1. Na cava e parofisaitaka o Aisea me baleti Jisu? Cava e veiuqeti kina qori?

E VEIVAKACEGUI qai vakadeitaka na lomada na parofisai i Aisea me baleta na noda Turaga o Jisu Karisito. E parofisaitaka o Aisea ni o Jisu ena “sega ni vakatulewa ena ka e raica e matana, se veivunauci ena ka e rogoca e daligana.” Ena “lewai ira vakadodonu na vakaloloma.” (Aisea 11:3, 4) Na cava e veiuqeti kina qo? Nida bula tu ena vuravura e levu kina na veitovaki kei na veivakaduiduitaki. Eda diva gona me dua na Turaganilewa uasivi ena sega ni vakalewai keda ena ka e raica e sau!

2. Na cava e vakarota o Jisu meda cakava, cava eda na veivosakitaka ena ulutaga qo?

² Eda dau vakalewai ira na tamata e veisiga. Nida kawa ivalavala ca, eda sega ni vakataki Jisu ni dau lewa vakadodonu. Eda dau vakalewa ga vakalevu na ka eda raica. Ia e vakarota o Jisu ena gauna e tiko kina e vuravura: “Ni kua ni vakalewa na ka ena kena irairai ga e sau, ia moni lewa ga vakadodonu.” (Joni 7:24) Macala eke ni vinakata o Jisu meda vakataki koya, oya meda kua ni vakalewa e dua ena ka eda raica e sau. Eda na veivosakitaka ena ulutaga qo na nodra dau vakamuai eso ena ka era raica: qo na matatamata, nodra iyau, kei na yabaki ni  nodra bula. Eda na dikeva yadua meda talairawarawa ena ivakaro i Jisu.

3, 4. (a) Na cava yaco e veisautaka kina na yapositolo o Pita na nona rai me baleti ira na lewe ni veimatanitu? (Raica na imatai ni iyaloyalo.) (b) Na ka vou cava e vukei Pita kina o Jiova me kila?

³ Vakasamataka mada na ka ena veinanuyaka na yapositolo o Pita ni kacivi me lako i Sisaria ena vale i Konilio, e lewe ni veimatanitu. (Caka. 10:17-29) Me vakataki ira ga na Jiu era bula ena nona gauna, ni tubu cake tiko o Pita e vakabauta nira dukadukali na lewe ni veimatanitu. Ia e sotava o Pita eso na ituvaki mani veisautaka na nona rai. Kena ivakaraitaki, se qai raivotu ga vakacakamana o Pita. (Caka. 10:9-16) Na cava e raica? E raica ni biu sobu mai na siti lineni era tu e loma na veimataqali manumanu tawasavasava qai rogo mai lomalagi: “Tucake Pita, vakamatea mo kania!” E sega sara ga ni via cakava o Pita na ka e tukuni vua. Ia e qai tukuna vua na domo mai lomalagi “kua ni tukuna ni dukadukali na ka sa vakasavasavataka na Kalou.” Ni oti nona raivotu, e veilecayaki sara ga ena ka e tukuna vua na domo ya. Sega ni dede eratou yaco yani na italai nei Konilio. Oti e dusimaki Pita sara na yalo tabu, mani tomani ratou lesu ina vale i Konilio.

⁴ Ke vakalewa o Pita na ka e raica e sau, ena sega sara ni curu ena vale i Konilio. Era sega ni dau curu vakaveitalia na Jiu ina nodra vale na lewe ni veimatanitu. Ni dau veivakaduiduitaki o Pita, na cava ga e muri ratou kina na italai nei Konilio? E uqeti koya na raivotu kei na veivakadeitaki ni yalo tabu. Ni vakarogoci Konilio, e uqeti sara ga vakalou me tukuna: “Au sa qai kila qo ni sega ni dau veivakaduiduitaki na Kalou, ia e vakadonui ira era dokai koya ra qai cakava na ka e vinakata mai na veivanua kece.” (Caka. 10:34, 35) E matalau dina o Pita, ena yaga tale ga e veivanua na ka sa kila qori! Ena yaga vakacava vei ira na lotu vaKarisito kece na ka dina qo me baleta na sega ni veivakaduiduitaki?

5. (a) Na cava e vinakata o Jiova mera kila na lotu vaKarisito kece? (b) E matata vinaka na ivakavuvuli qori, ia na cava e rawa ni tiko ga e lomada?

⁵ O Jiova e vakayagataki Pita me vukei ira na lotu vaKarisito mera kila ni sega ni dau veivakaduiduitaki. E sega ni vakadonuya ga o Jiova e dua na matatamata, vanua, koro, yavusa se vosa. Ia e vakadonui ira na dokai koya ra qai cakava na ka e vinakata. (Kala. 3:26-28; Vkta. 7:9, 10) Macala ga ni o na duavata kei na ka dina qori. Vakacava ke o susu ena dua na vanua se vale e takalevu kina na veivakaduiduitaki? De o na kaya ni o sega ni dau veivakaduiduitaki, ia o rawa ni veivakaduiduitaki tiko e lomamu. A vakatakila mada ga o Pita ni sega ni dau veivakaduiduitaki o Jiova, ia dua na gauna e muri e qai veivakaduiduitaki tale. (Kala. 2:11-14) Eda na rawa ni vakarorogo vakacava vei Jisu, meda kua ni vakalewa na ka eda raica e sau?

6. (a) Na cava e rawa ni vukei keda meda cavuraka mai lomada na veivakaduiduitaki? (b) Cava e laurai ena nona itukutuku e dua na tacida?

⁶ E bibi meda dikevi keda vinaka me salavata kei na Vosa ni Kalou, meda kila kina ke tiko vei keda na vakasama se rai ni veivakaduiduitaki. (Same 119:105) Eda rawa ni kerea nodra veivuke vakayalololoma eso tale era raica vei keda eso na itovo ni veivakaduiduitaki eda sega mada ga ni liaca. (Kala. 2:11, 14) De dua sa vakawakana na rai va qori vei keda, ia eda sega ni bau kidava tu. Vakasamataka mada na nona itukutuku na tacida tagane matua qo me baleta e  dua na veiwatini erau veiqaravi tiko vakatabakidua: O tagane e lewe ni dua na vanua era sega ni kilai levu se dau dokai. E sega mada ga ni liaca na tacida nuitaki e vola na itukutuku ya ni dau vakaduiduitaki ira na lewe ni matatamata qori. E vola e levu na ka vinaka me baleti tagane; kena leqa ga ni tinia tu va qo: “E lewe ni [matatamata qo] o koya, ia na nona ivakarau ni bula kei na nona itovo, e uqeti ira e levu mera kila ni [matatamata qori] e sega nira duka, se lolovira, na ka era kilai kina na nona kawa.” Na cava eda vulica? Se cava na noda itavi, meda dikevi keda vakavinaka, meda tu vakarau tale ga ni rogoca na nodra veivuke eso tale me kilai kina ke se tiko ga e lomada na veivakaduiduitaki. Na cava tale eda rawa ni cakava?

7. Eda na vakaraitaka vakacava nida dau lomasavu?

⁷ Ke da dau lomasavu, eda na dau veilomani, qori e isosomi vinaka ni veivakaduiduitaki. (2 Kor. 6:11-13) Vakacava o dau veimaliwai voleka ga kei ira oni matatamata vata, vanua vata, yavusa se veikilai vosa? Ke o dau cakava qori, mo dau “lomasavu.” Vakacava mo sureta e dua drau sega ni matatamata vata mo drau veitomani ena cakacaka vakaitalatala, se sureti koya i vale mo dou lai kana se veimaliwai. (Caka. 16:14, 15) Ni o cakava qori, o na dau loloma mai vu ni lomamu, o na sega ni veivakaduiduitaki. Ia e tiko eso tale na ka eda dau vakamuai kina meda vakalewa na ka eda raica e sau. Meda dikeva mada qo na iyau.

8. Me vaka e tukuni ena Vunau ni Soro 19:15, me vakacava na noda raici koya e vutuniyau kei koya e dravudravua?

⁸ Na iyau tale ga e dua na ka e rawa ni veisautaka noda rai me baleti ira eso tale. E kaya na Vunau ni Soro 19:15: “Mo kua ni vakaduiduitaka na dravudravua se tovaka na vutuniyau. Me dodonu na lewa o tauca vua na wekamu.” Ke vutuniyau se dravudravua e dua, eda na raici koya vakacava?

9. Na cava e vola o Solomoni, cava eda vulica kina?

⁹ E uqeti Solomoni na yalo tabu me vola e dua na ituvaki rarawataki eda dau cakava na kawa ivalavala ca. E tukuni ena Vosa Vakaibalebale 14:20: “Era cata na tamata dravudravua na wekana, ia era lewe levu na nona itokani na tamata vutuniyau.” Cava eda vulica ena vosa vakaibalebale qo? Ke da sega ni qaqarauni, eda na veitokani ga kei ira na tacida vutuniyau, ra vakawaleni na dravudravua. Na cava e rerevaki kina meda taleitaka ga e dua ena levu ni nona iyau?

10. Na leqa cava e veivakasalataki kina o Jemesa?

¹⁰ Ke da vakalewa e dua ena levu ni nona iyau, eda rawa ni vakavuna na veitawasei ena ivavakoso. E veivakasalataki na tisaipeli o Jemesa ni sa veivakaleqai tiko na rai qori vei ira eso ena ivavakoso ena imatai ni senitiuri. (Wilika Jemesa 2:1-4.) Meda qarauna sara me kua ni yaco qori ena ivavakoso nikua. Eda na vorata vakacava na rai ni veivakaduiduitaki e yavutaki ena ka ga eda raica e sau?

11. Vakacava ena vakatau na nona veiwekani kei Jiova e dua ena nona iyau? Vakamacalataka.

¹¹ Me tiko vei keda na rai i Jiova me baleti ira na tacida. Na nona talei e dua vei Jiova e sega ni vakatau ena nona vutuniyau se dravudravua. Ena sega tu ga ni vakatau na noda veiwekani kei Jiova ena levu ni noda iyau se kena lailai. E tukuna ga o Jisu ni na “dredre sara vua na vutuniyau me curu ina Matanitu vakalomalagi,” ia kena ibalebale qori ni se  rawa tiko ga ni curu kina. (Maciu 19:23) Ena yasana adua e kaya tale ga o Jisu: “Moni marau na dravudravua, ni nomuni na Matanitu ni Kalou.” (Luke 6:20) Sega ni kena ibalebale nira vakalougatataki kece na dravudravua ra qai muria na ivakavuvuli i Jisu. Levu sara na dravudravua era sega ni tataleitaki. Qo na ka e bibi, eda sega ni rawa ni vakalewa nona veiwekani e dua kei Jiova ena levu ni nona iyau.

12. Na cava era vakasalataki kina na vutuniyau kei na dravudravua ena iVolatabu?

¹² E ka dokai dina nira maliwai keda e levu na mataveitacini, so era vutuniyau, so era dravudravua, era lomani Jiova ra qai qaravi koya mai vu ni lomadra. Na iVolatabu e vakasalataki ira na vutuniyau “mera kua tale ga ni vakanuinui ena iyau e sega ni dei. Mera vakanuinui ga vua na Kalou.” (Wilika 1 Timoci 6:17-19.) Na gauna vata qori e uqeti keda na Vosa ni Kalou, se da mani vutuniyau se dravudravua meda qaqarauni meda kua ni lomana na ilavo. (1 Tim. 6:9, 10) Io, nida raici ira na tacida mai na rai i Jiova, eda na sega ni temaki meda vakalewai ira ena iyau era taukena. Ia vakacava na nodra yabaki ni bula? E yavu vinaka qori meda vakalewai ira kina? Meda raica mada.

13. Na cava e tukuna na iVolatabu me baleta na nodra dokai o ira na qase cake?

¹³ E dau veivakasalataki na iVolatabu meda dokai ira na qase cake vei keda. E kaya na Vunau ni Soro 19:32: “Mo tucake e matadra na ulusikoa, rokovi koya sa qase, qai rerevaka na nomu Kalou.” E veivakasalataki tale ga na Vosa Vakaibalebale 16:31 ni “isala totoka na ulu sikoa ni kune ena sala ni yalododonu.” O Paula tale ga e uqeti Timoci me kua ni vakalewa vakaca e dua sa kenaturaga ia me raici koya ga me vaka e tamana. (1 Tim. 5:1, 2) Eso na ka ena vakatulewa kina o Timoci vei ira na kenaturaga qori, ia se dodonu tiko ga me cakava ena loloma kei na veidokai.

14. Ena ituvaki cava ena donu kina me vakasalataki se vakadodonutaki e dua e qase cake vei keda?

¹⁴ Meda raica vakacava na ivakavuvuli qori? Kaya mada ke dua e qase cake e dau nakita nona ivalavala ca se uqeta na ka e cata o Jiova, vakacava e dodonu tiko ga meda dokai koya? E sega ni dau vakalewa o Jiova na ka e sau, ena sega tale ga ni vakalaiva me nakita tiko e dua e qase cake na nona ivalavala ca. Vakasamataka na ivakavuvuli ena Aisea 65:20: “Ena cudruvi na tamata ivalavala ca e duanadrau na nona yabaki.” E tautauvata tale ga na ivakavuvuli qori kei na raivotu nei Isikeli. (Isik. 9:5-7) Koya gona, e bibi duadua ga meda dokai Koya e Dede sara na nona bula, na Kalou o Jiova. (Tani. 7:9, 10, 13, 14) Nida cakava qori, eda na sega ni rere ni vakadodonutaka e dua e qase se gone.—Kala. 6:1.

15. Na cava eda vulica vua na yapositolo o Paula me baleta na nodra dokai na tacida tagane gone?

¹⁵ Vakacava o ira na tacida tagane gone ena ivavakoso? O dau raici ira vakacava? E vola na yapositolo o Paula vei Timoci: “Me kua sara ni dua e beci iko ni o se cauravou. Ia mo ivakaraitaki vei ira na yalodina ena vosa, ena itovo, ena loloma, ena vakabauta, ena ivalavala savasava.” (1 Tim. 4:12) Na gauna e vola kina qori o Paula a rairai yabaki 30 vakacaca tiko o Timoci. Ia e lesi koya o Paula me qarava eso na itavi bibi. Se mani cava e vu ni kena volai na ivakasala qori, e matata tiko ga na ka me vakabibitaki. Meda kua gona ni vakalewai ira na tacida tagane gone ena vuku ga ni nodra yabaki. Ena  vinaka meda nanuma tiko ni noda Turaga mada ga o Jisu e vakayacora vinaka na nona cakacaka vakaitalatala e vuravura ni se qai yabaki 30 vakacaca.

16, 17. (a) Era kila vakacava na qase ni ivavakoso ni sa rawata e dua na ivakatagedegede me dauveiqaravi se qase? (b) E veisaqasaqa vakacava kei na iVolatabu na rai vakatamata se ivakarau vakavanua?

¹⁶ De dua e noda ivakarau vakavanua meda beci ira na tagane gone. Era dau lomalomarua kina na qase ni ivavakoso mera vakatututaka na yacadra o ira sa rawa ni dauveiqaravi se qase ni ivavakoso. Mera nanuma tiko na qase ni sega ni tukuna na iVolatabu e dua na yabaki ni bula me vakatututaki kina e dua na tacida tagane gone me dauveiqaravi se qase ni ivavakoso. (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Taito 1:5-9) Ke dua na qase ni ivavakoso e yavutaka nona vakatulewa ena ivakarau vakavanua, e sega ni muria tiko na ka e kaya na iVolatabu. Mera kua gona ni dikevi na tacida tagane gone ena rai vakatamata se ivakarau vakavanua, ia me yavutaki ena Vosa ni Kalou.—2 Tim. 3:16, 17.

¹⁷ Vakasamataka mada na kena dau vakadredretaka nodra lesi na tacida tagane era rawata na kena ivakatagedegede na muri ni ivakarau vakavanua. Ena dua na vanua, e vakacolati ena so na itavi bibi e dua na dauveiqaravi ni ivavakoso nuitaki. Era kaya na qase ni nona ivavakoso ni sa rawata tu na ivakatagedegede me veiqaravi vaqase, ia e sega ni vakatututaki na yacana. Era kaya eso na qase matua ni se gone na kena irairai, sega ni veiganiti kina me qase ni ivavakoso. Ka ni rarawa ni sega ni lesi me qase baleta ga na kena irairai. Qo e dua ga na kena ivakaraitaki, ia e laurai ena vica na ripote ni tiko na mataqali rai va qori ena veivanua e vuravura. Bibi kina meda nuitaka ga na iVolatabu, sega ni rai e yavutaki ena ivakarau vakavanua se noda rai ga! Qori na sala eda na talairawarawa kina vei Jisu meda kua ni vakalewa e dua ena kena irairai e sau.

18, 19. Na cava meda cakava me tiko kina vei keda na rai i Jiova me baleti ira eso tale?

¹⁸ Nida kawa ivalavala ca, eda se rawa ni raici ira tiko ga eso tale mai na rai i Jiova ni sega ni dau veivakaduiduitaki. (Caka. 10:34, 35) Ia ena vinakati meda sasaga tiko ga, meda kua ni guilecava na ka eda vakasalataki wasoma kina ena Vosa ni Kalou. Nida muria qori eda na talairawarawa tiko ga ena ivakaro i Jisu meda kua ni vakalewa e dua ena kena irairai e sau.—Joni 7:24.

¹⁹ Sa voleka sara qo me lewa na kawatamata kece na noda Tui o Jisu Karisito, ena sega ni vakatau ena ka e raica se rogoca, ia ena lewa vakadodonu ga. (Aisea 11:3, 4) Sa dua dina na ka totoka qori!