1. ¿Wiˈix mbäät xyˈaxëktuˈunëm extëmë naxwinyëdë jäˈäy jyaˈayˈaty?

¿TIKO tsyiptaˈaky nguytyuˈunëmë Diosë yˈAyuk? Tuk pëky, yëˈko tsojkëp nˈijtëm yujy tudaˈaky. Per mä tyäˈädë “tiempë diˈib jëjpkëxanëp”, tsiptakp duˈun nˈijtëm mët ko njukyˈäjtëm mä jäˈäy këˈëm nyaymyëmay nyaymyëdäjëdë, tˈatsoktë meeny sentääbë, myëj kyëjxmëdë ets kyaj nyayjyëjpkuwitsëdë (2 Tim. 3:1-3). Niˈamukë Dios mëduumbë, nnijäˈäwëm ko kyaj yˈoyëtyë duˈumbë jäˈäyˈäjtën, per näˈäty mbäät nwinmäˈäyëm ko pënaty duˈun jukyˈäjttëp tyukˈoybyëtsëëmdëp tijaty ets tyukxondaktëp (Sal. 37:1; 73:3). Ets mbäädë net nnayajtëˈëwëm: “¿Oyëdaa kots jawyiin nmëmay nmëdäjëdë wiinkpë? ¿Duˈunyëmtsëdaa jäˈäy xywyingutsëˈëgët pën ijtpëts yujy tudaˈaky?” (Luk. 9:48). Pën nasˈijxëm ets xynyinäjxëm ja naxwinyëdë jäˈäyë jyaˈayˈäjtën, mbäät kyaj oy nekyˈijtëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm ets tsip nyaˈëxkäjpëm pën nDiosmëduˈunëm. Pääty, mëjwiin kajaa xypyudëkëyäˈänëm ko nˈëxpëjkëm ets ko nbanëjkxëmë yˈijxpajtën ja Dios mëduumbëty diˈib yajmaytyaktëp mä Biiblyë.

2. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ja Dios mëduumbëtyë yˈijxpajtën?

² Parë nbanëjkxëm ja Dios mëduumbëtyë yˈijxpajtën, tsojkëp nbayoˈoyëm tijaty tyuundë. Extëm, ¿wiˈix nyaymyaaybyëjkëdë  mëdë Jyobaa? ¿Ti tyuundë parë kyupëjkëdë? ¿Mä tpëjktë jot mëjääw parë ttuundë ti Dios tyukjotkëdakypy? Jëjpˈam ets nnijäˈäwëm, pes yëˈë yajkëktëkëyaampy ja mëbëjkën.

3, 4. 1) ¿Wiˈix nˈaxäjëmë ëxpëjkën etsë ëwij käjpxwijën? 2) ¿Tiko njënäˈänëm ko kyaj jeˈeyë tsyokyëty nˈëxpëjkëm parë kyëktëkët ja mëbëjkën?

³ Niˈamukë Dios mëduumbë nˈaxäjëm mëjwiin kajaa ëxpëjkën etsë ëwij käjpxwijën mët yëˈëgyëjxmë Biiblyë, ëxpëjkpajn, sitio jw.org, JW Broadcasting, mä reunyonk ets mä asamblee. Per parë nyajkëktëjkëm ja mëbëjkën kyaj jeˈeyë tsyokyëty nˈëxpëjkëm, pesë Jesus jyënany: “Kots ëj nduny diˈibë tsyejpy pënëts të xykyexy, ujts jotkëdakpëts extëm jyawë ngay nˈiigyëts” (Fwank 4:34).

⁴ Jesus duˈun tˈijxy extëmë käˈäy ukën ko tmëmëdooyë Tyeety. Ko yajxon ngäˈäy nˈukëm, pyudëjkëp ja niniˈkx këbäjk ets agujk jotkujk xyyajnayjyäˈäwëm, nanduˈun jyaty ko nduˈunëm ti Dios tsyojkypy, yajmëktakypy ja mëbëjkën. Extëm nˈokpëjtakëm, näˈäty anuˈkxë nnayjyäˈäwëm ko nëjkxëm käjpxwäˈkxpë, per ¿këdii ko njëmbijtënë jantsy jotkujk nnayjyäˈäwëm ets të nbëjkëm ja jot mëjääw?

5. ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nbaduˈunëm tijatyë Dios xytyukniˈˈijxëm?

⁵ Ko nbaduˈunëm tijatyë Dios xytyukniˈˈijxëm, duˈunë nety nˈijtëm wijy (Sant. 3:13). Mëjwiin kajaa ndukˈoyˈäjtëm ets nitii mëët kyayaˈijxkijpxyë. Biiblyë jyënaˈany: “Pën tuˈugë jäˈäy yˈëxtääyˈadëtsypy ja wijyˈäjtën duˈun jyäˈtäˈäny extëm tuˈugë ujts kepy diˈib mmooyëbë jukyˈäjtën. Ets pënaty jam naygyumäjtsëdëp agujk jotkujk nyaxäˈändë” (Prov. 3:13-18). Tëgok, duˈunë Jesus tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty: “Pën mjaygyujkëdëbë tyäˈädë es pën mbaduundëp, mˈittëp agujk jotkujk” (Fwank 13:17). Ja Jesusë yˈëxpëjkpëty agujk jotkujkë nety yˈitäˈändë pën xëmë myëmëdowëdë. Ets duˈunën ttuundë, tyukjukyˈäjttë ja Jesusë yˈëxpëjkën ets pyanëjkxtë ja yˈijxpajtën.

6. ¿Tiko jyëjpˈamëty ets xëmë nmëmëdoˈowëm tijatyë Biiblyë xytyukniˈˈijxëm?

⁶ Tyam, nan jëjpˈam ets xëmë nmëmëdoˈowëm tijatyë Biiblyë xytyukniˈˈijxëm. Mbäät nˈijxkijpxyëm mët tuˈugë mekanikë diˈib të tniˈëxpëkë ets myëdäjtypy kaˈpxy ja tyuumbajn. Per pën kyaj dyajtuunkpääty, niwiˈixtsoo kyatunäˈänxëty. Ets pën të ogäˈän tyuny, waˈan kujk tjaty wiˈix yajtunäˈäny. Per pën itäämp extëmë oybyë mekanikë, tsojkëp xëmë ttuundäˈägët tijaty të tjaty. Nanduˈun jyaty mët ëtsäjtëm, ko ojts ndëjkëm ëxpëjkpë, ta ojts nguytyuuntsondakëm tijaty yajtukniˈˈijxëm ets kajaa ojts ndukˈoyˈäjtëm. Per parë duˈunyëm nyajpatëm jotkujk, tsojkëp nmëmëdoˈowëm tuˈuk tuˈugë xëëw tijatyë Jyobaa xytyukniˈˈijxëm.

7. Ko nnijäˈäwëm ja ijxpajtën diˈib pyëjtaktë ja Dios mëduumbëty, ¿ti net tsojkëp nduˈunëm?

⁷ Minë net nˈokˈijxëm tuˈuk majtskë jotmay mä mbäät nyaˈijxmäjtsëm pën ijtëm yujy tudaˈaky, ets wiˈix tëëyëp ja Dios mëduumbëty ojts twinguwäˈägëdë naduˈundëkëbë jotmay. Per diˈib yam nnijawëyäˈänëm kyaj jeˈeyë tsyokyëty ngäjpxëm, tsojkëbën nwinmäˈäyëm wiˈix nguytyunäˈänëm ets netyë nbaduˈunëm.

8, 9. Extëm tnimaytyaˈagyë Apostʉlʉty 14:8-15, ¿wiˈixë Pablo dyajnigëxëˈky ko yujy tudaˈaky? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).

⁸ Jyobaa “tsyejpy es nidëgekyë [nyitsoˈoktët] es nandëˈën tjaygyukëdët diˈibë dën tëyˈäjtën” (1 Tim. 2:4). ¿Wiˈix nˈijxëmë jäˈäy diˈib kyajnëm tnijawëdë tëyˈäjtën?  Apostëlë Pablo kyaj yëˈëyë tmëtmaytyaky ja judiyëtëjk diˈibë nety nyijäˈäwëdëp wanaty ja tëyˈäjtën. Nanduˈunën tmëtmaytyaky pënaty kyaj ttimnijawëdë ets tˈawdattë wiink dios. Ko Pablo tmëtmaytyakyë tyäˈädë jäˈäyëty, ta yaˈijxmäjtsy pën ijtpë nety yujy tudaˈaky.

⁹ Ko tim ogäˈänë Pablo mëdë Bernabé ojts ttukˈyoˈoytyë ja it lugäär, ta nyäjxtë Licaonia, jamë jäˈäy yajnäjxëdë extëm ja diosëty Zeus mëdë Hermes, diˈib të ttsëmëˈëktë nyiniˈkx kyëbäjk. ¿Ojtsëdaa Pablo mëdë Bernabé tˈoyjyawëdë ko ja jäˈäy yajmëjpëtsëëmëdë? ¿Kyupëjktëdaa ets ja jäˈäy oy yˈagëˈë yˈaxäjëdët mët ko të nety yajpajëdittë wiink nax wiink käjpn? ¿Winmääytyëdaa ko pën mëjpëtsëëmdëp, ta mayë jäˈäy tkupëktët ja oybyë ayuk? Kyaj. Pablo mëdë Bernabé netyë tkëˈtstë ja wyit, ets tˈanmääytyë ja jäˈäy: “Katëts dëˈën xytyundë. Ëëtsëty nandëˈënëts njäˈäyëty extëm miitsëty” (Apos. 14:8-15).

10. ¿Tiko Pablo mëdë Bernabé tˈanmääytyë ja jäˈäyëty ko nanduˈun nyaxwinyëdë jäˈäyˈattë?

¹⁰ Pablo mëdë Bernabé yˈanmääytyë ja jäˈäy ko nanduˈun nyaxwinyëdë jäˈäyˈattë extëm yëˈëjëty, diˈib yˈandijpy ko nanduˈun pyokyjyaˈayˈattë. Kyaj yëˈë tmaytyäˈägany ko tuknax dios tˈawdattë, pesë Pablo mëdë Bernabé Diosë nety të kyaxëdë extëmë misioneerë (Apos. 13:2). Nan të nety yajtuknigaxtë espiritë santë ets jamë nety nyëjkxäˈändë tsäjpotm. Per jyaygyujkëdë ko pënë tyäˈädë jäˈäyëty kyupëjktëp ja oybyë ayuk, mbäädë nety nanduˈun yajwinˈixtë parë nyëjkxtët tsäjpotm.

11. Ko ngäjpxwäˈkxëm, ¿wiˈix mbäät nbanëjkxëmë Pablo yˈijxpajtën ko yˈijty yujy tudaˈaky?

¹¹ ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë Pablo yˈijxpajtën ko yˈijty yujy tudaˈaky? Wenë, ko ti nduˈunëm mëdë Jyobaa nyaybyudëkë, kyaj ngupëjkëm ko pën xymyëjkumäˈäyëm. Oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Wiˈixëts nˈixy ja jäˈäy diˈibëts ndukmëtmaytyakypyë Diosë yˈayuk? ¿Nanduˈunëts tëgatsy nˈixy extëm yˈixëdë jäˈäy mäts ntsëënë?”. Abëtsemy nyaxwinyëdë Jyobaa tyestiigëty yˈëxtääyˈadëtstëbë jäˈäy diˈib tsyojkënyëˈäjttëbë tëyˈäjtën. Axtë jyäjttëbë yˈayuk ets ja kyostumbrë pënaty yajjäämˈijx yajnääxˈijxtëp. Kyaj nyayjyawëdë ko niˈigyë myëj yˈoyëty ets kyaj dyuˈunëty ja jäˈäyëty, niˈigyë ttundë mëjääw parë tjaygyukëdë wiˈix yaˈix yajpäättë niduˈuk niduˈuk parë mbäät tpudëkëdë ets tˈaxäjëdët ja Diosë yˈayuk.

12. ¿Wiˈixë Epafras dyajnigëxëˈky ko myëmääy myëdäjë myëguˈuktëjk?

¹² Ja tuk pëky wiˈix nyajnigëxëˈkëm ko nˈijtëm yujy tudaˈaky, jaa ko ninuˈkxtakëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët tyuˈugyë ja “mëbëjkën” (2 Peed. 1:1). Duˈun ttuunyë Epafras, diˈibë Biiblyë jeˈeyë nimaytyakëp tëgëkˈok, ets ak jap mä ja neky diˈibë Pablo jyaay. Ko Pablo yˈijty tsumy jam Roma, ta tnijäˈäyë ja Dios mëduumbëty diˈib Colosa mä tˈanmääy ko Epafras xëmë nyinuˈkxtäägëdë (Kol. 4:12). Epafras yˈixyˈajtypyë nety yajxon ja myëguˈuktëjk ets myëmääy myëdajpy, oyë nety tmëdatyë kyëˈëm amay kyëˈëm jotmay, pes nan tsumyë nety yˈity (Filem. 23). Per oy dyuˈunëty, naytyukjotmaytyuunë ja myëguˈuktëjk ets pyudëkëyan ko tninuˈkxtakë xëëw xëëw. Ëtsäjtëm nan mbäät duˈun nduˈunëm, pes mbäät pyudëkëdë mëjwiin kajaa (2 Kor. 1:11; Sant. 5:16).

13. ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Epafras ko nnuˈkxtakëm?

¹³ Okwinmay pënaty mbäät xynyinuˈkxtäägë xëëw xëëw. Ets duˈun extëm ttuunyë Epafras, mbäät xynyinuˈkxtäägë pënaty mëët mduˈukmuktë o familyë diˈib  mnijäˈäwëp ko dyajnaxtë amay jotmay. Waˈan kyaj tnijawëdë ti tyundëp mä tuˈugë jotmay o wiˈix tjëjpkuwäˈägëdët tijaty yajtëgoyanëdëp. Nan ta nmëguˈukˈäjtëm diˈib nyinuˈkxtakëdëp xëëw xëëw pënaty ijttëp pujxndëgoty, diˈib miimp mä artikulo “Testigos de Jehová presos por sus creencias” mä sitio jw.org (tëkë mä jyënaˈany PRENSA, ta net mä ASUNTOS LEGALES). Nan oy ko ninuˈkxtakëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të yˈoogyë jyiiky myëguˈuk, diˈib të tsyokwëˈëmdë mä tijaty të yˈayoˈonbëjtaˈaky, mä të tyunyëtyë tsip ets pënaty kyuˈayoˈowëdëp ko kyaj ti meeny sentääbë. Extëm nˈijxëm, ta nimayë nmëguˈukˈäjtëm diˈib yajtëgoyˈäjttëp ets ninuˈkxtakëm. Ko duˈun nduˈunëm, ta nyajnigëxëˈkëm ko kyaj jeˈeyë këˈëm nnaymyëmäˈäy nnaymyëdäjëm (Filip. 2:4). Etsë Jyobaa myëdoowˈijtypyë duˈumbë nuˈkxtakën.

14. ¿Wiˈixë Jyobaa xymyoˈoyëmë oybyë ijxpajtën parë nmëdoowˈijtëm ko pën xymyëtmaytyakëm?

¹⁴ Ja tuk pëky wiˈix nyajnigëxëˈkëm ja yujyˈat tudaˈakyˈat, jaa ko nmëdoowˈijtëm wiˈix xymyëtmaytyakëm ja nmëguˈukˈäjtëm. Biiblyë jyënaˈany ko Dios mëduumbë “tsojkëp pojënë tmëdoowˈitët” (Sant. 1:19, TNM). Etsë Jyobaa yëˈë diˈib pyëjtakypyë oybyë ijxpajtën (Gén. 18:32; Jos. 10:14). Min nˈokˈijxëm wiˈix yajnimaytyaˈaky mä Éxodo 32:11, 13, 14 (käjpx). * Jyobaa kyaj nety dyajtëgoyˈaty etsë Moisés wyinmäˈänymyoˈoyëdët, per nyasˈixë parë tnigäjpxët wiˈix nyayjyawëty. ¿Jadaa pën diˈib myëdoowˈitëp wiˈix jyënaˈany tuˈugë jäˈäy diˈib të tyëgoy ets ttunët wiˈix yˈanëˈëmxëty? Jyobaa myëdoowˈijtypy maˈkxtujkën myëët pënaty mënuˈkxtakëp amumduˈukjot.

15. ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Jyobaa?

¹⁵ Pääty oy ko mnayajtëwëdët: “Pënë Jyobaa myëdoowˈijt mëdë yujyˈat tudaˈakyˈat ko myëtmaytyakë naxwinyëdë jäˈäy extëmë Abrahán, Raquel, Moisés, Josué, Manóah, Elías etsë Ezequías, ¿ti kyajts mbäät nanduˈun nduny? ¿Mbäädëts mëj nyajnaxyë nmëguˈuktëjk kots nmayˈat nwintsëˈëgët, kots nmëjpëjtakëdë kyäjpxwijën ets axtë nbadunëdëts extëm wyinmay? Mä tuˈukmujkën o mä familyë, ¿ja pën dyajtëgoyˈaty parëts nmëdoowˈitët yajxon wiˈix myaytyäˈägäˈäny? ¿Titsë net mbäät nˈoktuny?” (Gén. 30:6; Juec. 13:9; 1 Rey. 17:22; 2 Crón. 30:20).

16. ¿Ti tyuunë David ko Simeí wyinˈëbajt wyingäjpxpajtë?

¹⁶ Ko nˈijtëm yujy tudaˈaky, nan xypyudëjkëm parë nmëmadakëm ko pën axëëk xytyuˈunëm (Éfes. 4:2). Mä 2 Samuel 16:5-13 jap yajnimaytyaˈaky wiˈixë David mët ja tyuumbëtëjk tmëmadaktë ko Simeí, diˈib myëguˈukˈäjt ja rey Saúl, wyinˈëbajt wyingäjpxpajtëdë. David mbäätxyëp ojts tjëjpkuwäˈägë parë kyaj duˈun ja Simeí tyunëdët, per yëˈë myëmadak. ¿Mä tpëjkyë jot mëjääw parë nyayjyëjpkuwijtsë? Jap yajnijawë mä Salmo 3.

17. 1) ¿Ti David pudëjkë parë tmëmadaky ko axëëk yajtuuny? 2) ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë David?

¹⁷ David ja tjääyë tyäˈädë Salmo 3 ko nety  tkugeˈeky ja yˈuˈunk Absalón mä yaˈoogäˈänyëty. Mä bersikulo 1 ets 2, yëˈë mëët nyayˈawäˈägëtyë 2 Samuel kapitulo 16. Etsë Salmo 3:4, yëˈë myaytyakypy nuˈunën ja David tmëdäjtyë mëbëjkën ko jyënany: “Nmëyäxy nmëjokpyës yë Wintsën [Jyobaa] koos yë naypyutëkë nˈamëtoy etsëts xyˈëtsoy ma jam yajpaatyën waˈats kopkkëjxm” (Salmo 3:4, TY). Ëtsäjtëm nan mbäät duˈun nuˈkxtakëm ko pën axëëk xytyuˈunëm, netë Jyobaa xymyoˈoyëmë myëjääw parë nmëmadakëm. ¿Ja pën axëëk të xytyuˈunëm ets tsojkëp nmëmadakëm o nbokymyaˈkxëm? ¿Ijtëm seguurë ko Jyobaa yˈijxypy wiˈix njäjt ngëbajtëm ets ko yëˈë xypyudëkëyäˈänëm?

18. ¿Ti kunuˈkxën nˈaxäjëyäˈänëm pën nduˈunˈadëtsëm ti Jyobaa xytyukˈanaˈamëp?

¹⁸ Pën nduˈunëm diˈib nnijäˈäwëm ko oy, ta mëjwiin kajaa nˈaxäjëyäˈänëm ja kunuˈkxën. Proverbios 4:7 jyënaˈany ko ja “wijyˈäjtënë yëˈë duˈun diˈib tim jëjpˈam”. Wijyˈäjtënë ja myiny ko nˈëxpëjkëm, per mä nyigëxëˈëky pën ijtëm wijy, ja mä wiˈix tijaty nduˈunëm, kyaj jyaaty mä nuˈun nˈëxpëkyˈäjtëm. Biiblyë jyënaˈany ko axtë antsyuktsy wijy, pes yˈëxkujkëdëp ja jyeˈxy pyeky ambë poˈo (Prov. 30:24, 25). Nanduˈun jyënaˈany ko “Kristë dëˈën ja Diosë [...] wyijyˈäjtën” mët ko xëmë ttuny tijatyë Tyeety tyukjotkëdakypy (1 Kor. 1:24; Fwank 8:29). Dios xykyunuˈkxäˈänëm ko nˈijtëm yujy tudaˈaky ets ko nduˈunëm diˈib oy parë nyajnigëxëˈkëm ja wijyˈäjtën (käjpxë Matewʉ 7:21-23). Pääty, nˈoktuˈunëmë mëjääw parë mä Diosë kyäjpn nmëduˈunëmë Jyobaa niˈamukë yujy tudaˈaky. Tsojkëbë tiempë etsë maˈkxtujkën parë nguytyuˈunëm diˈib nnijäˈäwëm ko oy. Per ko duˈun nduˈunëm, yëˈë nety nyajnigëxëˈkëmë yujyˈat tudaˈakyˈat ets nëjkxëp nˈijtëm jotkujk duˈun tyam ets winë xëëw winë tiempë.