1. ¿Imatataq Isaïasqa Jesuspaq willakurqan, y imanirtaq tsë willakïqa alläpa kushitsimantsik?

KANAN WITSAN nunakunaqa, rikäyanqanllapitam pitapis juzgayan. Peru Jesusqa manam tsënötsu. Jesuspaq parlarninmi Diospa willakoqnin Isaïasqa kënö nirqan: “Pëqa manam janampa rikanqanllawantsu pitapis juzganqa, ni wiyanqanllawantsu pitapis correginqa. Waktsakunapaqmi justiciata ruranqa” (Is. 11:3, 4). Tsënö ninqanqa alläpa kushikïpaqmi. ¿Imanirtaq kushikïpaq? Porqui Jesusqa imëpis alli kaqllata ruraq Juez karmi, rikanqanllapitaqa pitapis juzganqatsu. Tsë tiempu chämunantaqa alläpam munantsik.

2. ¿Imata ruranapaqtaq Jesus mandamarquntsik, y imapitataq kë yachatsikïchö yachakushun?

² Cada junaqmi nunakunapaqqa, allita kar o mana allita karpis pensarëkantsik. Peru manam Jesusnötsu nunakunata allipa juzguëta puëdintsik, porqui jutsasapam kantsik. Pitapis rikanqantsikllapitam juzgarëkantsik. Tsëmi Jesusqa kë Patsachö këkarnin kënö mandakurqan: “Amana rikäyanqëkillapitaqa juzgarnin sïguiyëtsu, tsëpa rantinqa alli kaqta cuentaman churar juzgayë” (Juan 7:24). Rikanqantsiknömi, nuna mayintsikta rikanqantsikllapita juzganantsiktaqa Jesusqa munantsu. Tsëmi kë yachatsikïchöqa, ima kastapita o më nacionpita kayanqanrëkur, kapoqyoq o mana kapoqyoq kayanqanrëkur  y edäninkunarëkur pitapis juzguëqa mana alli kanqanta rikäshun. Y këkunapita yachakunqantsikmannömi, Jesus mandakunqanta imanö ruranapaq kaqta rikäshun.

3, 4. (1) ¿Imataq Pëdrutaqa yanaparqan mana judïu kaqkunata allipana rikänampaq? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta). (2) ¿Imatataq Pëdruta Jehovä musyatsita munarqan?

³ Apostol Pëdrutam Diosnintsik mandarqan, Cesarëa markachö täraq Corneliu jutiyoq mana judïu nunapa wayinman ëwanampaq. Pensarishun Diosnintsik mandanqanta wiyarir, Pëdru imakunaman yarpachakunqanta (Hëch. 10:17-29). Judïukunaqa, mana judïu kaqkunata melanëpaqtanömi rikäyaq, y tsënö familiachömi Pëdruqa winashqa karqan. Peru suëñïninchönö Dios rikätsinqankunam, juknöpana pensanampaq yanaparqan (Hëch. 10:9-16). Tsë suëñïninchönöqa, juk jatun jaku niraqchö melanëpaq animalkuna ciëlupita patsë urëkämoqtam rikarqan. Y tsëpitanam, ciëlupita kënö nimoqta wiyarqan: “¡Sharkï Pëdru, y pishtarir mikï!”. Pëdruqa, manam tsë animalkunata mikïta munarqantsu. Tsëmi ciëlupita kënö nimoqta wiyarqan: “Dios limpiashqankunataqa amana rakchapaq churarnin sïguitsu”. Apostol Pëdruqa manam entiendirqantsu, tsë rikätsinqanwan Jehovä ima nita munëkanqanta. Tsë hörallanam, Corneliu mandanqan nunakuna Pëdru kaqman chäriyarqan. Y Pëdruqa Diosnintsik mandanqanta cäsukurmi, Corneliupa wayinman ëwarqan.

⁴ Judïukunaqa, manam imëpis mana judïu kaq nunakunapa wayinkunaman yëkuyaqtsu. Tsëmi Pëdruqa rikanqanllapita juzgarninqa, Corneliupa wayinman ëwanmantsu karqan. Peru ¿imataq yanaparqan ëwanampaq? Suëñïninchönö rikanqan y santu espïritum yanaparqan. Corneliu parlanqankunata wiyarirninmi, apostol Pëdruqa Diosnintsik yanapaptin kënö nirqan: “Kananmi sïqa rasumpa käyirï Diosqa llapantapis igualpa rikanqanta, y më nacionchöpis pëta mantsaqta y alli kaqta ruraqtaqa, pë chaskinqanta” (Hëch. 10:34, 35). Pëdruta Diosnintsik musyatsinqanqa, llapan cristiänukunatam yanapanan karqan. ¿Imanötaq yanapanan karqan?

5. (1) ¿Imata entiendinantsiktataq Jehovä munan? (2) Llapan nunakunata Diosnintsik igualpa rikanqanta muyëkarpis, ¿ima mana allitataq rurëkashwan?

⁵ Llapan nunakunata igualpa rikanqanta musyatsimänapaqmi, Jehoväqa apostol Pëdruta utilizarqan. Llapan nacionkunapita, kastakunapita, markakunapita y idiömakunapita nunakunatam Diosnintsikqa igualpa rikan. Pëta respetaq kaqkunata y allita ruraq kaqkunataqa, sirweqnin kayänampaqmi llapanta chaskin (Gäl. 3:26-28; Rev. 7:9, 10). Llapankunata Dios igualpa rikanqantaqa alleqmi musyantsik, y itsa noqantsikpis llapankunata igualpa rikëkanqantsikta pensantsik. Peru wakin nunakunata mana allipa rikaq costumbrikunayoq markakunachö winashqa karqa, itsapis wakin nunakunata mana alliparaq rikëkantsik. Tsëqa hasta apostol Pëdrutapis pasarqanmi. Pëqa, llapan nunakunata Diosnintsik igualpa rikanqanta entienditsikushqa këkarnimpis, wakinkunata mana alliparaq rikëkanqanmi tiempuwanqa musyakärirqan (Gäl. 2:11-14). Tsëqa, ¿imatataq rurashwan Jesus mandakunqanta cäsukunapaq, y rikanqantsikllapita pitapis mana juzganapaq?

6. (1) ¿Imataraq ruranantsik wakinkunata mana alliparaq rikëkarninqa? (2) ¿Imatataq rikätsikurqan sucursalman cartata escribeq wawqi?

⁶ Wakin nunakunata mana alliparaq rikëkanqantsikta musyanapaqqa, Diospa Palabran ninqannö tratëkanqantsikta o mana tratëkanqantsiktam alleq rikänantsik (Sal. 119:105). Jina amïguntsikkunatam ninantsik, wakinkunata mana alli tratëkanqantsikta rikämarnintsikqa cläru willaramänapaq (Gäl. 2:11, 14). Itsa cuentata mana qokushpa wakinkunata mana alliparaq rikëkantsik. Tsëta maslla entiendirinapaq, juk precisaq carguyoq wawqita pasanqanta rikärishun. Pëqa, llapan tiempunkunawan  yanapakoq juk parëjapaq willakurmi sucursalman juk cartata mandarqan. Ollqu kaqqa, wakin nunakuna despreciayanqan takshalla markapitam karqan. Sucursalman cartakoq wawqiqa manam cuentata qokurqantsu, tsë kasta nunakunata mana alliparaq rikëkanqanta. Tsëmi, tsë parëjapaq allikunata escribirnimpis ollqu kaqpaq kënö nirqan: “[Tsë kastapita] këkarnimpis shumaq portakunqanwan y imanö kawakunqanwanmi rikätsikun, [tsë kastapita] nunakuna rakcha y waktsa këkäyaptimpis pëqa jukläya kanqanta”. Këqa ¿imatataq yachatsimantsik? Diospa markanchö precisaq carguyoq këkarnimpis, itsapis wakinkunata mana alliparaq rikëkashwan. Tsëta musyanapaqqa, alleqmi kikintsik rikäkunantsik y wakinkuna yanapamänatam jaqinantsik. Y wakinkunata mana alliparaq rikëkanqantsikta cuentata qokurninqa, ¿imatataq ruranantsik?

7. ¿Imanötaq llapankunata shonqupita patsë kuyanqantsikta rikätsikuntsik?

⁷ Wakin nunakunata shonqupita patsë kuyarninqa, manam pitapis mana allipaqqa rikäshuntsu (2 Cor. 6:11-13). Tsëmi kënö tapukunantsik: “¿Kastäpita, markäpita o nacionnïpita kaqkunallawanku o idiömata parlaqkunallawanku tiemputa pasä?”. Tsënö kaptinqa, allim kanman llapan cristiänu mayintsikkunawan juntakïta procuranantsik. ¿Imanirtaq yachatsikoq yarqunapaq y wayintsikchö juntu karinapaq wakinkunatapis invitarintsiktsu? (Hëch. 16:14, 15). Tsënö rurarqa, llapan cristiänu mayintsikkunatam shonqupita patsë kuyashun. Y tsënö kuyakoq karqa, manam mana allipaqa rikäshuntsu. Kananqa rikärishun, kapoqyoq o mana kapoqyoq kayaptimpis wakinkunata mana allipa juzguëta puëdinqantsikta.

8. Levïticu 19:15 textu ninqanqa, ¿imatataq yachatsimantsik?

⁸ Jina kapoqyoq o mana kapoqyoq kayanqanrëkurmi, höraqa allipa o mana allipapis wakinkunata juzgarishwan. Tsëpaq parlarmi, Levïticu 19:15 textuqa kënö nin: “Juiciuta rurarninqa manam mana alli kaqta rurayänëkitsu. Manam waktsa kaqta mana allipa tratanëkitsu, ni kapoqyoq kaqta precisaqpaq churanëkitsu. Nuna mayikitaqa ruranqanmannömi juzganëki”. ¿Imanirtaq qellëyoq o mana qellëyoq kayanqanrëkur höraqa allipa o mana allipapis wakinkunata juzgarishwan?

9. ¿Imatataq Salomonqa nunakunapaq nirqan, y ninqampitaqa imatataq yachakuntsik?

⁹ Salomonqa santu espïritu yanapaptinmi, rasun kaqllata nunakunapaq kënö nirqan: “Waktsa kaqtaqa chikiyanmi, hasta reqeqnimpis, peru kapoqyoq nunakunapaqa mëtsikam amïgunkuna kan” (Prov. 14:20). ¿Imatataq kë textupita yachakuntsik? Mana cuidakurninqa qellëyoq kaqkunapa amïgun këllatam ashishun, y mana qellëyoq kaqkunapitaqa karupäkurishunmi. ¿Imanirtaq alläpa peligrösu kanman qellëyoq kaqkunallata allipa rikëqa?

10. ¿Ima peligrupita cuidakunapaqtaq Santiägu willakurqan?

¹⁰ Kapoqyoq o mana kapoqyoq kayanqampita wakinkunata juzguëqa, congregacionchö juknölla kawakïtam ushakäratsinman. Apostolkuna kawayanqan witsan congregacionkunachöpis tsënömi pasakïkarqan, tsëmi Santiäguqa mana allita rurëkäyanqanta nirqan (leyi Santiägu 2:1-4). Ama congregacionnintsikchö tsënö pasakunantaqa ni imanöpapis permitishuntsu. Tsëqa, ¿imatataq rurashwan kapoqyoq o mana kapoqyoq kayanqanrëkur mana juzganapaq?

11. Jehoväpa amïgun kanapaqqa, ¿imanirtaq precisantsu kapoqyoq o waktsa kanantsik?

¹¹ Jehovä rikanqannömi llapan cristiänu mayintsikkunata igualpa rikänantsik. Pëqa, kapoqyoq y mana kapoqyoq kaqtapis igualpam rikämantsik. Jehoväwan amïgu kanqantsikqa manam qellëyoq kanqantsikpitatsu. Awmi, Jesusqa kënömi nirqan: “Alläpa sasam kanqa kapoqyoq  nuna ciëluchö Gobiernuman yëkunampaqqa”. Peru tsënö ninqanwanqa, manam yëkïta manana puëdiyänampaq kaqtatsu nikarqan (Mat. 19:23). Y waktsa kaqkunatam kënö nirqan: “Kushishqam qamkuna kayanki, waktsa kaqkuna, porqui qamkunapam Diospa Gobiernunqa” (Lüc. 6:20). Tsënö ninqanwanqa, Jesusqa manam llapan waktsakuna yachatsikunqanta wiyakuyänampaq y bendicionkunata chaskiyänampaq kaqtatsu nikarqan. Porqui manam llapan waktsakunatsu qateqnin tikrayarqan. Këwanqa entiendintsik, juk nuna Jehoväpa amïgun kanampaqqa waktsa kë o kapoqyoq kë mana precisanqantam.

12. ¿Imatataq Biblia nin kapoqyoq kaqkunata y mana kapoqyoq kaqkunata?

¹² Diospa markanchöqa mëtsikaq wawqikuna y paninkunam Jehoväta kuyayan y shonqupita patsë sirwiyan. Wakinmi kapoqyoq kayan y wakinmi waktsa kayan. Kapoqyoq kaqkunatam Diospa Palabranqa nin, qellëninkunaman mana markäkuyänampaq, sinöqa Diosman markäkuyänampaq (leyi 1 Timoteu 6:17-19). Jina kapoqyoq kaqkunata y mana kapoqyoq kaqkunatam Bibliaqa cläru nin, qellëta kuyëqa mana allikunaman chätsikunqanta (1 Tim. 6:9, 10). Kapoqyoq o mana kapoqyoq kaqtapis Jehovänö rikarqa, manam rikanqantsikllapitaqa pitapis juzgashuntsu. Y kananqa rikärishun, edäninkunarëkur wakinkunata mana allipa juzguëta puëdinqantsikta.

13. Edäyashqa nunakunata, ¿imanö tratanapaqtaq Biblia nimantsik?

¹³ Bibliaqa mandamantsik edäyashqa nunakunata respetanapaqmi. Levïticu 19:32 textuchömi kënö nimantsik: “Soquyashqa nunapa puntanchöqa sharkunëkim, y edäyashqa nunataqa respetakunëkim, y Diosnikitam llapan shonqïkiwan respetakunëki. Noqam Jehovä kä”. Y Proverbius 16:31 textunam kënö nin: “Alli kaqllata ruraq nunapa soqunqa, imëka coröna cuentam shumaqyätsin”. Jina apostol Pablunam Timoteuta nirqan, edäyashqa nunakunata mana qayapänampaq, sinöqa “juk teytatanö” shumaq consejanampaq (1 Tim. 5:1, 2). Precisaq carguyoq karnimpis, Timoteuqa respëtuwan y kuyakïwanmi mayorkunata tratanan karqan.

14. ¿Imëraq precisanman edäna cristiänu mayintsikta consejanantsik?

¹⁴ ¿Imatataq rurashwan mana alli kanqanta musyëkar juk edäna cristiänu jutsata rurariptin y mana alli rurëkunaman wakinkunata inkitaptin? Jehoväqa manam rikanqanllapitatsu juzganqa y manam edäyashqa nuna kayanqanllapitaqa jutsata rurakuyänanta jaqirinqatsu. Isaïas 65:20 textum kënö nin: “Jutsata ruraq nunaqa, pachak watayoq këkarpis castigashqam kanqa”. Jina Ezequiel libruchöpis willakun, jutsa ruraq kaqqa llapampis juzgashqa kayanqantam (Ezeq. 9:5-7). Tsëmi mas precisaqpaqqa churanantsik Jehovä Diosnintsikta respetëta, porqui pëmi mana yupëtapis puëdipaq watakuna kawaq Diosqa (Dan. 7:9, 10, 13, 14). Jehoväta respetarqa, cristiänu mayintsikkuna ëka watayoq kayaptimpis precisaptinqa mana mantsashpam shumaq consejarishwan (Gäl. 6:1).

15. Jövinkunata respetanantsikpaq, ¿imatataq yachakuntsik apostol Pablupita?

¹⁵ Y ¿imanötaq jövinkunata respetanqantsikta rikätsikushwan? Tsëta musyanapaqqa Timoteupita parlarishun. Apostol Pablum kënö consejarqan: “Ama imëpis jaqitsu pipis jövin kënikita despreciananta. Tsëpa rantinqa, parlëchö, portakïchö, kuyakïchö, markäkïchö y limpiu shonquyoq këchö, creikoqkuna qampita yachakuyänampaqnö kë” (1 Tim. 4:12). Pablu tsënö ninqan witsanqa, Timoteuqa tsëllaran 30 watanta pasarishqa karqan. Peru Pabluqa precisaq cargukunamanmi churashqa karqan. Manam musyantsiktsu imanir Pablu tsënö consejanqantaqa, peru tsënö ninqanwanqa clärum entiendintsik  edäninkunarëkur jövinkunata juzguëqa mana alli kanqanta. Jina yarpashqaqa, hasta Jesuspis 30 watanta pasarirllam llapan tiempunwan Diospa voluntäninta rurar qallëkurqan.

16, 17. (1) ¿Imatataq anciänukuna cuentachö katsiyanman juk jövin siervu ministerial o anciänu kanampaq? (2) ¿Imanirtaq anciänukunaqa costumbrinkunamannö y kikinkuna pensayanqanmannö rurarqa Biblia ninqanta cäsukïkäyanmantsu?

¹⁶ Wakin markakunachöqa, jövinkunataqa manam alläpa valurayantsu. Tsënö markakunachö täraq anciänukunaqa, itsa juk wawqipaq pensayanman jövinllaraq kanqanrëkur siervu ministerial o anciänu këta manaraq puëdinqanta. Peru tsënö pensayänampa rantinqa, anciänukunaqa Biblia ninqantam imëpis cuentachö katsiyänan. Bibliachöqa manam nintsu, juk jövin ëka watayoqraq kanampaq kaqta tsënöpa juk carguta chaskinampaq (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tïtu 1:5-9). Markanchö costumbrinkunamannö juk anciänu jövinkunata juzgarninqa, manam Biblia mandakunqannötsu rurëkanman. Anciänukunaqa manam kikinkuna pensayanqanmannö o markankunachö costumbrinkunamannötsu jövinkunata juzgayänan, sinöqa Diospa Palabran ninqannömi (2 Tim. 3:16, 17).

¹⁷ Costumbrinkunamannö anciänukuna jövinkunata juzgarninqa, itsa siervu ministerial o anciänu kayänanta munayanqatsu. Tsënö rurarqa, manam Biblia ninqanta cuentaman churëkäyanmantsu. Juk nacionchö pasanqanta rikärishun. Juk siervu ministerialmi anciänunöna congregacionninchö yanapakoq. Peru anciänu kanampaq Biblia ninqannö kawanqanta rikätsikïkaptimpis, anciänukunaqa manam anciänu kananta munayarqantsu. Tsëtaqa munayarqantsu wakin mayorna kaq anciänukuna alläpa jövinllaraq kanqanta niyaptinmi. Kë anciänukunaqa manam Biblia ninqannötsu rurëkäyarqan, tsëmi jövinllaraq kanqanrëkur anciänu kananta munayarqantsu. Jina tsënömi mëtsika markakunachö anciänukunapis pensayan. Tsëmi alläpa precisan kikintsik pensanqantsikmannö ruranantsikpa rantinqa, Biblia ninqanta cuentaman churanantsik. Tsëta rurarllam Jesus ninqanta cäsukushun, y manam rikanqantsikllapitaqa pitapis juzgashuntsu.

18, 19. ¿Imatataq rurashwan llapan nunakunata Jehovä rikanqannölla rikänapaq?

¹⁸ Jutsasapa karnimpis, Jehovä rikanqannö llapan nunakunata igualpa rikëtaqa puëdintsikmi (Hëch. 10:34, 35). Peru llapan nunakunata igualpa rikänapaqqa, cada junaqmi alleqraq kallpachakunantsik y Diospa Palabran ninqantam imëpis cäsukunantsik. Tsëta rurarqa, Jesus mandamanqantsiktam cäsukïkäshun y manam rikanqantsikllapitaqa pitapis juzgashuntsu (Juan 7:24).

¹⁹ Ichikllachönam reynintsik Jesucristuqa llapan nunakunata juzgamunqa, y manam rikanqanllapita ni wiyanqanllapitaqa pitapis juzganqatsu (Is. 11:3, 4). Jesus tsënö juzgamunqanqa, ¡alläpa kushikïpaqmi kanqa!