonzya kwaatantamuka.

^ par 8 Langa Yearbook of Jehovah’s Witnesses yamu2004 peji 111-112 ayamu2008 peji 133-135.