1, 2. Ta eo ear wal̦o̦k im ear jelõt armej ilo juon wãween el̦apl̦o̦k an nana, im men in ear itok jãn wõn?

JET iaan wõnm̦aanl̦o̦k ko armej rar kõm̦m̦ani im rej jipañ mour ko ad kajjojo raan ej talboon, tõm̦a, waan ettõr, im aij bo̦o̦k. Bõtab, ewõr men ko jet armej rar kõm̦m̦ani im rekauwõtata ñan mour ko ad. Im men kein rej bu, baam̦ ko rej n̦ooji ium̦win bwidej, baam̦ ko rebaijin, im jikka. Ijoke, ewõr bar juon men me ear wal̦o̦k m̦oktal̦o̦k jãn men kein im enanal̦o̦k wãween an jelõt armej. Ta in? Riab! Riab ej ñe juon armej ej ba juon men meñe ejel̦ã ke ejjab m̦ool ñan an kajjioñ m̦on̦e armej. Wõn eo m̦oktata ear kwal̦o̦k riab? Eokwe, Jesus ear n̦aetan “Tepil̦ eo” bwe ej “jemãn riab.” (Riit Jon 8:44.) Ñããt eo Setan ear kwal̦o̦k riab eo m̦oktata?

² Men in ear wal̦o̦k elõñ to̦ujin iiõ ko remootl̦o̦k ilo jikin kallib in Iden. Armej ro ruo m̦oktata, Adam im Iv, rar mour ilo aenõm̦m̦an ilo pedetaij eo ri-Kõm̦anm̦an eo ear kõpooje ñan erro. Ak kiiõ Tepil̦ eo ear jãdetok. Ear jel̦ã bwe Anij ear kakien Adam im Iv bwe ren jab m̦õñã jãn “wõjke in jel̦ã em̦m̦an im nana,” im bwe renaaj mej el̦aññe rejjab pokake. Meñe ear jel̦ã men in ak ear kõjerbal juon jedpãnit bwe en ba ñan Iv naan kein: “Kom̦ jãmin mej otem mej [eñin riab eo jinointata]. A Anij E jel̦ã, bwe ilo raan eo kom̦ij m̦õñã jãne, innem mejãmiro renaaj pel̦l̦o̦k, im kom̦ naaj ãinwõt anij ran̦ kõn ami jel̦ã em̦m̦an im nana.”​—Jen. 2:15-17; 3:1-5.

3. Etke riab eo an Setan elukkuun nana, im ta ko rar wal̦o̦k itok wõt jãn men in?

 ³ Riab eo Setan ear kwal̦o̦ke elukkuun nana kõnke ear jel̦ã bwe ñe Iv enaaj tõmake im m̦õñã jãn leen wõjke eo, enaaj mej. Kõn men in, Adam im Iv rar rupe kien eo an Jeova im jab pokake, im ãliktata rar mej. (Jen. 3:6; 5:5) Men in ear jab jelõt wõt erro, ijoke jerawiwi in aer ear kõm̦m̦an bwe mej en “itok ioon armej otemjej.” Ilo m̦ool, “mej ear irooj ioon” ro rar jab jerawiwi ilo ejja wãween eo wõt Adam ear jerawiwi. (Rom 5:12, 14) Rainin, ijello̦kun an armej m̦õn̦õn̦õ kõn juon mour eo eweeppãn im mour ñan indeeo ãinwõt an kar Anij karõke jãn jinoin, ekkã aer ba bwe em̦m̦an an juon armej mour ñe etõpar ‘jiljilimjuonñoul iiõ, ak el̦aññe ekajoor, emaroñ ralitõkñoul.’ Meñe ãindein ak ekkã aer iioon “inepata im eñtaan.” (Sam 90:10, UBS) El̦ap wõt an men in kabũrom̦õjm̦õj, itok wõt jãn riab eo an Setan!

4. (1) Ta kajjitõk ko jenaaj etali? (2) Ekkar ñan Sam 15:1, 2, wõn ro wõt remaroñ jem̦jerãik Jeova?

⁴ Ke Jesus ear kõmel̦el̦e kõn kõm̦m̦an ko an Tepil̦ eo, ear ba: “Ejjab jutak ilo m̦ool, bwe ejjel̦o̦k m̦ool ilo e.” Rainin Setan ejjañin oktak, kõnke ej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im ‘m̦on̦e aolepen lal̦’ kõn riab ko an. (Rev. 12:9) Ejjel̦o̦k pere jejjab kõn̦aan bwe Tepil̦ eo en m̦on̦e kõj. Jen kiiõ etale jilu kajjitõk ko: (1) Ewi wãween an Setan m̦on̦e armej? (2) Etke ekkã an armej ro riab? im (3) Bwe jen jab luuji jem̦jerã eo ad ippãn Jeova ãinwõt kar Adam im Iv, ilo wãween et jemaroñ kaalikkar bwe jej “kõnono m̦ool” iien otemjej?​—Riit Sam 15:1, 2.

5. Ewi wãween an Setan m̦on̦e armej ro rainin?

⁵ Rijjilõk Paul ear jel̦ã bwe jemaroñ “bõbrae an Setan anjo̦ iood,” kõnke “jejel̦ã ial̦ in m̦on̦ ko an.” (2 Ko. 2:11, UBS) Jejel̦ã bwe aolepen lal̦ in ej pãd ium̦win pein Tepil̦ eo, men in ekitibuj kabuñ ko reriab, kien ko renana, im peejnej ko rekũbbon̦. (1 Jon 5:19, UBS) Eñin unin jejjab bwilõñ bwe Setan im enjel̦ ro an renana rej pãd ilikin ro reutiej im el̦ap maroñ ko aer ñan aer kwal̦o̦k “riab.” (1 Ti. 4:1, 2) Jej lo men in ippãn armej ro ilo peejnej ko rel̦l̦ap ilo aer karreelel kõn men ko rej wiakaki me rekauwõtata ñan mour an armej, im rej kõm̦m̦an karreelel ko rejjab m̦ool.

6, 7. (1) Etke el̦apl̦o̦k ruõn ri-tõlin kabuñ ko rej kwal̦o̦k katak ko reriab? (2) Ta jet iaan katak ko reriab em̦õj am̦ roñ an ri-tõlin kabuñ ko kwal̦o̦ki?

⁶ El̦apl̦o̦k ruõn ri-tõl in kabuñ ko rewaan kõn aer kwal̦o̦k katak ko reriab, kõnke rej likũt mour ko an armej ro rej tõmaki katak kein aer ilo kauwõtata im jujen luuji jeraam̦m̦an ko kõn mour ilju im jekl̦aj. Ñe juon armej ej tõmak im jerbali katak ko reriab me Anij ej diki, men in emaroñ kõm̦m̦an bwe armej in en jab bõk jeraam̦m̦an eo ñan mour indeeo. (Hos. 4:9, UBS) Jesus ear jel̦ã bwe ri-tõl in kabuñ ko ilo tõre eo an ear l̦ap rueer kõn aer kar kwal̦o̦k katak ro rejjab m̦ool. Ear jiroñl̦o̦k er im ba: “Wo ñan kom̦ skraib im Parisi ro ri-jel̦ã m̦on̦! Bwe kom̦ij kõpool̦ lo̦meto im ãne bwe kom̦win kaaltok juon ri-kal̦oorami, im ñe epo, kom̦ij kõm̦m̦an e bwe en ruo alen nejin Geena [mej ñan indeeo] jãn kom̦.” (Matu 23:15) Wãween an kar Jesus kõnnaan ñan ri-tõl in kabuñ rein ear lukkuun kajju. Em̦ool bwe rein rar ‘jãn eo jemãer Tepil̦, eo ej ri-uror.’​—Jon 8:44.

⁷ Ipel̦aakin lal̦ in rainin, elõñl̦o̦k ri-tõlin kabuñ ko reriab rej ãñinñin er pastor, bũrij, ri-kaki, swami ak ri-tõl ro an kabuñ in Hindu, im bar taitõl̦ ko jet. Ãinwõt kar ri-tõlin kabuñ ko ilo raan ko an Jesus, rein rej “bõbrae armej jen aer jel̦ã m̦ool eo” im “rej ukot m̦ool eo kõn Anij ñan riab.” (Rom 1:18, 25, UBS) Rej kowõnm̦aanl̦o̦k katak ko reriab ãinwõt aer ba bwe ñe em̦õj an juon ukel̦o̦k ñan bõk lo̦mo̦o̦r, innem enaaj bõk wõt lo̦mo̦o̦r jekdo̦o̦n ta, katak eo bwe ewõr juon an ak jetõb ej mour m̦aanl̦o̦k wõt ãlikin an juon armej mej, im katak eo bwe ñe juon armej emej ej bar l̦otak ilo juon mour im ãnbwin  ekããl. Bareinwõt, rej kowõnm̦aanl̦o̦k l̦õmn̦ak eo ebõd ilo aer ba bwe Anij ej kõtl̦o̦k an em̦m̦aan ñan em̦m̦aan ak kõrã ñan kõrã m̦are, im an armej l̦oor m̦anit rot in.

8. Ta naanin riab eo m̦õttan wõt jidik ri-tõl ro an kien renaaj kõjjel̦ã kake, bõtab ewi wãween ad aikuj em̦m̦akũt ñe jej roñ men in?

⁸ Ri-tõl ro an kien rej riab im m̦on̦e armej. Naanin riab eo aer el̦aptata im m̦õttan jidik jenaaj roñ, ej ñe renaaj kõjjel̦ã im ba, “aenõm̦m̦an im ejjel̦o̦k unin lõl̦ño̦ñ”! Bõtab ilo idiñ, naaj bõktok ko̦kkure eo el̦ap n̦ae er. Jen kõjparok kõj bwe jen po im bõk l̦õmn̦ak in aer bwe ejako an kauwõtata jukjukun pãd in. Ilo m̦ool, el̦ap ad “jel̦ã bwe raan eo an Irooj ej itok ãinwõt ri-ko̦o̦t ilo boñ.”​—1 Te. 5:1-4.

9, 10. (1) Etke armej rej riab, im ta eo ej wal̦o̦k ñe rej riab? (2) Ta eo jej aikuj keememej kake kõn Jeova?

⁹ Ñe juon armej ej ejaake im kõm̦m̦ane juon men im elukkuun buñbuñ ippãn armej, rej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõm̦m̦an bwe en lukkuun lõñ. Eñin men eo ear wal̦o̦k kõn riab. Rainin ekkã an armej ro kajeeded naanin riab ko, im ejjab ro rebuñbuñ im utiej wõt rej kwal̦o̦k riab ñan m̦on̦e ro jet. Ewõr juon em̦m̦aan (Y. Bhattacharjee) ear je juon katak etan, “Unin Ad Riab.” Ear ba ilo katak in an im ba “em̦õj kile im lo bwe riab ej juon iaan wãween ko ippãn armej me elukkuun pen aer jol̦o̦ke.” Ekkã an armej riab ñan kõjparok er make ak ñan kowõnm̦aanl̦o̦k kõttõpar ko aer make. Armej rej riab ñan n̦ooj bõd im jerbal ko aer renana ak bwe ren bõk jeraam̦m̦an im tokjãn ko ñan er make. Katak in ej bareinwõt ba bwe ewõr armej “rejjab mijak in riab, meñe ilo wãween ko reddik ak rel̦l̦ap, ñan ro rejaje kajjier, ro rej jerbal ippãer, ro m̦õttaer, im ro rejitõnbõro ippãer.”

¹⁰ Ta eo ej wal̦o̦k kõn an armej riab aolep iien? Men in ej kõm̦m̦an bwe en jako an armej lõke doon, im ej ko̦kkure kõtaan armej. Ñan waanjoñak, l̦õmn̦ak m̦õk kõn joñan an men in kabũrom̦õjm̦õj ñe juon kõrã ej bar ellolo jãn l̦eo pãleen im ej riab ñan n̦ooj ruõn. Ak ñe juon em̦m̦aan enana an kõm̦m̦an ñan kõrã eo ippãn im ajri ro nejin, bõtab rel̦ak pãd ilo̦bwilej, ej riab im kõmje mejãn armej bwe ren l̦õmn̦ak ej juon joñak em̦m̦an. Ijoke, jej aikuj keememej bwe wãween kein armej rej kõm̦m̦ani rejjab n̦ojak jãn Jeova kõnke men “otemjej rej wal̦o̦k im alikkar im̦aan mejãn.”​—Hi. 4:13, UBS.

11. Ta eo jej katak jãn joñak eo enana an Anenaiõs im Sappaira? (Lale pija eo ilo jinoin katak in.)

¹¹ Ãinwõt juon kein katak ñan kõj, Baibõl̦ eo ej kwal̦o̦k kõn wãween an kar ‘Setan koobrak bũruon’ ak kaperane Kũrjin rippãlele ro ruo bwe ren riabe Anij. Anenaiõs im Sappaira rar pepe ilo bũrueer ñan aer m̦on̦e rijjilõk ro. Rar wiakake wãto eo aer, bõtab rar bõkl̦o̦k ñan rijjilõk ro jidikin wõt tõprakin jããn eo rar loe. Rippãlele rein rar kõn̦aan kõmje mejãn eklejia eo ñan kõm̦m̦an aer l̦õmn̦ak bwe erro armej em̦m̦an, im ãinwõt ñe el̦ap joñan eo erro ar jabawõt kake. Bõtab, Jeova ear loe ta eo erro ar lukkuun kõm̦m̦ane, im ear kaje erro.​—Jrb. 5:1-10.

12. Aolep ro rejjab ukel̦o̦k jãn aer riab rej kaiokl̦o̦k ia im etke?

¹² Ta eñjake eo an Jeova kõn riab? Setan im aolep ro rejjab ukel̦o̦k jãn aer riab im rej anõke ñan kwal̦o̦k riab rej kaiokl̦o̦k “lom̦al̦o eo ej urur kõn kijeek.” (Rev. 20:10; 21:8; Sam 5:6, UBS) Etke? Kõnke Jeova ej kitibuj ro rej riab ippãn ro ear kõllaajrake er ãinwõt “kidu rorror ko” ak ro rej kõm̦m̦ani m̦anit ko rekajjõjõ im̦aan mejãn.​—Rev. 22:15.

13. Ta eo jejel̦ã kake kõn Jeova, im men in ej kõm̦akũt kõj ta?

¹³ Jejel̦ã bwe Jeova “ejjab juon armej, bwe En riab.” Ilo m̦ool, “Anij eban riab.” (Bõn. 23:19; Hi. 6:18) Bareinwõt “Jeova ej dike . . . lo ej riab.” (JK. 6:16, 17) Bwe Anij en buñbũruon ippãd, jej aikuj mour ekkar ñan l̦õmn̦ak  eo an kõn ad aikuj kwal̦o̦k m̦ool. Eñin unin jejjab “riab ñan doon.”​—Kol. 3:9.

14. (1) Ta eo ej kaalikkar ad oktak jãn ro ilo kabuñ ko rejjab m̦ool? (2) Ewi wãween am̦ naaj kar kõmel̦el̦eik naanin kakapilõklõk eo ilo Luk 6:45?

¹⁴ Ta juon iaan wãween ko kõj Kũrjin ro rem̦ool jej oktak jãn ro ilo kabuñ ko rejjab m̦ool? Jej “kõnono m̦ool ñan doon.” (Riit Zekaraia 8:16, 17, UBS.) Paul ear ba: “Kõmij kwal̦o̦k bwe kõmij ri-jerbal an Anij, . . . kõn naan ko am rem̦ool.” (2 Kor. 6:4, 7, UBS) Jesus ear ba: “Bwe lo̦ñiin armej ej kõnono jãn obrak in l̦õmn̦ak ko ilo bũruon.” (Luk 6:45, UBS) Mel̦el̦ein men in bwe ñe juon armej em̦m̦an im em̦ool bũruon, naan ko rem̦ool renaaj diwõjtok jãn lo̦ñiin. Armej in enaaj kwal̦o̦k m̦ool ilo wãween ko reddik ak rel̦l̦ap, ñan ro ejaje kajjier, ro ej jerbal ippãer, ro m̦õttan, im ro rejitõnbõro ippãn. Jen etale jet waanjoñak ko kõn wãween ad kaalikkar bwe jej kate kõj ñan m̦ool ilo men otemjej.

15. (1) Etke ejjab juon menin mãlõtlõt ñan ad ãinwõt ñe em̦m̦an m̦wilid ak ilo ittino jej kõm̦m̦ani men ko renana? (2) Ta eo emaroñ jipañ jo̦dikdik ro ñan aer jum̦ae menin kapo ko? (Lale kõmel̦el̦e jidikdik eo.)

¹⁵ Ta el̦aññe kwe juon jo̦dikdik im kokõn̦aan m̦õttãik jo̦dikdik ro jet im ãinwõt er? Lale bwe kwõn jab ãinwõt jo̦dikdik ro jet me rar ãinwõt ñe em̦m̦an m̦wilier ak ilo ittino rej kõm̦m̦ani men ko renana. Ñe rej pãd ippãn baam̦le ko aer im eklejia eo, rej kakõm̦anm̦an m̦wilier. Bõtab ñe rej pãd ibwiljin jo̦dikdik ro me rejjab karejar ñan Jeova im ñe rej kõjerbal weepjait ko rej bwebwenato ippãn doon ie, elukkuun oktak m̦wilier im wãweer. Rein rej kõjerbal naan ko renana, kõn̦ak nuknuk ko rejekkar, roñjake al ko rettoon im nana, kadek im bõk uno ko rekajoor, n̦ooje aer jerã, im men ko jet renana. Wãween aer mour rej riabe jemãer im jineer, rũttõmak ro m̦õttaer, im Anij. (Sam 24:4, 5) Jeova ejel̦ã el̦aññe jej ‘nõbare kõn naan ko ad, ak bũruod el̦ap an ettol̦o̦k jãn e.’ (Mark 7:6, UBS) El̦apl̦o̦k an naaj em̦m̦an ñan l̦oore jabõn kõnnaan eo ej ba, ‘Bũruom̦ en jab ebbanbane ro ri-kõm̦m̦an nana; a kwõn pãd ilo am̦ mijak Jeova raan otemjej.’​—JK. 23:17. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.)

16. Etke eaorõk bwe jen m̦ool ñe jej kanne peba ko ñan bõk jerbal ko ilo doulul in?

¹⁶ Bõlen kokõn̦aan rekũl̦ar bainier ak jerbalin full-time ñan Jeova, ãinwõt jerbal ilo Betel̦. Ñe kwõj kanne peba eo ñan bõk juon iaan jerbal kein, elukkuun aorõk bwe kwõn m̦ool ñe kwõj je uwaak ko am̦ ikijjeen ãjmour eo  am̦, menin kam̦õn̦õn̦õ ko kwõj kããlõti, im wãween am̦ mour im m̦wilim im̦aan mejãn Anij. (Hi. 13:18) Ta el̦aññe kwaar kõm̦m̦ani jet men ko rettoon ak rejekkar im em̦m̦aan ro rej lale eklejia rejjañin jel̦ã kake ñan aer maroñ jipañ eok, ta eo ejim̦we bwe kwõn kõm̦m̦ane? Eokwe em̦m̦an ñe kwõj kepaak er bwe ren jipañ eok bwe kwõn maroñ karejar ñan Jeova kõn juon bõklõkõt erreo.​—Rom 9:1; Ga. 6:1, UBS.

17. Ta eo jej aikuj kõm̦m̦ane ñe ri-jum̦ae ro rej kajitũkin kõj kõn ro jeid im jatid?

¹⁷ Ta eo kwõj aikuj kõm̦m̦ane el̦aññe kwõj jokwe ilo juon aelõñ me kien eo ie em̦õj an kam̦o m̦akũtkũt ko ad, im ri-kien ro rej kajitũkin eok kõn ro jeid im jatid? Kwõj aikuj ke kwal̦o̦k aolep men ko kwõjel̦ã kaki? Ta eo Jesus ear kõm̦m̦ane ke kom̦ja eo an Rom ear kajitũkin e? Men eo Jesus ear kõm̦m̦ane ear ekkejell̦o̦k wõt ippãn naanin kakapilõklõk eo ilo Baibõl̦ me ej ba bwe ewõr “juon iien ikõñ, im juon iien kõnono,” aet ewõr iien ear jab ba jabdewõt ñan jidik! (Ekl. 3:1, 7; Matu 27:11-14) Ñe jej iioon kain wãween rot in, men eo em̦m̦antata ñan ad kõm̦m̦ane ej ñan kõjerbal lol̦o̦kjen̦ bwe jen jab likũt ro jeid im jatid ilo kauwõtata.​—JK. 10:19, UBS; 11:12.

18. Ta eddo eo ad el̦aññe em̦m̦aan ro rej lale eklejia rej kajjitõk ippãd kõn juon jeid im jatid ear jerawiwi?

¹⁸ Ta el̦aññe ewõr juon ilo eklejia eo im ear kõm̦m̦ane juon jerawiwi el̦ap im kwõjel̦ã kake? Em̦m̦aan ro me ej aer eddo ñan dãpij wõt erreo eo an eklejia eo renaaj aikuj kajjitõk ippam̦ kõn ta ko kwõjel̦ã kaki kõn men eo ear wal̦o̦k. Ta eo kwõnaaj kõm̦m̦ane el̦aññe armej in ej juon eo epaake eok ak juon iaan ro ilo baam̦le eo am̦? Eokwe “eo ej kõnono m̦ool, ej kwal̦o̦k men in wãnõk.” (JK. 12:17; 21:28) Mel̦el̦ein men in bwe ej am̦ eddo ñan lukkuun kwal̦o̦k m̦ool ñan er, jab jidikin wõt, im jab ukote ta eo ear wal̦o̦k. Ekkar bwe em̦m̦aan ro rej lale eklejia ren jel̦ã kõn aolep men ko rar wal̦o̦k. Etke? Kõnke ren maroñ jel̦ã wãween eo em̦m̦antata ñan aer jipañ armej eo ear jerawiwi bwe en maroñ bar em̦m̦an kõtaan eo an ippãn Jeova.​—Jem. 5:14, 15.

19. Ta eo jenaaj etale ilo katak eo tok juon?

¹⁹ Devid ear jar im ba bwe Jeova ‘ekõn̦aan m̦ool’ eo ej itok jãn “ilowaan armej.” (Sam 51:6) Aet Devid ear jel̦ã bwe ad kwal̦o̦k m̦ool ej itok jãn ijo itulowa, ak jãn bũruod. Kũrjin ro rem̦ool rej kate er bwe ren “kõnono m̦ool ñan doon” ilo men otemjej rej kõm̦m̦ani. Bar juon wãween rej kaalikkar aer oktak jãn ro ilo lal̦ in im bwe rej ri-karejeran Anij, ej ilo aer kwal̦o̦k naan im katakin armej ro kõn m̦ool eo. Jenaaj etale wãween ad kõm̦m̦ane men in ilo katak eo tok juon.