1, 2. Mɛni ní tsumi ngua nɛ ba fɔ Yoshua kuɛ nɔ benɛ Mose gbo ɔ?

YEHOWA de Yoshua ke: “Ye tsɔlɔ Mose gbo; lɔ ɔ he ɔ, o kɛ Israel ma a tsuo nyɛ dla nɛ nyɛ ya po Yordan pa a kɛ ya zugba a nɛ i ngɔ ha mɛ ɔ nɔ.” (Yosh. 1:1, 2) Yoshua tsu ní kaa Mose sɔmɔlɔ maa pee jeha 40 sɔuu, se si kake too ɔ, si fɔfɔɛ ɔ tsake!

² Mose nyɛɛ Israel bi ɔmɛ a hɛ mi jehahi babauu, se amlɔ nɛ ɔ, Yoshua ji nɔ nɛ ma bɔni a hɛ mi nyɛɛmi. Enɛ ɔ he ɔ, eko ɔ, e ma bi e he ke, ‘Anɛ Israel bi ɔmɛ maa kplɛɛ nɛ ma nyɛɛ a hɛ mi lo?’ (5 Mose 34:8, 10-12) Baiblo mi níhi a mi hlami womi ko de ngɛ Yoshua 1:1, 2 ɔ he ke: “Blema kɛ mwɔnɛ ɔ, be nɛ a kɛ tsakeɔ nɔ yemi ngɛ ma ko mi ɔ ngɛ oslaa wawɛɛ. Ejakaa jamɛ a be ɔ mi ɔ, e yi kulaa kaa basabasa peemi maa ba ma a mi.”

3, 4. Mɛni he je nɛ nile ngɛ mi kaa Yoshua ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Mawu mi, nɛ mɛni sanehi nɛ wa ma nyɛ ma bi wa he?

³ Sisi numi ngɛ he kaa Yoshua ye gbeye, se be bɔɔ se ɔ, e pee kã. (Yosh. 1:9-11) Nile ngɛ mi kaa Yoshua ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Mawu mi. Kaa bɔ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ ɔ, Yehowa gu bɔfo ko nɔ kɛ  tsɔɔ Yoshua kɛ Israel bi ɔmɛ blɔ. E ma nyɛ maa ba kaa bɔfo nɛ ɔ ji Munyu ɔ, nɛ ji Mawu Bi tɛte ɔ.​—2 Mose 23:20-23; Yoh. 1:1.

⁴ Yehowa ye bua Israel bi ɔmɛ nɛ a nyɛ da tsakemihi nɛ ba benɛ Yoshua bɔni ma a hɛ mi nyɛɛe ɔ nya. Wɔ hu wa ngɛ be nɛ tsakemi nguahi ngɛ nɔ yae ngɛ mi ɔ mi. Enɛ ɔ he ɔ, eko ɔ, wa ma bi wa he ke, ‘Ngɛ be nɛ Mawu asafo ɔ ngɛ hɛ mi yae mlamlaamla nɛ ɔ mi ɔ, anɛ e sa nɛ wa ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Yesu mi kaa wa Hɛ Mi Nyɛɛlɔ nɛ a hla lo?’ (Kane Mateo 23:10.) Bɔ nɛ pee nɛ waa na heto ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu blɔ nya nɛ Yehowa to kɛ ha e we bi a hɛɛmi nyɛɛmi blema benɛ níhi ngɛ tsake ɔ.

5. Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ Yoshua maa su Yeriko ɔ, mɛni lɛ ya nɔ? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

⁵ Benɛ Israel bi ɔmɛ po Yordan Pa a se ɔ, e kɛ we nɛ Yoshua kɛ si fɔfɔɛ ko kpe. Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ e maa su Yeriko ɔ, e kɛ nyumu ko nɛ e hɛɛ klaate kpe. Akɛnɛ Yoshua li lɛ he je ɔ, e bi lɛ ke: “Wa nɔ ji mo, loo wa he nyɛlɔ ji mo?” Benɛ nyumu ɔ je e he si kɛ tsɔɔ Yoshua a, e nya kpɛ e he wawɛɛ. Nyumu ɔ tsɔɔ kaa e ji ‘Yehowa tabo ɔ nyatsɛ,’ nɛ e pee klaalo kaa e ma fã Mawu we bi a he. (Kane Yoshua 5:13-15.) E ngɛ mi kaa a ngma sane ɔ kaa nɔ́ nɛ Yehowa kɛ Yoshua ngɛ munyu tue tɛɛ mohu lɛɛ, se bɔfo nɔ nɛ Mawu gu nɛ e kɛ Yoshua tu munyu kaa bɔ nɛ e pɔɔ peemi blema a.​—2 Mose 3:2-4; Yosh. 4:1, 15; 5:2, 9; Níts. 7:38; Gal. 3:19.

6-8. (a) Mɛni he je nɛ eko ɔ, e maa pee Israel bi ɔmɛ kaa sisi numi be blɔ tsɔɔmi komɛ nɛ Yehowa kɛ ha a he ɔ? (b) Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ nile ngɛ blɔ tsɔɔmi nɛ ɔmɛ a mi, nɛ a nine su nɔ hu ngɛ be nya? (Hyɛ sisi ningma a hulɔ.)

⁶ Bɔfo ɔ tsɔɔ Yoshua nɔ́ nɛ e sa kaa e pee konɛ e nyɛ nɛ e ngɔ Yeriko ma a. Sisije ɔ, e ngɛ kaa nɔ́ nɛ blɔ tsɔɔmi ɔmɛ ekomɛ be hie kɛ ní tsumi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Yehowa fã ke a po Israel nyumu ɔmɛ tsuo. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa a maa hi si ligbi babauu nɛ a be nyɛe maa ya ta. Anɛ be nɛ e sa nɛ a po nyumu ɔmɛ ji nɛ ɔ lo?​—1 Mose 34:24, 25; Yosh. 5:2, 8.

⁷ Eko ɔ, Israel ta buli nɛ a po mɛ ɔ ma susu bɔ nɛ a ma plɛ kɛ po a weku ɔmɛ a he piɛ ha ke e ba kaa a he nyɛli ɔmɛ ba tua mɛ ɔ he. Se si kake too ɔ, Israel bi ɔmɛ nu kaa “a ngmɛ Yeriko agbo ɔmɛ a mi kpɛii, bɔ nɛ pee nɛ Israel bi ɔmɛ ko na blɔ kɛ sɛ ma a mi.” (Yosh. 6:1) Anɛ amaniɛ bɔmi nɛ ɔ be hae nɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ Israel bi ɔmɛ ngɛ ngɛ Mawu mi ɔ mi nɛ wa lo?

⁸ Jehanɛ ɔ, a fã Israel bi ɔmɛ ke a ko ya tua Yeriko ma a, mohu ɔ, daa ligbi ɔ, á bɔle ma a si kake, nɛ a pee jã ligbi ekpa. Se ngɛ ligbi kpaagone ɔ nɔ ɔ, á bɔle ma a si kpaago. Eko ɔ, ta buli ɔmɛ ekomɛ susu kaa e ji be puɛmi. Se nɔ nɛ ngɛ Israel bi ɔmɛ a hɛ mi nyɛɛe nɛ a nɛ́ lɛ ɔ lɛɛ e le nɔ́ nɛ e ngɛ pee. Blɔ tsɔɔmi nɛ ɔ nɛ a kɛ tsu ní ɔ ha nɛ a hemi kɛ yemi mi ba wa, nɛ a kɛ Yeriko ta buli nɛ a he wa a kpi hɛ mi kɛ hɛ mi.​—Yosh. 6:2-5; Heb. 11:30. *

9. Mɛni he je nɛ e sa kaa waa ngɔ blɔ tsɔɔmihi nɛ Yehowa asafo ɔ kɛ haa a kɛ tsu ní? Mo ha nɔ hyɛmi nɔ́ ko.

⁹ Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ sane nɛ ɔ mi? Be komɛ ɔ, eko ɔ, wa be blɔ tsɔɔmi ehe komɛ nɛ asafo ɔ ngɔ kɛ ha a sisi nue saminya. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, be ko nɛ  be ɔ, e pee wɔ kaa e sɛ nɛ waa kase ní ngɛ tablɛti nɔ, aloo wa kɛ ya fiɛɛmi kɛ asafo mi kpehi. Se amlɔ nɛ ɔ, wa na se nami nɛ ngɛ ní nɛ ɔmɛ nɛ nyɛmimɛ kɛ tsuɔ ní ɔ he. Ke wa na se nami nɛ je tsakemi nɛ ɔmɛ a mi kɛ ba a, e haa nɛ wa hemi kɛ yemi mi waa, nɛ kake peemi nɛ ngɛ wa kpɛti kaa nyɛmimɛ ɔ hu mi waa.

10. Mɛnɔ lɛ kudɔ kpe nɛ he hia nɛ blɔ tsɔɔmi ajla toli ɔmɛ pee ngɛ Yerusalɛm ɔ?

¹⁰ Maa pee jeha 13 se benɛ Konelio ba plɛ Kristofo no ɔ, Yuda bi nɛ a ba plɛ Kristofohi ɔ a ti ni komɛ tsɔɔ kaa nɔ pomi ɔ he hia loloolo. (Níts. 15:1, 2) Benɛ enɛ ɔ ha nɛ atsinyɛ jemi ba ngɛ Antiokia a, a tsɔ Paulo konɛ e ya Yerusalɛm nɛ e ya bi blɔ tsɔɔmi ajla toli ɔmɛ a susumi ngɛ sane ɔ he. Se mɛnɔ lɛ ha nɛ Paulo ya Yerusalɛm ɔ? Paulo de ke: “I kuɔ kɛ ya ngɛ kpo jemi ko he je.” E ngɛ heii kaa Kristo lɛ kudɔ níhi konɛ blɔ tsɔɔmi ajla toli ɔmɛ nɛ a tsu nyagba a he ní.​—Gal. 2:1-3.

11. (a) Mɛni nyagba nɛ nɔ pomi sane ɔ ha nɛ e ba Yuda bi nɛ a ba plɛ Kristofohi ɔ a kpɛti? (b) Mɛni Paulo pee kɛ tsɔɔ kaa e fĩ nikɔtɔmahi nɛ a ngɛ Yerusalɛm ɔ a se? (Hyɛ sisi ningma a hulɔ.)

¹¹ Ngɛ Yesu blɔ tsɔɔmi nya a, blɔ tsɔɔmi ajla toli ɔmɛ tsɔɔ kaa e he hia we nɛ a po Kristofohi nɛ a pi Yuda bi ɔ. (Níts. 15:19, 20) Se jeha komɛ a se ɔ, Yuda bi nɛ a ba plɛ Kristofohi ɔ ngɛ a bimɛ poe loloolo. Benɛ nikɔtɔmahi nɛ a ngɛ Yerusalɛm ɔ ngɛ akeake munyuhi nue ngɛ Paulo he kaa e yi Mose Mlaa a nɔ ɔ, a ha lɛ blɔ tsɔɔmi ko nɛ e hyɛ we blɔ. * (Níts. 21:20-26) A de lɛ ke e ngɔ nyumuhi eywiɛ kɛ piɛɛ e he kɛ ya sɔlemi we ɔ konɛ nihi nɛ a na kaa e ngɛ “Mlaa a . . . nɔ yee.” Paulo ko nyɛ de ke: ‘Juɛmi tsa be nɔ́ nɛ ɔ mi. Mɛni he je nɛ nyɛ ke ma pee nɔ́ nɛ ɔ? Yuda bi nɛ a ba plɛ Kristofohi nɛ a nui nɔ pomi sane ɔ sisi ɔ lɛ a ngɛ nyagba.’ Se kɛ̃ ɔ, Paulo kɛ he si bami tsu fami nɛ a fã lɛ ɔ he ní kɛ tsɔɔ kaa e fĩ nikɔtɔma amɛ a se konɛ kake peemi nɛ hi asafo ɔ mi. Eko ɔ, wa ma bi wa he ke, ‘Mɛni he  je nɛ Yesu ngmɛ blɔ be gagaa loko a nyɛ tsu sane nɛ ɔ he ní be mi nɛ e gbenɔ ɔ po Mose Mlaa a mi ɔ?’​—Kol. 2:13, 14.

12. Mɛni he je nɛ eko ɔ, Kristo ngmɛ blɔ be gagaa loko e tsu nɔ pomi sane ɔ he ní ɔ?

¹² Ngɛ ni komɛ a blɔ fa mi ɔ, e heɔ be loko a nuɔ blɔ tsɔɔmi ehe ko sisi. E he be loko Yuda bi nɛ a ba plɛ Kristofohi ɔ nu níhi a sisi. (Yoh. 16:12) Nɔ́ nɛ a le ji kaa nɔ pomi ji okadi nɛ tsɔɔ huɛ bɔmi pɔtɛɛ nɛ ngɛ nɔ ko kɛ Mawu a kpɛti, enɛ ɔ he ɔ, a nui blɔ tsɔɔmi ehe ɔ sisi. (1 Mose 17:9-12) Ngɛ ni komɛ hu a blɔ fa mi ɔ, a yeɔ gbeye kaa ke a kplɛɛ we nɔ pomi ɔ nɔ ɔ, a kɛ si temi kɛ womi maa kpe. (Gal. 6:12) Jeha komɛ a se ɔ, Kristo ngɔ blɔ tsɔɔmi kpahi nɛ kɔɔ nɔ pomi ɔ he kɛ ha ngɛ sɛ womihi nɛ Paulo ngma amɛ mi.​—Rom. 2:28, 29; Gal. 3:23-25.

13. Mɛni maa ye bua wɔ konɛ wa bua nɛ jɔ Kristo he kaa wa hɛ mi nyɛɛlɔ mwɔnɛ ɔ?

¹³ Ke wa nui tsakemi ko nɛ asafo ɔ pee ɔ sisi saminya a, e maa hi kaa wa ma susu bɔ nɛ Kristo nyɛɛ asafo ɔ hɛ mi ha be ko nɛ be ɔ he. Ngɛ Yoshua be ɔ mi kɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi tsuo ɔ, Kristo ngɔ blɔ tsɔɔmi nɛ nile ngɛ mi nɛ maa po Mawu we bi a he piɛ kaa kuu ɔ kɛ ha konɛ a hemi kɛ yemi mi nɛ wa nɛ kake peemi nɛ hi a kpɛti.​—Heb. 13:8.

14-16. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ blɔ tsɔɔmi nɛ “tsɔlɔ anɔkualetsɛ kɛ ní lelɔ ɔ” kɛ haa wɔ ɔ tsɔɔ kaa Kristo suɔ nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa?

¹⁴ Blɔ tsɔɔmi nɛ “tsɔlɔ anɔkualetsɛ kɛ ní lelɔ ɔ” kɛ haa wɔ ngɛ be nya a tsɔɔ kaa Yesu suɔ wɔ, nɛ e susuɔ wa he. (Mat. 24:45) Marc nɛ e ngɛ bimɛ eywiɛ ɔ de ke: “Satan ngɛ mɔde bɔe kaa e ma tua wekuhi konɛ e gu lɔ ɔ nɔ kɛ gbɛ asafo ɔ. He wami nɛ a woɔ wekuhi kaa a pee weku Mawu jami daa otsi ɔ ji blɔ tsɔɔmi nɛ ngɛ heii nɛ a kɛ ngɛ wekuyihi hae kaa a po a weku ɔmɛ a he piɛ!”

¹⁵ Ke wa nu bɔ nɛ Kristo plɛ kɛ ngɛ wa hɛ mi nyɛɛe ha a sisi ɔ, wa maa na kaa e suɔ nɛ e ye bua wɔ konɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa. Patrick nɛ e ji asafo mi nɔkɔtɔma a ngma ke: “Sisije ɔ, e he wa ha nyɛmimɛ ɔmɛ ekomɛ kaa a maa kpe ngɛ kuu nyafinyafihi a mi kɛ ya fiɛɛmi Hɔ kɛ Hɔgba. Se wa naa Yesu su titli ko ngɛ blɔ nya tomi nɛ ɔ mi. Wa na kaa e susuɔ nihi nɛ a he wɛ ɔmɛ a he. E haa nɛ nyɛmimɛ nɛ a gboɔ zo, aloo a nyɛ we fiɛɛmi yami tsɔ ɔ nuɔ he kaa se nami ngɛ mɛ hu a he. Enɛ ɔ woɔ mɛ he wami nɛ a bɔɔ a he mɔde ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi.”

¹⁶ Jehanɛ hu ɔ, Kristo yeɔ bua wɔ nɛ wa ngɔɔ wa juɛmi kɛ maa ní tsumi nɛ he hia wawɛɛ ngɛ zugba a nɔ mwɔnɛ ɔ nɔ. (Kane Maako 13:10.) André nɛ a hla lɛ kaa asafo mi nɔkɔtɔma lingmi nɛ ɔ bɔɔ mɔde kaa e kɛ blɔ tsɔɔmi ehehi nɛ Yehowa asafo ɔ kɛ haa a ma tsu ní. André de ke: “Ní tsuli nɛ a gbɔ a nɔ ngɛ asafo ɔ ní tsumi kɔni ɔ kaiɔ wɔ kaa be nɛ e piɛ ɔ pi kulaa, nɛ e sa nɛ waa kɛ wa he wami tsuo nɛ tsu fiɛɛmi ní tsumi ɔ.”

17, 18. Mɛni he je nɛ e sa nɛ wa susu jɔɔmihi nɛ wa náa kɛ jeɔ tsakemihi nɛ a pee lingmi nɛ ɔ mi ɔ he ɔ?

¹⁷ Blɔ tsɔɔmihi nɛ Yesu Kristo nɛ ji, wa Matsɛ ɔ kɛ ngɛ wɔ hae ɔ maa ye bua wɔ amlɔ nɛ ɔ kɛ hwɔɔ se. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ wa bua nɛ jɔ jɔɔmihi nɛ wa náa kɛ jeɔ tsakemihi nɛ a pee lingmi nɛ ɔ mi ɔ he. Ke nyɛ ngɛ weku Mawu jami pee ɔ, eko ɔ, nyɛ ma nyɛ ma susu bɔ nɛ nyɛ ná tsakemihi nɛ a pee ngɛ asafo mi kpe ɔmɛ aloo fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi ɔ he se ha.

 ¹⁸ Ke wa na kaa se namihi fuu ngɛ blɔ tsɔɔmihi nɛ Yehowa asafo ɔ kɛ haa wɔ ɔ he ɔ, e be yee kaa waa kɛ blɔ tsɔɔmi ɔmɛ ma tsu ní, nɛ wa ma ná bua jɔmi hulɔ. Baiblo kasemi níhi nɛ a gbɔ a peemi nɔ ɔ ha we nɛ wa puɛ sika tsɔ, nɛ ilɛtlɔniki klamahi nɛ waa kɛ ngɛ ní tsue ɔ hu ha nɛ Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ fiɛɛmi ya hɛ mi wawɛɛ. Enɛ ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa maa ngɔ Baiblo kasemi níhi nɛ a kɛ fɔɔ kɔmpiuta nɔ ɔ kɛ tsu ní. Jã nɛ wa maa pee ɔ maa tsɔɔ kaa wa fĩ Kristo se, nɛ waa kɛ sika nɛ asafo ɔ náa a ngɛ ní tsue ngɛ nile mi.

19. Mɛni he je nɛ e sa nɛ waa ngɔ Kristo blɔ tsɔɔmihi kɛ tsu ní ɔ?

¹⁹ Ke wa ngɔ Kristo blɔ tsɔɔmihi kɛ tsu ní ɔ, e maa wo wa nyɛmimɛ ɔmɛ a hemi kɛ yemi mi he wami, nɛ kake peemi maa hi waa kɛ mɛ wa kpɛti. André de ngɛ ní tsuli nɛ a gbɔ a nɔ ngɛ asafo ɔ ní tsumi kɔni ɔ he ke: “Nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ kplɛɛ tsakemi nɛ ɔ nɔ, nɛ a je su kpakpa kpo. Su nɛ ɔ ha nɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi kɛ bumi nɛ i ngɛ kɛ ha nyɛmimɛ nɛ ɔ mɛ ɔ mi wa. A kɛ Yehowa tlɔɔke ɔ ngɛ nyɛɛe, nɛ a bua jɔ ní tsumi fɛɛ ní tsumi nɛ a haa mɛ ɔ he.”

20, 21. (a) Mɛni he je nɛ e sa nɛ wa ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Kristo nɛ ji wa hɛ mi nyɛɛlɔ ɔ mi ɔ? (b) Mɛni sane bimi nɛ a ma ha heto ngɛ munyu nɛ nyɛɛ se ɔ mi?

²⁰ E be kɛe nɛ Yesu Kristo nɛ ji wa Hɛ Mi Nyɛɛlɔ ɔ maa “gbe e kunimi yemi ɔ nya,” nɛ e ma “tsu nyakpɛ ní nguanguahi!” (Kpoj. 6:2; La 45:4) Amlɔ nɛ ɔ po ɔ, e ngɛ Mawu we bi dlae kɛ ha je ehe ɔ, konɛ wa nyɛ nɛ waa tsɔɔ nihi nɛ a ma tle mɛ si ɔ ní, nɛ waa ye bua kɛ pee zugba a paradeiso.

²¹ Bɔ fɛɛ bɔ nɛ ji ɔ, wa Matsɛ nɛ a pɔ lɛ nu ɔ maa nyɛɛ wa hɛ mi kɛ ya je ehe ɔ mi. Se ngɛ tsakemihi nɛ ngɛ bae ɔ tsuo se ɔ, e sa nɛ wa ná hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ mi wa ngɛ e mi. (Kane La 46:1-3.) Mwɔnɛ ɔ, tsakemihi haa nɛ si himi ɔ mi waa ha wɔ, titli ke tsakemi ɔmɛ ba be mi nɛ wa hyɛ we blɔ. Lɛɛ ke wa ya je si fɔfɔɛ kaa jã mi ɔ, kɛ wa maa pee kɛɛ konɛ bua jɔmi nɛ wa ngɛ ɔ ko tã nɛ hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ Yehowa mi ɔ hu ko gbɔjɔ? A ma ha sane bimi nɛ ɔ heto ngɛ munyu nɛ nyɛɛ se ɔ mi.