1, 2. (a) Hi byihi vuswikoti bya nkoka lebyi hi faneleke hi byi hlakulela naswona hikwalaho ka yini? (b) Hi ta kambisisa yini exihlokweni lexi?

TANIHI Vakreste va ntiyiso, hi fanele hi va ni vuswikoti byo kambisisa rungula hi vukheta ni ku fikelela xiboho lexinene. (Swiv. 3:21-23; 8:4, 5) Loko hi nga byi hlakuleli vuswikoti lebyi, hi ta phasiwa hi ku olova hi marhengu ya Sathana ni misava yakwe, yo lava ku soholota mianakanyo ya hina. (Efe. 5:6; Kol. 2:8) Entiyisweni, hi nga swi kota ku endla swiboho leswinene loko hi ri na vuxokoxoko hinkwabyo. Hilaha Swivuriso 18:13 yi vulaka hakona, “loko munhu a angula malunghana ni mhaka yo karhi kambe a nga si yi twa, sweswo i vuphukuphuku eka yena ni ku tsongahatiwa.”

² Eka xihloko lexi, hi ta kambisisa mintlhontlho yo hlaya leyi fambisanaka ni ku kumisisa vuxokoxoko hinkwabyo leswaku hi ta fikelela makumu lamanene. Hi ta tlhela hi kambisisa misinya ya milawu ya Bibele ni swikombiso leswi nga hi pfunaka leswaku hi antswisa vuswikoti bya hina byo kambisisa mhaka hi vukheta.

3. Hikwalaho ka yini hi fanele hi tirhisa nsinya wa nawu lowu kumekaka eka Swivuriso 14:15? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni.)

³ Namuntlha mahungu i matutu vana va ntavasi. Ti-website ta le  ka Inthanete, thelevhixini ni swihaxamahungu swin’wana swi na marungula ya ntsandza vahlayi. Vanhu vo tala va rhumeriwa marungula yo tala hi ti-imeyili, hi foni swin’we ni swiviko swo tala leswi humaka eka vanghana ni vanhu lava tolovelaneke na vona. Tanihi leswi swi tolovelekeke ku hangalasa rungula leri hoxeke, hi ni xivangelo lexi twalaka xo va na vuxiyaxiya ni ku swi kambisisa hi vukheta leswi hi swi twaka. Hi wihi nsinya wa nawu wa Bibele lowu nga hi pfunaka? Swivuriso 14:15 yi ri: “Un’wana ni un’wana la nga riki na ntokoto u pfumela rito rin’wana ni rin’wana, kambe lowo tlhariha u xiyisisa magoza yakwe.”

4. Xana Vafilipiya 4:8, 9 yi nga hi pfuna njhani ku hlawula rungula leri hi ri hlayaka naswona hikwalaho ka yini swi ri swa nkoka leswaku hi va ni vuxokoxoko lebyi heleleke? (Tlhela u vona bokisi leri nge, “ Leswi Nga Hi Pfunaka Ku Kuma Vuxokoxoko.”)

⁴ Leswaku hi endla swiboho leswinene, hi fanele hi va ni vuxokoxoko lebyi heleleke. Hikwalaho, hi fanele hi va ni vuxiyaxiya ni ku ri hlawula hi vukheta rungula leri hi nga ta ri hlaya. (Hlaya Vafilipiya 4:8, 9.) A hi fanelanga hi tidyela nkarhi hi ku hlalela mahungu ya le ka Inthanete eka ti-website leti kanakanisaka kumbe hi hlaya swiviko leswi nga tshembekiki leswi hangalasiwaka hi imeyili. I swa nkoka swinene ku papalata ti-website ta vagwinehi. Xikongomelo xa vona i ku hambukisa vanhu va Xikwembu ni ku soholota ntiyiso. Loko hi hlaya rungula leri nga tshembekiki hi nga teka swiboho leswi hoxeke. U nga tshuki u wu tekela ehansi nhlohlotelo lowu rungula leri hambukisaka ri nga vaka na wona emianakanyweni ni le mbilwini ya wena.—1 Tim. 6:20, 21.

5. Hi xihi xiviko lexi hoxeke lexi Vaisrayele va byeriweke xona naswona xi va khumbe njhani?

⁵ Swi nga va ni khombo ku tshemba rungula ra mavunwa. Hi xikombiso, xiya leswi endlekeke enkarhini wa Muxe loko tinhlori ta khume eka ta 12 leti a ti rhumeriwe ku ya kambela Tiko leri Tshembisiweke ti vuya ni xiviko xo biha. (Tinhl. 13:25-33) Xiviko xa vona lexi hundzeletiweke xi hete vanhu va Yehovha matimba. (Tinhl. 14:1-4) Hikwalaho ka yini vanhu va angule hi ndlela leyi? Kumbexana a va tibyela leswaku leswi tinhlori to tala ti tiseke xiviko xo biha, xiviko xa tona i ntiyiso. Va ale ku yingisa xiviko lexinene lexi tisiweke hi vavanuna vo tshembeka ku nga Yoxuwa na Kalebe. (Tinhl. 14:6-10) Ematshan’wini yo lava vuxokoxoko hinkwabyo ni ku tshemba Yehovha, va hlawule ku tshemba xiviko xo biha. Hakunene byebyo a ku ri vuphukuphuku!

6. Hikwalaho ka yini hi nga hlamali loko hi twa swiviko swo biha mayelana ni vanhu va Yehovha?

⁶ Hi fanele hi va ni vuxiyaxiya ngopfu loko hi kuma swiviko mayelana ni vanhu va Yehovha. Hi nga tshuki hi rivala leswaku Sathana i muhehli wa malandza ya Xikwembu yo tshembeka. (Nhlav. 12:10) Hikwalaho, Yesu u hi tsundzuxe leswaku vakaneti a va ta hi “hembela hi swilo hinkwaswo swo homboloka.” (Mat. 5:11) Loko hi xi tekela enhlokweni xitsundzuxo xexo, a hi nge hlamali loko hi twa swiviko swo biha mayelana ni vanhu va Yehovha.

7. Loko hi nga si rhumela marungula hi foni kumbe hi imeyili, hi fanele hi kambisisa yini?

⁷ Xana u rhandza ku rhumela vanghana ni vanhu lava u tolovelaneke na vona ti-imeyili ni marungula hi foni? Loko swi ri tano, loko u vona mhaka leyi ya ha riki yintshwa emahungwini kumbe u twa ntokoto wo karhi, u nga titwa ku fana ni vateki va mahungu lava lavaka ku va vo rhanga ku vika mhaka leyi tsakisaka. Hambiswiritano, loko u nga se rhumela rungula rolero, tivutise: ‘Xana ndza tiyiseka leswaku rungula leri ndzi lavaka ku ri hangalasa i ntiyiso? Xana ndzi ni vuxokoxoko hinkwabyo?’ Loko u nga tiyiseki, u nga ha tikuma u hangalase rungula leri nga vunwa eka vamakwerhu. Loko u kanakana, u nga ri rhumeli namba u ri dilita.

8. I yini leswi vakaneti va swi endleke ematikweni man’wana naswona hi nga ha tikuma hi tirhisana na vona hi nga swi lemuki hi ndlela yihi?

⁸ Ku hatlisela ku hundzisa ti-emeyili kumbe  marungula hi foni swi nga vanga khombo rin’wana. Ematikweni man’wana ntirho wa hina wu yirisiwile. Vakaneti va hina ematikweni wolawo va nga hangalasa swiviko hi xikongomelo xo hi chavisa kumbe ku endla leswaku hi nga ha tshembani. Anakanya hi leswi humeleleke eSoviet Union wa khale. Maphorisa ya le xihundleni lama tiviwaka tanihi KGB, ma hangalase mavunwa ya leswaku vamakwerhu vo tala lava rhangelaka va xenge vanhu va Yehovha. * Vo tala va tshembe mhaka yoleyo ya mavunwa kutani va tihambanisa ni nhlengeletano ya Yehovha. Swi twisa ku vava hakunene! Lexi tsakisaka, vo tala va tlhele va vuyela enhlengeletanweni kambe van’wana va dyiwe hi khwati. Ripfumelo ra vona ri file. (1 Tim. 1:19) Hi nga byi papalata njhani vuyelo byo tano byo biha? U nga hangalasi swiviko swo biha kumbe leswi nga tshembekiki. U nga fani ni munhu la nga riki na ntokoto. Tiyiseka leswaku u ni vuxokoxoko hinkwabyo.

9. I yini swin’wana leswi nga endlaka leswaku swi hi tikela ku teka xiboho lexinene?

⁹ Xiviko lexi nga helelangiki kumbe lexi nga ni rungula leri kayivelaka xi nga endla leswaku swi hi tikela ku teka xiboho lexinene. Mhaka leyi yi nga ni ntiyiso wutsongo, yi nga hambukisa munhu hilaha ku heleleke. Xana hi nga swi papalata njhani ku hambukisiwa hi timhaka ta vuxisi leti nga ha vaka ti ri na ntiyiso wo karhi?—Efe. 4:14.

10. Xana Vaisrayele a va ri kusuhi ni ku hlasela vamakwavo hi ndlela yihi naswona va swi papalate njhani sweswo?

¹⁰ Anakanya leswi humeleleke Vaisrayele lava a va tshama etlhelweni ra le vupeladyambu bya Nambu wa Yordani hi nkarhi wa Yoxuwa. (Yox. 22:9-34) Va twe xiviko xa leswaku Vaisrayele lava tshamaka etlhelweni ra le vuxeni bya Yordani (ku nga tinyimba ta Ruveni na Gadi ni hafu ya nyimba ya Manase) va ake alitari leyikulu ekusuhi na Yordani. Xiphemu xexo xa xiviko a ku ri ntiyiso. Hi ku tirhisa rungula leri nga helelangiki, lava a va ri etlhelweni ra le vupeladyambu va gimete hi ku vula leswaku vamakwavo va xandzukele Yehovha, kutani Vaisrayele lava tshamaka evupeladyambu va hlanganile leswaku va lunghekela ku lwa nyimpi ni lava a va tshama evuxeni. (Hlaya Yoxuwa 22:9-12.) Lexi tsakisaka, loko va nga si hlasela, va rhumele vavanuna vo tshembeka leswaku va ya kuma vuxokoxoko  hinkwabyo. I yini leswi va swi kumeke? Va kume leswaku Vaisrayele va nyimba ya Ruveni na Gadi ni hafu ya nyimba ya Manase, va ake alitari yoleyo leswaku yi va xitsundzuxo ku nga ri yo hisa magandzelo. A yi akeriwe leswaku yi tshama yi ri xitsundzuxo eka vanhu hinkwavo, xa leswaku na vona a va ri malandza yo tshembeka ya Yehovha. Hakunene Vaisrayele volavo va fanele va tsakile, leswi va nga va hlaselangiki vamakwavo hikwalaho ka xiviko lexi nga helelangiki kambe va tinyikeke nkarhi wo kumisisa vuxokoxoko hinkwabyo!

11. (a) Mefiboxete u khomiwe hi ndlela yihi yo biha? (b) Xana Davhida a ta va a xi papalate njhani xiendlo xexo xo biha?

¹¹ Na hina, hi nga ha khomiwa hi ndlela yo biha hikwalaho ka leswi ku hangalasiweke xiviko lexi nga helelangiki kumbe lexi nga riki na vuxokoxoko hinkwabyo hi hina. Xiya xikombiso xa Hosi Davhida na Mefiboxete. Davhida u kombise malwandla ni musa eka Mefiboxete hi ku n’wi nyika ndhawu hinkwayo ya kokwa wakwe Sawulo leyi a yi tekile. (2 Sam. 9:6, 7) Hambiswiritano, endzhakunyana Davhida u kume xiviko xo biha mayelana na Mefiboxete. Handle ko kumisisa vuxokoxoko hinkwabyo, Davhida u tekele Mefiboxete ndzhaka yakwe hinkwayo. (2 Sam. 16:1-4) Davhida u xiye leswaku a endle xihoxo endzhaku ka loko a vulavurisane na Mefiboxete naswona u tlherisele Mefiboxete ndzhaka yakwe. (2 Sam. 19:24-29) Vubihi byo tano a byi ta va byi papalatiwile loko Davhida a a sungule hi ku lava vuxokoxoko hinkwabyo ematshan’weni yo endla xiboho hi magugu a nga ri na vuxokoxoko lebyi heleleke.

12, 13. (a) Xana Yesu u angule njhani loko a hehliwa? (b) Hi nga endla yini loko munhu a hangalasa mavunwa hi hina?

¹² Xana u tshame u hehliwa hi swilo swo biha? Yesu na Yohane Mukhuvuri va tshame va va eka xiyimo xo tano. (Hlaya Matewu 11:18, 19.) Xana Yesu u angule njhani loko a hehliwa? A nga hetanga nkarhi ni matimba yakwe hi ku tiyimelela. Ematshan’weni ya sweswo, u khutaze vanhu leswaku va languta leswi a swi endleke ni leswi a swi dyondziseke. Hilaha Yesu a vuleke hakona, “vutlhari byi kombisiwa byi ri lebyi lulameke hi mintirho ya byona.”—Mat. 11:19.

¹³ Hi nga kuma dyondzo ya nkoka emhakeni leyi. Mikarhi yin’wana, vanhu va nga hi vulavula ku biha eka van’wana. Hi nga ha navela leswaku mhaka leyi yi lulamisiwa naswona hi nga ha titwa hi boheka ku endla swo karhi leswaku hi basisa vito ra hina. Kambe swi kona leswi hi nga swi endlaka. Loko munhu un’wana a hangalasa mavunwa hi hina, hi nga tikhoma hi ndlela leyi nga endlaka leswaku vanhu va nga ma tshembi mavunwa wolawo. Hilaha xikombiso xa Yesu xi kombisaka hakona, mahanyelo ya hina ya Vukreste ma nga susa mavunwa lama vanhu va hi hehlaka ha wona.

14, 15. Xana ku titshega hi ku twisisa ka hina swi nga va ntlhamu hi ndlela yihi?

¹⁴ A swi olovi ku kuma vuxokoxoko hinkwabyo leswaku u fikelela xiboho lexinene. Ku nga hetiseki ka hina i ntlhontlho wun’wana lowu endlaka swi hi tikela. Ku vuriwa yini loko hi ri ni malembe yo tala hi tirhela Yehovha hi ku tshembeka? Hi nga ha va se hi ri ni vuswikoti byo ehleketa ni byo twisisa. Hi nga ha va hi xiximiwa hi leswi hi kotaka ku endla swiboho leswinene. Hambiswiritano, xana leswi na swona swi nga va ntlhamu?

¹⁵ Entiyisweni, ku titshega hi ku twisisa ka hina ku nga va ntlhamu. Ndlela leyi hi titwaka ha yona ni mavonelo ya hina swi nga ha sungula ku lawula ndlela leyi hi anakanyaka ha yona. Hi nga ha sungula ku vona onge hi nga twisisa xiyimo xo karhi hambiloko hi nga ri ni vuxokoxoko hinkwabyo. Sweswo swi ni khombo! Bibele yi hi lemukisa leswaku hi nga titshegi hi ku twisisa ka hina.—Swiv. 3:5, 6; 28:26.

16. Eka xiyimo lexi hlamuseriweke laha, ku endleke yini erhesiturente naswona Tom u gimete hi ku vula a ku yini?

¹⁶ Anakanya hi xiyimo lexi landzelaka. Hi  vusiku byin’wana loko nkulu la nga ni ntokoto la vuriwaka Tom a ri rhesiturente, u hlamarile loko a vona nkulu un’wana la vuriwaka John a tshame ni wansati un’wana la nga riki nsati wakwe. Tom u va vone va ri karhi va hleka, va ri eku tiphineni naswona va tshame ekusuhi ni le kusuhi. Tom u sungule ku karhateka swinene. Xana leswi swi ta endla leswaku John ni nsati va dlaya vukati? Ku ta endleka yini hi nsati wa John? Ku ta endleka yini hi vana vakwe? Tom a a nga sunguli ku vona xiyimo xo tano lexi tsemaka nhlana xi endleka. Xana a wu ta titwa njhani loko a wu vone leswi swi endleka?

17. Eka xikombiso lexi, hi byihi vuxokoxoko lebyi Tom a byi kumeke endzhakunyana naswona leswi swi hi dyondzisa yini?

¹⁷ U nga si hlamula, anakanya hi leswi. Hambileswi Tom a hatliseke a endla xiboho xa leswaku John a nga tshembekanga eka nsati wakwe, xana a ri na vuxokoxoko hinkwabyo? Endzhakunyana evusikwini byebyo, Tom u fonele John. Anakanya ndlela leyi Tom a titweke ha yona, loko a twa leswaku wansati luya i sesi wa John loyi a endzele doroba leri John a tshama eka rona. Va ni malembe yo tala va nga vonani. Leswi a te swa xinkarhana, John u kote ku hlangana na yena erhesiturente leswaku va tsakela swakudya. Nsati wa John a nga swi kotanga ku va na vona. Lexi tsakisaka, Tom a nga byelanga van’wana leswi a a swi ehleketa hi mhaka leyi. Hi dyondza yini? Ku nga khathariseki ntokoto lowu hi nga na wona tanihi Vakreste, hi fanele hi lavisisa vuxokoxoko hinkwabyo.

18. Ku holova ni vamakwerhu swi nga endla leswaku hi nga swi koti ku vona swilo hi ndlela leyinene hi ndlela yihi?

¹⁸ Xin’wana lexi nga endlaka leswaku ku lavisisa vuxokoxoko hinkwabyo ku va ntlhontlho, hiloko hi holove ni makwerhu evandlheni. Loko hi tshamela ku anakanya hi xihoxo xa makwerhu, hi nga ha sungula ku n’wi languta hi tihlo ro tshwuka. Hikwalaho, loko hi twa xiviko xo biha hi makwerhu yoleyo hi ta xi tshemba. Hi dyondza yini? Loko hi ri ni xikhomela eka vamakwerhu swi nga ha endla leswaku hi kholwa xin’wana ni xin’wana lexi hi xi twaka ha vona handle ko lavisisa vuxokoxoko hinkwabyo. (1 Tim. 6:4, 5) Leswaku hi papalata ku fikelela swiboho leswi hoxeke hi vamakwerhu, a hi fanelanga hi pfumelela mavondzo ma dzima timitsu embilwini ya hina. Ematshan’weni ya sweswo, hi fanele hi tsundzuka vutihlamuleri bya hina byo rhandza vamakwerhu ni ku va rivalela swi huma embilwini.—Hlaya Vakolosa 3:12-14.

19, 20. (a) Hi yihi misinya ya milawu ya Bibele leyi nga hi pfunaka leswaku hi kambisisa vuxokoxoko hinkwabyo? (b) Hi ta kambisisa yini eka xihloko lexi landzelaka?

¹⁹ Namuntlha swa tika ku kumisisa vuxokoxoko hinkwabyo hikuva ku tele swiviko leswi nga riki na ntiyiso ni leswi nga helelangiki naswona na hina a hi hetisekanga. I yini lexi nga hi pfunaka emhakeni leyi? Hi fanele hi tiva ni ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele. Nsinya wun’wana wa nawu wu kombisa leswaku i vuphukuphuku ni ku tsongahatiwa loko munhu angula malunghana ni mhaka yo karhi a nga si yi twa. (Swiv. 18:13) Nsinya wun’wana wa nawu wa Bibele wu hi tsundzuxa leswaku hi nga tshembi rito rin’wana ni rin’wana handle ko lavisisa. (Swiv. 14:15) Nakambe xo hetelela, ku nga khathariseki ntokoto lowu hi nga na wona tanihi Vakreste, hi fanele hi tivonela leswaku hi nga titshegi hi ku twisisa ka hina. (Swiv. 3:5, 6) Misinya ya milawu ya Bibele yi ta hi pfuna loko hi tirhisa rungula leri tshembekaka leswaku hi fikelela makumu lamanene ni ku tlhela hi endla swiboho hi vutlhari.

²⁰ Kambe ku na ntlhontlho wun’wana. I mukhuva wo avanyisa mhaka hi ku ya hi leswi hi swi vonaka. Exihlokweni lexi landzelaka, hi ta kambisisa swiyimo leswi eka swona hi nga ha tikumaka hi endla xihoxo lexi naswona hi ta tlhela hi dyondza ndlela leyi hi nga swi papalataka ha yona sweswo.