1, 2. Nĩ moritũ marĩkũ Joshua aacemanirie namo thutha wa gĩkuũ kĩa Musa?

JOSHUA no aaririkanaga ciugo ici Jehova aamwĩrĩte: “Musa ndungata yakwa nĩakuĩte; tondũ ũcio rĩu gĩũkĩre ũringe rũũĩ rũrũ rũa Jorodani, wee mwene, o na andũ aya othe, mũthiĩ mũkinye bũrũri ũrĩa ngũmahe.” (Josh. 1:1, 2) Ũcio warĩ ũgarũrũku mũnene mũno harĩ Joshua, ũrĩa wakoretwo agĩtungatĩra Musa ihinda rĩa mĩaka ta 40!

² No kũhoteke Joshua nĩ eeyũragia ũrĩa andũ a Ngai mangĩamũkĩrire ũtongoria wake, tondũ Musa aakoretwo arĩ mũtongoria wa andũ a Isiraeli ihinda inene. (Gũcok. 34:8, 10-12) Ibuku rĩmwe riugĩte ũũ igũrũ rĩgiĩ Joshua 1:1, 2: “Mahinda-inĩ ma tene o na mahinda maya, rĩrĩa mũtongoria ũmwe arehera nĩguo ũngĩ acoke ithenya rĩake, rĩkoragwo rĩrĩ ihinda iritũ mũno harĩ ũgitĩri wa bũrũri.”

3, 4. Tũmenyaga atĩa atĩ Joshua nĩ aagĩire na moimĩrĩro mega nĩ ũndũ wa kwĩhoka Ngai? Nĩ ciũria irĩkũ tũngĩĩyũria?

³ Joshua aarĩ na gĩtũmi kĩega gĩa gwĩtigĩra, no thutha wa thikũ nini nĩ ooire ikinya irũmu. (Josh. 1:9-11) Itua rĩake rĩa kwĩhoka Jehova rĩarĩ na moimĩrĩro mega. O ta ũrĩa Bibilia yonanagia, Jehova nĩ aatongoririe Joshua o hamwe na andũ ake a Isiraeli kũgerera  harĩ mũraika. No kũhoteke mũraika ũcio aarĩ Mũrũ wa Ngai wa irigithathi, o we wĩtagwo Ũhoro.—Tham. 23:20-23; Joh. 1:1.

⁴ Jehova nĩ aateithirie andũ a Isiraeli, na makĩhota kũgĩa na ũtongoria mwerũ wa Joshua kuuma harĩ Musa. O na ithuĩ tũratũũra ihinda rĩrĩ na mogarũrũku maingĩ na no twĩyũrie, ‘Tondũ ithondeka rĩa Jehova rĩrathiĩ na mbere na ihenya-rĩ, hihi tũrĩ na itũmi njega cia kwĩhoka Jesu arĩ we Mũtongoria witũ ũrĩa wamũrĩtwo?’ (Thoma Mathayo 23:10.) Reke tuone ũrĩa Jehova aaheanire ũtongoria wa kwĩhokeka mahinda mahĩtũku hĩndĩ ya mogarũrũku.

5. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Joshua aacemanirie naguo arĩ hakuhĩ gũkinya Jeriko? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

⁵ Joshua nĩ aacemanirie na ũndũ aterĩgĩrĩire kahinda kanini thutha wa Aisiraeli kũringa rũũĩ rwa Jorodani. Arĩ hakuhĩ gũkinya Jeriko, nĩ aacemanirie na mũndũ wacomorete rũhiũ rwa njora akarũnyita na guoko. Tondũ Joshua ndaamenyaga mũndũ ũcio aarĩ ũ, akĩmũũria ũũ: “Wĩ wa mwena witũ, kana wĩ wa mwena wa thũ citũ?” Nake mũndũ ũcio akĩĩmenyithania, ũndũ ũrĩa wamakirie Joshua. Aarĩ “mũnene wa mbũtũ ya ita cia Jehova,” na nĩ eehaarĩirie kũrũĩrĩra andũ a Ngai. (Thoma Joshua 5:13-15.) O na gũtuĩka maandĩko mangĩ monanagia ta Jehova aaragia na Joshua ĩmwe kwa ĩmwe, ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ Ngai aaragia kũgerera harĩ mũraika wake, o ta ũrĩa eekaga hau kabere.—Tham. 3:2-4; Josh. 4:1, 15; 5:2, 9; Atũm. 7:38; Gal. 3:19.

6-8. (a) Nĩ kĩĩ kĩngĩatũmire motaaro mamwe ma Jehova moneke matagĩrĩire kũringana na muonere wa andũ? (b) Motaaro macio maarĩ ma ũũgĩ na ma ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire na njĩra ĩrĩkũ? (Rora nginya kohoro ka magũrũ-inĩ)

⁶ Mũraika ũcio nĩ aatarĩirie Joshua wega ũrĩa aagĩrĩire gwĩka nĩguo ahoote itũũra rĩa Jeriko. Motaaro mamwe hĩndĩ ĩyo nĩ mangĩonekire ta matagĩrĩire. Kwa ngerekano, Jehova aathanire atĩ arũme othe maruithio, ũndũ ũrĩa ũngĩatũmire makorũo matekwĩhota ihinda rĩa thikũ cigana ũna. Hihi rĩu rĩarĩ ihinda rĩega rĩa kũruithia arũme acio?—Kĩam. 34:24, 25; Josh. 5:2, 8.

⁷ No kũhoteke Aisiraeli acio arĩa maarĩ thigari nĩ maarigagwo ũrĩa mangĩagitĩire famĩlĩ ciao mangĩatharĩkĩirũo nĩ njamba cia ita cia thũ ciao. Ĩndĩ, o rĩmwe ũhoro ũgĩkinya atĩ itũũra rĩa Jeriko “rĩahingĩtwo o kũhingwo nĩ ũndũ wa ciana cia Isiraeli.” (Josh. 6:1) Na githĩ ũndũ ũcio ũteerĩgĩrĩirũo to mũhaka ũkorũo nĩ wekĩrire hinya itua rĩao rĩa kwĩhoka ũtongoria wa Ngai?

⁸ Makĩria ma ũguo, Aisiraeli maathirũo matigatharĩkĩre itũũra rĩa Jeriko, no handũ ha ũguo mathiũrũrũkage itũũra rĩu riita rĩmwe o mũthenya thikũ ithathatũ na maita mũgwanja mũthenya wa mũgwanja. No gũkorũo thigari imwe cieĩraga, ‘Gũkũ nĩ gũteanga mahinda na hinya!’ Ĩndĩ Mũtongoria wa Isiraeli ũrĩa ũtonekaga nĩ aamenya wega ũrĩa areka. Ũtaaro ũcio wake nĩ wekĩrire wĩtĩkio wa Aisiraeli hinya na ũkĩmateithia gwĩthema kũrũa mbaara na njamba cia ita irĩ hinya cia Jeriko.—Josh. 6:2-5; Ahib. 11:30. *

9. Twagĩrĩirũo kũrũmĩrĩra motaaro marĩa tũheagwo nĩ ithondeka rĩa Ngai nĩkĩ? Heana ngerekano.

⁹ Ũhoro ũcio ũratũruta ũndũ ũrĩkũ? Rĩmwe no twage gũtaũkĩrũo biũ kĩrĩa kĩratũma ithondeka rĩke maũndũ na njĩra njerũ. Kwa ngerekano, no gũkorũo nĩ tweyũragia kana harĩ bata kũhũthĩra indo ta thimũ wĩruti-inĩ wa mũndũ kĩũmbe, ũtungata-inĩ, na mĩcemanio-inĩ. No rĩu nĩ tũrona ũguni wa  gũcihũthĩra angĩkorũo tũrĩ nacio. Wĩtĩkio na ũrũmwe witũ nĩ wĩkĩragwo hinya rĩrĩa tuona moimĩrĩro mega ma mogarũrũku ta macio, o na akorũo kĩambĩrĩria-inĩ no tũkorũo na nganja.

10. Nũũ watongoririe maũndũ nĩgetha kĩama kĩrĩa gĩatongoragia thĩinĩ wa Jerusalemu gĩcemanie?

¹⁰ Mĩaka ta 13 thutha wa Korinelio gũtuĩka Mũkristiano, Ayahudi amwe no meekagĩrĩra ũhoro wa kũrua. (Atũm. 15:1, 2) Rĩrĩa kwoimĩrire ngarari thĩinĩ wa Antiokia, Paulo nĩ aatũmirũo athiĩ atuĩrie ũhoro ũcio kũrĩ kĩama kĩrĩa gĩatongoragia thĩinĩ wa Jerusalemu. No hihi nũũ waheanĩte ũtongoria ũcio? Paulo ooigire ũũ: “Ndaambatire thutha wa kũguũrĩrio njĩke ũguo.” Hatarĩ nganja Kristo nĩwe watongoririe maũndũ nĩgetha kĩama kĩrĩa gĩatongoragia kĩarĩrĩrie ũhoro ũcio.​—Gal. 2:1-3.

11. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ kũrua wathiaga na mbere gatagatĩ-inĩ ka Akristiano arĩa maarĩ Ayahudi? (b) Itua rĩa Paulo rĩa kũnyita mbaru athuri arĩa maarĩ Jerusalemu rĩageririo atĩa? (Rora nginya kohoro ka magũrũ-inĩ.)

¹¹ Kĩama kĩrĩa gĩatongoragia rungu rwa ũtongoria wa Kristo nĩ kĩonanirie wega atĩ Akristiano arĩa mataarĩ Ayahudi matiabataraga kũrua. (Atũm. 15:19, 20) No Akristiano aingĩ arĩa maarĩ Ayahudi no maathiaga na mbere kũruithia ciana ciao mĩaka mĩingĩ thutha wa itua rĩu. Rĩrĩa athuri arĩa maarĩ Jerusalemu maaiguire atĩ kũrĩ ndeto ciĩgiĩ Paulo ciatheremaga atĩ ndaarũmagĩrĩra Watho wa Musa, nĩ maamũheire motaaro ateerĩgĩrĩire. * (Atũm. 21:20-26) Makĩmwĩra athiĩ hekarũ-inĩ arĩ hamwe na arũme ana nĩgetha andũ mone atĩ Paulo nĩ ‘aathĩkagĩra Watho.’ Paulo nĩ angĩagĩire na nganja kana hihi ũtaaro ũcio warĩ wa ũũgĩ, oige atĩ Akristiano acio Ayahudi nĩo maarĩ na thĩna tondũ nĩo mataataũkagĩrũo wega nĩ ũhoro wĩgiĩ kũrua. O na kũrĩ ũguo, Paulo nĩ aathĩkĩire motaaro marĩa aaheirũo arĩ na wĩnyihia, tondũ nĩ eendaga kũnyita mbaru itua rĩa athuri acio rĩa gũteithia kũgĩe na ũrũmwe gatagatĩ-inĩ ka Akristiano. No twĩyũrie atĩrĩ, ‘Nĩ kĩĩ gĩatũmĩte Jesu etĩkĩrie ũndũ ũcio wĩgiĩ kũrua woe ihinda inene ũguo ũtarĩ waniinwo na gĩkuũ gĩake nĩ  kĩarĩkĩtie kweheria Watho wa Musa?’—Kol. 2:13, 14.

12. Nĩ ũndũ ũrĩkũ hihi ũngĩkorũo watũmĩte Kristo etĩkĩrie ihinda rĩhĩtũke ũhoro wĩgiĩ kũrua ũtaniinĩtwo?

¹² Andũ amwe nĩ moyaga ihinda mangĩkaiyũkia ũtaũku mwerũ. Akristiano arĩa maarĩ Ayahudi nĩ maabataraga ihinda makĩria rĩa kũgarũrĩra muonere wao. (Joh. 16:12) Amwe nĩ moonaga arĩ hinya gwĩtĩkĩra atĩ kũrua nĩ gwatigĩte gũkorũo kũrĩ rũũri rwa atĩ mũndũ arĩ na ũrata wa mwanya hamwe na Ngai. (Kĩam. 17:9-12) Angĩ nao nĩ ũndũ wa gwĩtigĩra kũnyarirũo nĩ meetigagĩra kuoneka marĩ ngũrani nĩ Ayahudi arĩa angĩ. (Gal. 6:12) O na kũrĩ ũguo, thutha wa ihinda Kristo nĩ aaheanire ũtongoria makĩria, kũgerera marũa matongoretio nĩ roho marĩa maandĩkirũo nĩ Paulo.—Rom. 2:28, 29; Gal. 3:23-25.

13. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩtũteithia kuona bata wa ũtongoria wa Kristo mahinda-inĩ maya?

¹³ Rĩrĩa tũtarataũkĩrũo wega kĩrĩa kĩratũma ithondeka rĩke mogarũrũku mamwe, nĩ wega twĩcũranagie ũrĩa Kristo aaheanaga ũtongoria mahinda mahĩtũku. Matukũ-inĩ ma Joshua o na karine-inĩ ya mbere, Kristo nĩ aaheanaga motaaro hingo ciothe ma kũgitĩra andũ a Ngai marĩ othe, gwĩkĩra wĩtĩkio wao hinya, na gũtũma ndungata cia Ngai igĩe na ũrũmwe.—Ahib. 13:8.

14-16. Ũtongoria ũrĩa tũheagwo nĩ “ngombo ĩrĩa njĩhokeku na njũgĩ” wonanagia atĩa atĩ Kristo nĩ arũmbũyagia maũndũ maitũ ma kĩĩroho?

¹⁴ Ũtongoria wa ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire ũrĩa tũheagwo nĩ “ngombo ĩrĩa njĩhokeku na njũgĩ” nĩ wonanagia wega ũrĩa Jesu arũmbũyagia na njĩra ya wendo maũndũ maitũ ma kĩĩroho. (Mat. 24:45) Marc, ũrĩa nĩ ithe wa ciana inya ooigire ũũ: “Shaitani arageria gũthũkia ciũngano na njĩra ya gũtharĩkĩra famĩlĩ. Ciongo cia famĩlĩ magĩrĩirũo kũgitĩra famĩlĩ ciao, mũno makĩria mahinda-inĩ maya tũrekĩrũo ngoro kũgĩa na ũthathaiya wa famĩlĩ o kiumia!”

¹⁵ Rĩrĩa tweyonera ũtongoria wa Kristo, nĩ tũmenyaga atĩ nĩ arũmbũyagia mũno ũrĩa tũrathiĩ na mbere kĩĩroho. Mũthuri ũmwe wa kĩũngano wĩtagwo Patrick ooigire: “Kĩambĩrĩria-inĩ amwe matioonaga kwagĩrĩire andũ gũcemania marĩ tũkundi tũnini nĩ ũndũ wa gũthiĩ kũhunjia mũthia-inĩ wa kiumia. No mũbango ũcio nĩ ũtũmaga ngumo ĩmwe nene ya Jesu ya gwĩciria ũhoro wa andũ arĩa matarĩ hinya yoneke wega. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa marĩ thoni na mataroimĩraga kaingĩ kũhunjia rĩu nĩ maiguaga marũmbũĩtio na marĩ a bata, na ũndũ ũcio nĩ ũtũmĩte makũre kĩĩroho.”

¹⁶ Makĩria ma kũrũmbũiya mabataro maitũ ma kĩĩroho, Kristo nĩ atũteithagia gwĩkĩrĩra wĩra ũrĩa wa bata mũno ũrarutwo thĩinĩ wa thĩ mahinda-inĩ maya. (Thoma Mariko 13:10.) André, ũrĩa wĩrĩga kwamũrũo gũtuĩka mũthuri wa kĩũngano, nĩ ageragia hingo ciothe gwathĩkĩra mogarũrũku marĩa marekĩka ithondeka-inĩ rĩa Ngai. Ooigire ũũ: “Kũnyihanyihio kwa andũ thĩinĩ wa wabici ya rũhonge kũratũririkania atĩ mahinda nĩ mathiĩte mũno na tũrabatara kwerekeria hinya witũ wĩra-inĩ wa kũhunjia.”

17, 18. Nĩkĩ nĩ wega gwĩcũrania igũrũ rĩgiĩ ũguni ũrĩa tuonete nĩ ũndũ wa gwathĩkĩra mogarũrũku ma ica ikuhĩ?

¹⁷ Ũtongoria ũrĩa Mũthamaki witũ Jesu Kristo aratũhe, hatarĩ nganja nĩ ũgũtũteithia mahinda-inĩ maya na mahinda mokĩte. Nĩ ũndũ ũcio, rekei tũkenere ũguni ũrĩa ũroimana na gwathĩkĩra mogarũrũku ma ica ikuhĩ. No wĩkĩrũo ngoro mũno mũngĩarĩrĩria thĩinĩ wa ũthathaiya wanyu wa famĩlĩ ũrĩa  mũgunĩkĩte nĩ ũndũ wa mogarũrũku megiĩ mĩcemanio kana megiĩ ũtungata.

¹⁸ Tũngĩĩcũrania kĩrĩa kĩratũma tũheo motaaro nĩ ithondeka rĩa Jehova na twĩcirie ũrĩa tũkũgunĩka, no ũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ kũrũmĩrĩra ũtongoria ũcio tũkenete. Nĩ twĩyoneire atĩ kũnyihanyihia mũigana wa mabuku marĩa maracabwo nĩ kũrahonokia mbeca na kũhũthĩra indo cia kĩĩrĩu gũgatũhotithia gũtwarithia na mbere wĩra wa Ũthamaki kũndũ guothe thĩinĩ wa thĩ. Nĩ ũndũ ũcio, nĩ tũrĩhũthagĩra na njĩra nene indo ta thimũ na video kũngĩhoteka. Na njĩra ĩyo, tũrĩkoragwo tũkĩĩgerekania na Kristo harĩ kũhũthĩra indo cia ithondeka rĩa Ngai na njĩra njega.

19. Twagĩrĩirũo gwathĩkĩra ũtongoria wa Kristo nĩkĩ?

¹⁹ Rĩrĩa twathĩkĩra ũtongoria wa Kristo na ngoro yothe, nĩ twĩkĩraga hinya wĩtĩkio wa arĩa angĩ na tũgateithia gũkorũo na ũrũmwe. André akĩaria ũhoro wa kũnyihanyihio kwa arĩa marutaga wĩra Betheli ooigire: “Mwerekera mwega ũrĩa wonanĩtio nĩ arĩa mararutaga wĩra Betheli arĩa metĩkĩrĩte mogarũrũku ta macio nĩ ũtũmaga nyende gũkorũo ndĩ mwĩhokeku na ndĩ na gĩtĩo. Nĩ matwaranaga na ithondeka rĩa Jehova na njĩra ya gũkenera ũtungata handũ o hothe harĩa mangĩheo.”

20, 21. (a) Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma twĩhoke Kristo Mũtongoria witũ? (b) Nĩ kĩũria kĩrĩkũ tũkaarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

²⁰ Jesu Kristo, Mũtongoria witũ ũrĩa wamũrĩtwo, ica ikuhĩ nĩ ‘egũthiĩ akĩhootanaga nĩguo arĩkie ũhootani wake’ na ‘onanie ciĩko cia kũmakania.’ (Kũg. 6:2; Thab. 45:4, Holy Bible in Gĩkũyũ-Biblica) Ihinda-inĩ rĩrĩ, arahaarĩria andũ a Ngai nĩ ũndũ wa ihinda rĩa thutha wa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ rĩrĩa o ũmwe witũ akanyitanĩra wĩra-inĩ mũnene wa kũrutana na wa gwaka ũrĩa ũkaarutwo hĩndĩ ya ũriũkio.

²¹ Mũthamaki witũ ũrĩa mũitĩrĩrie maguta nĩ egũtũtongoria nginya thĩ njerũ, angĩkorũo nĩ tũrĩmwĩhokaga biũ o na kũrĩ na moritũ. (Thoma Thaburi 46:1-3.) Rĩmwe na rĩmwe no tũritũhĩrũo nĩ mogarũrũku, makĩria rĩrĩa ũtũũro witũ wacenjia o rĩmwe. O na kũrĩ ũguo-rĩ, tũngĩhota atĩa gũtũũria thayũ wa meciria na wĩtĩkio harĩ Jehova? Kĩũria kĩu nĩ gĩkwarĩrĩrio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire.