1. ¿Kʼusi laj yal Isaias ta sventa li Jesuse, xchiʼuk kʼu yuʼun tspat tajek koʼontontik li albil kʼop taje?

TSPAT tajek koʼontontik li jun albil kʼop laj yal Isaias ta sventa li Jesuse, xi laj yale: «Mu jaʼuc noʼox jech ta xchapan ti cʼu xʼelan ta xil ta sate; mu jaʼuc noʼox jech ta spas ti cʼu xʼelan chaʼay ta xchiquine. Tucʼ ta xchapan li bochʼotic mu snaʼ spoj sbaique» (Is. 11:3, 4). Kuxulutik ta jun balumil ti noj ta krixchanoetik ti anil kʼusi chopol tsnopik ta stojolal yantike, jaʼ yuʼun oy tajek ta koʼontontik ti jaʼuk xa xchapanvan li Jesus ti jaʼ jun tukʼil Jchapanvaneje, yuʼun maʼuk noʼox tstsak ta venta li jpat jxokontike.

2. 1) ¿Kʼusi mantal laj yakʼbutik komel li Jesuse? 2) ¿Kʼusi ta jkʼelbetik skʼoplal li ta xchanobil liʼe?

² Ta skoj ti jpas mulilutike, mu xchanbe lek kuʼuntik stalelal li Jesuse, li jujun kʼakʼal chjelave oy kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik ta stojolal li yantike, pe bateltike muʼyuk lek kʼusi ta jnoptik yuʼun jaʼ noʼox ta jtsaktik ta venta li kʼusi chil jsatike. Jech oxal xi laj yalbutik mantal li Jesuse: «Mu xa xatikʼik mulil ta skoj li kʼusi noʼox chavil ta asat atukike, moʼoj, tukʼuk xachapanvanik kʼalal chachapanvanike» (Juan 7:24). Jamal xvinaj ti oy ta yoʼonton Jesus ti akʼo jchanbetik li stalelale xchiʼuk ti tukʼuk kʼusi jnoptike. Li ta xchanobil liʼe ta jkʼeltik oxtos kʼusi xuʼ smakutik  ta sventa li kʼusi ta jnoptik ta stojolal li yantike: jaʼo kʼalal jelel jtsʼunbaltike, kʼalal oy jtakʼintike xchiʼuk kʼalal jelel jabilaltike. Ta jkʼeltik xtok kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal Jesus li ta oxtos taje.

3, 4. 1) ¿Kʼuxi jel snopben jtakbol Pedro ta stojolal li jyanlumetike? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale). 2) ¿Kʼusi akʼbat snaʼ yuʼun Jeova li Pedroe?

³ Jnoptik noʼox kʼusi la snopbe skʼoplal li jtakbol Pedro kʼalal albat ti akʼo xbat ta sna Kornelio ti maʼuk juda vinik xchiʼuk ti te nakal ta Sesareae (Ech. 10:17-29). Li Pedroe jelel ti kʼu yelan stalel xkuxlejal laj yichʼ tsʼitesele, yuʼun muʼyuk lek chil li jyanlumetike xchiʼuk jaʼ jech tspasik ek li yan judaetike. Pe jaʼuk li Pedroe oy kʼusi kʼot ta xkuxlejal ti jelbat-o snopbene, yuʼun oy kʼusi akʼbat yil yuʼun li Diose (Ech. 10:9-16). «Laj yil ti jamal li vinajele xchiʼuk laj yil ti oy kʼusi chyal tal ti xkoʼolaj kʼuchaʼal jlik mukʼta [mantae]». Li ta mantae te chupul jaychop chonbolometik, vaʼun laj yaʼi jun yechʼomal eil ti albat akʼo smil stiʼe. Pe li Pedroe mi jaʼuk la skʼan la smil stiʼ, jaʼ yuʼun xi albat li yechʼomal eile: «Mu xaval ti muʼyuk lek li kʼusitik slekubtasoj xa Diose». Li Pedroe mu xaʼibe smelolal li kʼusi tskʼan chakʼ ta chanel li jun yechʼomal eile. Pe jaʼo te kʼot li yajtuneltak Kornelioe, vaʼun beiltasat batel yuʼun chʼul espiritu xchiʼuk te batik ta sna li Kornelioe.

⁴ Li judaetike mi jsetʼuk skʼan x-ochik li ta sna jyanlumetike. Ti jaʼuk noʼox la stsak ta venta kʼu yelan chil yantik li Pedroe yikʼaluk muʼyuk bat ta sna li Kornelioe. Pe ¿kʼu yuʼun ti bat ta sna li Kornelioe? Jaʼ ta skoj ti oy kʼusi akʼbat yil yuʼun Diose xchiʼuk ti beiltasat batel yuʼun li chʼul espiritue. Kʼalal kʼot ta sna Kornelio xchiʼuk ti laj yaʼi kʼusi chale, xi jamal akʼbat snaʼ yuʼun Jeova li Pedroe: «Ta melel, li avie xkaʼibe smelolal ti mu snaʼ xtʼujvan li Diose, moʼoj, yuʼun buyuk noʼox slumalik lek ch-ilat li buchʼu chiʼta xchiʼuk ti buchʼu tspas li kʼusi tukʼe» (Ech. 10:34, 35). Li kʼusi kʼot ta stojolal Pedroe, xuʼ stabeik sbalil skotol li yajtsʼaklomtak Kristoe, ¿kʼusi skʼan xal taje?

5. 1) ¿Kʼusi tskʼan Jeova ti xkaʼibetik smelolale? 2) Akʼo mi jnaʼojtik ti mu snaʼ xtʼujvan li Diose, ¿kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel ta jtojolaltik?

⁵ Li Jeovae la stunes Pedro sventa xakʼbe yil yajtsʼaklomtak Kristo ti mu snaʼ xtʼujvane. Jech xtok, chchʼam skotol krixchanoetik mi tskʼan chtunik ta stojolal xchiʼuk mi jaʼ tspasik li kʼusi leke mu ventauk mi yan-o slumalik, snitilulalik, steklumalik o mi yan-o skʼopik (Gal. 3:26-28; Apok. 7:9, 10). Taje kilojtik ti jaʼ jeche xchiʼuk xuʼ van ta jnoptik ti mu jnaʼ xijtʼujvan eke. Pe ta skoj ti jelel kʼu yelan laj kichʼtik tsʼitesele o mi te lijchʼi ta junuk utsʼ alalil ti chopol kʼusi snaʼ snopik ta stojolal li yantike, xuʼ van te to nakʼal jutuk li ta koʼontontike. Li Pedro eke jaʼ jech kʼot ta stojolal, yuʼun akʼo mi ep buchʼu la skolta yoʼ xilik ti mu snaʼ xtʼujvan li Diose, pe ta tsʼakale laj yakʼ ta ilel ti te to nakʼal jutuk li ta yoʼontone (Gal. 2:11-14). Li Jesuse laj yal ti skʼan mu chopoluk kʼusi jnoptik ta stojolal yantik ta skoj noʼox li kʼusi chil jsatike, pe ¿kʼuxi xuʼ spas kuʼuntik taje?

6. 1) ¿Kʼusi tskoltautik sventa mu aniluk kʼusi chopol jnoptik ta stojolal li yantike? 2) ¿Kʼusi laj yakʼ ta ilel li aʼyej la stak batel ta Betel li jun ermanoe?

⁶ Tsots skʼoplal ti jkʼeltik mi jaʼ jech jtalelaltik kʼuchaʼal chal li Vivliae, yuʼun jaʼ tskoltautik sventa xkiltik mi oy to kʼusi chopol ta jnoptik ta stojolal li yantike (Sal. 119:105). Jech xtok, xuʼ jakʼbetik junuk kamigotik mi oy to kʼusi chopol ta jnoptik ta anil ta stojolal li yantike (Gal. 2:11, 14). Bateltike xuʼ van mu xkakʼtik lek venta ta skoj ti nopemutik jech spasele. Taje jaʼ jech kʼot ta stojolal jun ermano ti  oy yabtel li ta tsobobbaile, li ermanoe la stak batel ta Betel yaʼyejal jun nupultsʼakal ti tukʼ tunemik tal ta tsʼakal orae. Pe muʼyuk yakʼoj venta ti chopol kʼusi tsnop ta stojolal stsʼunbal li ermanoe, yuʼun muʼyuk mas ojtikinbil li stsʼunbale. Ep kʼusi lek laj yal batel ta stojolal li ermanoe, pe xi laj yal li ta stsutseb skartae: «Akʼo mi [yan-o stsʼunbal] li ermanoe, pe li stalel xchiʼuk ti kʼu yelan xkuxlejale, chakʼ ta ilel ti maʼuk skʼan xal ti mas abol sba xkuxlejal o ti ikʼ li spat xokon eke akʼo mi jech stalelalik ti bu likeme». ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Mu ventauk kʼusi kabtel kichʼojtik li ta steklumal Diose, skʼan lek jchaj jbatik ta kʼelel xchiʼuk ti xkakʼtik akʼo skoltautik yantik sventa xkiltik mi oy to kʼusi chopol ta jnoptik ta stojolal li yantike. Pe ¿kʼusi yan stakʼ jpastik?

7. ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik skotol li ermanoetike?

⁷ Mi jkʼanojtik li yantike, jaʼ me tskoltautik sventa mu chopoluk kʼusi jnoptik ta stojolalik (2 Kor. 6:11-13). ¿Mi nopem xkaʼitik ti jaʼ noʼox ta jchiʼintik li buchʼutik koʼol jkʼoptik, jtsʼunbaltik o jlumaltike? Mi jaʼ jeche, ¿mi xuʼ xkikʼtik ta veʼel ta jnatik, ti jchiʼintik ta loʼil o ti jchiʼintik ta cholmantal li yan ermanoetik ti jelel xkuxlejalike? (Ech. 16:14, 15). Mi jech ta jpastike, muʼyuk chkakʼbetik yavil ta koʼontontik ti chopol kʼusi ta jnoptik ta stojolal li yantike. Pe li takʼine xuʼ me oy kʼusi chopol xakʼ jnoptik ta stojolal li yantike.

8. Jech kʼuchaʼal chal li Levítico 19:15, ¿kʼusi yan srasonal ti chopol kʼusi chlik jnoptik ta stojolal li yantike?

⁸ Li yan kʼusi chopol chakʼ jnoptik ta stojolal yantike: jaʼ li takʼine. Taje jech chalbe skʼoplal li Levítico 19:15 ti xi chale: «Mu me chopoluc xachapanvanic. Mu me jaʼuc xapojic li meʼone; mu me jaʼuc xavichʼic ta mucʼ li jcʼuleje. Tucʼ me xachapanic li achiʼiltaquique». ¿Kʼuxi ti xuʼ chopol kʼusi jnoptik ta stojolal li buchʼu jkʼulej o ti chʼabal lek stakʼinike?

9. ¿Kʼusi jamal laj yalbe skʼoplal li Salomone, xchiʼuk kʼusi chakʼ jchantik taje?

⁹ Li Salomone tijbat yoʼonton yuʼun chʼul espiritu sventa xal li kʼusi muʼyuk lek tspas li krixchanoetike, xi la stsʼibae: «Li meʼone muʼyuc cʼanbil lec yuʼun yutsʼ yalal; yan li jcʼuleje toj ep bochʼotic lec scʼopan sba xchiʼuc» (Prov. 14:20). ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Chakʼ ta ilel ti mi muʼyuk jpʼijiltike, xuʼ me jaʼ noʼox xlik jchiʼintik li ermanoetik ti oy stakʼinike ti jaʼ xa muʼyuk ta jchiʼintik li buchʼutik jutuk stakʼinike. ¿Kʼu yuʼun xibal sba mi jech ta jpastike?

10. ¿Kʼusi pʼijubtasel laj yalbe skʼoplal li Santiagoe?

¹⁰ Mi jaʼ noʼox ta jchiʼintik li buchʼutik oy stakʼinik o li buchʼutik muʼyuke, xuʼ me xlik xchʼak sba kuʼuntik li ermanoetik ta tsobobbaile. Taje jaʼ jech pʼijubtasvan ek li jchankʼop Santiago ta baʼyel sigloe (kʼelo Santiago 2:1-4). Mu me xkakʼtik ti jech xkʼot ta pasel li ta jtsobobbailtike. Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿kʼusi xuʼ jpastik yoʼ mu jechuk xkʼot ta pasele?

11. Li kʼusitik x-ayan kuʼuntike, ¿mi xuʼ sokes ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk Jeovae? Albo smelolal.

¹¹ Li Jeovae tsots skʼoplal chil li krixchanoetike akʼo mi oy stakʼinik o mi muʼyuk, taje jaʼ jech skʼan xkiltik ek. Sventa xkamigointik li Jeovae mu persauk ti ep kʼusi x-ayan kuʼuntike. Jaʼ melel ti xi laj yal li Jesuse: «Li kʼusi toj vokol chaʼi li buchʼu jkʼuleje jaʼ ti ch-och ta Ajvalilal ta vinajele». Pe maʼuk yakal chal ti mu stakʼ x-och ta j-echʼele (Mat. 19:23). Xi to laj yal li Jesuse: «Xamuyubajik noʼox li voʼoxuk ti abol abaike, yuʼun jaʼ avuʼunik li Ajvalilal yuʼun  Diose» (Luk. 6:20). Kʼalal jech laj yal li Jesuse, maʼuk skʼan xal ti mas xa lek kʼusi tstaik li buchʼutik abol sbaike xchiʼuk ti lek xa chchikintabate, yuʼun oy buchʼutik ti muʼyuk pasik ta yajtsʼaklome. Taje chakʼ ta ilel ti mu xuʼ xkaltik ti jaʼ yamigo Jeova li jun krixchano ta skoj noʼox li kʼusitik x-ayan yuʼune.

12. ¿Kʼusi mantal ch-albatik yuʼun Vivlia li jkʼulejetik xchiʼuk li buchʼutik muʼyuk lek stakʼinike?

¹² Li ta steklumal Dios avie oy epal ermanoetik xchiʼuk ermanaetik ti ta sjunul yoʼonton chtunik ta stojolal Jeovae, junantike muʼyuk lek stakʼinik xchiʼuk jlome jkʼulejetik. Xi ch-albatik mantal ta Vivlia li jkʼulejetike: ‹Maʼukuk me te xapat avoʼontonik li ta kʼulejal ti muʼyuk sbalile, jaʼ te xapat avoʼontonik ta stojolal li Diose› (kʼelo 1 Timoteo 6:17-19). Pe akʼo mi jkʼulejetik o mi abol sbaik li yajtuneltak Diose, jamal ch-albatik ti xibal sba mi jaʼ bat ta yoʼontonik li skʼanel takʼine (1 Tim. 6:9, 10). Jaʼ yuʼun, mi jaʼ jech chkiltik li ermanoetik kʼuchaʼal chil Jeovae, muʼyuk chopol kʼusi ta xkaltik ta skoj li kʼusitik x-ayan yuʼunike. Pe ¿mi lek van ti chopol xkalbetik skʼoplal li ermanoetik ta skoj noʼox ti jelel jabilaltike? Jkʼeltik batel.

13. ¿Kʼu yelan skʼan jpas jtalelaltik chal Vivlia ta stojolal li yantike?

¹³ Li Vivliae ep ta velta jamal chal ti skʼan xkichʼtik ta mukʼ li buchʼutik oy xa sjabilalike. Xi chal li Levítico 19:32: «Vaʼano me abaic; ichʼic me ta mucʼ li moletique. Ichʼicun ta mucʼ; Vuʼun li Mucʼul Diosun avuʼunique». Xi chal ek li Proverbios 16:31: «Li bochʼo tucʼ yoʼntone jal chcuxi; cʼalal sac xa sjol yuʼun smalubele jaʼ scorona cʼotem». Li Pablo eke laj yalbe Timoteo ti mu stsatsal ut li buchʼu mol xae, yuʼun xi laj yalbee: «Jaʼ lek jechuk xakʼanbe vokol jech kʼuchaʼal atot» (1 Tim. 5:1, 2). Akʼo mi xuʼ xakʼbe mantal li buchʼutik mas xa mukʼtike, skʼan ti xichʼan ta mukʼ xchiʼuk ti oyuk slekil yoʼonton ta stojolalike.

14. ¿Kʼusi ora xuʼ jtukʼibtastik junuk ermano akʼo mi oy xa sjabilal?

¹⁴ Pe mi oy yolbaj tspas smul junuk ermano ti oy xa sjabilal o ti oy kʼusi tspukbe skʼoplal ti muʼyuk lek ta sat Diose, ¿kʼusi xuʼ jpastik? Kʼalal chchapanvan li Jeovae maʼuk noʼox tskʼel ti kʼu yelan li jpat jxokontike, mi jaʼuk tspoj junuk krixchano ta skoj ti ep xa sjabilale. Xi chal jun beiltasel ta Isaías 65:20: «Me oy jun mol ti chcham cʼalal muʼyuc yichʼoj voʼvinic (100) jabile, ‹Tuchʼbil yorail icham›, xiic». Oy yan beiltasel ta jtatik ta sventa li kʼusi akʼbat yil Ezequiele (Ezeq. 9:5-7). Jamal xvinaj ti jaʼ mas tsots skʼoplal ti xkichʼtik ta mukʼ Jeova ti jaʼ li «Bochʼo mu snaʼ xlaj yoraile» (Dan. 7:9, 10, 13, 14). Jaʼ yuʼun, mu xijxiʼ ta stukʼibtasel junuk ermano ti oy xa sjabilal mi muʼyuk lek kʼusi tspas chkiltike (Gal. 6:1).

15. ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik jtakbol Pablo ta sventa ti kʼu yelan skʼan xkiltik li buchʼutik mas keremik toe?

¹⁵ ¿Kʼu yelan skʼan jpas jtaleltik ta stojolal li buchʼutik mas keremik toe? Kalbetik skʼoplal li Timoteoe. Xi tojobtasat yuʼun li Pabloe: «Mu xavakʼ buchʼu spʼaj jsetʼuk li akeremale. Moʼoj, lekuk ta chanel atalelal chilik li buchʼutik tukʼike, akʼo ta ilel ta akʼopojel, ta sventa ti kʼu yelan chapas abae, ta sventa ti chakʼanvane, ta sventa li xchʼunel avoʼontone xchiʼuk ta sventa ti muʼyuk avikʼobale» (1 Tim. 4:12). Kʼalal jech la stsʼiba li Pabloe, mas xa ox jutuk ta 30 sjabilal li Timoteoe, akʼo mi jech, ep xa ox kʼusitik sbainoj. Akʼo mi mu jnaʼtik kʼuchaʼal ti jech laj yal Pabloe, pe jamal chakʼ ta ilel ti mu stakʼ chopol kʼusi jnoptik ta stojolal li buchʼutik mas keremik toe.  Jvules ta joltik xtok ti mas jutuk ta 30 sjabilal yichʼoj Jesus kʼalal la slikes li yabtel ta cholmantale.

16, 17. 1) ¿Kʼuxi xuʼ xakʼik venta li moletik mi xuʼ xichʼ biiltasel ta mol o jtunel ta tsobobbail junuk ermanoe? 2) Li kʼusi nopem xaʼiik spasel ta jlumaltike xchiʼuk li kʼusi ta jnoptik ta jujuntale, ¿kʼuxi xuʼ skontrain li kʼusi chal Vivliae?

¹⁶ Ta junantik lume muʼyuk mas chichʼ tsakel ta venta li buchʼutik mas to keremike, mi jaʼ jech ti bu nakalote, xuʼ van li moletik ta tsobobbaile mu to xakʼik ti xichʼ biiltasel ta mol o jtunel ta tsobobbail junuk kerem akʼo mi yakal xa tspas li kʼusi chal Vivliae. Mi jaʼ jeche, skʼan svules ta sjolik ti muʼyuk chal Vivlia jayib sjabilal skʼan sventa xichʼ biiltasel li jun kereme (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9). Li jun mol ta tsobobbaile mu xuʼ xakʼ mantaletik ta skoj li kʼusi nopem xaʼiik spasel li ta slumale xchiʼuk skʼan mu jaʼuk noʼox stsak ta venta li kʼusi tsnop stuke, yuʼun jaʼ skʼan stsak ta venta li kʼusi chal Vivliae (2 Tim. 3:16, 17).

¹⁷ Li moletike xuʼ van mu to xakʼik ti xichʼ biiltasel ta mol o jtunel ta tsobobbail junuk kerem ta skoj ti jaʼ tstsakik ta venta li kʼusi nopem xaʼiik ta slumalike akʼo mi yakal xa tspas li kʼusi chal Vivlia li jun kereme. Ta jun lume oy jun jtunel ti lek tajek tspas yabtel xchiʼuk ep kʼusitik sbainoj li ta tsobobbaile. Akʼo mi yilojik li moletik ti yakal tspas li kʼusi chichʼ kʼanel ta Vivlia yoʼ xkʼot ta mol ta tsobobbaile, pe muʼyuk to laj yakʼik ti xichʼ biiltasele. Junantik moletik ta tsobobbail ti ep xa sjabilalike laj yalik ti toj kerem to la xvinaje, vaʼun muʼyuk la sbiiltasik ta skoj noʼox ti kʼu yelan xvinaje. Liʼe jaʼ noʼox jun skʼelobil, pe oy yichʼoj aʼiel ti oy moletik ta junantik lumetike jaʼ jech tsnopik ek. Jaʼ yuʼun toj tsots skʼoplal ti jaʼuk sbeiltasutik li Vivliae maʼuk li kʼusi ta jnoptik ta jujuntale. Vaʼun jaʼ jech ta jchanbetik stalelal Jesus ti maʼuk ta jtsaktik ta venta li kʼusi chil noʼox jsatike.

18, 19. ¿Kʼusi skʼan jpastik yoʼ jechuk xkiltik yantik jech kʼuchaʼal chil li Jeovae?

¹⁸ Akʼo mi maʼuk tukʼil krixchanoutik, pe xuʼ jchanbetik stalelal Jeova ti muʼyuk chopol kʼusi tsnop ta stojolal li yantike (Ech. 10:34, 35). Yoʼ spas kuʼuntik taje skʼan xkakʼbetik yipal skotol ora yoʼ mu kʼusi chopol jnoptik ta stojolal yantike xchiʼuk ti jchʼuntik li kʼusi chalbutik Vivliae. Mi jech ta jpastike yakal ta jchʼuntik li kʼusi laj yal Jesuse: «Mu xa xatikʼik mulil ta skoj li kʼusi noʼox chavil ta asat atukike» (Juan 7:24).

¹⁹ To jutuk xa skʼan xlik xchapan skotol krixchanoetik li Jesukristoe xchiʼuk mu jaʼuk noʼox jech ta xchapan ti kʼu yelan chil ta sate; mu jaʼuk noʼox jech tspas ti kʼu yelan chaʼi ta xchikine (Is. 11:3, 4). ¡Toj kʼupil sba ta kʼelel mi kʼot ta pasel taje!