1. De ẹmwẹ akhasẹ ne Aizaia taa yotọ vbekpae Jesu? Vbọzẹe ne ẹmwẹ akhasẹ na, na rhie igiọdu ne ima?

ẸMWẸ akhasẹ ne Aizaia tae vbekpae Jesu wa ya ima mwẹ ayayẹro ne ẹi beghe kevbe ilẹkẹtin nọ wegbe. Aizaia keghi tae yotọ wẹẹ Jesu i khian “ghee ikpanro ra erriọ I họẹn ya bu ohiẹn, ọ gha bu ohiẹn ẹmwata ne ivbiogue.” (Aiz 11:3, 4) Vbọzẹe ne ẹmwẹ akhasẹ na, na rhie igiọdu ne ima? Rhunmwuda agbọn ne a na buohiẹn eku kevbe ne emwa ne a ya aro gbe emwa ọvbehe re ẹre ima ye. Ọni ẹre ọ si ẹre ne ima na ya aro ye ẹghẹ ne Jesu ne ọbuohiẹn ata, khian ya do buohiẹn emwa nagbọn.

2. De iyi ne Jesu yi ne ima? Vbe ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

² Ẹdẹgbegbe ẹre ima ya na iyẹn emwa ọvbehe. Ma ghaa na iyẹn iran, ẹre ima na taa ẹmwẹ nọ maan kevbe ne ẹi maan vbekpa iran. Emwi ne ima rhirhi taa vbekpa iran keghi hẹnhẹn egbe yaẹn emwi ne ima bẹghe. Rhunmwuda ima ma gba, iziro ne ima mwẹ vbekpae emwa ọvbehe i khian vbe gba. Ọna ẹre ọ zẹe ne Jesu na kha wẹẹ: “Wa ghẹ gha lele erriọ I họn bu ohiẹn, wa gha lele odẹ ẹmwata bu ohiẹn.” (Jọn 7:24) Vbene ẹmwata, Jesu hoo ne ima gha ya egbe tae irẹn, ọ ma hoo ne ima gha ghee ikpanro buohiẹn emwa. Vbe ako iruẹmwi na, ma  gha ziro yan emwi eha nọ ya emwa ghee ikpanro buohiẹn emwa: otọ ẹvbo ra urhuẹvbo ne ọmwa zẹ, vbene ọmwa mwẹ emwi ewe sẹ hẹ kevbe inu ukpo ne ọmwa ye. Ma gha vbe guan kaẹn odẹ ne ima khian ya sẹtin lele adia ọghe Jesu.

3, 4. (a) Vbọ ye Pita fi iziro ọghẹe werriẹ? (Ghee efoto nọ rre omuhẹn.) (b) De emwi ọgbọn ne Jehova maa e Pita re?

³ Umiẹn iro nọ gha gbae Pita ẹko vbe a do gie na tie ẹre nọ gha die owa Kọniliọs vbe Sisaria. (Iwinna 10:17-29) Nọ ne Ivbi e Ju vbe ẹghẹ nii, emwa ne ẹi re Ivbi e Ju keghi re emwa ni ma huan. Aro vberriọ ẹre Pita vbe ya gha ghee iran. Sokpan ọ mwẹ emwi nọ ghi ya Pita fi iziro ọghẹe werriẹ, ọni ọre umian ne ọ miẹn vbe odẹ ọghe ọyunnuan. (Iwinna 10:9-16) Vbe ọ miẹn vbe umian nii? Ọ keghi miẹn emwi ne ọ ye vbe igbu ukpọn vbe ọ tuorre dee, avbe aranmwẹ ni ma huan keghi vuọn rẹn. Urhu ọkpa na ke ẹrinmwi tama rẹn wẹẹ: “Pita kpaegbe, gbe ne u gha re.” E Pita na wẹẹ irẹn i ya unu kaẹn emwi awua. Urhu nii na tama rẹn wẹẹ: “Emwi ne Osanobua kha nẹ wẹẹ ọ huanrẹn, ghẹ ghi kae ba nọ ma huan.” Pita ghi rhiọrre vbe ovbe nii, egbe na wọọ re. Ọ ma rẹn emwi ne Osanobua hoo ne irẹn ru. Ẹghẹ nii ẹre avbe ukọ ọghe Kọniliọs wa ya bu e Pita rre zẹẹ. Osanobua keghi ya orhiọn nọhuanrẹn rhie adia ne Pita nọ lele avbe ukọ ọghe Kọniliọs gha rrie owa Kọniliọs.

⁴ Akpawẹ ẹvbo ne Kọniliọs ke rre ẹre Pita rhie aro tua, ẹi ghẹ fi owẹ la owa Kọniliọs rhumwuda Ivbi e Ju i la owa ọmwa ne ẹi re Ovbi e Ju vbe ẹghẹ nii. Vbọ ghi ye Pita gha khian agharhemiẹn wẹẹ Ivbi e Ju kevbe emwa ne ẹi re Ivbi e Ju i lẹruegbe? Umian ne Pita miẹn kevbe adia ọghe orhiọn nọhuanrẹn ẹre ọ fi ẹre ekhọe werriẹ. Ẹmwẹ ne Kọniliọs tama e Pita keghi wa muẹn orhiọn, evba nii ẹre orhiọn nọhuanrẹn na guaekpa ya kha wẹẹ: “Mẹ miẹn wẹẹ vbe ẹmwata, aro ọkpa ọre Osanobua ya ghee emwa hia. Ọmwakọmwa ne ọ mu ohan rẹn, ọ na vbe gha yin ẹse, te irẹn gha rhan obọ miẹn rẹn.” (Iwinna 10:34, 35) Irẹnmwi na wa kakabọ gbe Pita otiti. Sokpan, de vbene irẹnmwi na ya kaẹn Ivbiotu e Kristi hia hẹ?

5. (a) De ẹmwata ne Jehova hoo ne Ivbiotu e Kristi hia rẹn vbekpae irẹn? (b) De uyinmwẹ nọ gha sẹtin ye gha gu ima, agharhemiẹn wẹẹ ima rẹn odẹ ọghe ẹmwata nẹ?

⁵ E Pita ẹre Jehova loo ro ya gi Ivbiotu e Kristi hia rẹn wẹẹ irẹn i gbe ewanmwẹ ghee obọ ọkpa. Aro ọkpa ẹre Osanobua ya ghee emwa hia ni ke ehe ughughan rre vbe uhunmwu otagbọn. Ọmwa ke ọmwa nọ ru ahoo ọghe Osanobua, te Osanobua miẹn ọnrẹn yi. (Gal 3:26-28; Arhie 7:9, 10) Ma hia rẹnrẹn ighẹ ẹmwata na khin. Sokpan, deghẹ otọ ẹvbo ra ẹgbẹe ne a na ya aro gbe emwa ọvbehe re ẹre uwẹ na waan, u sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ui gbe ewanmwẹ ghee obọ ọkpa. Vbọrhirhighayehẹ, u sẹtin ye gha mwẹ uyinmwẹ vberriọ. E Pita tobọre yin uyinmwẹ vberriọ agharhemiẹn wẹẹ, irẹn ẹre Jehova loo ro ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe ya rẹn wẹẹ irẹn i gbe ewanmwẹ ghee obọ ọkpa. (Gal 2:11-14) De vbene ima khian ya sẹtin gha bu ohiẹn ata vbe na ghee Jesu?

6. (a) De emwi nọ gha ya ima gha ya obọ esi mu emwa hia? (b) De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe okha ọghe ọdiọn ọkpa vbe iko?

⁶ Ọ khẹke ne ima ya Ẹmwẹ Osanobua zanzan egbe ima ghee ne ima mieke na rẹn deghẹ ima ye ya aro gbe emwa ọvbehe re. (Psm 119:105) Emwa ọvbehe ni bẹghe uyinmwẹ vbenian vbe egbe ima gha rhie adia ne ima, ọ khẹke ne ima  miẹn ọnrẹn yi. (Gal 2:11, 14) A sẹtin miẹn wẹẹ uyinmwẹ vbenian gbọzinian nẹ vbe ekhọe ima, ẹghẹ nii ma i ghi rẹn ẹghẹ ne ima ya rhiẹre ma. Vbe igiemwi, ọdiọn ọkpa vbe iko keghi gbẹn ebe vbekpae ọdọ vbe amwẹ ọkpa ni rre iwinna ugamwẹ ọghe ẹghẹ hia. Emwi esi ẹre ọ wa gbẹn vbekpae iran. Ẹvbo ne kherhe ẹre ọtẹn nokpia na, ne irẹn vbe amwẹ ọnrẹn gba rre ugamwẹ ẹghẹ hia ke rre. Te emwa ghee ivbi ẹvbo nii sila sila. Ọdiọn nọ gbẹn ebe vbekpae ọdọ vbe amwẹ na, ma rẹn wẹẹ, irẹn tobọ irẹn vbe ghee ivbi ẹvbo nii sila sila. Ọ ghi gbẹnnẹ emwi esi nibun nẹ vbekpae ọtẹn nọkpia na, ọ na ghi kha wẹẹ: “Ọtẹn nokpia na i yin vbe na ghee emwa ni ke ẹvbo ọre rre. Uyinmwẹ iran i maan vbe ẹvbo nii, iran gbe iruẹn gbe, erriọ iran vbe ya de ghee iyẹke.” Vbe ima miẹn ruẹ vbe okha na? Ọ gha khọnrẹn ne ima gha mwẹ ukpamuyọmọ nọ kpọlọ vbe otu e Jehova, ọ khẹke ne ima zanzan egbe ima ghee, deghẹ ima ye ya aro gbe emwa ọvbehe re. De emwi ọvbehe ne ima gha vbe ru ne ima mieke na sẹtin gha ya obọ ọkpa mu emwa hia?

7. Vbe ima khian ya rhiẹre ma wẹẹ ima rhan obọ miẹn emwa ọvbehe yi?

⁷ Ma gha gele “fannọ otọ ẹko” ima rua, ahoẹmwọmwa ghi rhihe ikhuiwu vbe ekhọe ima. (2 Kọr 6:11-13) De emwa ne ima mobọ gu ru ọse? Emwa ne ima gba zẹ urhuẹvbo ọkpa nọ ra, ra emwa ni ke otọ ẹvbo ima rre? Ọ ghaa yerriọ, ọ khẹke ne ima fi werriẹ. Ma sẹtin gie na tie etẹn ni ke ẹvbo ọvbehe rre gha die owa ima, ma sẹtin vbe wẹẹ ne iran deba ima vbe ikporhu. (Iwinna 16:14, 15) Ma ghaa rhan obọ miẹn emwa ọvbehe yi vbenian, ma i khian ghi gha ya aro gbe iran re, ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ daa iran ghi do gha wegbe sayọ. Emwi ọvbehe ye rrọọ nọ gha sẹtin ya ima gha gbe ewanmwẹ ghee obọ ọkpa.

8. De olika ẹmwẹ nọ rre ebe Lẹvitikọs 19:15?

⁸ Obọ ne ima ya mu emwa ọvbehe sẹtin hẹnhẹn egbe yan emwi ewe ne iran mwẹ. Ebe Lẹvitikọs 19:15 keghi kha wẹẹ: “Gha re ne ọ ta ẹmwata kevbe uhunmwu ẹmwẹ; u gha ra bu ohiẹn, ghẹ yaba ovbiogue ra ne u mu ohan enọfe.” Sokpan, deghẹ ima ma begbe, ma sẹtin yin uyinmwẹ vbenian.

9. De ẹmwata nọ rriara ne Solomọn tae? Vbe ima miẹn ruẹ vbọ?

⁹ Orhiọn nọhuanrẹn ẹre ọ gua Solomọn kpa ya taa ẹmwata nọ rriara vbe ebe Itan 14:20. Ọ keghi kha wẹẹ: ‘Ai miẹn ne ọ hoẹmwẹ ovbiogue uhiẹn ya sẹ egbe emwa ni rre ẹdogbo ẹre, sokpan iran ni fe ghi gha mwẹ avbe ọse nibun.’ Vbe ima miẹn ruẹ vbe itan na? Deghẹ ima ma begbe, etẹn ni fe ẹre ima khian gha gu ru ọse, ma ghi do gha ghee etẹn ne obọ ma sẹ ọre sila sila. Vbọzẹe ne ọ ma na khẹke ne obọ ne ima ya mu emwa ọvbehe hẹnhẹn egbe yan emwi ewe ne iran mwẹ?

10. De emwi ne Jems wẹẹ ọ gha sẹtin si ighaegbe vbuwe iko?

¹⁰ Ma ghaa rhie ọghọ ne etẹn rhunmwuda iran mwẹ igho, ọ sẹtin si ighaegbe ye uwu iko. E Jems gi ima rẹn wẹẹ, uyinmwẹ vbenian ẹre ọ si ighaegbe ye iko vbe orre nokaro. (Tie Jems 2:1-4.) Ọ ma khẹke ne ima gi uyinmwẹ vbenian si ighaegbe ye iko ọghomwa vbe ẹdẹnẹrẹ. De emwi nọ ghi khẹke ne ima ru nia ne emwi vbenian ghẹ sunu daa ima?

11. Asikẹgbe ne ọmwa gu e Jehova mwẹ gele hẹnhẹn egbe yan ẹmwi ewe nọ mwẹ ra? Rhan otọ re.

¹¹ Aro ne Jehova ya ghee etẹn ẹre ọ  khẹke ne ima vbe ya gha ghee iran. Aro ọkpa ẹre Jehova ya ghee ọdafẹn kevbe ovbiogue. Asikẹgbe ne ima gu e Jehova mwẹ ma hẹhẹn egbe yan emwi ewe ne ima mwẹ. Ẹmwata nọ wẹẹ Jesu khare wẹẹ “ọ gha lọghọ gbe, ọmwa ne ọ fe ke lao Arriọba ẹrinmwi.” Sokpan, ọ ma kha wẹẹ iran i sẹtin laọ hiehie. (Mat 19:23) Jesu ye vbe kha wẹẹ: “Ọ maan ne uwa ne ivbiogue: Wa ọ yan Arriọba Osanobua.” (Luk 6:20) Ọna ma rhiema wẹẹ ivbiogue ọkpa ẹre Osanobua fiangbe ra iran ọkpa ẹre ọ miẹn imamwaemwi ọghe Jesu yi. Ivbiogue nibun ma miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi. Ẹmwata nọ rre ẹmwẹ na ọre wẹẹ, asikẹgbe ne ọmwa gu e Jehova mwẹ ma hẹnhẹn egbe yan ẹmwi ewe nọ mwẹ.

12. De ibude ne Evbagbẹn Nọhuanrẹn rhie ne ivbiogue kevbe avbe ọdafẹn?

¹² Etẹn ni fe kevbe ni ma fe wa bun vbe otu e Jehova. Iran hoẹmwẹ e Jehova erriọ iran vbe ya ekhọe hia gae. Ibude ne Baibol rhie ne emwa ni fe ọre ne “iran ghẹ mu ẹtin yan egbe emwi nọ mu yo mu rre vbe ne ẹfe ye, sokpan ne iran mu ẹtin yan Osanobua.” (Tie 1 Timoti 6:17-19.) E Baibol ye vbe rhie adia ne Ivbiotu e Kristi hia, ne iran ghẹ gha hoẹmwẹ igho. (1 Tim 6:9, 10) Vbene ẹmwata, ma gha gele gha ghee etẹn ima vbene Jehova ghee iran, obọ ne ima ya mu iran i khian hẹnhẹn egbe yan emwi ewe ne iran mwẹ. De obọ ne ima vbe ya mu eniwanrẹn kevbe igbama?

13. De emwi ne Evbagbẹn Nọhuanrẹn khare vbekpae ọghọ ne a rhie ne eniwanrẹn?

¹³ Ako nibun ẹre Baibol na wẹẹ ne ima gha rhie ọghọ ne eniwanrẹn. Ebe Lẹvitikọs 19:32 khare wẹẹ: “Wa gha daa ne avbe ọmaẹn, gha ya ọghọ ne iran, rhunmwuda ighẹ uwa mu ohan mwẹ.” Ebe Itan 16:31 vbe kha wẹẹ: “Utọmwẹ ọre ẹmwata, ẹde uyi ọre edẹ khin.” Erriọ ukọ e Pọl vbe ya bu e Timoti ude ne ẹi ghẹ gu eniwanrẹn guan vbene ọ rhirhi miẹn. Ọ wẹẹ nọ gha rhie ọghọ ne iran vbene a rhie ọghọ ne erha ọmwa. (1 Tim 5:1, 2) Agharhemiẹn wẹẹ Timoti ẹre ọ ghaa siẹnro iko ne eniwanrẹn vberriọ ye, te ọ ye khẹke nọ gha mwẹ ẹnina daa iran, ọ vbe gha ya ọghọ nọ khẹke ne iran.

14. De ẹghẹ nọ ya khẹke ne ima rhie adia nọ khẹke ne enọwanrẹn ra ọmwa nọ diẹn ima?

¹⁴ Ọmwa nọ khian enọwanrẹn nẹ ghaa ru emwi ne ẹi ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova vbo? E Jehova i ghee ikpanro bu ohiẹn ọmwa. Ọmwa nọ khian enọwanrẹn gha ru orukhọ, oya nọ khẹke ẹre Jehova khian rhie nẹẹn. Ebe Aizaia 65:20, NW khare wẹẹ: “A gha rri ọmwa nọ ru orukhọ oya, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ọ sẹ ukpo iyisẹn nẹ.” Ilele vbenian ẹre ọ vbe rre umian ne Ẹzikiẹl miẹn. (Ẹzik 9:5-7) Ọna rhiẹma wẹẹ, e Jehova ẹre ọ khẹke ne ima gha rhie ọghọ na vbe ẹghẹ hia rhunmwuda irẹn ẹre ọ rrọọ vbe etẹbitẹ. (Dan 7:9, 10, 13, 14) Ma ghaa ru vberriọ, ohan i khian gha mu ima vbe ọ gha khẹke ne ima rhie adia ne ọmwa nọ khian enọwanrẹn nẹ.—Gal 6:1.

15. Vbe ima miẹn ruẹ vbe obọ Ukọ e Pọl vbe nọ dekaẹn obọ nọ khẹke ne a ya gha mu igbama?

¹⁵ De obọ ne ima ya mu igbama ni rre iko ima? Obọ esi ma ya mu iran ra, ra te ima ghee iran sila sila? E Pọl keghi tama e Timoti wẹẹ: “Ghẹ gie ọmwa rhọkpa ye aro tila ruẹ rhunmwuda ighẹ ọvbokhan u khin, sokpan gha re igiemwi ne eni yayi hia, vbe ẹmwẹ ne u guan, uyinmwẹ ruẹn, ahoẹmwọmwa ruẹn kevbe iyayi.” (1 Tim 4:12) Ughaghe odẹ ukpo 33 ẹre Timoti ghaa ye vbe Pọl rhie ibude na nẹẹn.  Ọrheyerriọ, iwinna nọkhua ẹre Pọl mu ne Timoti. Vbe ima miẹn ruẹ vbe ọna? Ọ ma zẹdẹ khẹke ne ima gha ya aro tila igbama rua. Ma ghẹ mianmian wẹẹ, igbama ẹre Jesu ghaa khin vbe ọ do winna iwinna ọyunnuan vbe uhunmwu otagbọn. Odẹ ukpo 30 ya muẹn 33 ẹre ọ ghaa ye.

16, 17. (a) De vbene ediọn ya rẹn hẹ wẹẹ ọtẹn nokpia sẹ nọ ga zẹvbe ọguọmwadia iwinna ra ọdiọn vbe iko? (b) Vbọzẹe ne ediọn eso na rhie owẹ gberra ilele ni rre Baibol? Ru igiemwi yọ.

¹⁶ Vbe ihe eso, emwa i mobọ ka igbama yọ. Ọna sẹtin ya ediọn ni rre ehe vberriọ gha roro ẹre wẹẹ, igbama ni rre iko ma somwa ni gha ga zẹvbe eguọmwadia iwinna, ọ gha khọnrẹn wẹẹ iran te gbegba. Ọ khẹke ne ediọn gha yerre wẹẹ, e Baibol ma kha wẹẹ, ọ mwẹ inu ukpo ne okpia gha sẹ a ke zẹ ọre ye ukpo ediọn ra ọghe ọguọmwadia iwinna. (1 Tim 3:1-10, 12, 13; Taitọs 1:5-9) Ediọn gha mu uhi gbọọ vbuwe iko rhunmwuda ilele erre avbavbotọ ọghe ẹvbo ne iran ye, te ẹbu ediọn vberriọ rrie owẹ gberra ilele nọ rre Baibol. Ilele ni rre Baibol ẹre ọ khẹke nọ gha re omwa ne a ya rẹn deghẹ igbama gbegba, ẹi re ilele erre avbavbotọ.—2 Tim 3:16, 17.

¹⁷ Adeghẹ ediọn i lele ilele ni rre Baibol, iran ghi gha si igbama ni te gbegba ghee iyeke. Vbe otọ ẹvbo ọkpa, ediọn keghi mu iwinna ne kpataki ne ọguọmwadia iwinna ọkpa. Ediọn vbe iko nii wa kue yọ wẹẹ ọguọmwadia iwinna nii somwa nọ gha ga zẹvbe ediọn vbe iko sokpan iran ma kue zẹ ọre ye ukpo ediọn. Ediọn eso vbe iko ne a kha na, keghi kha wẹẹ, ọguọmwadia iwinna nii ru ọvbokhan gbe rhunmwuda ọni, ọ ma gbegba. Erriọ ẹbu ediọn nii ya si ọtẹn na ghee iyeke. Iyẹn nọ sẹ obọ rhiẹre ma wẹẹ, emwi vbenian wa sunu vbe ehe nibun. Vbene ẹmwata, ọ gele wa khẹke ne ima gha ya ilele ni rre Baibol ru emwi, ẹi re ilele erre avbavbotọ ọghe ẹvbo ne ima ye. Odẹ vbenian ẹre ima khian ya rhiẹre ma wẹẹ ima i ghee ikpanro bu ohiẹn emwa zẹvbe na ghee Jesu.

18, 19. De emwi nọ gha ya ima gha ghee emwa ọvbehe vbene Jehova vbe ghee iran?

¹⁸ Agharhemiẹn wẹẹ emwa ni ma gba ma khin, ma gha sẹtin gha ya aro ne Jehova ya ghee emwa ghee iran. (Iwinna 10:34, 35) Ne ima mieke na sẹtin gha ya egbe tae Jehova, te ọ khẹke ne ima gha lele ilele ni rre Ẹmwẹ Osanobua vbe ẹghẹ hia. Ma ghaa ru ọna, te ima lele iyi ọghe Jesu nọ khare wẹẹ ne ima ghẹ gha ghee ikpanro bu ohiẹn emwa.—Jọn 7:24.

¹⁹ Vbe ne ẹi khian ghi kpẹ gbe, Jesu Kristi gha bu ohiẹn emwa nagbọn hia. Sokpan ẹi khian ghee ikpanro bu ohiẹn emwa, ohiẹn ẹmwata ẹre ọ khian bu. (Aiz 11:3, 4) Ma wa ya aro ye ẹghẹ nii!