1. Eme Aizaya ọ ruẹaro riẹ kpahe Jesu, kọ fikieme onana o rọ rrọ oware uduotahawọ?

OWARE nọ Aizaya ọruẹaro na ọ ta kpahe Olori mai, Jesu Kristi o be kẹ omai uduotahawọ gbe omosasọ gaga. Aizaya ọ ruẹaro nọ Jesu ọ te “rọ ẹro-ọruẹ, hayo a tanọ bruoziẹ hẹ.” Ọ tẹ jẹ ta nọ ọ te “rehọ ẹrẹreokie guẹdhọ iwhrori.” (Aiz. 11:​3, 4) Fikieme onana o rọ rrọ uduotahawọ kẹ omai? O rrọ ere, keme akpọ nana nọ ma rrọ na ọ vọ avọ okienyẹ gbe ẹzi omohẹriẹ. Mai kpobi ma gwọlọ Obruoziẹ nọ ọ rrọ gbagba na, ọnọ ọ rẹ rọ okafe hayo rri ovao ohwo bruoziẹ hẹ.

2. Eme Jesu ọ juzi kẹ omai nọ ma ru, kọ eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

² Kẹdẹ kẹdẹ ma rẹ gwọlọ rọ oghẹrẹ nọ ahwo a rrọ bruoziẹ rai. Rekọ fikinọ ma gba ha, ma sai bruoziẹ ọgbagba kpahe ahwo ho wọhọ Jesu. Ẹsibuobu oware nọ ibiaro mai e ruẹ ma re rri ro bruoziẹ. Rekọ, okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ, ọ juzi nọ: “Wha gbẹ rọ eware okafe gheghe ro bruoziẹ hẹ, rekọ wha bruoziẹ okiẹrẹe.” (Jọn 7:24) O rrọ vevẹ nọ Jesu ọ gwọlọ nọ ma jọ wọhọ ọyomariẹ, inọ ma rọ okafe bruoziẹ amọfa ha. Evaọ uzoẹme nana, ma te ta kpahe eware esa nọ e rẹ mae lẹliẹ ahwo bruoziẹ okafe: oria nọ ohwo o no ze, epanọ ohwo o fe te, gbe unuikpe ohwo. Ma te jọ eware esa nana ta kpahe oghẹrẹ nọ ma re ro ru lele ujaje Jesu na.

3, 4. (a) Eme ọ via nọ o lẹliẹ Pita ukọ na nwene eriwo riẹ kpahe ahwo erẹwho efa? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.) (b) Otoriẹ okpokpọ vẹ Jihova o fiobọhọ kẹ Pita wo?

³ Ababọ avro, Pita ukọ na o je roro kpahe eware sa-sa evaọ udu riẹ nọ a vi uwou sei inọ o kpobọ uwou Kọniliọs evaọ Sisaria, ọnọ ọ jọ ohwo orẹwho ofa. (Iruẹru 10:​17-29) Ahwo Ju a je rri ahwo erẹwho efa tọtọtọ, yọ ere Pita nọ ọ rrọ ohwo Ju o rri rai re. Rekọ oware jọ o via kẹ Pita nọ o lẹliẹ e riẹ nwene eriwo yena. Wọhọ oriruo, Pita ọ ruẹ eruẹaruẹ igbunu jọ. (Iruẹru 10:​9-16) Eme Pita ọ ruẹ? Ọ ruẹ ẹwẹ-ohọ ologbo nọ erao nọ e fo ho e jọ nọ a siobọno fihọ aro riẹ, urru jọ u te no obọ odhiwu ze nọ o ta nọ: “Kpama, Pita, kpe re whọ re!” Rekọ Pita ọ se thahe thahe. Urru na o tẹ ta kẹe nọ, “who gbe se eware nọ Ọghẹnẹ o ru fo no eware etọtọ họ.” Nọ eruẹaruẹ nọ Pita ọ jọ na i kuhọ no, nọ o je dhidhi aro vi no, ọ tẹ jẹ ruawa kpahe oware nọ urru na o be gwọlọ ta kẹe na. Ahwo nọ Kọniliọs o vi ze a tẹ nwani tei oma. Nọ Pita o yo oware nọ ẹzi ọfuafo na ọ gwọlọ nọ o ru no, ọ tẹ wọ lele ahwo nọ Kọniliọs o vi ze na kpobọ uwou Kọniliọs.

⁴ O hae jọnọ okafe Pita o rri ro bruoziẹ oware nọ o via na, ọ hae te ruọ uwou Kọniliọs vievie he. Ahwo Ju a rẹ ruọ iwou ahwo erẹwho efa ha. Kọ eme ọ lẹliẹ Pita ru onana ghele uruemu omohẹriẹ ahwo Ju nọ o wo notọ avọ otọ ze? Eruẹaruẹ nọ ọ ruẹ na gbe imuẹro nọ ẹzi ọfuafo na ọ kẹ riẹ i duobọtei gaga. Nọ Pita ọ gaviezọ kẹ Kọniliọs no, oware nọ o yo na u duobọtei, ẹzi Ọghẹnẹ ọ tẹ wọe ta nọ: “Enẹna mẹ ruẹ vevẹ no inọ Ọghẹnẹ o wo ọriẹwẹ hẹ, rekọ evaọ orẹwho kpobi, ohwo nọ ọ be dhozọ riẹ je bi ru oware nọ u kiẹrẹe ọ rẹ jẹe rehọ.” (Iruẹru 10:​34, 35) Onana yọ otoriẹ okpokpọ Pita o wo na, yọ otoriẹ nana o rrọ obufihọ ulogbo kẹ idibo Ọghẹnẹ no ige te ige! Kọ ẹvẹ u fo nọ otoriẹ nana u re kpomahọ Ileleikristi?

5. (a) Eme Jihova ọ gwọlọ nọ Ileleikristi kpobi a re vuhumu? (b) Dede nọ ma riẹ nọ Ọghẹnẹ o wo ọriẹwẹ hẹ, uruemu vẹ ma rẹ sai wo ghele?

⁵ Jihova ọ rọ ẹkwoma Pita fiobọhọ kẹ Ileleikristi kpobi vuhumu nọ ọyomariẹ o wo ọriẹwẹ hẹ. O re rri nọ oria jọ nọ ohwo o no ze, uyẹ, orẹwho, orua, hayo ẹvẹrẹ riẹ ọ mai woma ha. Ohwo kpobi, te ọzae te aye nọ ọ dhozọ Ọghẹnẹ je bi ru oware nọ u kiehọ ọ rẹ jẹrehọ. (Gal. 3:​26-28; Evia. 7:​9, 10) Avro ọ riẹ hẹ, whọ rọwo nọ ere Ọghẹnẹ ọ rrọ. Kọ otẹrọnọ oria hayo ẹkwotọ nọ a re jo dhesẹ ẹzi omohẹriẹ whọ jọ whẹro? Whọ sai rri omara nọ who wo ọriẹwẹ hẹ, rekọ ẹsejọhọ whọ dina wo uruemu ọriẹwẹ evaọ udu ra. Makọ Pita dede nọ Jihova o dhesẹ via kẹ evaọ eruẹaruẹ inọ ọyomariẹ o wo ọriẹwẹ hẹ, o dhesẹ uruemu ọriẹwẹ uwhremu na. (Gal. 2:​11-14) Ẹvẹ ma sae rọ gaviezọ kẹ Jesu jẹ whaha uruemu okafe nọ a re rri ro bruoziẹ?

6. (a) Eme o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai si ẹzi omagbẹre no udu riẹriẹriẹ? (b) Eme efọmo nọ oniọvo jọ o kere eme fihọ kpahe oniọvo ọfa u dhesẹ?

⁶ O gwọlọ nọ ma rẹ romatotọ rehọ Ebaibol na kiẹ omamai riwi sọ ma wo iroro hayo ẹzi omohẹriẹ jọ. (Ol. 119:105) Yọ ẹsejọhọ o te jẹ gwọlọ nọ ma kẹ amọfa uvẹ re a fiobọhọ kẹ omai nọ a tẹ jọ omamai muẹrohọ ẹzi omohẹriẹ jọ, o tẹ make rọnọ ma roro nọ ma wo ẹbẹbẹ yena ha. (Gal. 2:​11, 14) O sae jọnọ uruemu na o daruọ omai oma no te epanọ ma be rọ riẹ hẹ inọ ma wo rie. Wọhọ oriruo, roro kpahe oniọvo-ọmọzae jọ nọ a ta kẹ nọ o kere eme fihọ efọmo kpahe ọzae-avọ-aye jọ nọ a rrọ iruo odibọgba oke-kpobi ro se uwou ogha. Ọzae nọ a kere kpahe na yọ ohwo  ẹkwotọ nọ amọfa a re rri vo gaga. O rrọ vevẹ nọ oniọvo-ọmọzae nọ o kere kpahe iẹe na ọ riẹ hẹ inọ ọyomariẹ ọ dina jọ udu riẹ wo ẹzi omagbẹre kẹ ahwo nana. Evaọ efọmo na, o kere emamọ eware buobu kpahe oniọvo nana, rekọ evaọ obọ ukuhọ riẹ ọ ta nọ: “Dede nọ oniọvo na yọ ohwo [ọ tẹ fodẹ ẹkwotọ na], uruemu riẹ gbe oghẹrẹ nọ o bi yeri uzuazọ riẹ, u bi fiobọhọ kẹ amọfa riẹ nọ, ahwo [ọ tẹ fodẹ ẹkwotọ na] a nwane rrọ gbegbe, je kpemu gaga ha wọhọ epanọ ahwo buobu nọ a no ẹkwotọ nana ze a rrọ.” Whọ ruẹ oware nọ ma be ta na? Makọ epanọ ma wo ẹnyaharo te evaọ ukoko na kẹhẹ, o gwọlọ nọ ma rẹ romatotọ kiẹ omamai riwi jẹ gaviezọ nọ amọfa a tẹ be vuẹ omai inọ o wọhọ nọ ma wo ẹzi omagbẹre. Eme ọfa ma rẹ sai ru?

7. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma rovie udu mai fihọ vevẹ?

⁷ Ma te rovie udu mai vevẹ, u ti ru nọ uyoyou o te rọ rehọ ẹta ẹzi omagbẹre kpobi nọ ma hai ti wo. (2 Kọr. 6:​11-13) Kọ ahwo nọ a no oria ra, uyẹ, orẹwho, orua, hayo ẹvẹrẹ ra ze ọvo whọ rẹ gwọlọ mu usu okpekpe kugbe? O tẹ rrọ ere, daoma ru usu ra kẹre. Whọ sai ru ọruẹrẹfihotọ nọ who re ro kuomagbe inievo ukoko na nọ e rehọ oghẹrẹ sa-sa wo ohẹriẹ no owhẹ evaọ usiuwoma ota, hayo zizie ae ziọ uwou ra kẹ omakugbe hayo emuọriọ. (Iruẹru 16:​14, 15) Who te ru ere, uyoyou o te da owhẹ oma fia, whọ te ruẹ nọ uvẹ o te jariẹ kẹ ẹzi omohẹriẹ hẹ. Rekọ u wo eria efa nọ ma rẹ jọ gwọlọ rehọ okafe bruoziẹ amọfa. Joma ta kpahe efe.

8. Wọhọ epanọ o rrọ Iruo-Izerẹ 19:​15, ẹvẹ efe hayo uvuhu o sai ro kpomahọ oziẹ-obro mai?

⁸ Ekwakwa efe yọ oware ofa nọ o rẹ sai kpomahọ oghẹrẹ eriwo nọ ma re wo kpahe amọfa. Obe Iruo-Izerẹ 19:15 o ta nọ: “Who broziẹ ọriẹwẹ kẹ oyogbere he hayo who ri ovao okpohwo ho, rekọ broziẹ ẹrẹreokie kẹ ọrivẹ ra.” Rekọ ẹvẹ oghẹrẹ nọ ohwo o fe hayo yogbe te o sai ro kpomahọ oghẹrẹ eriwo nọ ma wo kpahe iẹe?

9. Oware vẹ u fo ho nọ Solomọn ọ ta nọ ahwo-akpọ a be hai ru, kọ eme u wuhrẹ omai?

⁹ Ẹzi Ọghẹnẹ ọ wọ Solomọn kere oware jọ nọ ahwo-akpọ a be hai ru, rekinọ u fo vievie he. Itẹ 14:​20, o ta nọ: “Oyogbere ọ rẹ were erivẹ riẹ, dede [a] re you rie i hi, rekọ ọdafe o re wo igbẹnyusu buobu.” Eme ẹme nana o wuhrẹ omai? Ma gbẹ yọroma ha, ma rẹ sai mu usu kugbe inievo jọ fiki efe rai, je siomano inievo efa fikinọ a rrọ iyogbere. Fikieme u gbe ro fo vievie he re eyero nọ ahwo a wo u kpomahọ oghẹrẹ nọ ma re rri rai?

10. Eme Jemis o muẹrohọ, nọ o rẹ sae wha ẹbẹbẹ ze?

¹⁰ Oghẹrẹ nọ inievo i fe hayo yogbe te o tẹ be hai kpomahọ oghẹrẹ nọ ma re yerikugbe ai, o rẹ sae wha ohẹriẹ fihọ ukoko na. Jemis olele na ọ vẹvẹ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ unu evaọ okenọ ẹbẹbẹ otiọna ọ jẹ gwọlọ wha ohẹriẹ fihọ ikoko jọ. (Se Jemis 2:​1-4.) Ma rẹ yọroma ẹsikpobi re ma ruẹse whaha onana evaọ ukoko mai. Ẹvẹ ma sae rọ whaha uruemu nọ ohwo o re ro rri okafe ro bruoziẹ amọfa?

11. Kọ epanọ ohwo o fe hayo yogbe te u re dhesẹ oghẹrẹ usu nọ o re wo kugbe Jihova? Ru ei vẹ.

¹¹ O gwọlọ nọ ma re rri ibe Ileleikristi mai wọhọ epanọ Jihova o bi rri rai. Orọnọ fikinọ ohwo o fe hayo yogbe ọ rẹ rọ jọ ghaghae evaọ obọ Jihova ha. Epanọ ma wo eware te hayo epanọ ma yogbe te u re dhesẹ epanọ Jihova o rri usu nọ ma re mu kugbei hi. Uzẹme inọ Jesu ọ ta nọ, “o te jọ bẹbẹ kẹ ọdafe re ọ ruọ Uvie odhiwu,” dede na orọnikọ ọ ta nọ ọdafe ọ te ruọ Uvie odhiwu hu hu. (Mat. 19:23) Evaọ  abọdekọ riẹ, Jesu ọ ta re nọ: “Eva e were owhai enọ e rrọ iyogbere, keme whai wha wo Uvie Ọghẹnẹ.” (Luk 6:20) Ghele na, orọnikọ onana u dhesẹ nọ iyogbere kpobi a wo obọdẹ oghale jọ họ hayo a te jẹ iwuhrẹ Jesu rehọ họ. Iyogbere buobu a ru lele ovuẹ Jesu hu. Ẹme na họ, ma rẹ sae ta ha inọ eware nọ ohwo o wo hayo nọ o wo ho jabọ o ro wo oghẹrẹ usu kugbe Jihova.

12. Ohrẹ vẹ Ikereakere na e kẹ edafe gbe iyogbere?

¹² Ma wo inievo emezae gbe emetẹ buobu nọ i fe gbe enọ i yogbe, yọ a you Jihova jẹ be rọ eva efuafo gọe. Ikereakere na e kẹ otu nọ o fe ohrẹ inọ, “a du rọ ẹruore rai kpahe efe nọ o muẹro ho ho, rekọ a rọ ẹruore rai kpahe Ọghẹnẹ.” (Se 1 Timoti 6:​17-19.) Evaọ oke ovona, Ebaibol na ọ hrẹ idibo Ọghẹnẹ kpobi, te edafe te iyogbe inọ jọ a yọroma re a siọ uyoyou ugho ba ewo. (1 Tim. 6:​9, 10) Ẹhẹ, ma tẹ be hai rri ibe Ileleikristi mai epanọ Jihova o rri rai, ma te gwọlọ rri epanọ a fe te hayo epanọ a yogbe ro bruoziẹ rai hi. Kọ ẹvẹ kpahe epanọ ohwo ọ kpako te? Kọ onana yọ oware nọ u fo nọ ma re rri ro bruoziẹ amọfa? Joma ruẹ.

13. Eme Ikereakere na i wuhrẹ omai kpahe adhẹẹ nọ ma rẹ kẹ ekpako soso?

¹³ Noke toke, ma rẹ jọ Ikereakere na ruẹ uthubro nọ o ta nọ ma rọ adhẹẹ kẹ otu nọ ọ kpako no. Obe Iruo-Izerẹ 19:32 o ta nọ: “Wha rẹ kparoma kẹ ọnọ ọ dhẹ eza uzou no, wha vẹ rehọ adhẹ kẹ ọkpọkuọzae, wha vẹ dhẹ ozọ Ọghẹnẹ rai.” Itẹ 16:31 o ta re nọ, “eza uzou yọ etu uvie adhẹwẹ; ọriẹruo a ro wo i.” Ofariẹ Pọl ukọ na ọ hrẹ Timoti nọ ọ vare ku ọkpako soso ho, ukpoye jọ o rri oniọvo nọ ọ kpako no wọhọ ọsẹ. (1 Tim. 5:​1, 2) Dede nọ a kẹ Timoti udu nọ ọ rẹ rọ kpọ ekpako soso itieye na họ evaọ eware jọ, u fo nọ o re ru onana avọ ohrọ gbe adhẹwẹ.

14. Uyero vẹ o jọ fo nọ ma rẹ rọ uthubro kẹ ohwo nọ ọ kpako vi omai?

¹⁴ Dede na, ẹvẹ u fo nọ ohwo o re rri ọghọ hayo adhẹẹ nọ ọ rẹ rọkẹ ọkpako soso? Wọhọ oriruo, kọ a rẹ jame wozẹ ọkpako soso abọ nọ o te bi keke aro fihọ raha uzi hayo wha uruemu jọ nọ u fo ho haro? Jihova o re rri okafe ro bruoziẹ hẹ, yọ o re gbolaro kẹ ohwo nọ o keke aro fihọ raha uzi hi, inọ fikinọ ọkpako soso. Obe Aizaya 65:20 o ta nọ, “ọrahauzi nọ ọ jọ udhukpe usoi whu, yọ ọnọ a bọwo ehao,” onọ u dhesẹ nọ a rẹ jame wozẹ ọkpako soso abọ họ nọ o te bi rri izi Ọghẹnẹ vo. Ma rẹ jọ eruẹaruẹ Izikiẹl ruẹ ọkpọ oware utiona. (Izik. 9:​5-7) Fikiere, oware nọ o rẹ mae jọ oma oja ẹsikpobi họ, epanọ ma rẹ rọ rehọ adhẹẹ kẹ Jihova Ọghẹnẹ, Ọnọ ọ rrọ no oke anwae ze na. (Dan. 7:​9, 10, 13, 14) Ma te ru ere, ozọ u ti mu omai hi re ma kẹ ohwo nọ ọ be nyathọ ohrẹ, ghelọ epanọ ọ kpako te kẹhẹ.​—Gal. 6:1.

15. Eme ma wuhrẹ mi Pọl ukọ na kpahe adhẹẹ nọ a rẹ rọ kẹ inievo-emezae nọ e gbẹ rrọ izoge?

¹⁵ Kọ ẹvẹ inievo-emezae nọ e gbẹ maha evaọ ukoko na? Ẹvẹ who bi rri rai? Pọl ukọ na o kere se Timoti nọ ọ gbẹ jọ uzoge inọ: “Who ru re ohwo ọvo o rri owhẹ vo ho fikinọ whọ rrọ ọmaha. Ukpoye, jọ oriruo kẹ enọ i wo ẹrọwọ evaọ ẹmeọta, evaọ uruemu, evaọ uyoyou, evaọ ẹrọwọ, evaọ uruemu ofuafo.” (1 Tim. 4:12) O wọhọ nọ okenọ Pọl o ro kere ẹme nana se Timoti, yọ ọ nwane kpako vrẹ ikpe ọgba no obọ. Ghele na, Pọl ọ kẹ riẹ ewha-iruo ilogbo. Dede nọ ma nwane riẹ ugogo oware nọ o lẹliẹ Pọl kẹ Timoti ohrẹ nana ha, ohrẹ na o jọ vevẹ. Ma re du rri epanọ oniọvo-ọmọzae ọ maha te ro bruoziẹ hẹ. Ma kareghẹhọ nọ okenọ Olori mai Jesu Kristi ọ nwane kpako vrẹ ikpe ọgba no obọ o ro ru iruo odibọgba riẹ kpobi evaọ otọakpọ.

16, 17. (a) Eme ekpako ukoko a re rri rọ kẹ oniọvo-ọmọzae owha-iruo ọkpako hayo odibo oruiruo? (b) Ẹvẹ uruemu ẹwho hayo eriwo omobọ ohwo o sae rọ wọso Ikereakere na?

 ¹⁶ O sae jọnọ ma rrọ ẹkwotọ nọ a rẹ jọ rri izoge emezae vo. O tẹ rrọ ere, kiyọ ẹsejọhọ o te hae jọ bẹbẹ kẹ ekpako ukoko na re a rehọ izoge inievo-emezae nọ i bi wo ẹnyaharo mu idibo iruiruo hayo ekpako ukoko. U fo nọ ekpako ukoko kpobi a rẹ kareghẹhọ nọ Ebaibol na ọ fodẹ ugogo ikpe jọ dẹẹ hẹ nọ ohwo ọ rẹ kpako te re a tẹ rehọ iẹe mu odibo oruiruo hayo ọkpako ukoko. (1 Tim. 3:​1-10, 12, 13; Taitọs 1:​5-9) Nọ ọkpako ukoko o te bi rri uruemu ẹwho ro bruoziẹ ohwo nọ u fo nọ a rẹ kẹ owha-iruo ọkpako hayo odibo oruiruo, kiyọ o bi ru lele Ikerakere na ha. Ebaibol na a re rri ro bruoziẹ ohwo nọ u fo nọ a rẹ kẹ owha-iruo ọkpako hayo odibo oruiruo, orọnikọ uruemu ẹwho hayo eriwo omobọ ohwo ho.​—2 Tim. 3:16, 17.

¹⁷ Nọ ekpako na a gbẹ be hae rọ Ikereakere na bruoziẹ inievo-emezae nọ a rẹ kẹ ewha-iruo ekpako hayo idibo iruiruo ho, u re ru nọ a gbe ro kuenu kẹ inievo nọ u fo nọ a rẹ kẹ ewha-iruo nana ha. Evaọ orẹwho jọ, a kẹ odibo oruiruo jọ nọ o te ziezi ewha-iruo buobu. Dede nọ ekpako ukoko na a rọ Ikereakere na kiẹ oniọvo nana riwi jẹ ruẹ nọ o te ohwo nọ a rẹ kẹ owha-iruo ọkpako no, a rehọ odẹ riẹ lahwe he re a rehọ iẹe mu ọkpako ukoko. Ekpako ukoko jọ a jẹ ta nọ oniọvo-ọmọzae nana ọ re dẹro te epanọ a rẹ rọ rehọ iẹe mu ọkpako ukoko ho. U yoma gaga inọ a rehọ oniọvo nana mu ọkpako ukoko ho fikinọ ọ gbẹ dina maha. Dede nọ oriruo nana ọvo ma jọ etenẹ ta ẹme te, iyẹrẹ nọ i bi te omai obọ i dhesẹ nọ oware utiona o be via kẹ inievo-emezae buobu evaọ eria sa-sa akpọ na. U wuzou gaga re Ikereakere na e hae kpọ eriwo mai viukpọ iruemu ẹwho hayo eriwo omobọ ohwo. Edhere otiọna ọvo ma sai ro yoẹme kẹ Jesu, jẹ whaha uruemu nọ ohwo o re ro rri okafe ro bruoziẹ amọfa.

18, 19. Re ma sai rri amọfa epanọ Jihova o bi rri rai, eme o gwọlọ?

¹⁸ Dede nọ ma gba ha, ma rẹ sai rri amọfa wọhọ epanọ Jihova o bi rri rai. (Iruẹru 10:​34, 35) Rekọ onana o gwọlọ omodawọ mi omai noke toke, o tẹ jẹ gwọlọ nọ ma rẹ rọ Ikereakere na kareghẹhọ omamai ẹsikpobi. Ma tẹ be hai fi oware nọ Ebaibol na ọ ta hiruo, ma ti wo ẹnyaharo ziezi evaọ abọ nana. U ti fiobọhọ kẹ omai yoẹme Jesu, nọ ọ ta nọ ma rọ eware okafe gheghe ro bruoziẹ amọfa ha.​—Jọn 7:24.

¹⁹ Kẹlena, Jesu nọ ọ rrọ Ovie mai na o ti bruoziẹ ahwo-akpọ kpobi, yọ orọnikọ oware nọ ọ rọ ẹro ruẹ hayo nọ ọ rọ ezọ yo o ti ro ru onana ha. Ẹrẹreokie o ti ro bruoziẹ. (Aiz. 11:​3, 4) A rẹ ruẹ obọ oware nọ u ti woma tenẹ hẹ!