1, 2. Kumbi Yoswa wangupaskika udindu wuli Mozesi wati wafwa?

YEHOVA wangukambiya Yoswa kuti: “Mozesi mteŵeti wangu wafwa. Sonu soka, uyambuki Yorodani, yiwi limoza ndi ŵanthu wosi yaŵa, ndipu muluti mucharu cho ndiŵapaskengi.” (Yoswa 1:1, 2) Yapa vinthu vingusintha ukongwa kwaku Yoswa yo wenga muteŵeti waku Mozesi kwa vyaka 40.

² Chifukwa chakuti Mozesi wangulongozga Ayisirayeli kwa nyengu yitali, panyaki Yoswa wajifumbanga asani ŵanthu aku Chiuta azomerengi kuti waŵalongozgengi. (Mara. 34:8, 10-12) Pakukamba va mazu nga pa Yoswa 1:1, 2, buku linyaki lingukamba kuti kwamba kali, vinthu visuzga mucharu asani mulongozgi wasintha.

3, 4. Kumbi Chiuta wangumutumbika wuli Yoswa chifukwa chakumugomezga, nanga tingajifumba fumbu nili?

³ Penga pakuvwika kuti Yoswa wachiti mantha. Kweni wangugomezga Yehova ndipu wangulondo ulongozgi waki nyengu yeniyo. (Yoswa 1:9-11) Yehova wangumutumbika Yoswa chifukwa chakumugomezga. Iyu wangugwiriskiya ntchitu mungelu pakulongozga Yoswa ndi Ayisirayeli. Tikayika cha kuti mungelu uyu wenga Mazu, Mwana wakwamba waku Chiuta.—Chitu. 23:20-23; Yoha. 1:1.

 ⁴ Yehova wanguwovya Ayisirayeli kuti ayambi kuvwiya Yoswa, yo wangusere mumalu mwaku Mozesi. Mazuŵa nganu napu, pe vinthu vinandi vo visintha ndipu tingayamba kuzizwa ndi mo gulu litende. Tingajifumba kuti, ‘kumbi pe chifukwa chakugomezge kuti Yesu ndiyu watitilongozga?’ (Ŵerengani Mateyu 23:10.) Kuti timuki fumbu ili, tikambiskanengi mo Yehova walongozgiyanga ŵanthu ŵaki vinthu vati vasintha mu nyengu yakali.

5. Kumbi Yoswa wangukumana ndiyani wati waja kamanavi kuti wafiki ku Yeriko? (Wonani chithuzi cho che pa peji 22.)

⁵ Ayisirayeli ŵati ayambuka ŵaka Yorodani, Yoswa wangukumana ndi munthu munyaki. We pafupi kufika ku Yeriko, iyu wangukumana ndi munthu yo wangupinga lipanga. Chifukwa chakuti wangumuziŵa cha, Yoswa wangumufumba kuti: “Kumbi we kuchigaŵa chidu pamwenga we kuchigaŵa cha arwani ŵidu?” Yoswa wanguzizwa munthu uyu wati wakamba kuti wenga “mulongozgi wa gulu la nkhondu laku Yehova.” Iyu wenga mungelu ndipu wenga wakunozgeka kuvikiliya ŵanthu aku Chiuta. (Ŵerengani Yoswa 5:13-15.) Chinanga kuti mu mavesi nganyaki nkhani iyi yilongo nge kuti Yehova ndiyu walongoronga, kweni tikayika cha kuti Chiuta wangugwiriskiya ntchitu mungelu pakulongoro ndi Yoswa, nge mo kanandi wachitiyanga kuvuli.—Chitu. 3:2-4; Yoswa 4:1, 15; 5:2, 9; Machi. 7:38; Aga. 3:19.

6-8. (a) Ntchifukwa wuli ulongozgi unyaki wo Yehova wangupereka wawonekanga nge ngwambula kovya? (b) Ntchifukwa wuli ulongozgi wo Yehova wangupereka wenga wamampha kweniso wa pa nyengu yaki? (Wonani so mazu ngamumphata.)

⁶ Mungelu wangukambiya Yoswa vo wangachita kuti wakalondi tawuni ya Yeriko. Pakwamba vo wangumukambiya vawonekanga nge kuti vingawovya cha. Mwakuyeruzgiyapu, Yehova wangukambiya Yoswa kuti asilikali wosi adumuliki. Ivi vinguchitiska kuti avwi urwirwi kwa mazuŵa nganandi. Kumbi iyi yenga nadi nyengu yamampha kuti ŵanthu yaŵa adumuliki?—Chiya. 34:24, 25; Yoswa 5:2, 8.

⁷ Ŵati adumulika, panyaki asilikali a ku Yisirayeli ajifumbanga mo angavikiriya mabanja ngawu asani arwani ayukiya msasa wawu. Kweni mbiri yinguvwika kuti ŵanthu a ku Yeriko ‘angujala ukongwa [tawuni ya Yeriko] chifukwa cha Ayisirayeli.’ (Yoswa 6:1) Vo vinguchitika vitenere kuti vinguŵawovya ukongwa Ayisirayeli kugomezga ulongozgi waku Chiuta.

⁸ Kusazgiyapu pa kudumulika, mungelu waku Yehova wangukambiya Ayisirayeli kuti angachichitanga nkhondu cha ndi tawuni ya Yeriko. Mumalu mwaki, wanguŵakambiya kuti akagubi kuzunguliya tawuni iyi kamoza pazuŵa kwa mazuŵa 6 ndipu pa zuŵa la 7 akagubi kuzunguliya tawuni iyi maulendu 7. Panyaki asilikali anyaki awonanga kuti kuchita viyo nkhumaliya ŵaka nyengu ndi nthazi zawu paŵaka. Kweni Yehova yo walongozganga Ayisirayeli waziŵanga vo wachitanga. Chifukwa chakuti Ayisirayeli anguvwiya ulongozgi wo Yehova wanguŵakambiya, anguthereska tawuni ya Yeriko kwambula kuchita nayu nkhondu. Ndipu chivwanu chawu chingukho mwaku Yehova ŵati avwiya ulongozgi waki.—Yoswa 6:2-5; Ahe. 11:30. *

9. Ntchifukwa wuli tikhumbika kuvwiya ulongozgi wo gulu laku Chiuta lititipaska? Kambani chakuyeruzgiyapu.

⁹ Kumbi nkhani iyi yititisambizanji? Nyengu zinyaki tingapingika mthumba asani vinthu vasintha mugulu laku Yehova kwambula kuwamu chifukwa chaki. Mwakuyeruzgiyapu, pakwamba tinguwamu cha chifukwa cho gulu  lingutikambiya kuti tigwiriskiyengi ntchitu vipangizu va mazuŵa nganu pakusambira Bayibolu pakutija, mu uteŵeti ndi pa maunganu. Kweni sonu titenere kuti tiziŵa umampha wakugwiriskiya ntchitu vinthu ivi asani tingafiska. Asani tiwona umampha wakugwiriskiya ntchitu vinthu ivi chinanga kuti pakwamba takayikiyanga, chivwanu chidu chikuwa ndipu titamba kukoliyana ukongwa ndi abali ŵidu.

10. Kumbi ndiyani yo wanguchitiska kuti wupu wakulongozga ukumani ku Yerusalemu?

¹⁰ Pati pajumpha vyaka 13 kutuliya po Koneliyasi wangujaliya Mkhristu, Ayuda anyaki wo anguja Akhristu akambanga kuti kudumulika kwenga kwakukhumbika. (Machi. 15:1, 2) Abali ŵati ayamba kususkana va nkhani iyi ku Antiyoke, angutuma Paulo kuti waluti ndi nkhani iyi ku wupu wakulongozga ku Yerusalemu. Kweni kumbi ndiyani yo wanguchitiska kuti nkhani iyi yiluti ku Yerusalemu? Paulo wangukamba kuti: “Ndingulutaku chifukwa cha vo vinguvumbulika kwaku ini.” Tikayika cha kuti Khristu ndiyu walongozganga vinthu kuti wupu wakulongozga ndiwu ukamalisi nkhani iyi.—Aga. 2:1-3.

11. (a) Kumbi ndi vinthu wuli vo Ayuda wo ŵenga Akhristu angulutirizga kuchita? (b) Kumbi Paulo wangulongo wuli kuti wanguvwiya vo ŵara angumukambiya ku Yerusalemu? (Wonani mazu ngamuphata.)

¹¹ Mwakulongozgeka ndi Khristu, wupu wakulongozga ungukamba kuti Akhristu wo ŵenga Ayuda cha akhumbikanga cha kudumulika. (Machi. 15:19, 20) Kweni pati pajumpha vyaka kutuliya po wupu wakulongozga unguyeruzgiya nkhani iyi, Ayuda anandi angulutirizga kudumuwa ŵana ŵawu. Ŵara ku Yerusalemu ŵati ŵavwa mphemerezu yakuti Paulo walondo cha Marangu ngaku Mozesi, angumukambiya vo wangachita. * (Machi. 21:20-26) Yiwu angumukambiya kuti wato anthulumi anayi ndi kuluta nawu munyumba yakusopiyamu kuti akachiti mwambu wangujitowesa kuti ŵanthu akawoni kuti Paulo ‘wasunganga Dangu.’ Paulo watingi wakambengi kuti Ayuda wo ŵenga Akhristu ndiwu ŵenga ndi suzgu chifukwa ndiwu avwisisanga  cha nkhani yakukwaskana ndi kudumulika. Kweni chifukwa chakuti wakhumbanga kuti pakati pa Akhristu paŵi chimangu, Paulo wangujiyuyuwa ndipu wanguvwiya vo ŵara angumukambiya. Tingajifumba kuti, ‘Ntchifukwa wuli Yesu wanguzomereza kuti nkhani iyi yito nyengu yitali kwambula kumala chinanga kuti dangu laku Mozesi lingumala iyu wati wafwa?’—Ako. 2:13, 14.

12. Ntchifukwa wuli Khristu wanguzomereza kuti nkhani yakukwaskana ndi kudumulika yito nyengu yitali kwambula kumala?

¹² Anyaki vitiŵatole nyengu kuti asinthi asani gulu lasintha mo lakonkhoskiyanga fundu yinyaki ya mu Malemba. Ndichu chifukwa chaki Ayuda wo ŵenga Akhristu akhumbikanga nyengu kuti asinthi mo awoniyanga nkhani yakudumulika. (Yoha. 16:12) Anyaki agomezganga mbwenu kuti kudumulika kwalongonga kuti ŵe paubwezi wapade ndi Chiuta. (Chiya. 17:9-12) Penipo anyaki adumulikanga chifukwa awopanga kutombozgeka ndi Ayuda. (Aga. 6:12) Kweni Khristu wangupereka ulongozgi pa nyengu yaki kuziya mu makalata ngo wakutumika Paulo wangulemba.—Aro. 2:28, 29; Aga. 3:23-25.

13. Kumbi ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tivwiyengi ulongozgi waku Khristu mazuŵa nganu?

¹³ Asani tivwisa umampha cha chifukwa cho gulu lasinthiya vinthu vinyaki, tingachita umampha kuŵanaŵaniya mo Khristu walongozgiyanga ŵanthu aku Chiuta mu nyengu yakali. Mu nyengu yaku Yoswa ndi mu nyengu ya Akhristu akwambiriya, Khristu waperekanga ulongozgi wo wavikiliyanga gulu losi la ŵanthu aku Chiuta. Ulongozgi uwu waŵawovyanga so kuti aje ndi chivwanu chakukho kweniso kuti akoliyanengi.—Ahe. 13:8.

14-16. Ntchifukwa wuli ulongozgi wo “kapolu wakugomezgeka ndi wazeru” watitipaska mbukaboni wakuti Khristu waŵanaŵaniya umoyu widu wauzimu?

¹⁴ Ulongozgi wa pa nyengu yaki wo “kapolu wakugomezgeka ndi wazeru” watitipaska mbukaboni wakuti Yesu waŵanaŵaniya umoyu widu wauzimu. (Mate. 24:45) Marc yo we ndi ŵana anayi wangukamba kuti: “Satana walimbana ndi mabanja kuti mipingu yije yambula kukho. Kapolu watitichiska kuti tichitengi kusopa kwa pabanja sabata yeyosi kuti mitu ya mabanja yivikiliyengi mabanja ngawu.”

¹⁵ Asani taziŵa mo Khristu watitilongozge, tivwisa kuti wakhumba kutiwovya kuti tilute panthazi mwauzimu. Mwakuyeruzgiyapu, Patrick yo ndi mura mu mpingu wangukamba kuti: “Pakwamba anyaki awonanga kuti nkhwakusuzga kukumana mu timagulu ta uteŵeti pa Chisulu ndi pa Sabata. Kweni kuja ndi timagulu ta uteŵeti mbukaboni wakuti Yesu waphwere ŵanthu akusika. Abali ndi azichi wo achitanga soni pamwenga wo ŵenga akulopwa atamba kujiwona kuti mbakukhumbika. Ivi vitiŵawovya kuti akuwengi mwauzimu.”

¹⁶ Kusazgiyapu pa kuŵanaŵaniya umoyu widu wauzimu, Khristu watitiwovya kuti tiŵikengepu mtima pa ntchitu yakukhumbika ukongwa yo yichitika mazuŵa nganu. (Ŵerengani Mariko 13:10.) Mwakuyeruzgiyapu, André yo wakuŵikika ŵaka sonu kuja mura, nyengu zosi watuŵa masu ndi kusintha ko kuchitika mu gulu laku Chiuta. Iyu wangukamba kuti: “Kutuzgapu ŵanthu anyaki pa Beteli kutitiwovya kukumbuka kuti nyengu yamala ukongwa ndipu tikhumbika kuŵikapu mtima pa ntchitu yakupharazga.”

17, 18. Ntchifukwa wuli tikhumbika kuŵanaŵaniya vitumbiku vo tasaniya chifukwa cha kukoliyana ndi vinthu vinyaki vo vasintha pambula kuswera yapa?

¹⁷ Ulongozgi wo Yesu Khristu Fumu yidu wapereka utiwovyengi sonu ndi kunthazi viyo. Mwaviyo, tikhumbika kuŵanaŵaniya vitumbiku vo tasaniya chifukwa cha kukoliyana ndi vinthu vinyaki vo vasintha pambula kuswera yapa. Pa kusopa kwa pa banja mungakambiskana mo mwayanduliya ndi vinthu vinyaki vo  vasintha pa maunganu nga mpingu pamwenga mu uteŵeti.

¹⁸ Asani taziŵa kuti ulongozgi wo gulu laku Yehova lititipaska tiyanduwa nawu, chituŵa chipusu kuwulondo. Mwakuyeruzgiyapu, tikondwa kuti sonu gulu ligwiriskiya ntchitu ndalama zimana chifukwa chakuti likuwezaku chiŵerengeru cha mabuku. Kugwiriskiya ntchitu vipangizu va mazuŵa nganu, kutovya kuti ntchitu yakupharazga yiluti panthazi. Pachifukwa ichi tingachita umampha kuŵerenga mabuku pamwenga kuwonere mavidiyo ngidu pa vipangizu va mazuŵa nganu asani tingafiska. Asani tichitengi viyo, tivwiyengi ulongozgi waku Yesu yo wakhumba kuti tigwiriskiyengi ntchitu mwazeru ndalama za gulu.

19. Ntchifukwa wuli tikhumbika kukoliyana ndi ulongozgi waku Khristu?

¹⁹ Asani tivwiya ulongozgi waku Khristu, titovya abali ndi azichi kuja ndi chivwanu chakukho ndipuso kuti mpingu uje wakukoliyana. Ŵati awezaku chiŵerengeru cha abali ndi azichi wo ateŵete pa Beteli pacharu chosi, André wangukamba kuti: “Mtima wamampha wo abali ndi azichi angulongo ŵati atuwapu pa Beteli, wandiwovya kuti tigomezgengi Yesu mulongozgi widu ndipuso kuti ndiŵatumbikengi abali yaŵa chifukwa chakukoliyana ndi kusintha uku. Abali yaŵa alutirizga kulondo galeta laku Yehova ndipu akondwa ndi uteŵeti wewosi wo apaskika.”

20, 21. (a) Ntchifukwa wuli tikhumbika kugomezga Khristu Mulongozgi widu? (b) Kumbi tazamukambiskana fumbu nili sabata yamawa?

²⁰ Pambula kuswera yapa Mulongozgi widu Yesu Khristu ‘wamalizengi kupunda kwaki’ ndipu ‘wachitengi vinthu vakofya.’ (Chivu. 6:2; Sumu 45:4) Sonu napu, watitiwovya kunozgeke mo umoyu wazamuŵiya mucharu chifya. Pa nyengu iyi tazamusambiza ŵanthu wo azamuyuskika ndi kunozga charu kuti chizije Paradayisu.

²¹ Kwali vinthu vingasintha wuli, Fumu yidu yazakutisereza mu charu chifya asani titiyigomezga. (Ŵerengani Sumu 46:1-3.) Mazuŵa nganu kusintha kungaŵa kwakusuzga, ukongwa asani kwachitikiya isi mwamabuchibuchi. Asani ivi vachitika, kumbi tingachita wuli kuti tije ndi chimangu cha mumtima ndi kumugomezga ukongwa Yehova? Fumbu ili lazamumukika mu nkhani ya sabata yamawa.