1, 2. Ndi mini tshine tsha kwama vhathu nga nḓila khulwane, nahone ndi nnyi we a tshi ita?

ṰHINGOTHENDELEKI, mavhone, goloi na firidzhi, ndi zwiṅwe zwa zwithu zwine zwa ita uri vhutshilo hashu vhu leluwe. Zwiṅwe zwa zwithu zwi ita uri vhutshilo hashu vhu vhe khomboni, zwithu zwi ngaho zwigidi, bomo dzo gwelwaho fhasi, fola, dzibomo dza nuclear na zwiṅwe zwinzhi. Fhedzi hu na tshiṅwe tshishumiswa tshine tsha fhira zwenezwo zwithu zwoṱhe nahone tshi ri kwama roṱhe. Ndi mini? Ndi mazwifhi! Mazwifhi ndi u vhudza muṅwe muthu zwithu zwine na ḓivha uri a si ngoho u itela u mu fhura. Ndi nnyi we a thoma u zwifha? Yesu Kristo o ṱalusa “Diabolo” sa “khotsi a vhadzia-u-zwifha.” (Vhalani Yohane 8:44.) O thoma lini u zwifha?

² Zwo itea miṅwahani minzhi yo fhiraho ngei tsimuni ya Edeni. Vhavhingani vha u thoma Adamu na Eva vho vha vha tshi khou ḓiphina Paradisoni ye Musiki wavho a vha ṋea yone. Diabolo a mbo ḓi dzhenelela. O vha a tshi zwi ḓivha uri Mudzimu o vhudza vhenevho vhavhingani uri vha songo ḽa “muri wa u ṱalukanya vhuḓi na vhuvhi” ngauri vha ḓo fa. Naho zwo ralo, Sathane o vhudza Eva uri: “A ni nga fi [mazwifhi a u thoma]. Mudzimu a tshi ralo u ḓivha zwauri musi nó ḽa wone, maṱo aṋu a ḓo bonyolowa, na ḓo nga Mudzimu, na ḓo ḓivha vhuḓi na vhuvhi.”—Gen. 2:15-17; 3:1-5.

3. Ndi ngani ri tshi nga ri mazwifhi a Sathane o vha e khombo, nahone o bveledza mini?

 ³ Mazwifhi a Sathane o vha a khombo ngauri o vha a tshi zwi ḓivha zwavhuḓi uri arali Eva a mu thetshelesa nahone a ḽa mutshelo, o vha a tshi ḓo fa. Adamu na Eva a vha ngo thetshelesa nahone vha fheleledza vho fa. (Gen. 3:6; 5:5) Zwi fhiraho zwenezwo, tshenetsho tshivhi tsho ita uri ‘lufu lu ṱanganye vhathu vhoṱhe.’ Nga zwenezwo, “lufu lwo ḓi vhusa sa khosi . . . , lu ḓi vhusa na vha si na tshivhi u fana na Adamu we a ita tshivhi.” (Vharoma 5:12, 14) Nṱhani ha uri zwino ri tshile vhutshilo vhu sa fheli he Mudzimu a vha a tshi ri ṱoḓela hone, “miṅwaha yashu i nga vha mahumi maṱanu na mavhili; arali i tshi anda i nga swika mahumi maṱanu na mararu.” Kanzhi kha yeneyo miṅwaha “madzanga ayo ndi u ṱhuphea na u ṱovhowa.” (Ps. 90:10) Mazwifhi a Sathane o ri wedza milingoni!

4. (a) Ndi mbudziso dzifhio dzine ra tea u dzi fhindula? (b) U ya nga Psalme ya 15:1, 2, ndi nnyi ane a nga vha khonani ya Yehova?

⁴ Musi Yesu a tshi ṱalusa zwe Sathane a zwi ita, o ri: “Ho ngo ima o khwaṱha ngohoni, ngauri ha na ngoho.” Na zwino Sathane ha ambi ngoho, u ḓi bvela phanḓa a tshi “xedza ḽifhasi ḽoṱhe” nga mazwifhi awe. (Nzumb. 12:9) A ri ṱoḓi u xedzwa nga Diabolo. Nga zwenezwo, kha ri haseledze mbudziso tharu: Sathane u xedza hani vhathu? Ndi ngani vhathu vho ḓowela u zwifha? Samusi ri sa ṱoḓi uri vhushaka hashu na Yehova vhu fhele u fana na ha Adamu na Eva, ri nga amba hani “ngoho” tshifhinga tshoṱhe?—Vhalani Psalme ya 15:1, 2.

5. Sathane u xedza hani vhathu ṋamusi?

⁵ Muapostola Paulo o vha a tshi zwi ḓivha uri ri nga iledza uri ri si “fhurwe nga Sathane, ngauri ri a ḓivha vhukwila hawe.” (2 Vhakor. 2:11) Ri a zwi ḓivha uri shango ḽoṱhe u katela na vhurereli ha mazwifhi, vhorapolotiki na vhoramabindu vha sa humbuleli vhaṅwe vha langwa nga Diabolo. (1 Yoh. 5:19) A ri mangali uri Sathane na madimoni awe vha ṱuṱuwedza vhathu vhane vha vha na vhuimo ha nṱha uri vha ‘zwifhe.’ (1 Tim. 4:1, 2) Zwenezwo ndi ngoho kha vhathu vhane vha vha na mabindu mahulwane ane a rengisa zwithu zwine zwa vhaisa vhathu na u ita khunguwedzo dza mazwifhi.

6, 7. (a) Ndi ngani vharangaphanḓa vha vhurereli vhane vha zwifha vha na mulandu muhulwane? (b) Ndi afhio mazwifhi ane na a ḓivha ane vharangaphanḓa vha vhurereli vha a amba?

⁶ Vharangaphanḓa vha vhurereli vhane vha zwifha ndi vhone vhane vha vha na mulandu muhulwane ngauri vha ita uri vhathu vhane vha tenda mazwifhi avho vha xelelwe nga u wana vhutshilo vhu sa fheli tshifhingani tshi ḓaho. Arali muthu a tenda pfunzo dzavho dza mazwifhi na u ita zwithu zwine Mudzimu a zwi dzivhisa, zwi nga ita uri a sa wane vhutshilo vhu sa fheli. (Hos. 4:9) Yesu o vha a tshi zwi ḓivha uri vharangaphanḓa vha vhurereli vha misini yawe vho vha vhe na mulandu u fanaho. O vha vhudza banga ku palula, a ri: “Khombo inwi vhamaṅwalo na Vhafarisei, vhadzia-muhoyo ndi inwi! ngauri ni buḓekanya lwanzhe na mashango ni tshi ṱoḓa ṱhunḓu nthihi uri ni i rembulusele kha lutendo lwaṋu, nahone musi yo no rembuluwa, na i ita uri i fanelee u ya Gehena [u fheliswa lwa tshoṱhe] luvhili u ni fhira.” (Mat. 23:15) Yesu o hanedza vhenevho vharangaphanḓa vha vhurereli ha mazwifhi nga ho khwaṱhaho. Ngoho ndi ya uri ‘vha bva ha khotsi avho Diabolo mu vhulayi.’—Yoh. 8:44.

⁷ Vharangaphanḓa vha vhurereli vho ḓalesa ṋamusi nahone vha vhidzwa vhafunzi, rabi, swamis kana maṅwe madzina. U fana na ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha, vha  “kanganyisa ngoho” i bvaho Ipfini ḽa Mudzimu nahone vha “nanga u tenda mazwifhi nṱhani ha u tenda ngoho ya Mudzimu.” (Vharoma 1:18, 25) Vha ṱuṱuwedza pfunzo ya mazwifhi ya uri “wa tshidzwa, wo tshidzwa tshoṱhe” na ya uri muya wa muthu a u fi, u vuselwa kha tshiṅwe tshivhumbeo na muhumbulo wa vhutsilu wa uri Mudzimu u ṱanganedza mbingano ya vhathu vha mbeu nthihi.

8. Ndi mazwifhi afhio e ra lavhelela uri vhorapolitiki vha a ambe hu si kale, fhedzi ri fanela u ita mini nga hazwo?

⁸ Vhorapolotiki vha shumisa mazwifhi u itela u xedza vhathu. Mazwifhi mahulwane ane a kha ḓi ḓa, a ḓo vha a uri vho ita uri hu vhe na “mulalo na u tsireledzea!” Fhedzi “ndozwo i ḓo vha ḓela vha songo zwi lavhelela.” Ri songo tenda u fhurwa ngavho ngauri ri a ḓivha uri enea maitele a zwithu a ḓo fheliswa hu si kale! Ndi ngoho uri ri “a zwi ḓivha zwavhuḓi uri ḓuvha ḽa Yehova ḽi ḓo ḓa sa mbava ine ya ḓa vhusiku.”—1 Vhathes. 5:1-4.

9, 10. (a) Ndi ngani vhathu vha tshi zwifha, nahone hu vha na mvelelo dzifhio? (b) Ri fanela u humbula mini nga ha Yehova?

⁹ Musi tshithu tshiswa tshi tshi bveledzwa na u thoma u ḓivhea, tshi mbo ḓi thoma u itwa nga vhunzhi. Zwo tou ralo na nga mazwifhi. U zwifha zwo ḓowelea ṋamusi nahone vhathu vhane vha vha na vhuimo ha nṱha, a si vhone vhe vhoṱhe vhane vha fhura vhaṅwe. Thero ine ya ri “Why We Lie” yo ṅwalwaho nga Y. Bhattacharjee, yo amba uri, “u zwifha zwo sima midzi mbiluni dza vhathu.” Kanzhi vhathu vha zwifha u itela u ḓitsireledza kana u ḓiitela dzina. Vha zwifha u itela uri hu si vhonale vhukhakhi havho kana u wana vhuimo ha nṱha na u itela u ḓivhuyedza. Samusi thero yo zwi sumbedza, hu na vhathu vhane “zwa vha lelutshela u zwifhela vhathu vhane vha si vha ḓivhe, vhashumisani navho, khonani dzavho na vhane vha vha funa.”

¹⁰ Mazwifhi a ita uri hu vhe na mvelelo dzifhio? A ita uri hu si vhe na u fulufhelana nahone a nga ita uri hu si tsha vha na vhukonani. Sa tsumbo, edzani u vhona uri zwi nga vhaisa hani arali mufumakadzi a sa fulufhedzea kha munna wawe nga u ita vhupombwe nahone a lingedza u dzumba eneo mafhungo. Kana musi munna a tshi tambudza mufumakadzi wawe na vhana tshiphirini, fhedzi vhathuni a tshi ḓiita u nga u na ndavha navho. Naho zwo ralo, ri fanela u humbula uri vhenevho vhathu vha nga si kone u dzumbela Yehova ngauri “zwithu zwoṱhe zwo bviselwa khagala” khae.—Vhaheb. 4:13.

11. Tsumbo i si yavhuḓi ya Anania na Safira i ri funza mini? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)

¹¹ Sa tsumbo, Bivhili yo ri vhudza nḓila ye ‘Sathane a ṱuṱuwedza’ ngayo vhavhingani vha Vhakriste vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha uri vha zwifhele Mudzimu. Anania na Safira vho luka maano mbiluni dzavho u itela u fhura vhaapostola. Vho rengisa iṅwe ya thundu fhedzi vha si ise tshelede yo fhelelaho kha vhaapostola. Vhenevho vhavhingani vho vha vha tshi ṱoḓa uri vha vhonale vhe vhavhuḓi tshivhidzoni, zwi nge vha na mafunda zwi tshi ḓa kha u ṋeela u fhira zwine zwa vha zwone. Fhedzi Yehova o vhona zwe vha zwi ita nahone a vha ṱarafela zwone.—Mish. 5:1-10.

12. Hu ḓo itea mini kha vhathu vhane vha zwifha, nahone ndi ngani?

¹² Yehova u ḓipfa hani nga mazwifhi? Sathane na vhathu vhoṱhe vhane vha mu edzisa kha mazwifhi awe ane a vha na khombo vha ḓo poswa “dzivhani ḽa mulilo.” (Nzumb. 20:10; 21:8; Ps. 5:6) Ndi ngani? Ngauri Yehova u dzhia vhane vha zwifha nga nḓila ine  a dzhia ngayo “vhane vha ita zwithu zwi nengisaho phanḓa ha Mudzimu.”—Nzumb. 22:15. NW.

13. Ri ḓivha mini nga ha Yehova, nahone zwi ri ṱuṱuwedza uri ri ite mini?

¹³ Ri a zwi ḓivha uri Yehova “ha ngi muthu, ha nga zwifhi.” Ngoho ndi ya uri zwi nga “si konadzee uri Mudzimu a zwifhe.” (Num. 23:19; Vhaheb. 6:18) Bivhili i ri: ‘Yehova u vhenga lulimi lwa mazwifhi.’ (Mir. 6:16, 17) Ri fanela u tshila nga milayo yawe u itela uri a ri takalela. Ndi ngazwo ri songo fanela “u zwifhelana.”—Vhakol. 3:9.

14. (a) Ri nga ḓifhambanya hani na miraḓo ya vhurereli ha mazwifhi? (b) Ṱalutshedzani maitele ane a wanala kha Luka 6:45.

¹⁴ Ndi ifhio iṅwe nḓila ine ya fhambanya Vhakriste vha ngoho na miraḓo ya vhurereli ha mazwifhi? Ndi u sa “zwifhelana.” (Vhalani Sakaria 8:16, 17.) Paulo o ri: “Ri a ḓithemendela sa vhaḓinḓa vha Mudzimu, . . . nga u amba nga u fulufhedzea.” (2 Vhakor. 6:4, 7) Yesu o ri: “Zwo ḓalaho mbiluni ndi zwine mulomo wa amba zwone.” (Luka 6:45) Nga zwenezwo, musi muthu o lugaho a tshi amba ngoho, u amba a u fulufhedzea. U ḓo amba ngoho na kha zwithu zwiṱuku—kha muthu ane a si mu ḓivhe, vhashumisani nae, khonani dzawe na vhane a vha funa. Kha ri ṱhogomele dziṅwe tsumbo dza nḓila ine ra nga sumbedza ngayo uri ri a fulufhedzea kha zwoṱhe.

15. (a) Ndi ngani zwi si vhuṱali u kanda nga huvhili? (b) Ndi mini zwine zwa nga thusa vhaswa u iledza mutsiko wa thangana dzavho? (Sedzani ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.)

¹⁵ Hu pfi mini arali ni muswa ane a ṱoḓa u takalelwa nga thangana dzaṋu? Ni songo ita zwine vhaṅwe vha zwi ita zwa u kanda nga huvhili. Vha ḓifara zwavhuḓi musi vha na miṱa yavho na musi vha tshivhidzoni, fhedzi vha ḓifara nga iṅwe nḓila musi vha na vhaswa vha shango na kha social media. Vha shumisa luambo lu songo kunaho, u ambara zwiambaro zwi sa ṱhonifhei, u thetshelesa muzika wa maṱamba, u shumisa luvhi zwikambi na zwidzidzivhadzi, u ita zwa u funana tshiphirini na zwiṅwe zwo vhifhesaho. Vha tshila nga mazwifhi, vha zwifhela vhabebi vhavho, Vhakriste ngavho na Mudzimu. (Ps. 26:4, 5) Yehova u a ḓivha arali ri tshi mu ‘hulisa nga milomo, ngeno mbilu dzashu dzi kule nae.’ (Marko 7:6) Ndi zwavhuḓi vhukuma u ita zwe mirero ya amba zwone musi i tshi ri: “Mbilu yau nga i litshe u vhivhedza vhe vha ita zwivhi; tshau hu vhe u ṱwa U tshi ofha Yehova.”—Mir. 23:17. *

16. Ndi ngani ngoho i tshi ṱoḓea musi muthu a tshi ita khumbelo ya u dzhenela tshumelo ya tshifhinga tsho ḓalaho?

 ¹⁶ Khamusi ni na lutamo lwa u vha muvulanḓila wa tshifhinga tsho ḓalaho kana u dzhenela tshumelo yo khetheaho i ngaho sa u shuma Bethele. Musi ni tshi ṱoḓa u ita khumbelo, ndi zwa ndeme uri ni fhindule mbudziso dzoṱhe nga u fulufhedzea, mbudziso dzi kwamaho mutakalo, vhuḓimvumvusi na vhuḓifari. (Vhaheb. 13:18) Hu pfi mini arali no vhuya na ḓifara nga nḓila i songo kunaho kana ine ya ita uri hu sale hu na mbudziso, fhedzi vhahulwane vha tshivhidzo vha sa zwi ḓivhi? Ṱoḓani thuso uri ni kone u shumela Mudzimu ni na luvalo lwo kunaho.—Vharoma 9:1; Vhagal. 6:1.

17. Ri fanela u ita mini musi ri tshi khou amba na vhatovholi nga ha vhahashu?

¹⁷ Sa tsumbo, ni fanela u ita mini arali muvhuso wa thivhela mushumo washu wa u huwelela shangoni ḽaṋu nahone vha ni fara u itela u ni vhudzisa nga ha vhahaṋu? Naa ni fanela u vha vhudza zwoṱhe zwine na ḓivha? Yesu o ita mini musi vha tshi mu vhudzisa nga muvhusi wa Roma? Maṅwalo a amba uri “u fhumula hu na tshifhinga tshaho, na u amba hu na tshifhinga tshaho,” ndi ngazwo na Yesu nga zwiṅwe zwifhinga a songo amba tshithu! (Muh. 3:1, 7; Mat. 27:11-14) Musi ri kha vhuimo ho raloho, ndi khwine u fhumula uri ri si vhee vhahashu khomboni.—Mir. 10:19; 11:12.

18. Ndi vhuḓifhinduleli vhufhio vhune ra vha naho musi ri tshi khou amba na vhahulwane nga ha wahashu?

¹⁸ Hu pfi mini arali ni tshi ḓivha uri hu na muṅwe muthu o itaho tshivhi tshihulwane tshivhidzoni? Vhahulwane vhane vha vha na vhuḓifhinduleli ha u ita uri tshivhidzoni hu dzule ho kuna, vha nga ni humbela uri ni ambe zwine na zwi ḓivha. Ni ḓo ita mini arali hu khonani yaṋu ya tsini kana shaka? Bivhili i ri: “Mu-amba-zwi-re-hone u bula mavhuya.” (Mir. 12:17; 21:28) Nga zwenezwo, ni na vhuḓifhinduleli ha u vhudza vhahulwane vha tshivhidzo mafhungo oṱhe nga vhuḓalo, ni songo siedza nahone ni songo shanda mafhungo. Vha fanela uri vha ḓivhe mafhungo u itela u wana nḓila ya khwine ya u thusa muitazwivhi uri a dovhe a vhe na vhushaka havhuḓi na Yehova.—Yak. 5:14, 15.

19. Ro lavhelela u guda mini kha thero i tevhelaho?

¹⁹ Mupsalme Davida o rabela Yehova a ri: “Iwe U takalela mbilu i fulufhedzeaho.” (Ps. 51:6) Davida o vha a tshi zwi ḓivha uri u fulufhedzea zwi bva mbiluni. Mukriste wa ngoho ho ngo fanela u ‘zwifhela’ wahawe. Iṅwe nḓila ine ra nga sumbedza ngayo uri ri vhashumeli vha Mudzimu ndi nga u funza ngoho musi ri vhuḓinḓani. Thero i tevhelaho yo livhisa ṱhogomelo kha enea mafhungo.