1, 2. 1) ¿Kʼusi skʼan xijtojob skʼelel li yajtsʼaklomutik Kristoe, xchiʼuk kʼu yuʼun? 2) ¿Kʼusi ta jchantik li ta xchanobil liʼe?

LI YAJTSʼAKLOMUTIK Kristoe skʼan xijtojob ta skʼelel lek li kʼusi chij-albate xchiʼuk ti xijtojobuk ta snopel mi ta jchʼuntik o mi moʼoj (Prov. 3:21-23; 8:4, 5). Mi mu spas kuʼuntik taje, li Satanas xchiʼuk sbalumile xuʼ anil sokes li jnopbentike xchiʼuk li koʼontontike (Efes. 5:6; Kol. 2:8). Pe sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike, skʼan jnaʼtik lek skotol ti kʼusi kʼot ta pasele. Jaʼ yuʼun xi chalbutik li Proverbios 18:13: «Li bochʼo tstacʼ noʼox ta anil loʼil cʼalal muc to chaʼibe smelole jaʼ bol chcʼot, xchiʼuc jaʼ noʼox chacʼ sba ta qʼuexlal».

² Li ta xchanobil liʼe ta jkʼeltik kʼu yuʼun vokol chkaʼitik snaʼel skotol li kʼusi chkʼot ta pasele xchiʼuk ti mu xa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike. Ta jkʼeltik batel junantik beiltaseletik ta Vivlia xchiʼuk junantik skʼelobiltak ti tskoltautik ta skʼelel mi melel li kʼusi chkichʼtik albele.

3. ¿Kʼu yuʼun skʼan jchʼuntik li beiltasel ta Proverbios 14:15? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

³ Li avi kʼakʼale, ep tajek kʼusi tspukbeik skʼoplal li ta televisione, li ta Internete xchiʼuk ta yan kʼusitik. Oy krixchanoetike  ep kʼusi ch-albatik yuʼun yamigoik xchiʼuk li buchʼu xojtikinike, chtakbatik epal koreo elektroniko xchiʼuk mensajeetik akʼo mi chʼabal kʼusi chopol oy ta yoʼonton li buchʼu tstak talele. Pe oy krixchanoetik xtok ti chopol kʼusi oy ta yoʼontonik spasele xchiʼuk tspukbeik skʼoplal jecheʼ aʼyejetik o ti maʼuk jech kʼot ta pasel ta melele. Jaʼ yuʼun, tsots skʼoplal ti jkʼeltik lek li kʼusi ta jchantike xchiʼuk li kʼusi ta jchikintatike. Li ta Proverbios 14:15 oy jun beiltasel ti xuʼ tskoltautike, xi chale: «Li bochʼo muʼyuc sbijile ta svontolchʼun noʼox li cʼusi ch-albate; yan li bochʼo bije tsnop lec ti bu chbate».

4. 1) ¿Kʼuxi tskoltautik Filipenses 4:8 xchiʼuk 9 yoʼ jtʼujtik lek li kʼusi ta jchantike? 2) ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti meleluk li kʼusi ta jchantik o ta jkʼeltike? (Kʼelo xtok li rekuadro ti bu chal: « Koltaeletik yoʼ jnabetik lek skʼoplal li kʼusi kʼot ta pasele»).

⁴ Sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik li ta jkuxlejaltike, skʼan jkʼeltik lek bu ta jsabetik yaʼyejal xchiʼuk ti meleluke (kʼelo Filipenses 4:8, 9). Skʼan mu jchʼay jkʼakʼaltik ta xchanel koreoetik xchiʼuk mensajeetik ti mu meleluk kʼusi chale o pajinaetik ta Internet ti mu jpat koʼontontik yuʼune. Mas to jech skʼan jpastik mi jaʼ spajinaik li buchʼutik svalopatinojik mantale, yuʼun li stukike tsokesik li mantaletik ta Vivliae xchiʼuk oy ta yoʼontonik ti xkʼunib li xchʼunel koʼontontike. Kʼalal ta jchʼuntik li jecheʼ aʼyejetik taje mu xa lekuk kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik, jaʼ yuʼun mu jnoptik ti muʼyuk tsokes jnopbentik xchiʼuk koʼontontik li kʼusitik tspukbeik skʼoplale (1 Tim. 6:20, 21).

5. ¿Kʼusi jecheʼ aʼyej laj yaʼiik li j-israeletike, xchiʼuk kʼusi la spasik?

⁵ Toj xibal sba kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal ta jchʼuntik li jecheʼ loʼiletike. Taje jaʼ jech kʼot ta pasel ta skʼakʼalil li Moisese, yuʼun kʼalal la stak batel 12 jpaʼivanejetik li ta Albil Balumile, li lajunvoʼike chopol kʼusi vul yalik (Núm. 13:25-33). Ta skoj ti jecheʼ kʼusi vul yalike, epal j-israeletike chibajik-o (Núm. 14:1-4). Pe ¿kʼuchaʼal ti chibajike? Xuʼ van xi la snopike: «Jaʼ ep li buchʼu chopol kʼusi chalike, mase jaʼ jech ta melel». Ta skoj taje muʼyuk xa la xchikintaik li aʼyej yichʼojik tal li Josue xchiʼuk Caleb ti jaʼik viniketik ti tukʼ chkʼopojike (Núm. 14:6-10). Li j-israeletike muʼyuk xa la sabeik yaʼyejal mi melel kʼusi vul yalik li lajuneb viniketike xchiʼuk muʼyuk xa la spat yoʼontonik ta stojolal Jeova, yuʼun kʼajomal anil la xchʼunik li kʼusi albatike.

6. ¿Kʼu yuʼun skʼan mu labaluk sba xkaʼitik kʼalal chopol chalbeik skʼoplal li steklumal Jeovae?

⁶ Skʼan xkichʼ jpʼijiltik kʼalal chkaʼitik ti chopol chalbeik skʼoplal li steklumal Jeovae. Yuʼun li Satanase jaʼ yabtel tspas ti tstikʼbe smul li yajtuneltak Diose (Apok. 12:10). Jaʼ yuʼun jamal laj yal Jesus ti ep tsabutik jmultik li kajkontratike (Mat. 5:11). Mi ta jtsaktik ta venta taje, muʼyuk xa labal sba ta xkaʼitik kʼalal chopol chalbeik skʼoplal li steklumal Diose.

7. ¿Kʼusi skʼan jakʼbe jbatik kʼalal muʼyuk to ta jtaktik batel junuk koreo elektroniko o junuk mensajee?

⁷ ¿Mi lek chkaʼitik stakbel echʼel koreo elektroniko o mensajeetik li kamigotik xchiʼuk li buchʼutik xkojtikintike? Kʼalal oy junuk aʼyej o junuk loʼil ti labal sba laj kaʼitike, ¿mi voʼotik xa baʼyel ta jkʼan chkalbetik li yantike? Kʼalal muʼyuk to ta jtaktik batel junuk koreo elektroniko o junuk mensajee, xi skʼan jakʼbe jbatike: «¿Mi jnaʼoj lek ti melel skotol li kʼusi laj kaʼie? ¿Mi jnaʼoj lek ti jaʼ jech kʼot ta pasele?». Mi mu jnaʼtik mi jech ta melele, xuʼ van ta jpuktik batel jun jecheʼ aʼyej ta stojolal li kermanotaktike. Jech oxal, jaʼ lek jtupʼtik xchiʼuk ti mu jtaktik batele.

8. 1) ¿Kʼusi spasojik ta junantik lumetik li kajkontratike? 2) ¿Kʼuxi xuʼ yakal ta jkoltatik li kajkontratik akʼo mi mu jechuk oy ta koʼontontik spasele?

 ⁸ Toj xibal sba kʼalal anil ta jchaʼtaktik batel koreoetik o mensajeetik ti mu jnaʼtik mi melele. Ta junantik lumetike mu x-akʼbat spas lek yabtelik li stestigotak Jeovae o xuʼ van mu xakʼik ta j-echʼel, jaʼ yuʼun tspukik jecheʼ aʼyejetik sventa stikʼik xiʼel ta koʼontontik o ti mu xa jpat koʼontontik ta jujuntale. Taje jaʼ jech kʼot ta pasel li ta Unión Sovieticae, li polisiaetik ti ta mukul ch-abtejike (ti KGB sbiike) lik yalik ti laj la svalopatinik komel stestigotak Jeova junantik ermanoetik ti lek ojtikinbilike. * Ep buchʼu la xchʼun xchiʼuk laj yiktaik li s-organisasion Jeovae. Akʼo mi jech, oy onoʼox buchʼu sutik talel, pe ep tajek ti muʼyuk xa sutik tal ta skoj ti chʼay li xchʼunel yoʼontonike (1 Tim. 1:19). ¿Kʼusi skʼan jpastik yoʼ mu jechuk xkʼot ta jtojolaltike? Skʼan mu jchaʼtaktik li koreoetik o mensajeetik ti mu spat oʼontonal o ti mu jnaʼtik mi jech ta melele. Skʼan mu xkakʼ jbatik ta loʼlael; mu jchʼuntik skotol kʼusi chkichʼtik albele xchiʼuk jkʼeltik baʼyel mi jech ta melel.

9. ¿Kʼusi xuʼ vokol-o chkaʼitik yoʼ lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike?

⁹ Kʼalal mu tsʼakaluk chalbeik skʼoplal junuk aʼyej o tsmukik komel oʼloluke, jaʼ vokol-o chkaʼitik yoʼ lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike. Teuk ta joltik ti xuʼ sloʼlautik kʼalal mu jnaʼtik skotol li aʼyeje. ¿Kʼusi xuʼ jpastik yoʼ mu jechuk xkʼot ta jtojolaltike? (Efes. 4:14).

10. 1) ¿Kʼu yuʼun tslikesik xa ox paskʼop li j-israeletike? 2) ¿Kʼuchaʼal ti muʼyuk xa la spasik kʼope?

¹⁰ Kalbetik skʼoplal li kʼusi kʼot ta pasel ta Israel ta skʼakʼalil Josuee (Jos. 22:9-34). Li j-israeletik ti te nakalik ta smaleb kʼakʼal li ta ukʼum Jordane, oy kʼusi laj yaʼiik ta stojolal li yan j-israeletik ti te nakalik ta jot ukʼume, jaʼ xkaltik, li jvokʼ snitilulal Rubén, Gad xchiʼuk li oʼlol jchop snitilulal Manasese. Laj yaʼiik ti la smeltsanik jun skajleb matanal li ta tiʼ ukʼum Jordane. Akʼo mi melel onoʼox ti oy kʼusi la smeltsanike, pe  mu tsʼakaluk li aʼyej kʼotem ta stojolike. Ta skoj taje, la stsob sbaik xchiʼuk chbat xa ox stsakik ta kʼop, yuʼun yalojik mi la skontrainik li Jeovae (kʼelo Josué 22:9-12). Pe kʼalal skʼan toʼox xbatik ta paskʼope, la stakik batel jayvoʼ viniketik yoʼ snaʼik lek li kʼusi yakal chkʼot ta pasele. Jaʼ to te la snaʼik ti maʼuk jun skajleb matanal li kʼusi la smeltsanike, yuʼun oy kʼusi la svaʼanik sventa xakʼik venta li yan jchʼieletik ti tukʼ tunik ta stojolal li Jeovae. Li j-israeletik ti te nakalik ta smaleb kʼakʼale laj van stojik tajek ta vokol ti la sabeik lek yaʼyejal li kʼusi yaʼiojik toʼoxe xchiʼuk ti muʼyuk la smilik li xchiʼilik ta israelale.

11. 1) ¿Kʼu yuʼun muʼyuk tukʼ kʼusi la spas ta stojolal Mefi-boset li Davide? 2) ¿Kʼusi la spas baʼyel ti jechuke?

¹¹ Taje xuʼ jech chkʼot ta jtojolaltik ek, yuʼun xuʼ van li yantike oy kʼusi chopol tspasbutik ta skoj ti oy kʼusi mu tsʼakaluk yabinojik ta jtojolaltike. Kalbetik skʼoplal kʼusi kʼot ta stojolal li ajvalil David xchiʼuk li Mefi-bosete. Li Davide laj yakʼbe Mefi-boset skotol li osiletik ti jaʼ toʼox yuʼun li smoltot ti jaʼ li Saule (2 Sam. 9:6, 7). Pe mu ta sjaliluke oy kʼusi chopol laj yichʼ albel ta sventa li Mefi-bosete, pe li Davide muʼyuk la sabe lek yaʼyejal, vaʼun la spojbe sutel skotol li yosiltake (2 Sam. 16:1-4). Kʼalal la xchiʼin ta loʼil Mefi-boset li Davide, laj yakʼ venta ti mu lekuk li kʼusi la spase, jaʼ yuʼun laj yakʼbe sutel jaysepuk li yosiltake (2 Sam. 19:24-29). Ti lajuk xchʼakbe yorail David sventa sabe lek yaʼyejal li kʼusi albate, mu jechuk la spas ti jechuke.

12, 13. 1) ¿Kʼusi la spas Jesus kʼalal laj yichʼ jutbel smule? 2) ¿Kʼusi xuʼ jpastik mi laj kichʼtik jutbel jmultik eke?

¹² Ti jech oy buchʼu sjut jmultike, ¿kʼusi van ta jpastik? Taje jaʼ jech kʼot ta stojolal li Jesus xchiʼuk li Juan J-akʼ-ichʼvoʼe (kʼelo Mateo 11:18, 19). ¿Kʼusi la spas li Jesuse? Li stuke maʼuk laj yakʼ ta yoʼonton ti spak skʼoplale, yuʼun la stijbe yoʼonton krixchanoetik sventa jaʼuk stsakik ta venta li kʼusi tspase xchiʼuk li kʼusi chakʼ ta chanele. Xi laj yal stuk li Jesuse: «Li pʼijilale chvinaj ti tukʼ skʼoplal ta skoj li yabteltake».

¹³ Taje oy kʼusi lek chakʼ jchantik, yuʼun li krixchanoetike xuʼ van sjutbutik jmultik o xuʼ van xchopol kʼoptautik ti xuʼ sokes jkʼoplaltike. ¿Kʼusi xuʼ jpastik mi jech kʼot ta jtojolaltike? Mi laj kichʼ jutbel jmultike, skʼan xkakʼtik ta ilel ta jkuxlejaltik ti mu meleluk li kʼusi chalike. Mi ta jkʼan ta jchanbetik li Jesuse, skʼan jkʼel jbatik sventa xvinaj ta jkuxlejaltik ti lek ta jpas jbatike xchiʼuk ti mu meleluk li kʼusi chalik yantike.

14, 15. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk lek ti jpat koʼontontik ta jtuktik noʼoxe?

¹⁴ Laj xa kiltik ti xuʼ van vokol chkaʼitik snaʼel lek li kʼusi kʼot ta pasel kʼalal chkaʼitik junuk aʼyeje. Li yan srasonal ti muʼyuk lek kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike, jaʼ ti jpasmulilutike. Jnoptik noʼox ti jal xa kocheltik ta mantale, ti tukʼ kakʼoj jbatik talele, ti lek ta jpas jbatike xchiʼuk ti lek ta jnopbetik skʼoplal li kʼusitike. Kʼalal jechutik taje, xuʼ van xkichʼtik-o ichʼel ta mukʼ. ¿Mi xuʼ van xkʼot ta jun petsʼ taje?

¹⁵ Xuʼ jech xkʼot ta pasel mi la jpat tajek koʼontontik ta jtuktike. Vaʼun li kʼusi ta jnoptik xchiʼuk li kʼusi chkaʼitike xuʼ xlik sloʼla li jnopbentike. Mi jech kʼot ta pasele, xuʼ xlik jnoptik xtok ti xkaʼibetik xa smelol skotol li kʼusitike akʼo mi mu jnaʼtik skotol li yaʼyejale. Taje toj xibal me sba, jaʼ yuʼun xi tspʼijubtasutik li Vivliae: «Mu me jaʼuc xapat avoʼnton yuʼun li abijil atuque» (Prov. 3:5, 6; 28:26).

16. Li ta skʼelobil liʼe, ¿kʼusi kʼot ta pasel li ta restaurantee, xchiʼuk kʼusi la snop ta anil li Tomase?

¹⁶ ¿Kʼuxi xuʼ jech chkʼot ta pasel taje?  Jnopbetik noʼox skʼoplal li jun skʼelobil liʼe. Li Tomas ti jal xa yakal chtun ta mol ta tsobobbaile, bat ta jun restaurante. Kʼalal te xa oye, jachʼal to kom ye kʼalal la sta ta ilel yan mol ta tsobobbail ti Juan sbie xchiʼuk ti te yakal chveʼ xchiʼuk jun ants ti maʼuk yajnile. Jun tajek yoʼontonik yilel xchiʼuk stseʼinik noʼox. Li Tomase lik snop ta anil ti yakal tsloʼla yajnil li Juane, vaʼun xi lik sjakʼbe sbae: «¿Mi tavan xtuchʼ snupunelik? ¿Kʼusi chkʼot ta stojolal li yalab xnichʼnabike?». Li Tomase yiloj ti ep buchʼu xtuchʼoj snupunelik ta skoj ti jech tspasike, jaʼ yuʼun mas to lik svul yoʼonton. ¿Kʼu yelan laj avaʼi aba ti voʼotuk laj avile?

17. 1) ¿Kʼusi laj yaʼi ta tsʼakal li Tomase? 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik li skʼelobil laj kaltike?

¹⁷ Pe ti jamal xkaltike, ¿mi oy srasonal ti jech la snop li Tomase? Kʼalal la skʼopon batel ta yakʼobalil li Juane, te laj yaʼi ti jaʼ xvix li buchʼu la xchiʼin ta veʼele xchiʼuk ti voʼne xa muʼyuk yiloj sbaike. Ta skoj ti j-echʼel be noʼox echʼ li ta jteklume muʼyuk xokob li yajnil yoʼ xbat ta veʼel eke. Kʼalal laj yaʼi li Tomase xkuxet to laj yaʼi xchiʼuk balto ti muʼyuk buchʼu yan laj yalbee. Taje oy kʼusi chakʼ jchantik, mu ventauk ti kʼu xa sjalil kocheltik ta mantale, skʼan ti mu aniluk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik mi muʼyuk kaʼiojbetik lek skʼoplal o mi mu jnaʼtik li kʼusi kʼot ta pasele.

18. Kʼalal muʼyuk lek xkil jbatik xchiʼuk junuk ermanoe, ¿kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel?

¹⁸ Kʼalal muʼyuk lek xkil jbatik xchiʼuk junuk ermanoe, jaʼ vokol-o chkaʼitik yoʼ jkʼeltik lek mi melel li kʼusi chichʼ alel ta stojolale. Kʼalal jaʼ tsots skʼoplal chkiltik li kʼusi mu lekuk-o xkil jbatike, xuʼ chopol kʼusi xlik jnoptik ta stojolal li jun ermanoe. Jech xtok, mi oy kʼusi chopol laj kichʼtik albel ta stojolal li ermanoe, anil ta jchʼuntik. Taje chakʼ kiltik ti muʼyuk lek ti jnakʼ skapemal joltik ta stojolal junuk ermanoe, yuʼun xuʼ chopol kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik ta stojolalik (1 Tim. 6:4, 5). Sventa mu jechuk xkʼot ta pasele, skʼan mu xkakʼtik akʼo xakʼ yibel ta koʼontontik li itʼixale. Jvules ta joltik ti persa skʼan jkʼan li kermanotike xchiʼuk ti xkakʼtik ta perton ta sjunul koʼontontike (kʼelo Kolosenses 3:12-14).

19, 20. 1) ¿Kʼusi beiltaseletik ta Vivlia xuʼ skoltautik yoʼ jsabetik lek yaʼyejal li kʼusi chkaʼitike? 2) ¿Kʼusi ta jkʼeltik li ta yan xchanobile?

¹⁹ Li ta xchanobil liʼe laj kiltik oxtos srasonal ti kʼu yuʼun vokol ta kʼelbel skʼoplal li kʼusi chkʼot ta pasele xchiʼuk ti jkʼeltik lek mi melele: jaʼ kʼalal muʼyuk tsʼakal li kʼusi chalbeik skʼoplale, kʼalal mu meleluk li kʼusi chalike xchiʼuk ti jpas mulilutike. Pe ¿kʼusi xuʼ skoltautik? Laj kiltik ti skʼan jchʼuntik li beiltaseletik ta Vivliae. Li jun beiltasel la jkʼeltike, yakʼ kiltik ti kʼajomal noʼox chijbolib xchiʼuk chkakʼ jbatik ta kʼexlal mi ta jtakʼtik noʼox ta anil junuk loʼile (Prov. 18:13). Li yan xtoke, laj yakʼ kiltik ti mu stakʼ jchʼuntik ta anil skotol li kʼusitik chkʼot ta jchikintik mi mu jnaʼtik lek mi melele (Prov. 14:15). Li slajeb beiltasel la jkʼeltike, laj yakʼ jnoptik ti mu stakʼ jpat koʼontontik ta jpʼijil jtuktik akʼo mi voʼne xa yakal chijtun tal ta stojolal li Jeovae (Prov. 3:5, 6). Toj lek chchabiutik li beiltaseletik ta Vivliae, yuʼun tskoltautik yoʼ baʼyeluk jsabetik lek yaʼyejal li kʼusi chkaʼitike xchiʼuk ti jkʼeltik lek bu chbat jsaʼtike. Kʼalal jech ta jpastike, ta jnaʼtik mi melel li kʼusi chkaʼitike xchiʼuk lek kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik.

²⁰ Pe oy to kʼusi skʼan jkʼelbetik skʼoplal, jaʼ kʼalal chopol kʼusi ta jnoptik ta stojolal yantik ta skoj li kʼusi chil noʼox jsatike. Li ta yan xchanobile ta jkʼeltik oxtos kʼusi xuʼ stij koʼontontik ta spasel taje xchiʼuk ti kʼusi skʼan jpastik yoʼ mu jechuk jpastike.