1. Emhin nela ha sabọ re ọle nọghọ mhan rẹ ha mhọn idegbere?

ỌKHẸKE nin mhan ha mhọn idegbere nin mhan da sabọ rẹ obọ rẹkhan adia ne ribhi Baibo. Ọkpakinọn ẹbho ne nyẹnlẹn bhi ọne ẹghe ọkike nan re ọle nọghọ mhan rẹ ha degbere yẹ lu rẹkhan adia ne ribhi Baibo. Baibo da yọle ghe, ele “ki ha hoẹmhọn egbe ele ọkpa, ele ki ha hoẹmhọn igho, ele ki ha hianbhegbe, yẹ mhọn ukpẹhio, . . . ele ida yẹ sabọ ha mun egbe bhi ibẹẹ.” (2 Tim. 3:1-3) Mhan lẹn sẹbhọ ghe ene ikpẹ nan imhẹn. Ọkpakinọn, ẹghe eso, ọ ki diabe emhin wo kiẹọnlẹn nin eria ne mhọn ele, ọ ki yẹ wo diabe ele sọnyẹnmhẹn bhi iẹnlẹn. (Ps. 37:1; 73:3) Bhiriọ, uwẹ sabọ ha riale: ‘Elele be ribhọ sade mẹn mun ẹmhọn ẹbho kalo gbera ẹmhọn mẹn? Ahamiẹn mẹn re idegbere rẹ nin ẹbho lu emhin, ele ida be miẹn mẹn fo?’ (Luke 9:48) Ahamiẹn mhan ji uwedẹ iẹnlẹn ọsi ene ribhi ẹkẹ agbọn da rẹ so mhan, ikolu nin mhan bi ibhio mhan ko mhọnlẹn bhi ẹkẹ agbotu ki ha ribhi okhẹnan. Sẹyẹ, ọ ki ha nọghọ nin ẹbho rẹ lẹn si ene ga oga ẹmhọanta mhan khin. Ahamiẹn mhan luẹ ijiẹmhin ọsi ene ga nọnsẹn bhi Baibo yẹ regbe khọkhọ ele, mhan ki miẹn elele.

2. Be ijiẹmhin ọsi ene ga nọnsẹn bhi Baibo ha rẹ sabọ rẹkpa mhan yẹ?

² Ahamiẹn mhan tie ijiẹmhin ọsi eria ne ga nọnsẹn bhi Baibo yẹ  ria eria nyan ọlẹn, urẹọbhọ nọnsẹmhan ki mun zeze. Ọkhẹke nin mhan ria eria nyan ene inọnta nan sade mhan luẹ ijiẹmhin nọnsele: “Be rẹkpa ele kiẹn imọẹ Osẹnobulua? Emhin nela ele lu nọn ti Osẹnobulua bhọ? Be re ahu nin ele rẹ sabọ lu ebe gbale?”

3, 4. (a) Uwedẹ nela mhan rẹ miẹn ebale oriọn ẹlẹnan? (b) Be rẹman ghe ebale oriọn igheghe wo yi a luẹ emhin?

³ Uwedẹ kẹkẹ nin mhan rẹ miẹn ebale oriọn ẹlẹnan hi; Baibo, ebe kẹkẹ nesẹmhan, website nesẹmhan, JW Broadcasting, ikolo bi usikoko kẹkẹ nesẹmhan. Ọkpakinọn, beji Jesu tale bhi John 4:34, ebale oriọn igheghe wo yi a luẹ emhin. Bhi enin, Jesu da yọle: “Ebale nọnsẹmhẹn hi, nin mẹn lu iho ọsi ọnọn je mẹn yẹ miẹn esọn nọnsọle sotọ.”

⁴ Bhi ẹlo nọnsi Jesu, nan rẹ lu iho nọnsi Osẹnobulua deba ebale oriọn. Be bhọ ọnan rẹ deba ebale oriọn yẹ? Mhan ha le ebale nọn mhẹn, mhan ki wo khọn, ahu ki yẹ wo do mhan bhọ. Iriọ yẹ nọn rẹji ihọ nọnsi Osẹnobulua. Mhan ha lu iho nọnsi Osẹnobulua, ọkhọle nọnsẹmhan ki mun zeze, urẹọbhọ nọnsẹmhan ki deziẹn nọnsẹn ghe mhan dẹ miẹn agbọn ẹdẹdẹmhẹndẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, ẹghe eso, aharẹmiẹn egbe lọ mhan, mhan ki yẹ dọnmhegbe ha khian dọ tẹmhọn Osẹnobulua. Ọkpakinọn, be egbe dia mhan yẹ sade mhan ki zẹ tẹmhọn Osẹnobulua? Ahu ki wo do mhan bhọ, mhan ki ha ghọnghọn!

5. Elele nela mhan ha miẹn sade mhan re ẹwanlẹn rẹ lu emhin?

⁵ Nan rẹ ha re obọ rẹkhan adia nesi Jehova, ọle ẹwanlẹn mundia nan. (Ps. 107:43) Emhin esili nanbhọre sade mhan dọnmhegbe rẹ ha mhọn ọne ẹwanlẹn nan. “Emhin soso iribhọ nanrẹ khọkhọ ọle. . . . Okporan ọsi iẹnlẹn ọle khin rẹji ene mhọn ọlẹn. Eghọnghọn hi ọsi eria ne fi obọ mun ọlẹn nọnsẹn.” (Prov. 3:13-18) Jesu da yọle: “Bha ha lẹn ene emhin nan, eghọnghọn ọsi bha sade bha re obọ rẹkhan ele.” (John 13:17) Ahamiẹn edibo nesi Jesu bha zobọ bhọ rẹ ha lu beji ọle taman ele, eghọnghọn nọnsi ele ki wo tọ. Ọiyi osukpa ele ha wo rẹ gheghe re obọ rẹkhan ijiẹmhin nọnsi Jesu bi ebi ọle taman ele, ọkhẹke nọn kiẹn uwedẹ iẹnlẹn nọnsele.

6. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha re obọ rẹkhan emhin nin mhan luẹ bhi Baibo ukpẹdẹ-ukpẹdẹ?

⁶ Ukpẹdẹ nin ẹlẹnan, ọbha khẹke nin mhan zobọ bhọ rẹ ha lu rẹkhan ẹmhọanta rebhe nin mhan luẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, asabọ miẹn ọria luẹ ebi a rẹ hẹnhẹn imoto yẹ. Ọle mhọn emhin iwẹnna rebhe, ọle yẹ wo lẹn ọne iwẹnna. Ọkpakinọn, ahamiẹn ọle bha noo ene emhin nan, ọle ida miẹn elele. Aharẹmiẹn ghe ọle manman guẹ ọne iwẹnna, ọle ha zobọ bhọ, ọle sabọ rẹ yele ọne iwẹnna an. Iriọ yẹ nọn rẹji emhin nin mhan luẹ bhi Baibo. Asabọ miẹn ghe mhan miẹn elele bhọ ọsi ọhẹnhẹn nin mhan rẹ ha re obọ rẹkhan ọlẹn. Ọkpakinọn, mhan dẹ miẹn eghọnghọn nọn ida fo sade mhan degbere ha re obọ rẹkhan ọlẹn ukpẹdẹ-ukpẹdẹ.

7. Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ne ribhi Baibo ọsi ene ka ga iJehova?

⁷ Bha ji mhan zilo nyan emhin eso ne ha sabọ dọnmhẹn idegbere nọnsẹmhan. Mhan ki yẹ tẹmhọn ebi ene ka ga iJehova ẹghe ẹdẹlẹ rẹ khọn ene emhin nan yẹ. Hẹi wo gheghe luẹ ene ijiẹmhin nan. Dọnmhegbe ria eria nyan ebi uwẹ ha rẹ re obọ rẹkhan ebi ene ijiẹmhin man uwẹ le, uwẹ ha yẹ re ẹjẹje lu rẹkhan ọlẹn.

8, 9. Be bhọ ẹmhọn nọn ribhi Acts 14:8-15 rẹman mhan rẹji idegbere nin Paul ha mhọnlẹn? (Fẹ adudu nọn ribhi eji a da munhẹn ghe.)

⁸ Osẹnobulua guanọ “nin ẹbho kẹkẹ miẹn uhọnmhọn, nin ele dọ ha mhọn ilẹnmhin  nọn gbale ọsi ẹmhọanta.” (1 Tim. 2:4) Ẹlo nela uwẹ rẹ ghe unan ẹbho kẹkẹ ne bha sẹ dọ lẹn ẹmhọanta? Paul nin odibo tẹmhọn Osẹnobulua man ibhokhan iJew ne ka lẹn Osẹnobulua. Ọle yẹ ha tale man ẹbho ne ga ẹbọ ne bha sẹ lẹn Osẹnobulua. Ene ẹbho nan ne ga ẹbọ da lu emhin nọn dọnmhẹn idegbere nọnsi Paul. Be bhọ ene ẹbho lu?

⁹ Ẹghe nin Paul rẹ ha lu iwẹnna misiọnari nọn ọhẹnhẹn, ọle bi Barnabas da ha khian agbaẹbho natiọle Lystra. Ibhokhan Lycaonian ne ha ribhi enin da ha riale ghe, ẹbọ nin ele ga, ọle kiẹn Paul bi Barnabas bu ele re. Bhiriọ, ele da mun elin ọsi ene ẹbọ he ele. Ene elin hi, Zeus bi Hermes. Paul bi Barnabas bha ji ebe ene ẹbho ha lu re ele ha mhọn okpẹhio. Ele be ha ghe emhin nin ene ẹbho ha lu bọsi elele nọn sẹ ele obọ, ranmhude ekpokpo nin ele ka miẹn bhi agbaẹbho nekẹle? Ele be ha riale ghe ele dẹ sabọ miẹn ọne oga nan ọbhi egbe yẹ diriọ ha taman ele ẹmhọn Osẹnobulua? Ele bha lu iriọ! Ele bha re ẹghe nin ene ẹbho. Ele da soo taman ele: “Bezẹle nin bha da lu enan rebhe? Eria bii bha mhan khin, mhan yẹ mhọn eji mhan da wẹghẹ bii bha.”—Acts 14:8-15.

10. Bezẹle nin Paul bi Barnabas da taman ibhokhan Lycaonian yọle “eria bii bha mhan khin”?

¹⁰ Bezẹle nin Paul bi Barnabas da yọle “eria bii bha mhan khin”? Ele bha re ọnan ta ghe uwedẹ nin ene ẹbho rẹ ga ele yẹ rẹ ga. Ranmhude, ẹbọ ene ẹbho ga. Ebi Paul bi Barnabas ha ta hi, beji ọbha rẹ gba nin ene ẹbho fo, iriọ ọbha yẹ rẹ gba nin ele fo. Osẹnobulua ji Paul bi Barnabas nin ele dọ ha lu iwẹnna misiọnari. (Acts 13:2) Ẹlinmhin nọn khiale nọnsi Osẹnobulua, ọle a rẹ zẹ ele. Ele yẹ khuaẹloghe emhin esili nin Osẹnobulua ve nin ele bhi ẹghe odalo. Paul bi Barnabas yẹ ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe, ene ibhokhan Lycaonian ha re ọkhọle rebhe rẹ miẹn ọta nọnsi Osẹnobulua ọbhi egbe, ele ki yẹ sabọ ha mhọn ikhuaẹloghe nin ele mhọn.

11. Bi mhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ idegbere nọnsi Paul yẹ sade mhan lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua?

¹¹ Be bhọ mhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ idegbere nọnsi Paul yẹ? Mhan ida ha khẹ nin ẹbho dọ manman ha gẹn mhan, la nin mhan ha miẹn ogẹn ọsi ẹbho ọbhi egbe ranmude emhin nin mhan lu. Ọkhẹke nin mhan ha re ọne ogẹn ji Jehova, ranmhude, ọle re ọne ahu mhan nin mhan rẹ sabọ lu ọne iwẹnna. Sẹyẹ, ọkhẹke nin ọdeọde nọọn egbe ọle ene inọnta nan: ‘Ẹlo nela mẹn rẹ ghe ẹbho nin mẹn tẹmhọn Osẹnobulua mhan? Mẹn zọn ẹbho eso bhi eji mẹn da tẹmhọn Osẹnobulua?’ Bhi otọ agbọn rebhe, Esali Jehova manman dọnmegbe nin ele rẹ guanọ eria ne ho nin ele miẹn ọta nọnsi Osẹnobulua ọbhi egbe. Esali Jehova eso bhọ dọnmegbe nin ele rẹ dọ luẹ urolo ọbhebhe bi ebi ele rẹ lu emhin yẹ bhi ọne agbaẹbho nin ele da sabọ rẹkpa ẹbho lẹn ẹmhọn Osẹnobulua. Ele iriale ghe ele mhẹn gbera ene ẹbho nin ele man iBaibo. Ele dọnmegbe nin ele rẹ lẹn ọdeọde nan da miẹn ghe ele sabọ mhan ene eria ẹmhọn Osẹnobulua nin ọne ọta da nan ele bhi ọkhọle.

12. Be Epaphras rẹ rẹman yẹ ghe, ọle mhọn ẹmhọn ẹbho bhi ọkhọle nọnsọle?

¹² Uwedẹ ọbhebhe nin mhan ha rẹ rẹman ghe mhan mhọn idegbere, ọle hi, sade mhan nan erọnmhọn nin ẹbho nin mhan ko ga. (2 Pet. 1:1) Iriọ okpea ọso natiọle Epaphras bhi Baibo lu. Igba ea ha sounu ọle bhi ẹkẹ iBaibo. Ene igba ea nan, ẹkẹ ebe nin Paul re ahu ẹlinmhin nọn khiale rẹ gbẹn, ọle a da so ọle unun. Ẹghe nanrẹ mun Paul khue bhi uwa nọn ribhi Rome, Paul da na bhi enin gbẹn ebe ji ene Kristiẹn rebhe ne ribhi Colossae. Bhi ọne ebe nin ọle gbẹn ji ele, ọle da taman ele ghe, ẹghe rebhe Epaphras wo rẹ sounu ele bhi erọnmhọn nọnsọle. (Col. 4:12) Epaphras manman lẹn ibhio ọle nin ele  ko ga. Ọle yẹ manman hoẹmhọn ele. Arẹmiẹn ghe Epaphras bi Paul ko ha ribhi ighan, ẹmhọn ẹbho nekẹle da sẹyẹ wo ha re ọle bhi ọkhọle, ọle da wo lu emhin nin ọle rẹ rẹkpa ele. (Philem. 23) Ọle da so ele unun bhi erọnmhọn nin ọle ha nan nin ele. Emhin kpataki nọn sade mhan nan erọnmhọn nin ibhio mhan kẹkẹ nin mhan ko ga. Ọ yẹ khẹke nin mhan ha yere rẹ ha so ele elin bhi erọnmhọn nọnsẹmhan.—2 Cor. 1:11; Jas. 5:16.

13. Be bhọ mhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ Epaphras yẹ?

¹³ Ria ẹmhọn eria nin uwẹ ha sabọ so elin ele bhi erọnmhọn. Bọsi Epaphras, ibhio mhan ne bunbun nan erọnmhọn nin eria kẹkẹ nin ele ko ribhi agbotu ọkpa, ele nan erọnmhọn nin azagba-uwa ne ribhi edọnmhẹn kẹkẹ. Eso bhọ yẹ nan erọnmhọn nin eria nan gbẹn elin nọnsele ọbhi jw.org, bhi uhọnmhọn-ọta nọn yọle “Jehovah’s Witnesses Imprisoned for Their Faith.” (Fẹ NEWSROOM > LEGAL DEVELOPMENTS ghe.) Uwẹ sabọ yẹ ha nan erọnmhọn nin ẹbho nin ọria nọnsele yu, eria nin emhin idumhunre sunu je, bi eria ne bha miẹn rẹ lu. Bhi ọsi ẹmhọanta, ibhio mhan ne bunbun ribhọ nin erọnmhọn nọnsẹmhan ha sabọ rẹkpa. Ahamiẹn mhan nan erọnmhọn nin ele, ọ ki rẹman ghe, mhan mhọn ẹmhọn ele bhi ọkhọle. (Phil. 2:4) Jehova wo họn erọnmhọn ne dia inian!

14. Uwedẹ nela mhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ ijiẹmhin nọnsi iJehova?

¹⁴ Uwedẹ ọbhebhe nin mhan ha rẹ rẹman ghe mhan mhọn idegbere, ọle hi, sade mhan re ọkhọle rebhe rẹ kaehọ sade ọria talọ. James 1:19 taman mhan ghe nin mhan “ha ka ehọ nọnsẹn.” Jehova hi ijiẹmhin nọn gbale nin mhan ha re egbe khọkhọ. (Gen. 18:32; Josh. 10:14) Mhan dẹ miẹn emhin luẹ bhi ọta nin Jehova bi Moses ko ha ta bhi Exodus 32:11-14. (Tie ọle.) Arẹmiẹn ọ bha ha yi oko nin Jehova rẹ ka iMoses ehọ, ọle da sẹyẹ degbere ka ọle ehọ. Sade uwẹ nọn, uwẹ dẹ be re ẹghe nin ọria nọn ka lu emhin nọn bha gba rẹ talọ? Uwẹ dẹ be ka ọle ehọ, yẹ lu beji ọne ọria ta? Ọkhẹke nin mhan re egbe khọkhọ iJehova, Osẹnobulua nọn mhọn iziẹngbe, nọn ka mhan ehọ sade mhan nan erọnmhọn ji ọle.

15. Be imhan ha rẹ re egbe khọkhọ iJehova yẹ bhi ekpẹn nan mun nin ẹbho?

¹⁵ Ọkhẹke nin mhan nọọn egbe mhan ene inọnta nan: ‘Ahamiẹn Jehova sabọ degbere ka ẹbho ehọ, ẹbho bi Abraham, Rachel, Moses, Joshua, Manoah, Elijah, bi Hezekiah, ọbha be khẹke nin mẹn yẹ ha mun ekpẹn nin ibhio mẹn bhi uwedẹ nin mẹn rẹ ka ele ehọ? Ọria be ribhọ nọn khẹke nin mẹn ka ọle ehọ bhi ẹkẹ agbotu nin mẹn ye la bhi azagba-uwa nọnsẹmhẹn? Be imẹn ha lu nin mẹn da sabọ ka ele ehọ?’—Gen. 30:6; Judg. 13:9; 1 Ki. 17:22; 2 Chron. 30:20.

16. Ẹghe nin Shimei rẹ lu ebe khọ David bhi ẹkẹ, be iDavid lu yẹ?

¹⁶ Emhin ọbhebhe nọn ha yẹ rẹman ghe mhan mhọn idegbere, ọle hi, sade mhan sabọ mun egbe mhan ọbhi ibẹẹ ahamiẹn ẹkẹ khọ mhan. (Eph. 4:2) Mhan dẹ sabọ miẹn emhin luẹ bhi ijiẹmhin nọnsi David bhi 2 Samuel 16:5-13. (Tie ọle.) Ẹghe nin okpea ọkpa natiọle Shimei rẹ daghe David bi eguọmhandia nesọle vade, ọle da ha ghumhun ele yẹ re udo gbe ele. Ulin uwa nọnsi Saul nin Ojie, ọle iShimei na vae. Arẹmiẹn ghe David mhọn ọne ahu nin ọle rẹ gue ọne okpea unun, ọle bha lu iriọ. Ọle bi eguọmhandia nesọle da ziẹngbe. Be bhọ rẹkpa iDavid rẹ sabọ mun egbe ọbhi ibẹẹ? Mhan dẹ sabọ lẹn bhi ebe nọnsi Psalm uhọnmhọnlẹn nọnzi ea.

17. Be rẹkpa iDavid rẹ sabọ mun egbe ọle ọbhi ibẹẹ? Be mhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ ọle yẹ?

¹⁷ Ẹghe nin David rẹ ha nẹ ranmhude  Absalom guanọ nin ọle gbe ọle a, ẹghenin ọle rẹ gbẹn Psalm uhọnmhọnlẹn nọnzi ea. Ebe a gbẹn ọbhi Psalm 3:1, 2 diẹn mun ebi a gbẹn ọbhi ebe nọnsi Samuel nọnzi eva uhọnmhọnlẹn 16. Bhi Psalm 3:4 David da gbẹn yọle: “Mẹn dẹ so tie iJehova, Ọle ki na bhi uki oke nọnsọle nọn khiale wanniẹn mẹn.” Bọsi David, ahamiẹn mhan ribhi ọnọghọ, ọkhẹke nin mhan ha nan erọnmhọn ji Jehova, nin ọle re ẹlinmhin nọn khiale nọnsọle rẹ rẹkpa mhan ziẹngbe. Ọria ha lu emhin nọn bha yẹẹ uwẹ, uwẹ be muegbe nin uwẹ rẹ gbekua nanlẹn, la uwẹ dẹ be re ọne ẹmhọn gbanọn ọbhi ẹkẹ? Ọkhẹke nin mhan ha mhọn iziẹngbe yẹ mun egbe mhan ọbhi ibẹẹ. Uwẹ bha be reọbhọ ghe Jehova daghe ọnọghọ nin uwẹ yẹ? Uwẹ bha be yẹ reọbhọ ghe Jehova dẹ sabọ rẹkpa ẹ?

18. Uwẹ be muegbe nin uwẹ rẹ ha re obọ rẹkhan uhi nesi Jehova? Bezẹle?

¹⁸ Mhan a ha lu emhin nin mhan lẹn ghe ọ gbale, Jehova ki nan erọnmhọn nin mhan. Ọnin zẹle nin Proverbs 4:7 da yọle ghe “ẹwanlẹn hi emhin nọn kokhun nẹ”! Arẹmiẹn ghe ebi mhan lẹnlẹn rẹ mhan wanlan, ebi mhan lu, ọle mhan rẹ re ọne ẹwanlẹn mhan. Ahihi bhọ yẹ re ẹwanlẹn mhan. Ele bha manman lẹn emhin, sokpan ebi ele lu rẹman ghe ele noo ẹwanlẹn rẹ mun egbe ọbhi otọ khẹ ebe vade bhi odalo. (Prov. 30:24, 25) Jesu Kristi yẹ rẹman ghe ọle mhọn ẹwanlẹn, ranmhude, emhin nọn manman yẹẹ Aba ọle, ọle wo lu. (1 Cor. 1:24; John 8:29) Osẹnobulua lẹn ghe ikẹkẹ ribhọ nan rẹ lẹn emhin nọn gbale nin mhan ha lu, bi nan rẹ lu ọne emhin. Ahamiẹn mhan mhọn idegbere bi iziẹngbe, yẹ lu emhin nin mhan lẹn ghe ọ gbale, Osẹnobulua ki nan erọnmhọn nin mhan. (Tie Matthew 7:21-23.) Ọkhẹke nin mhan dọnmegbe rẹ ha mhọn idegbere nin ẹbho da sabọ dọ deba mhan ha ga iJehova. Iziẹngbe la sabọ rẹkpa mhan ha lu emhin nin mhan lẹn ghe ọ gbale, ọ dẹ yẹ gbe mhan ẹghe. Ọkpakinọn, mhan ha lu iriọ, ọ ki rẹman ghe mhan mhọn idegbere. Ọne idegbere nan dẹ sabọ rẹ mhan ha ghọnghọn rẹ sẹbhi ighegheghe.