Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

Lokaia ni Mehlel

Lokaia ni Mehlel

“Lokaia mehlelpene nanpwungamwail.”​—SEK. 8:16.

KOUL KAN: 56, 124

1, 2. Dahme Tepilo doadoahngki pwehn keieu kamedekihala aramas?

MIE soahng kei me aramas wiahda me kin wia kamwahu ong mouren aramas, duwehte delepwohn, dengki, werennansapw, oh aispwoaks. Pil mie soahng kei me aramas wiahda me uhdahn keper, duwehte kesik, pakudang kan pahn pwehl, sika, pakudang laud, oh pil soahng keper teikan. Ahpw mie ehu me wiawihda mwohn soahng pwukat koaros oh me keieu keper ong aramas. Dahkot met? Iei lokaia likamw! Lokaia likamw iei en nda mehkot me kitail ese me sohte mehlel pwehn widinge, de pitih emen. Ihs me wiahda tepin likamw? Tepilo! Sises Krais ketin kahdaneki ih “semen likamw.” (Wadek Sohn 8:44.) Iahd me e wiahda tepin likamwo?

2 Tepilo wiahda likamw wet daulih sounpar kid kid kei samwalahro nan mwetuwel en Ihden. Adam oh Ihp ahneki mour mwahu nan Paradais kaselelo me Siohwa ketin kapikada ong ira. Koht ketin mahsanihong ira me ma ira tungoale “wahntuhkehn kehsehki aramas dahme mwahu oh dahme suwed,” ira pahn mehla. Mendahki Sehdan ese duwen met, e doadoahngki serpent men en ndaiong Ihp: “Kumwa sohte pahn mehla.” Met iei tepin likamw. Sehdan pil nda: “Koht mahsanih men pwehki eh mwahngih me ni ahnsowohte me kumwa pahn tungoale wahntuhkehn, kumwa pahn marainla oh duwehla Koht, pwe kumwa pahn esehla dahme mwahu oh dahme suwed.”​—Sen. 2:15-17; 3:1-5.

3. Dahme kahrehda ahn Sehdan likamwo uhdahn mwersuwed, oh dahme wiawi pwehki likamw wet?

3 Likamw me Sehdan wiahdao uhdahn mwersuwed pwehki e uhdahn ese me ma Ihp kamehlele ih oh tungoalehda wahntuhkeo, e pahn mehla. Ihp oh mwuhr Adam sapeikiong sapwellimen Siohwa kehkehliko oh kedekedeo ira mehla. (Sen. 3:6; 5:5) Laudsang met, pwehki dipen Adam, “mehla lelohngehr aramas koaros.” Ni mehlel, “mehla kin kaunda nin duwen nanmwarki men, e pil kaunda irail ko me sohte wiahda dihp duwehte me Adam wiahda.” (Rom 5:12, 14) Ihme kahrehda kitail sohte unsek oh sohte kin mour kohkohlahte nin duwen me Koht ketin kupwurki nin tapio. Ahpw kitail kin mour lelete ‘sounpar 70 . . . a ma kitail kehlail, e pahn lel 80,’ oh atail mour kin direkihla “pwunodte oh apwal.” (Mel. 90:10) Soahng pwukat koaros wiawi pwehki ahn Sehdan likamwo!

4. (a) Peidek dah kan me kitail pahn kak sapengala? (b) Nin duwen me Melkahka 15:1, 2 mahsanih, ihs kante me kak wia kompoakepahn Siohwa?

4 Sises ketin mahsanihki Sehdan: “E sohte kin tengediong me mehlelo pwehki me mehlel sohte mi reh.” Sehdan sohte wekila. E kin pousehlahte doadoahngki eh likamw kan pwehn “pitipitih sampah pwon.” (Kaud. 12:9) Kitail sohte men Sehdan en pitihkitaildi. Eri, kitail pahn tehkpene peidek kesempwal siluh: Ia duwen Sehdan eh kin pitipitih aramas akan rahnwet? Dahme kahrehda aramas kin likamw? Oh ia duwen atail kak lokaia mehlel ahnsou koaros pwe kitail en dehr luhssang atail nanpwungmwahu rehn Siohwa duwehte Adam oh Ihp?​—Wadek Melkahka 15:1, 2.

IA DUWEN SEHDAN EH KIN PITIPITIH ARAMAS AKAN?

5. Ia duwen Sehdan eh kin pitipitih aramas akan rahnwet?

5 Kitail kak soikala widing kan sang Sehdan. Wahnpoaron Pohl nda: “Kitail ese eh mehn akadei kan.” (2 Kor. 2:11; ntp.) Kitail ese me Sehdan kin kakaun sampah pwon, iangahki pelien lamalam likamw kan, palien politik mwersuwed kan, oh palien pesines noahrok kan. (1 Sohn 5:19) Eri, kitail sohte kin pwuriamweiki me Sehdan oh nah ngehn suwed kan kin kamwakid kaun lapalap kan en “kinehda likamw.” (1 Tim. 4:1, 2) Karasepe, ekei palien pesines kin doadoahngki wiepe likamw kan pwehn netiki kepwe keper de pitihedi aramas akan oh kihsang neirail mwohni.

6, 7. (a) Dahme kahrehda e uhdahn suwed ni kaunen pelien lamalam kan ar wiahda likamw? (b) Likamw dah kan me ke rong kaunen pelien lamalam kan padahngki?

6 E uhdahn suwed ni kaunen pelien lamalam kan ar kin wiahda likamw. Dahme kahrehda? Pwehki ma emen kamehlele arail padahk likamw kan oh kin wiewia dahme Koht ketin kalahdeki, e kak katihasang koapworopwor en mour soutuk. (Os. 4:9) Sises mwahngih me kaunen pelien lamalam kan en eh mwehio kin pitipitih aramas ako. Ni eimah, e mahsanihong irail: “Meid suwediong kumwail, sounkawehwehn Kosonnedo oh Parisi kan. Mwalaun amwailen! pwehki kumwail kin seiseiloak nansed oh nansapw pwe en wiahiong emen en iangala amwail pwihn, a ni eh wiahla emen, kumwail kin kahrehiong en warohng kohla nan Kiehna,” me iei kasohrala soutuk. (Mad. 23:15; ntp.) Sises mahsanih me irail kaunen pelien lamalam ako uhdahn duwehte samarailo Tepil, me iei “sounkam aramas men.”​—Sohn 8:44.

7 Mie kaunen pelian lamalam tohtohie nan atail ahnsou. Ele irail mwarenki wahnpoaron, pahdere, de pil mwarenki soangen mwar teikan. Duwehte Parisi ko, re sohte kin padahngki padahk mehlel sang Mahsen en Koht ahpw re kin “kawiliankihda mehlel en Koht ong likamw.” (Rom 1:18, 25) Ekei padahk likamw me irail kin padahngki iei “pak ehu komourla, ahnsou koaros komourla,” mie mehkot soh sansal nan paliwar me kin wie momour mwurin mehla, mouren aramas kin pwurehng ipwidi nan ehu paliwar tohrohr ni ahnsou me emen mehla, oh pil dene Koht kin ketin pwungki tiahk en ohl mwahuki ohl de lih mwahuki lih oh arail kapwopwoud.

8. Likamw dahieu me kaunen palien politik kan pahn kereniong wiahda, ahpw ia duwen atail pahn mwekidki met?

8 Sounpolitik kan kin wiahda likamw pwehn pitihedi aramas akan. Ehu likamw laud me irail pahn kereniong wiahda iei me dene re kahredahr “mehkoaros meleilei oh mwahu” nin sampah. Ahpw “iei ahnsowo me apwal laud pahn mwadangete lelohng irail.” Eri kitail en dehr kamehlele kaunen palien politik pwukat. Irail pahn ihte wiahda likamw pwehn kasohwe ire mehlelo me sampah wet milahr nan keper laud! Ni mehlel, kitail “inenen ese mwahu me rahnen Siohwa pahn leledo duwehte lipirap emen nipwong.”​—1 Des. 5:1-4.

DAHME KAHREHDA ARAMAS KIN LIKAMW

9, 10. (a) Dahme kahrehda aramas kin likamw, oh ia imwilahn met? (b) Dahme kitail anahne tamataman duwen Siohwa?

9 Rahnwet, kaidehn irail kante me ahneki manaman laud me kin likamw. Emen sounnting me adaneki Y. Bhattacharjee kasalehda nan oaralapo “Dahme Kahrehda Kitail Kin Likamw” me “likamw wialahr tiahk ehu me uhdahn sohte kak wekila.” Met pil kak wehwehki me aramas kin medewe me e sohte suwed en likamw. Aramas akan kin kalapw wiahda likamw pwehn pere irail, mwein ekihla sapwung de tiahk mwersuwed kan me re wiahda. Re pil kin wiahda likamw pwehn naineki mwohni tohto de ale arail pai ni ehu ahl tohrohr. Oaralapo pil koasoia me ekei aramas kin mengeiki likamw “ong meteikan me re sohte uhdahn ese, ong iengarail tohndoadoahk kan, kompoakparail kan, oh pil me re poakohng kan.”

10 Ia imwilahn likamw pwukat koaros? Aramas sohla kin likih meteikan oh nanpwungmwahu rehn meteikan pil kin ohla. Karasepe, medewehla uwen kansensuwed ong ohl pwopwoud lelepek men ni eh esehda me eh pwoudo kin kamwahlih ih oh kin wiahda likamw pwehn ekihla dahme e wia. De medewe ia uwen suwed ni ohl emen eh kin lemeiong eh pwoud oh seri kan ni imwarailo, ahpw mwohn meteikan, e kin mwomwehda me e poakohng oh nsenohkin irail. Kitail anahne taman me soangen aramas pwukat kak pitihedi meteikan, ahpw re sohte kak pitiehdi Siohwa. Paipel mahsanih me “mehkoaros kin sansal oh sohte kin ekiekla” mwohn silangi.​—Ipru 4:13.

11. Dahme kitail sukuhlkihsang mehn kahlemeng suwed en Ananaias oh Sapaira? (Menlau kilang tepin kilel.)

11 Karasepe, Paipel mahsanih duwen Sehdan eh kamwakid pwopwoud ehu ni mwehin tepin Kristian ko ira en likamw ong Koht. Ananaias oh Sapaira song en pitih wahnpoaron ko. Ira netikihla ekei sapwara ko ahpw wahdo rehn wahnpoaron ko ekis en mwohni ko me ira alehdi. Pwopwoudo men adamwahula rehn meteikan nan mwomwohdiso, eri ira ndaiong wahnpoaron ko me ira wahdo mwohni ko koaros. Ahpw Siohwa ketin mwahngih me ira likamw, oh ketin kaloke ira.​—Wiewia 5:1-10.

12. Dahme pahn wiawihong irail kan me kin wiahda likamw mwersuwed oh sohte men koluhla, oh dahme kahrehda?

12 Ia sapwellimen Siohwa pepehm ong aramas me kin likamw? Koaros me kin wiahda likamw mwersuwed kan oh sohte men koluhla pahn lekdeklahng “lehn kisiniei,” duwehte Sehdan. Met pil wehwehki me re pahn kasohrala soutuk. (Kaud. 20:10; 21:8; Mel. 5:6) Dahme kahrehda? Pwehki Siohwa kin ketin kilangwohng soangen aramas likamw pwukat ni ahlohte me e kin ketin kilangwohng koaros me “arail tiahk kan me kasaut mwohn silangin Koht.”​—Kaud. 22:15; ntp.

13. Dahme kitail ese duwen Siohwa, oh dahme loalokong wet kin kamwakid kitail en wia?

13 Kitail ese me Siohwa “kaidehn aramas emen me kin lokaia likamw” oh me “Koht . . . sohte kak ketin likamw.” (Nemp. 23:19; Ipru 6:18) Paipel pil mahsanih: “KAUN-O kin ketin suwedki oh inenen kalahdeki . . . au likamw.” (Lep. Pad. 6:16, 17) Ma kitail men kaperenda ih, kitail anahne lokaia mehlel ahnsou koaros. Eri kitail en “dehr likamw ong emenemen.”​—Kol. 3:9.

KITAIL KIN ‘LOKAIA MEHLEL’

14. (a) Ia duwen Kristian mehlel kan ar weksang tohn pelien lamalam likamw kan? (b) Menlau kawehwehda ire mehlel en Luk 6:45.

14 Ia ehu ahl me Kristian mehlel kan kin weksang tohn pelien lamalam likamw kan? Kitail kin ‘lokaia mehlel.’ (Wadek Sekaraia 8:16, 17.) Pohl kawehwehda: “Se kin kasalehda me kiht sapwellimen Koht sounpapah kan, . . . ni at koasoi mehlel.” (2 Kor. 6:4, 7) Sises mahsanih me aramas akan kin “kapwadewei audepen eh mohngiong.” (Luk 6:45) Met wehwehki me aramas mehlel men pahn kin ahnsou koaros lokaia mehlel. E pahn lokaia mehlel ong irail kan me e sohte nohn ese, ienge tohndoadoahk kan, kompoakepah kan, oh pil me e kin poakohng kan. Kitail pahn tehkpene ekei karasaras ong ia duwen atail kak kasalehda me kitail kin songosong en mehlel ni soahng koaros.

Ke kilang kahpwal me sister pwulopwul menet ahneki? (Menlau kilang parakrap 15, 16)

15. (a) Dahme kahrehda e suwed en mourki mour riau? (b) Dahme kak sewese me pwulopwul kan en pelianda kasongosong kan? (Menlau kilang nting tikitik kan me kileldi.)

15 Ma kowe emen me pwulopwul, ele ke kin men iengomw kan en pwungkin uhk. Ahpw pwehki met, ekei me pwulopwul kin mourki mour riau. Re kin mwomwehda wiewia tiahk mwakelekel ni arail patehng arail peneinei oh pil tohnmwomwohdiso kan ahpw irail kin uhdahn weksang met ni arail kin doadoahngki Internet de iang irail kan me sohte kin papah Siohwa. Mwein re kin peined, likawih likou me sohte konehng, rong koul kan me doadoahngki lokaia samin, kamamsakau, doadoahngki wini en kasahliel kan, kohla date ni rir, de pil wia soahng suwed teikan. Irail kin likamw ong arail pahpa nohno, riarail Kristian kan, oh pil ong Siohwa. (Mel. 26:4, 5) Ahpw Siohwa kin ketin mwahngih ni atail kose me kitail kin wauneki ih ahpw kin wiewia soahng kan me e ketin kalahdeki. (Mark 7:6) E pahn uhdahn mwahu ma kitail wia dahme lepin padahk wet mahsanih: “Dehr peirinki aramas dipan akan; lemmwiki KAUN-O en kin ieiang uhk nan omw mour.”​—Lep. Pad. 23:17. *

16. Ia duwen atail pahn sapengala peidek kan pwehn audehda doaropwehn iang kihong atail ahnsou laud ong papah Koht?

16 Ma ke men wiahla pioneer men de kihong omw ahnsou laud ong papah Koht ni ahl tohrohr, duwehte doadoahk nan Pedel, ke anahne audehda doaropwe. E uhdahn kesempwal ken mehlel ni omw sapengala peidek kan me pid omw roson en paliwar, omw mehn kamweit kan, oh omw tiahk kan. (Ipru 13:18) Ahpw ia duwen ma ke wiahda mehkot me Siohwa ketin kalahdeki de mehkot me kin kedirepwe kadeikpen loalomw oh ke saikinte koasoiong elder kan duwen met? Peki sawas sang rehrail pwe ken kak ahneki nsenmwakelekel ni omw kin papah Siohwa.—Rom 9:1; Kal. 6:1.

17. Dahme kitail pahn wia ma me uhwong kan pahn kapeidakih kitail duwen riatail Kristian kan?

17 Karasepe, dahme ke pahn wia ma sahpw me ke kousoan ieo keinapwih atail doadoahk en kalohk oh kaunen koperment kan salihedi kowe oh idek rehmw peidek kan duwen riomw Kristian kan? Ke pahn ndahda soahng koaros me ke ese? Dahme Sises ketin wia ahnsou me kepina en Rom kapeidakih ih? Sises ketin doadoahngki kaweid en Paipel me mahsanih me mie “ahnsoun nennenla oh ahnsoun koasoi,” oh ketin pilada en dehr sapeng ahn Pailet peidek ko koaros! (Ekl. 3:1, 7, NW; Mad. 27:11-14) Ma kitail mi nan soangen irairo, kitail anahne kasalehda loalokong oh pil kanahieng pwe kitail en dehr kahrehiong riatail Kristian kan en lelohng nan keper.​—Lep. Pad. 10:19; 11:12.

Ia duwen omw pahn pilada iahd me ke pahn nennenla oh iahd me ke ndahda ire mehlel koaros? (Menlau kilang parakrap 17, 18)

18. Dahme kitail anahne wia ma elder kan kapeidakih kitail duwen riatail kan?

18 Ia duwen ma emen nan mwomwohdiso wiahda dihp laud ehu oh ke ese dahme wiawi? Elder kan pwukoahki mwomwohdiso en dehr saminla, eri re kakete idek rehmw dahme ke ese duwen irairo. Dahme ke pahn wia, ahpw mehlel ma me wiahda dihpo iei kompoakepahmw keren men de emen kisehmw? Paipel mahsanih: “Ni omw kin lokaia mehlel, pwuhng kin miehla.” (Lep. Pad. 12:17; 21:28) Eri ke pwukoahki padahkihong elder kan dahme mehlel oh dehr ekihla ire mehlel koaros. Elder kan ahneki pwung en ese ire mehlel kan pwe irail en kak diarada ahl me keieu mwahu en sewese me wiahda dihpo en pwurehng kamwahwihala eh nanpwungmwahu rehn Siohwa.​—Seims 5:14, 15.

19. Dahme kitail pahn sukuhlki nan iren onop en mwuhr?

19 Depit kapakap ong Siohwa oh patohwan: “Komw kin ketin anahne [“kupwurperenki,” NW] mohngiong lelepek oh mehlel.” (Mel. 51:6) Depit ese me dahme kesempwal iei dahme mi nan mohngiongitail. Ahnsou koaros, Kristian mehlel kan kin ‘lokaia mehlelpene nanpwungarail.’ Pil ehu ahl me kitail kak kasalehda me kitail weksang tohn pelien lamalam likamw kan iei sang ni atail en padahngki padahk mehlel sang nan Paipel. Nan iren onop en mwuhr, kitail pahn koasoiapene ia duwen atail kak wia met nan atail doadoahk en kalohk.

^ par. 15 Menlau kilang irelaud 15, “How Can I Resist Peer Pressure?,” oh irelaud 16, “A Double Life​—Who Has to Know?,” nan pwuhken Questions Young People Ask​—Answers That Work, Volume 2 (lokaiahn wai).