1, 2. (a) Ano nga importante nga abilidad an kinahanglan naton patuboon, ngan kay ano? (b) Ano an aton hihisgotan hini nga artikulo?

SUGAD nga tinuod nga mga Kristiano, kinahanglan naton patuboon an abilidad ha pagturotimbang han mga impormasyon basi makahimo kita hin husto nga mga konklusyon. (Prob. 3:21-23; 8:4, 5) Kon diri naton papatuboon ini nga abilidad, mas madali nga malilimbongan ni Satanas ngan han iya kalibotan an aton hunahuna. (Efe. 5:6; Col. 2:8) Syempre, makakahimo la kita hin husto nga mga konklusyon kon may-ada kita han husto nga mga impormasyon. An Proberbios 18:13 nasiring nga “hiya nga nahatag han baton nga diri pa hiya nakakabati, amo an kalurongan ngan kaalohan ha iya.”

² Hini nga artikulo, aton uusisahon an pipira nga rason kon kay ano nga makuri an pagkuha hin husto nga mga impormasyon ngan paghimo hin husto nga konklusyon. Hihisgotan liwat naton an pipira nga praktikal nga mga prinsipyo ha Biblia ngan mga ehemplo nga makakabulig ha aton ha pagpauswag han aton abilidad ha pagturotimbang kon husto o diri husto an impormasyon.

3. Kay ano nga kinahanglan naton iaplikar an prinsipyo ha Proberbios 14:15? (Kitaa an retrato hini nga pahina.)

³ Yana, damu gud nga impormasyon an makukuha han mga tawo.  Baga hin waray tubtoban an mga impormasyon nga iginpipresenta ha mga website, telebisyon, ngan iba pa nga surok. Damu liwat an nakakakarawat hin mga e-mail, teks, ngan mga istorya tikang ha ira kasangkayan ngan kakilala nga may maopay nga intensyon. Tungod kay komon an tinuyo nga pagpasarang hin sayop nga impormasyon ngan pagbaliko han kamatuoran, may maopay gud kita nga rason nga magin mabinantayon ngan usisahon hin maopay an aton nakakarawat nga mga impormasyon. Ano nga prinsipyo ha Biblia an makakabulig ha aton? An Proberbios 14:15 nasiring: “An tapang natuud han tagsatagsa nga polong; kondi an tawo nga mainalam-agamon nagtatan-aw hin maopay ha iya kakadtoan.”

4. Paonan-o an Filipos 4:8, 9 nabulig ha aton ha pagpili kon ano an aton babasahon, ngan kay ano nga importante gud nga may-ada kita han husto nga impormasyon? (Kitaa liwat an kahon nga “ Pipira nga Tagana nga Mabulig ha Aton nga Mahibaroan an Husto nga Impormasyon.”)

⁴ Basi makahimo hin husto nga desisyon, kinahanglan naton hin masasarigan nga mga impormasyon. Salit kinahanglan gud naton pilion hin maopay kon ano an aton babasahon. (Basaha an Filipos 4:8, 9.) Diri naton sadang karagan an aton panahon ha pagkinita hin mga balita ha kwestyonable nga mga website o pagbinasa hin diri masasarigan nga mga istorya nga iginpapasarang pinaagi ha e-mail. Labi nga kinahanglan naton likyan an mga website han mga apostata. Katuyoan nira nga paluyahon an pagtoo han katawohan han Dios ngan balikoon an kamatuoran. An diri masasarigan nga impormasyon magriresulta ha diri maopay nga desisyon. Ayaw gud pagminosa an mahimo magin epekto ha imo hunahuna ngan kasingkasing han nakakalimbong nga impormasyon.​—1 Tim. 6:20, 21.

5. Ano nga negatibo nga sumat an hinbaroan han mga Israelita, ngan ano an epekto hito ha ira?

⁵ Peligroso gud an pagtuod ha sayop nga impormasyon. Pananglitan, hunahunaa an nahitabo ha panahon ni Moises han an 10 ha 12 nga espiya nga ginsugo ngadto ha Tuna nga Iginsaad binalik nga may negatibo nga sumat. (Num. 13:25-33) An ira ginpasobrahan ngan negatibo nga sumat nagpaluya gud ha katawohan ni Jehova. (Num. 14:1-4) Kay ano nga ito an reaksyon han mga Israelita? Bangin naghunahuna hira nga tinuod an negatibo nga sumat kay ito an igin-istorya han kadam-an nga espiya. Waray hira mamati ha positibo nga mga ginsiring han matataporan nga kalalakin-an nga hira Josue ngan Caleb. (Num. 14:6-10) Imbes nga usisahon kon ano an tinuod ngan sumarig kan Jehova, tumuod lugod hira ha negatibo nga sumat. Diri gud maaramon an ira ginbuhat!

6. Kay ano nga diri kita sadang mahipausa kon makabati kita hin magraot nga istorya mahitungod ha katawohan ni Jehova?

⁶ Labi nga kinahanglan naton magin mabinantayon kon may nababasa o nababatian kita nga sumat mahitungod ha katawohan ni Jehova. Hinumdumi nga hi Satanas an nag-aakusar ha matinumanon nga mga surugoon han Dios. (Pah. 12:10) Salit hi Jesus nagpahamangno nga an mga parakontra ‘magyayakan han ngatanan nga buwa nga pakaraot’ kontra ha aton. (Mat. 5:11) Kon pirme naton hihinumdoman ito nga pahamangno, diri kita mahipapausa kon makabati kita hin magraot nga istorya mahitungod ha katawohan ni Jehova.

7. Ano an sadang naton ipakiana ha aton kalugaringon antes magpadara hin e-mail o teks?

⁷ Mahilig ka ba magpadara hin e-mail ngan teks ha imo kasangkayan ngan mga kakilala? Kon oo, kon may nahibaroan ka nga bag-o la nga balita o may nabatian ka nga naiiba nga panhitabo, bangin abaton mo an pariho han inaabat han usa nga reporter nga karuyag mahiuna ha pagpasamwak hin makapainteres nga istorya. Pero antes mo igpadara ito nga e-mail o teks, pakianhi an imo kalugaringon: ‘Sigurado ba ako nga tinuod an impormasyon nga akon isusumat ha iba? Maaram gud ba ako han ngatanan nga detalye?’ Kon diri ka sigurado, posible nga maipasarang mo an sayop nga impormasyon ha kabugtoan. Kon nagruruhaduha ka, i-delete an impormasyon, ayaw i-send.

8. Ano an ginbubuhat han mga parakontra ha pipira nga nasud, ngan paonan-o naton mahimo masuportaran hira ha diri tinuyo nga paagi?

⁸ May usa pa nga peligro kon nagpapadara kita hin e-mail o teks nga diri anay naghuhunahuna. Ha  pipira nga nasud, may mga restriksyon ha aton buruhaton o igindidiri pa ngani ito. An mga nakontra ha aton hito nga mga nasud bangin tinuyo nga magpasarang hin mga istorya nga gindisenyo basi mahadlok kita o mawara an aton pagtapod ha kada tagsa. Tigamni an nahitabo ha nasud nga gintatawag hadto nga Unyon Sobyet. An secret police, nga kilala sugad nga KGB, nagpasarang hin sumat nga an pipira nga prominente nga kabugtoan nagtraydor ha katawohan ni Jehova. * Damu an tumuod hiton buwa nga sumat, ngan sugad nga resulta, bumaya hira ha organisasyon ni Jehova. Makasurubo gud ito! Maopay na la nga damu ha ira an bumalik ha urhi, pero an iba waray na gud bumalik. Nawara an ira pagtoo. (1 Tim. 1:19) Paonan-o naton malilikyan an sugad nga maraot nga resulta? Ayaw pagpasarang hin maraot o diri masasarigan nga impormasyon. Ayaw dayon pagtuod ha ngatanan nga imo nababatian. Siguroha nga husto an impormasyon nga imo nakakarawat.

9. Ano an usa pa nga nakakapakuri ha paghimo hin husto nga konklusyon?

⁹ An mga istorya nga diri bug-os nga tinuod o diri kompleto an mga detalye nakakapakuri liwat ha paghimo hin husto nga konklusyon. An istorya nga diri bug-os nga tinuod diri gud masasarigan. Ano an mahimo naton buhaton basi diri kita malimbongan han mga istorya nga bangin may pipira nga tinuod nga detalye?​—Efe. 4:14.

10. Kay ano nga makikiggirra na unta an mga Israelita ha ira kabugtoan, ngan paonan-o ito nalikyan?

¹⁰ Tigamni an nahitabo ha mga Israelita nga naukoy ha weste han Salog Jordan ha panahon ni Josue. (Jos. 22:9-34) Nakakarawat hira hin sumat nga an mga Israelita nga naukoy ha este han Jordan (an mga tribo nira Ruben ngan Gad ngan an katunga han tribo ni Manases) naghimo hin daku gud nga halaran hirani ha Jordan. Ito nga bahin han sumat tinuod. Basado hinin diri kompleto nga impormasyon, ginhunahuna hadton mga naukoy ha weste nga nagrebelde kan Jehova an ira kabugtoan, salit an mga Israelita ha weste nagtirirok basi makiggirra ha mga naukoy ha este. (Basaha an Josue 22:9-12.) Maopay na la, antes hira umatake, nagpadara hira hin grupo hin masasarigan nga kalalakin-an basi mahibaroan kon ano an bug-os nga istorya. Ano an hinbaroan hito nga kalalakin-an? An mga Israelita tikang ha tribo nira Ruben ngan Gad ngan han katunga han tribo ni Manases naghimo han halaran, diri para ha paghalad, kondi sugad nga  hinumdoman. Ginhimo ito basi ha tidaraon mahibaroan han ngatanan nga hira liwat matinumanon nga mga surugoon ni Jehova. Sigurado nga mapasalamaton gud ito nga mga Israelita nga waray nira pamataya an ira kabugtoan tungod la han diri kompleto nga impormasyon, lugod nangalimbasog hira nga hibaroan an bug-os nga istorya!

11. (a) Paonan-o nagin biktima hi Mepiboset han kawaray-hustisya? (b) Paonan-o unta nalikyan ni David ini nga kawaray-hustisya?

¹¹ Sugad nga indibiduwal, bangin magin biktima liwat kita han kawaray-hustisya tungod hin diri bug-os nga tinuod o diri kompleto nga impormasyon nga iginpapasarang mahitungod ha aton. Hunahunaa an nahitabo kan Hadi David ngan kan Mepiboset. Iginpakita ni David an pagkamahinatagon ngan pagkabuotan kan Mepiboset pinaagi ha pagbalik ha iya han ngatanan nga katunaan han iya lolo nga hi Saul. (2 Sam. 9:6, 7) Pero ha urhi, nakakarawat hi David hin maraot nga sumat mahitungod kan Mepiboset. Waray kompirmaha ni David an impormasyon, ngan nagdesisyon hiya nga kuhaon an ngatanan nga panag-iya ni Mepiboset. (2 Sam. 16:1-4) Ha urhi han nakaistorya ni David hi Mepiboset, ginkarawat niya an iya sayop ngan iginbalik an pipira nga panag-iya kan Mepiboset. (2 Sam. 19:24-29) Pero nalikyan unta ini nga kawaray-hustisya kon nangalimbasog hi David nga mahibaroan an husto nga impormasyon imbes nga magreak la dayon bisan kon diri maaram han bug-os nga istorya.

12, 13. (a) Paonan-o gin-atubang ni Jesus an mga pakaraot ha iya? (b) Ano an mahimo naton buhaton kon may magpasarang hin buwa nga impormasyon mahitungod ha aton?

¹² Pero ano man kon ginpapakaraot ka? Naeksperyensyahan ito ni Jesus ngan ni Juan nga Parabaptis. (Basaha an Mateo 11:18, 19.) Paonan-o gin-atubang ni Jesus an pakaraot? Waray niya ubosa an iya panahon ngan kusog basi depensahan an iya kalugaringon. Lugod, gin-aghat niya an mga tawo nga hibaroan kon ano gud an tinuod. Karuyag niya nga magpokus hira ha iya mga ginbuhat ngan igintutdo. Sugad han ginsiring ni Jesus, “an kinaadman napapamatud-an nga matadong pinaagi han mga buhat hito.”​—Mat. 11:19.

¹³ May mahibabaroan kita nga importante nga leksyon tikang hini. Usahay, an mga tawo nag-iistorya hin negatibo o diri patas nga impormasyon mahitungod ha aton. Bangin karuyag naton makarawat an hustisya ngan naghihingyap kita nga may mahimo kita basi mawara an maraot nga epekto ha aton reputasyon. Oo, may mahihimo kita. Kon may magpasarang hin buwa nga impormasyon mahitungod ha aton, mahimo kita magkinabuhi ha paagi nga makikita han mga tawo nga diri tinuod ito nga impormasyon. Ngani, sugad han iginpapakita han ehemplo ni Jesus, an aton maopay nga panggawi sugad nga Kristiano makakagpamatuod nga buwa an mga impormasyon ngan akusasyon kontra ha aton.

14, 15. Paonan-o mahimo magin lit-ag an pagsarig ha aton kalugaringon nga pagsabot?

¹⁴ Tungod kay diri masayon an pagkaada masasarigan nga impormasyon, nagigin makuri an paghimo hin husto nga konklusyon. An aton pagin diri perpekto nakakapakuri liwat ha paghimo hito. Ano man kon mga dekada na kita nga nag-aalagad hin matinumanon kan Jehova? Bangin nakultibar na naton an abilidad ha paghunahuna ngan pagsabot. Bangin ginrirespeto gud kita tungod han aton maaramon nga mga desisyon. Pero puydi ba ini magin lit-ag ha aton?

¹⁵ Oo, an sobra nga pagsarig ha aton kalugaringon nga pagsabot puydi magin lit-ag ha aton. An aton emosyon ngan kalugaringon nga mga ideya mahimo magkontrol han aton panhunahuna. Bangin hunahunaon naton nga mahimo naton masabtan hin bug-os an usa nga sitwasyon bisan kon diri kita maaram han ngatanan nga detalye. Peligroso gud ito! An Biblia matin-aw nga nagpapahamangno ha aton nga diri sumarig ha aton kalugaringon nga pagsabot.​—Prob. 3:5, 6; 28:26.

16. Hini nga ehemplo, ano nga panhitabo an nakita ni Tom ha usa nga restawran, ngan ano dayon an iya ginhunahuna?

¹⁶ Ini an usa nga ehemplo kon paonan-o ito mahimo mahitabo: Handurawa nga usa ka gab-i, an  usa nga maiha na nga tigurang nga hi Tom kumadto ha restawran ngan nakita niya an iya igkasi-tigurang nga hi John ha usa nga lamesa nga may kaupod nga babaye nga diri niya asawa. Nakita ni Tom nga nagtitinawa hira nga duha ngan nag-i-enjoy gud ha ira pagkaupod. Nakita liwat niya nga naghangkopay hira. Nagtikaduro an kabaraka ni Tom. Magriresulta daw la ito ha pagdiborsyo? Ano an mahitatabo ha asawa ni John pati ha iya mga anak? Nakita na ni Tom an pariho hito nga sitwasyon hadto. Ano an imo aabaton kon ikaw an nakakita hito nga sitwasyon?

17. Hini nga ehemplo, ano an hinbaroan ni Tom ha urhi, ngan ano nga leksyon an igintututdo hini ha aton?

¹⁷ Pero anay daw. Bisan kon ginhunahuna dayon ni Tom nga nagin diri matinumanon hi John ha iya asawa, maaram gud ba hiya han ngatanan nga detalye? Hito nga gab-i, gintawagan ni Tom hi John. Hunahunaa la an inabat ni Tom han hinbaroan niya nga bugto ngay-an ni John an babaye, nga bumisita tikang ha iba nga lugar. Damu ka tuig na nga waray magkita hira nga magbugto. Tungod kay diri la hiya mag-iiha, nagkita na la hira ni John ha restawran basi mangaon. Waray makaupod an asawa ni John. Maopay na la nga waray ipanumat ni Tom ha iba an iya sayop nga ginhunahuna. Ano an leksyon? Bisan kon eksperyensyado na kita nga Kristiano, kinahanglan la gihapon naton hibaroan an ngatanan nga detalye basi makahimo hin husto nga konklusyon.

18. Paonan-o an diri pagsinabtanay mahimo magin hinungdan nga makahimo kita hin sayop nga konklusyon?

¹⁸ Usa liwat nga rason nga mahimo magpakuri ha pagturotimbang kon husto an usa nga impormasyon amo an pagkaada diri pagsinabtanay ha usa nga bugto ha kongregasyon. Kon magpupokus kita ha aton diri pagsinabtanay, bangin pirme kita maghunahuna hin negatibo ha usa nga bugto. Salit kon may mahibaroan kita nga maraot mahitungod ha iya, bangin tumuod kita dayon. Ano an leksyon? Kon nagtitipig kita hin negatibo nga pagbati ha aton kabugtoan, mahimo ito magresulta nga makahimo kita hin sayop nga konklusyon nga diri basado ha husto nga impormasyon. (1 Tim. 6:4, 5) Malilikyan naton an pakahimo hin sayop nga konklusyon kon diri naton papatuboon an kaawa ngan pangabugho ha aton kasingkasing. Imbes nga magpakontrol hiton negatibo nga mga pagbati, hinaot hunahunaon naton pirme an aton obligasyon nga higugmaon an aton kabugtoan ngan kinasingkasing nga pasayloon hira.​—Basaha an Colosas 3:12-14.

19, 20. (a) Ano nga mga prinsipyo ha Biblia an mabulig ha aton ha pagturotimbang kon husto o diri husto an impormasyon? (b) Ano an aton hihisgotan ha sunod nga artikulo?

¹⁹ Yana, makuri gud an pagkuha hin masasarigan nga impormasyon ngan pagturotimbang kon husto o diri husto an usa nga impormasyon. Kay ano? Tungod kay damu hinduro an impormasyon nga diri masasarigan o diri bug-os nga tinuod, ngan diri kita perpekto. Ano an makakabulig ha aton may kalabotan hini? Kinahanglan naton hibaroan an mga prinsipyo ha Biblia ngan iaplikar ito. Usa hito nga prinsipyo an nasiring nga kalurongan ngan kaalohan para ha usa an pagbaton bisan kon waray pa niya mahibaroi an ngatanan nga detalye. (Prob. 18:13) An usa pa nga prinsipyo ha Biblia nagpapahinumdom ha aton nga diri tumuod la dayon ha usa nga impormasyon nga diri anay gin-uusisa kon husto ba ito. (Prob. 14:15) Ngan an usa pa nga prinsipyo nagpapahamangno ha aton nga magin mabinantayon nga diri kita sumarig ha aton kalugaringon nga pagsabot bisan kon eksperyensyado na kita nga Kristiano. (Prob. 3:5, 6) An mga prinsipyo ha Biblia magpapanalipod ha aton kon masasarigan nga impormasyon an aton gagamiton ha paghimo hin husto nga konklusyon ngan maaramon nga desisyon.

²⁰ Pero may usa pa nga rason kon kay ano nga bangin makurian kita ha paghibaro kon ano an kamatuoran may kalabotan ha usa nga sitwasyon​—an aton tendensya nga maghukom uyon ha aton nakikita. Ha sunod nga artikulo, uusisahon naton an pipira nga kahimtang diin mahimo naton mabuhat ito nga sayop ngan kon ano an makakabulig ha aton basi malikyan ito.