1, 2. 1) ¿Baʼax unaj k-ilik k-beetik, yéetel baʼaxten? 2) ¿Baʼax ken k-kan teʼ xookaʼ?

 TOʼONEʼ unaj k-ilik wa jaaj le baʼaxoʼob ku yaʼalaʼaltoʼon utiaʼal k-ilik wa k-creertikoʼ wa maʼ (Pro. 3:21-23; 8:4, 5). Wa maʼ k-beetik beyoʼ séebaʼan jeʼel u kʼaskúuntaʼal k-tuukul tumen Satanás yéetel le kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ (Efe. 5:6; Col. 2:8). Baʼaleʼ utiaʼal k-ilik wa jaaj junpʼéel baʼaleʼ, unaj k-ojéeltik tu chúukaʼanil baʼax táakaʼaniʼ. Le oʼolal Proverbios 18:13, ku yaʼalikeʼ «Jeʼel máaxak ku núukik junpʼéel baʼal táanil tiʼ u chʼenxikintikeʼ, minaʼan u naʼat yéetel ku pʼáatal ich suʼtsilil.».

² Teʼ xookaʼ yaan k-ilik baʼaxten jeʼel u talamtal u yojéeltik máak wa jaaj junpʼéel baʼal utiaʼal k-ilik baʼax ken k-beeteʼ. Tsʼoʼoleʼ yaan k-ilik jujunpʼéel tekstoʼob yéetel jujunpʼéel baʼaloʼob uchaʼantak jeʼel u yáantkoʼon k-il wa jaaj junpʼéel baʼax ku yaʼalaʼaltoʼoneʼ.

3. ¿Baʼaxten unaj k-beetik le baʼax ku yaʼalik Proverbios 14:15? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

³ Bejlaʼeʼ jach séeb u yojéeltik máak baʼaxoʼob ku yaʼalik u  maasil teʼ Internetoʼ, tiʼ televisión yéetel tiʼ uláakʼ nuʼukuloʼob. Tsʼoʼoleʼ yaʼab máakoʼobeʼ ku túuxtaʼal correoʼob tiʼob, mensajeʼob yéetel uláakʼ wa baʼax tumen u amigoʼob wa máaxoʼob kʼaj óoltmiloʼob. Baʼaleʼ yaan máaxoʼob chéen tumen kʼasaʼanoʼobeʼ ku túuxtikoʼob baʼaloʼob maʼ jaajtakiʼ wa ku kʼexkoʼob bix úuchik wa baʼax. Le oʼolal unaj k-kanáantik baʼax k-xokik yéetel baʼax k-uʼuyik u yaʼalaʼal. ¿Baʼax tekstoiloʼob jeʼel u yáantkoʼoneʼ? Proverbios 14:15, ku yaʼalik: «Le máax maʼ jach yaan u naʼatoʼ ku creertik tuláakal baʼax ku yaʼalaʼal, pero le máax yaan u naʼatoʼ ku jach ilik tuʼux ku tsʼáaik u yook».

4. 1) ¿Bix u yáantkoʼon Filipenses 4:8 yéetel 9 utiaʼal k-yéeyik baʼax ken k-xoke? 2) ¿Baʼaxten jach unaj k-ilik wa jaaj le baʼax k-xokikoʼ? (Ilawil xan le cuadro « Tuʼux jeʼel k-xokik baʼaloʼob jaajtakeʼ».)

⁴ Utiaʼal k-chʼaʼtuklik k-beetik baʼax maʼalobeʼ, unaj k-ilik wa jach jaaj le baʼax kun péeksikoʼon k-beetoʼ. Le oʼolal unaj k-yéeyik maʼalob baʼax ken k-xoke (xok Filipenses 4:8, 9). Maʼ unaj k-peʼertik k-tiempo chéen utiaʼal k-xokik baʼaloʼob ich Internet maʼ k-ojel wa jaajtakiʼ, mix correoʼob wa mensajeʼob ku túuxtaʼaltoʼon tuʼux ku yaʼalal baʼaloʼob maʼ jaajtakiʼ. Baʼaleʼ maas unaj k-kanáantikba tiʼ le baʼaxoʼob ku yaʼalik le apostataʼob ich Internetoʼ. Letiʼobeʼ chéen u kʼáat u tusoʼob máak utiaʼal u xuʼulul u tsʼáaik u fe tiʼ Dios wa u beetkoʼob u tuklik máak maʼ jaaj baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Le baʼaloʼob beyaʼ jeʼel u péeksikoʼon k-beet baʼax maʼ maʼalobeʼ. Maʼ unaj k-tuklik wa maʼ ken u kʼaskúuntoʼob k-tuukul yéetel k-puksiʼikʼaliʼ (1 Tim. 6:20, 21).

5. ¿Baʼax maʼ jaaj aʼalaʼab tiʼ le israelitaʼoboʼ, yéetel baʼax tu beetoʼob?

⁵ U creertik máak baʼaloʼob maʼ jaajtakeʼ, jeʼel u beetik u yantal junpʼéel talamileʼ. Koʼoneʼex ilik baʼax úuch le ka túuxtaʼab tumen Moisés le 12 máakoʼob u yiloʼob bix yanil le Luʼum Aʼalaʼan u Tsʼaʼabaloʼ. Diez u túulaloʼobeʼ maʼ tu yaʼaloʼob u jaajiliʼ (Núm. 13:25-33). Tu beetoʼob u sajaktal u maasil israelitaʼoboʼ, ka lúub u yóoloʼob (Núm. 14:1-4). ¿Baʼaxten? Maʼ xaaneʼ tu tukloʼob: «Wa u maas yaʼabil aʼalikeʼ, u kʼáat u yaʼaleʼ jaaj baʼax ku yaʼalikoʼob». Bey túunoʼ maʼ tu yóotaj u yuʼuboʼob le baʼax tu yaʼalaj Josué yéetel Caleb kex jaaj baʼax ku yaʼalikoʼob kaʼachoʼ (Núm. 14:6-10). Letiʼobeʼ maʼ tu yiloʼob wa jaaj le baʼax ku yaʼalik le diez máakoʼoboʼ yéetel maʼ tu kʼubaj u yóoloʼob tiʼ Jéeobaiʼ, baʼaxeʼ tu creertoʼob le baʼax maʼ jaaj aʼalaʼaboʼ.

6. ¿Baʼaxten maʼ unaj u jaʼakʼal k-óol kéen aʼalaʼak baʼaloʼob maʼ jaajtak tu contra u kaajal Diosiʼ?

⁶ Unaj k-kanáantikba kéen joʼopʼok k-ilik wa jaaj baʼaxoʼob ku yaʼalaʼal tu contra u kaajal Jéeoba. Maʼ unaj k-tuʼubsikeʼ Satanaseʼ chéen táan u takik u pool le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ (Apo. 12:10). Le oʼolal Jesuseʼ tu yaʼaleʼ le máaxoʼob pʼekmiloʼonoʼ mantatsʼ ken u yaʼaloʼob baʼaloʼob maʼ jaajtak t-oʼolaliʼ (Mat. 5:11). Wa k-chʼaʼik en cuentail lelaʼ, maʼ kun jaʼakʼal k-óol kéen aʼalaʼak baʼaloʼob maʼ jaajtak tu contra u kaajal Diosiʼ.

7. ¿Baʼax unaj k-tuklik táanil tiʼ k-túuxtik junpʼéel correo wa junpʼéel mensaje?

⁷ ¿Jatsʼuts wa k-ilik k-túuxtik correoʼob wa mensajeʼob tiʼ k-amigoʼob wa tiʼ máaxoʼob k-kʼaj óol? Le kéen k-il junpʼéel noticia wa kéen k-uʼuy junpʼéel baʼal uchaʼaneʼ, ¿k-jáan túuxtik wa tiʼ u maasil utiaʼal u yilaʼal toʼon yáax ojéelte? Táanil tiʼ k-túuxtik junpʼéel mensaje wa junpʼéel correoeʼ, unaj k-tuklik: «¿Jach wa jaaj le baʼax ken in túuxtaʼ? ¿In wojel wa jach bix úuchik?». Wa maʼ k-ojleʼeʼ, jeʼel k-túuxtik baʼaloʼob maʼ jaajtak tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ. Le oʼolal maas maʼalob ka k-tupe, maʼ k-túuxtik tiʼ mix máak.

8. 1) ¿Baʼax tsʼoʼok u beetik jujuntúul máaxoʼob pʼekmiloʼon? 2) ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal maʼ k-kʼiʼitbesik le baʼaxoʼob maʼ jaajtak ku yaʼalaʼaloʼ?

 ⁸ K-jel túuxtik junpʼéel correo wa junpʼéel mensajeeʼ láayliʼ jeʼel u taasik talamileʼ. Yaan tuʼuxoʼobeʼ maʼatech u chaʼabal k-kʼaʼaytaj. Maʼ xaaneʼ le máaxoʼob pʼekmiloʼonoʼ ku káajal u yaʼalikoʼob baʼaloʼob maʼ jaajtak utiaʼal u xuʼulul k-confiar tiʼ uláakʼ sukuʼunoʼobiʼ. Lelaʼ bey beetaʼabik teʼ Unión Soviética úuchjeakiloʼ. Le policía secreta (wa KGB) tu yaʼaleʼ yaʼab sukuʼunoʼob kʼaj óolaʼanoʼobeʼ tsʼoʼok u líikʼloʼob tu contra uláakʼ máaxoʼob meyajtik Jéeoba. * Yaʼab sukuʼunoʼobeʼ tu creertoʼob, le oʼolal jóokʼoʼob ichil u kaajal Dios. Ka máan kʼiineʼ, yaʼab tiʼ letiʼobeʼ tu kaʼa meyajtoʼob Dios, baʼaleʼ yanoʼobeʼ maʼ tu beetoʼobiʼ (1 Tim. 1:19). ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal maʼ u yúuchultoʼon beyoʼ? Maʼ unaj k-túuxtik tiʼ u maasil baʼaxoʼob ku yaʼalaʼal wa maʼ k-ojel wa jaajiʼ. Unaj k-eʼesik yaan k-naʼat yéetel maʼ unaj k-creertik tuláakal baʼax ku yaʼalaʼaltoʼoniʼ. Baʼaxeʼ unaj k-ilik wa jach jaaj le baʼax ku yaʼalaʼaloʼ.

9. ¿Baʼax uláakʼ jeʼel u beetik u talamtal k-ilik wa jaaj junpʼéel baʼaleʼ?

⁹ Uláakʼ baʼax jeʼel u beetik u talamtal k-ilik wa jaaj junpʼéel baʼaleʼ, letiʼe maʼ u yaʼalaʼal tu chúukaʼanil wa baʼaxoʼ. Lelaʼ jeʼel u beetik k-tuklik yaanal bix úuchik junpʼéel baʼaleʼ. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal maʼ u yúuchultoʼon beyoʼ? (Efe. 4:14.)

10. 1) ¿Baʼaxten óolak anchajak junpʼéel baʼateltáambal ichil le israelitaʼoboʼ? 2) ¿Baʼaxten maʼ baʼatelnajoʼobiʼ?

¹⁰ Koʼoneʼex ilik junpʼéel baʼax úuch tu kaajil Israel tu kʼiiniloʼob Josué (Jos. 22:9-34). Le israelitaʼob kajaʼanoʼob tu chikʼinil le río Jordanoʼ tu yuʼuboʼob u yaʼalaʼaleʼ u chʼiʼibal Rubén, Gad, yéetel táanchumuk tiʼ u chʼiʼibal Manaseseʼ tsʼoʼok u beetkoʼob junpʼéel altar naatsʼ tiʼ le ríooʼ. Le baʼax tu yuʼuboʼoboʼ jaaj, baʼaleʼ maʼ aʼalaʼabtiʼob baʼax oʼolal beetaʼabiʼ. Yoʼolal lelaʼ, le israelitaʼob yanoʼob tu chikʼinil le ríooʼ tu tukloʼobeʼ u maasil israelitaʼoboʼ tsʼoʼok u tsʼáaikubaʼob tu contra Jéeoba, ka líikʼoʼob utiaʼal u binoʼob  baʼateʼel tu contraʼob (xok Josué 22:9-12). U maʼalobileʼ táanil tiʼ u káajsikoʼob le baʼateloʼ tu túuxtoʼob kʼáatbil baʼax oʼolal tu beetoʼob le altaroʼ. Ka aʼalaʼabtiʼobeʼ maʼ tu beetoʼob utiaʼal u tóokaʼal siibaloʼob tiʼ yaanal diosiʼ. U jaajileʼ chéen tu beetoʼob utiaʼal u yeʼeskoʼob tiʼ u paalaloʼob, letiʼobeʼ chúukpaj u yóol u meyajtoʼob Jéeoba. Maʼ xaaneʼ le israelitaʼob yanoʼob tu chikʼinil le ríooʼ kiʼimakchaj u yóoloʼob úuchik u túuxtikoʼob kʼáatbil wa jaaj le baʼaxoʼob aʼalaʼaboʼ, tumen beyoʼ maʼ tu kíimsoʼob u láakʼtsiloʼobiʼ.

11. 1) ¿Baʼaxten chʼaʼab tiʼ Mefibóset le luʼumoʼob tsʼaʼan kaʼach tiʼoʼ? 2) ¿Baʼax unaj u yáax beetik David kaʼachi?

¹¹ Tsʼoʼoleʼ cada juntúul tiʼ toʼoneʼ jeʼel k-juzgartaʼal maʼ maʼalob yoʼolal junpʼéel baʼal maʼ jaaj ku yaʼalaʼal t-oʼolaliʼ wa u yaʼalaʼal chéen u jaats tiʼ wa baʼax tsʼook k-beetik. Koʼoneʼex ilik le baʼax úuch tiʼ rey David yéetel Mefibosetoʼ. Davideʼ tu yeʼesaj u yutsil tiʼ, tumen tu tsʼáajtiʼ tuláakal le luʼumoʼob utiaʼal kaʼach Saúl, u abuelooʼ (2 Sam. 9:6, 7). Baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ aʼalaʼabtiʼ junpʼéel baʼal maʼ jaaj tu yoʼolal Mefibosetiʼ. Davideʼ maʼ tu kʼáataj wa jaajiʼ, baʼaxeʼ tu chʼaʼajtiʼ tuláakal le luʼumoʼob yaan kaʼach tiʼoʼ (2 Sam. 16:1-4). Le ka tʼaanaj tu yéeteleʼ, tu tsʼáaj cuenta maʼ maʼalob baʼax tu beetiʼ, ka tu sutaj u jaats le luʼumoʼob tu chʼaʼaj kaʼach tiʼoʼ (2 Sam. 19:24-29). Wa ka u kʼáat kaʼach David jach baʼax uchaʼaneʼ, bejlaʼa maʼ ken u luʼs kaʼach tiʼ Mefibóset u luʼumoʼobeʼ.

12, 13. 1) ¿Baʼax tu beetaj Jesús ka aʼalaʼab baʼaloʼob maʼ jaajtak tu contraiʼ? 2) ¿Baʼaxoʼob jeʼel k-beetik kéen aʼalaʼak baʼaloʼob maʼ jaajtak t-contraeʼ?

¹² ¿Baʼax unaj k-beetik wa ku yaʼalaʼal junpʼéel baʼax maʼ jaaj t-contraiʼ? Lelaʼ bey úuchik tiʼ Jesús bey xan tiʼ Juan Bautista (xok Mateo 11:18, 19). ¿Baʼax tu beetaj Jesús? Letiʼeʼ maʼ tu peʼertaj tiempo chéen utiaʼal u yeʼesik maʼ jaaj baʼax ku yaʼalaʼal tu contraiʼ, baʼaxeʼ tu yaʼalaj tiʼ le máakoʼob ka u beetoʼob u cuentail baʼax ku beetik yéetel ku kaʼansikoʼ. Tu yaʼaleʼ yoʼolal «le baʼaloʼob maʼalobtak ku beetik máakoʼ ku yeʼesik yaan u naʼat».

¹³ Le baʼax úuchaʼ yaan baʼax ku kaʼansiktoʼon. Maʼ xaaneʼ jeʼel u yaʼalaʼal baʼaloʼob maʼ jaajtak t-contraeʼ. ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-beetik kéen úuchuktoʼon beyaʼ? Wa yaan máax ku yaʼalik junpʼéel baʼal maʼ jaaj t-oʼolaleʼ, maas maʼalob ka k-eʼestiʼob yéetel bix k-kuxtal maʼ jaaj le baʼax ku yaʼalaʼaloʼ. Jeʼex tu beetil Jesuseʼ, wa k-bisik junpʼéel maʼalob kuxtaleʼ yaan u chíikpajal maʼ jaaj le baʼax ku yaʼalaʼaloʼ.

14, 15. ¿Baʼaxten maʼ unaj k-kʼubik k-óol chéen tiʼ le baʼaxoʼob k-ojloʼ?

¹⁴ Tsʼoʼok k-ilik baʼax jeʼel u talamkúuntik k-ojéeltik wa jaaj wa baʼaxeʼ. Uláakʼ baʼax jeʼel u talamkúuntikeʼ, tumen j-kʼebanoʼon. Koʼox aʼalikeʼ tsʼoʼok u yúuchtal joʼopʼok k-meyajtik Jéeoba, le oʼolal yaʼab baʼaloʼob tsʼoʼok k-kanik yéetel séeb k-ilik wa maʼalob junpʼéel baʼaliʼ. Maʼ xaaneʼ le oʼolal jach ku kʼáataʼaltoʼon áantaj. Lelaʼ jeʼel u beetik k-oksikba tiʼ talamiloʼobeʼ.

¹⁵ Maases wa k-kʼubik k-óol chéen tiʼ le baʼaxoʼob k-ojloʼ. Le bix k-uʼuyikba yéetel le bix k-ilik u maasiloʼ jeʼel u controlartik k-tuukuleʼ. Jeʼel u beetik k-tuklik k-naʼatik baʼaxten ku yúuchul wa baʼax kex maʼ k-ojel jach bix uchaʼaniliʼ. Baʼaleʼ lelaʼ junpuliʼ maʼ maʼalobiʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼaliktoʼon: «Maʼ a confiar chéen tiʼ le naʼat yaantechoʼ» (Pro. 3:5, 6; 28:26).

16. ¿Baʼax úuch teʼ restauranteoʼ, yéetel baʼax tu tuklaj Tomás?

¹⁶ ¿Bix jeʼel u yúuchul lelaʼ? Koʼox máansik  t-tuukul le baʼax ku yúuchlaʼ. Tomás, juntúul sukuʼun úuch joʼopʼok u beetik u ancianoileʼ táan u janal tiʼ junpʼéel restaurante. Letiʼeʼ jaʼakʼ u yóol ka tu yilaj Juan, uláakʼ juntúul ancianoeʼ, táan u janal yéetel juntúul koʼolel maʼ u yataniʼ. Tu yileʼ, tu kaʼatúulal kiʼimak u yóoloʼob yéetel táan u cheʼejoʼob, tsʼoʼoleʼ tu méekʼaj ka tu despedirtubaʼob. Tomaseʼ tu tuklaj Juaneʼ táan u tusik u yatan yéetel yaanal, le oʼolal tu jáan tuklaj: «¿Yaan wa túun u divorciarkuba? ¿Bix túun ken u beet u paalal?». Jach chiʼichnakchaji, tumen maʼ yáax u yilik u pʼatkuba le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ tak toʼon jeʼel k-uʼuyikba jeʼex letiʼoʼ.

17. 1) ¿Baʼax tu yojéeltaj Tomás? 2) ¿Baʼax k-kanik tiʼ le baʼax úuchoʼ?

¹⁷ Baʼaleʼ maʼalob ka k-tukle: «¿Jach wa u yojel Tomás máax yéetel le ku tʼaan Juanoʼ?». Teʼ áakʼab jeʼeloʼ, tu tʼanaj Juan ka tu yojéelteʼ le koʼoleloʼ u yíitsʼin. Baʼaleʼ tsʼoʼok u xáantal maʼ u yilubaʼobiʼ. Tumen chéen u súutuk úuchik u taal xíimbaleʼ, pʼáatoʼob múul janal teʼ restauranteoʼ, tsʼoʼoleʼ u yatan Juaneʼ maʼ béeychaj u láakʼintikoʼobiʼ. Tomaseʼ tu tsʼáaj cuenta maʼ maʼalob le baʼax tu tuklaj kaʼachoʼ. U maʼalobileʼ maʼ u tsikbalt tiʼ mix máakiʼ. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon lelaʼ? Kex úuch joʼopʼok k-meyajtik Jéeobaeʼ, jach maʼalob ka k-il wa jach jaaj junpʼéel baʼal táanil tiʼ k-tuklik yaanal baʼal.

18. ¿Baʼax jeʼel u yúuchul wa maʼatech k-bisikba maʼalob yéetel juntúul sukuʼuneʼ?

¹⁸ Wa maʼatech k-bisikba maʼalob yéetel juntúul sukuʼuneʼ, maas séeb jeʼel k-tuklik yaan baʼax maʼ maʼalob ku beetkeʼ. K-chʼíikil tuukul tiʼ le talamil yaantoʼon tu yéeteloʼ, jeʼel u beetik u joʼopʼol k-chʼúuktik baʼaxoʼob ku beetik chéen utiaʼal k-takik u pooleʼ. Bey túunoʼ séeb jeʼel k-creertik jeʼel baʼaxak ka aʼalaʼak tu contraeʼ. Lelaʼ ku kaʼansiktoʼoneʼ k-chʼaʼpʼektik le sukuʼunoʼoboʼ jeʼel u beetik k-tuklik yaanal baʼax tu yoʼolaloʼobeʼ (1 Tim. 6:4, 5). Utiaʼal maʼ u yúuchultoʼon lelaʼ, maʼ unaj k-pʼektik mix k-tsʼíiboltik le baʼax yaan tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ. Unaj u kʼaʼajaltoʼoneʼ kʼaʼabéet k-yaabiltik k-sukuʼunoʼob yéetel k-perdonartikoʼob tu jaajil k-óol (xok Colosenses 3:12-14).

19, 20. 1) ¿Baʼax tekstoiloʼob jeʼel u yáantkoʼon k-il wa jaaj junpʼéel wa baʼaxeʼ? 2) ¿Baʼax ken k-il teʼ tuláakʼ xookoʼ?

¹⁹ Teʼ xookaʼ tsʼoʼok k-ilik óoxpʼéel baʼal talamkúuntik k-ilik wa jach jaaj junpʼéel baʼal. Yáaxeʼ, letiʼe baʼaloʼob maʼ jaajtak ku yaʼalaʼaloʼ. U kaʼapʼéeleʼ, letiʼe maʼ u yaʼalaʼal tu chúukaʼanil wa baʼaxoʼ. U yóoxpʼéeleʼ, tumen j-kʼebanoʼon. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼoneʼ? Letiʼe k-beetik baʼaxoʼob ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Junpʼéeleʼ ku yaʼalikeʼ kʼaʼabéet k-ilik wa jach jaaj junpʼéel baʼax táanil tiʼ k-tsikbaltik, wa maʼeʼ k-eʼesik minaʼan k-naʼat yéetel jeʼel k-pʼáatal ich suʼtsilileʼ (Pro. 18:13). Uláakʼ tekstoeʼ ku yaʼalik maʼ unaj k-creertik tuláakal baʼax ku yaʼalaʼal wa maʼ k-ojel wa jaajiʼ (Pro. 14:15). Uláakʼ junpʼéeleʼ ku yaʼalikeʼ kex úuch joʼopʼok k-meyajtik Jéeobaeʼ maʼ unaj k-kʼubik k-óol chéen tiʼ baʼaxoʼob k-ojliʼ (Pro. 3:5, 6). Le baʼaxoʼob ku yaʼalik le Bibliaoʼ ku yáantkoʼon utiaʼal k-aʼalik chéen baʼaxoʼob k-ojel jach jaajtak yéetel ku yáantkoʼon utiaʼal k-chʼaʼtuklik maʼalob baʼax ken k-beete.

²⁰ Baʼaleʼ yaan uláakʼ baʼax unaj k-kanáantik maʼ k-beetik. ¿Baʼax túuniʼ? Letiʼe k-jáan tuklik baʼax kʼaas tiʼ wa máax chéen yoʼolal bix k-ilkoʼ. Teʼ tuláakʼ xookoʼ yaan k-ilik óoxpʼéel baʼaloʼob jeʼel u beetik k-tuukul beyoʼ yéetel baʼax unaj k-beetik utiaʼal maʼ u yúuchultoʼon.