1, 2. (a) De emwi nọ gha sẹtin si osi ye ima egbe? (Ghee efoto nọ rre omuhẹn.) (b) De emwi nọ gha ya ima gha mwẹ ọfunmwegbe nọ sẹ otọ ẹko zẹ vbene ebe Psalm 131 khare?

VBE Lloyd kevbe Alexandra ghi ga nẹ vbe abotu vbe ukpo 25, otu keghi fi iwinna iran werriẹ. Ẹko ma zẹdẹ rhiẹnrhiẹn iran yọ vbe ẹghẹ okaro. Lloyd keghi kha wẹẹ: “I te wa gha roro ẹre wẹẹ, e Bẹtẹl ẹre I khian wa gha ye khian rhunmwuda, te I wa gha sọyẹnmwẹ iwinna ne I ru vba. Ẹi re te I ma gbọyẹmwẹ ye afiwerriẹ na, sokpan, ke ẹghẹ ne otu ya fi iwinna mwẹ werriẹ ya fi uki eso nọ lelẹe, iro keghi wa han mwẹ. Ọ gha ye vbe ne orhiọn mwẹ vbe sotọ vbe ẹrẹna, ẹdẹ gha gbe, ọ vbe rhia.”

² Emwi gha fiwerriẹ vbe udemwurri vbe arrọọ ọghe ima, ọ keghi ya ima si osi. (Itan 12:25) Ọ keghi lọghọ ma ke sẹtin ru afiwerriẹ nọ khẹke. Emwi vbenian gha sunu, de emwi nọ gha sẹtin mu ima orhiọn sotọ? (Tie Psalm 131:1-3.) Gi ima ziro yan emwi nọ ya eguọmwadia Osanobua nẹdẹ kevbe ẹghẹ ne ima ye na gha mwẹ ọfunmwegbe nọ sẹ otọ ẹko uhiẹn vbe emwi fiwerriẹ vbe arrọọ ọghe iran.

3. De ọlọghọmwa ne Josẹfi werriẹ aro daa?

³ Odẹ ukpo 17 ẹre Josẹf ghaa ye vbe etiẹn ọnrẹn khiẹn ọnrẹn zẹvbe ọviẹn. Igbọvo ẹre ọ ya iran ru vberriọ, rhunmwuda, irẹn ẹre erha iran ghi hoẹmwẹ ọnrẹn sẹ. (Gẹn 37:2-4, 23-28) Odẹ ukpo 13 ẹre ọ ya rri ọya vbe Igipt zẹvbe ọviẹn kevbe oleghan. Vbuwe ẹghẹ na, Josẹf ma ghi miẹn erhae aro rhunmwuda, Igipt ma zẹdẹ sikẹ ehe ne erhae ye. Vbuwe ena hia, e Josẹf keghi mwẹ ẹbo izinegbe, ọrhiọn ma gbe yọ re iwu. Vbọ ru iyobọ nẹẹn?

4. (a) De emwi ne Josẹfi rhie aro tua vbe ọ rre eghan? (b) De vbene Jehova ya họn erhunmwu e Josẹfi hẹ?

⁴ Vbe Josẹfi rri oya vbe eghan, ọ keghi rhie aro tua odẹ ne Jehova ya gha fiangbẹe. (Gẹn 39:21; Psm 105:17-19) Vbe Josẹf ye kherhe, ọ keghi mina miẹn emwi eso nọ gha sunu vbe odaro. Ọ gha kẹ, imina na, ye Josẹf gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova rre irẹn iyẹke. (Gẹn 37:5-11) A sẹtin miẹn wẹẹ, ẹghẹ hia, ẹre Josẹf ya gha mu emwi nọ dae vbe orhiọn ma e Jehova vbe erhunmwu. (Psm 145:18) E Jehova gele họn erhunmwu e Josẹfi, ọ na rhie ilẹkẹtin nẹẹn wẹẹ, irẹn gha “ya ba ẹre” vbuwe ọlọghọmwa nọ rhirhi gha ye.—Iwinna 7:9, 10. *

5. De vbene ọfunmwegbe Osanobua ya ya ima deziẹn hẹ vbe ugamwẹ e Jehova?

⁵ Ẹi mwẹ vbene ọlọghọmwa ne ima ye gha wegbe sẹ hẹ, “ọfunmwegbe Osanobua” gha sẹtin gbogba gae ekhọe kevbe iziro ọghe ima, ọ ghi vbe mu orhiọn ima sẹ otọ. (Tie Filipia 4:​6, 7.) Nọnaghiyerriọ, osi ọghe agbọn na gha gbe orhiọn ye ima iwu, ọfunmwegbe Osanobua gha sẹtin rhie ẹrhiọn ye ima iwu, ọ ghi ya ima deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn. Gi ima guan kaẹn etẹn eso ne Osanobua ye ọfunmwegbe ọghẹe ru iyobọ na vbe ẹdẹnẹrẹ.

6, 7. De emwi ne a lae miẹn vbe ima gha tama Osanobua vbe erhunmwu emwi nọ wa da ima vbe orhiọn? Ru igiemwi yọ.

⁶ Arọndẹ ne kpataki ọghe ovbi ẹghẹ kherhe ẹre Ryan kevbe Juliette ghaa khin. Otu ghi wẹẹ ne iran ya hẹwẹ, iro na han iran. Ryan keghi kha wẹẹ: “Awarọkpa ni, ẹre ima wa ya gha na erhunmwu gie Jehova. Ma rẹnrẹn wẹẹ, ẹkpotọ ẹre ọ wa kie ne ima ya mu ẹtin yan e Jehova. Emwa ọgbọn wa gha bun vbe iko ne ima ye, rhunmwuda ọni, ma keghi rinmwian Jehova nọ ru iyobọ ne ima ya rhie igiemwi esi yotọ.”

⁷ Vbe Jehova a ya họn erhunmwu iran hẹ? Ryan keghi kha wẹẹ: “Ma ghi na erhunmwu nẹẹn, orhiọn ima keghi wa sotọ. Ọfunmwegbe Osanobua keghi fu ima ẹko rre. Ọ keghi do vẹẹ ne ima rẹn wẹẹ, ma gha ye sẹtin gha mwẹ ọghae vbe ugamwẹ e Jehova deghẹ ima ma gi emwi rhọkpa gbe orhiọn ye ima iwu.”

8-10. (a) De vbene orhiọn nọhuanrẹn ya ru iyobọ ne ima hẹ vbe ima ghaa si osi? (b) De vbene Jehova ya ru iyobọ ne ima hẹ vbe ima gha mu emwi orhiọn ye okaro vbe arrọọ ọghe ima?

⁸ Orhiọn nọhuanrẹn keghi fu ima ẹko rre, ọ vbe rhie ima ekhọe ghee ako ọghe evbagbẹn nọhuanrẹn ni gha ya ima rhie aro tua emwi orhiọn. (Tie Jọn 14:26, 27.) Gi ima guan kaẹn Philip kevbe Mary ni gbe ukpo 25 vbe Bẹtẹl. Vbuwe uki enẹ, iye Philip kevbe iye Mary na wu. Ọtien iran ọvbehe na vbe wu vbuwe ẹgbẹe. Philip kevbe Mary ẹre ọ ghi gha gbaroghe erha Mary nọ khuọnmwi emianmwẹ ẹrherhe ne a tie ẹre “dementia.”

⁹ E Philip keghi kha wẹẹ: “I te wa gha roro  ẹre wẹẹ I mwẹ izinegbe sokpan, I na do bẹghe ẹre wẹẹ, ọ mwẹ akpa eso ni ma gha mwẹ. Ebe Owa Ọkhẹ ne ima tiere vbe ẹdẹ ọkpa ẹre ọ ya mwẹ rẹn. Ebe Kọlose 1:11 ne ima tiere keghi ya mwẹ rẹn wẹẹ, te ọ khẹke ne I gha ye izinegbe kevbe oghọghọ ye egbe miẹn emwi hia. Ako nii na vbe yee mwẹ re rre wẹẹ, oghọghọ nọ sẹ otọ ẹko ma hẹnhẹn egbe yan emwi ke emwi ne ima la gberra, ma gha kue ne orhiọn nọhuanrẹn gha dia ima, ẹre ima khian na gele gha ghọghọ.”

¹⁰ E Jehova keghi fiangbe Philip kevbe Mary rhunmwuda ne iran na mu emwi orhiọn ye okaro. Iran ghi kpa hin Bẹtẹl rre, vbọ ma he sẹ inu ẹghẹ nọkhin, iran na miẹn emwa ni mwẹ ẹkorhienrhiẹnmwẹ gu gha tie Baibol. Ọ gberra uhukpa vbe uzọla ne iran wẹẹ ne Philip kevbe Mary do gha gu iran tie ebe. E Mary keghi kha wẹẹ: “Iran ẹre ọ ghaa ya ima sọyẹnmwẹ, alaghodaro ne iran ghaa mwẹ, ọre odẹ ne Jehova ya gha tama ima wẹẹ, emwi hia gha dunna.”

11, 12. (a) De emwi ne Josẹfi ru nọ ye Jehova fiangbẹe? (b) De vbene Osanobua ya san e Josẹf ẹse hẹ?

¹¹ Afiwerriẹ gha rhiegbe ma vbe arrọọ ọghe ima vbe udemwurri, orhiọn sẹtin wa gbe ye ima iwu. Te emwi vbenian gha te sunu dae Josẹf, sokpan ọ ma kue yọ. Ọ keghi ru emwi nọ ye Jehova fiangbẹe. De emwi ne ọ ru? Vbe ọ rre eghan, ọ na ya ekhọe hia gha ru iwinna hia ne iran waa re, erriọ vbe ya imuegberriotọ gha winna vbe owa e Pọtifa.—Gẹn 39:21-23.

¹² Ọ ghi rre ẹdẹ ọkpa, eseghan na wẹẹ ne Jọsẹf gha gbaroghe oleghan eva ni ka gha rre ukpo nọ yo vbe ẹguae ọghe Fero. Iran ghi bẹghe ẹre wẹẹ ọmwa esi ẹre Josẹfi khin, iran keghi tama rẹn ọlọghọmwa ne iran ye kevbe emwi ne iran mina miẹn, ne iran ma rẹn otọ re. (Gẹn 40:5-8) Josẹfi keghi rhan otọ imina ọghe iran eva. Josẹfi ma rẹn wẹẹ, emwi ne irẹn ru na, ẹre ọ khian fan irẹn vbe imu. Ukpo eva ghi gberra nẹ, a keghi fan Josẹfi fua vbe eghan. Ẹdẹ ne ọ ladian vbe eghan ẹre ọ khian azukpogieva vbe otọ Igipt hia.—Gẹn 41:1, 14-16, 39-41.

13. Vbe ihe ke ihe ne ima na vba egbe ima, de emwi nọ khẹke ne ima ru ne Jehova mieke na fiangbe ima?

¹³ Vbe na ghee Josẹf, ma sẹtin vba egbe ima vbuwe ọlọghọmwa ne ima i sẹtin tobọ ima sọfurre yi. Ma ghaa mwẹ ẹbo izinegbe, ima na vbe ru vbene ẹtin ima sẹ, e Jehova gha ru iyobọ ne ima. (Psm 37:5) Vbene ẹmwata, zẹ vbene Pọl khare, ugbẹnso, iro sẹtin han ima, sokpan, ọ ma khẹke ne iro vberriọ gbe ima mu otọ. (2 Kọr 4:8) E Jehova gha ru iyobọ ne ima deghẹ ima rhiegba ye iwinna ugamwẹ.

14-16. De vbene Filip ya rhiegba ye iwinna ikporhu hẹ, uhiẹn vbe emwi fiwerriẹ vbe arrọọ ọghẹe?

¹⁴ E Filip ne ọ kporhu keghi rhie igiemwi esi yotọ vbe nọ dekaẹn ikporhu iyẹn nọ maan ne a kpee, agharhemiẹn wẹẹ, afiwerriẹ eso rhiegbe ma vbe arrọọ ọghẹe. * Ẹghẹ ne Filip ya gha sọyẹnmwẹ iwinna ne avbe ukọ waa re vbe Jerusalẹm, ẹre eghian ya suẹn gha zẹ Ivbiotu e Kristi kpokpo, sẹrriọ wẹẹ, iran na gbe Stivin rua. (Iwinna 6:1-6) Rhunmwuda ukpokpo na, Ivbiotu e Kristi keghi zagha gba ehe hia. Sokpan e Filip ma wa kie abọ rre. Vbe ọ ghi ru? Ọ na ya kporhu vbe Sameria. Emwa nibun ma he họn ikporhu iyẹn nọ maan vbe ẹvbo na.—Mat 10:5; Iwinna 8:1, 5.

¹⁵ E Filip keghi kue yọ ne orhiọn nọhuanrẹn ọghe Osanobua gha dia irẹn, rhunmwuda ọni, Osanobua keghi gie ẹre ya kporhu vbe ehe ne ikporhu iyẹn nọ maan ma he sẹ. E Filip ma yaro gbe Ivbi e Sameria re, zẹ vbene Ivbi e Ju ghaa ru ẹre vbe ẹghẹ nii, rhunmwuda ọni, iran nibun keghi “wa kakabọ gha danmwehọ ẹmwẹ ne Filip tae.”—Iwinna 8:6-8.

¹⁶ Orhiọn nọhuanrẹn na vbe dia e Filip gha rrie Asdọd kevbe Sisaria. Emwa ne ẹi re Ivbi e Ju ẹre ọ wa gha bun vbe ẹvbo eva na. (Iwinna 8:39, 40) Odẹ ukpo 20 ghi gberra nẹ, emwi na werriegbe fiwerriẹ vbe arrọọ ọghe Filip. Ọna do gha mwẹ emọ vbe amwẹ vbe ako ne ọ na gha kporhu. Te Filip wa ye rhiegba ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan vbuwe afiwerriẹ na. Vbọ ghi kẹrikian? E Jehova keghi fiangbe irẹn vbe ẹgbẹe ọre.—Iwinna 21:8, 9.

17, 18. Emwi gha fiwerriẹ vbe arrọọ ọghe ima, de vbene ikporhu iyẹn nọ maan ya ru iyobọ ne ima hẹ?

¹⁷ Etẹn nibun ni rre ugamwẹ ọghe ẹghẹ hia khare wẹẹ, iwinna ikporhu ne iran rhiegba yi ẹre ọ ya iran sẹtin mudia gbain vbe emwi fiwerriẹ vbe arrọọ ọghe iran. Osborne kevbe Polite kegha re ọdọ vbe amwẹ ni ghaa ga vbe Bẹtẹl vbe South Africa. Iran ghi kpa hin e Bẹtẹl rre, iran kegha roro ẹre wẹẹ, iran gha rherhe miẹn iwinna ọghe ovbi ẹghẹ kherhe kevbe ehe ne iran gha dia. Osborne keghi kha wẹẹ: “Ma zẹ gualọ iwinna, ima ma miẹn.” Polite ne ọvbokhan rẹn keghi kha wẹẹ: “Uki eha ẹre ima ya gualọ iwinna, ima ma miẹn iwinna. Isievẹn nọkhua wa gha nọ.”

¹⁸ De emwi nọ ya iran sẹtin zinegbe? Osborne keghi kha wẹẹ: “Emwi nọ ya ima  rhie aro tua emwi orhiọn ọre ikporhu ne ima ghaa deba etẹn yo vbe iko. Ne ima gha te ya gha gbe ọsumẹ segbe, ma keghi rhiegba ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, ọna keghi ya ima gha sọyẹnmwẹ. Ma na ye gha gualọ iwinna, ọ ghi sẹ ẹghẹ, ma na ghi miẹn iwinna.”

19-21. (a) De emwi nọ khian ya ima gha mwẹ ọfunmwegbe nọ sẹ otọ ẹko? (b) De afiangbe ne ima lae miẹn vbe ima gha ru afiwerriẹ vbe arrọọ ọghe ima?

¹⁹ Avbe igiemwi na rhiẹre ma wẹẹ, vbe ihe ke ihe ne ima na vba egbe ima, ma gha sẹtin gha mwẹ ọfunmwegbe nọ sẹ otọ ẹko, deghẹ ima mu ẹtin yan e Jehova. (Tie Maika 7:7.) Ma sẹtin do bẹghe ẹre wẹẹ, te ima ghi sikẹ e Jehova sayọ rhunmwuda afiwerriẹ nọ rhiegbe ma vbe arrọọ ọghe ima. Ọtẹn nokhuo Polite, ne a ka guan kaẹn ban keghi kha wẹẹ: “Vbe I ghi kpa hin e Bẹtẹl rre, I na do rẹn evba gele yae kha, na gha hẹnhẹn egbe yan e Jehova vbe emwi gha wegbe vbe arrọọ ọghomwa. Te I ghi sikẹ e Jehova sayọ nia.”

²⁰ E Mary na vbe guan kaẹn ban, nọ gbaro ghee erhae nọ khian ọmaẹn nẹ, ne ọ vbe ru iwinna arọndẹ, keghi kha wẹẹ: “Ẹghẹ ke ẹghẹ ne orhiọn mwẹ ma ya sotọ, I ghi na erhunmwu, I ya hẹwẹ, ne I mieke na si orhiọn koko, vbe iyeke ọni, I ghi sẹ emwi hia rae ye obọ e Jehova. Ne a gha sẹ emwi hia rae ye obo e Jehova keghi re emwi kpataki ne I miẹn ruẹ, vbe ọlọghọmwa hia ne I lagberra, nọ ru iyobọ mẹ nia, te ọ khian ye gha ru iyobọ mẹ vbe ẹghẹ nọ dee vbe odaro.”

²¹ Lloyd kevbe Alexandra, ne a guan kaẹn vbe omuhẹn ban keghi kha wẹẹ, afiwerriẹ nọ rhiegbe ma vbe arrọọ ọghe iran keghi danmwẹ amuẹtinyan ọghe iran, vbe odẹ ne iran ma te yaro yi. Iran na ghi rhie tẹ wẹẹ: “Edanmwẹ na ẹre ọ ghi ya ima rẹn vbene amuẹtinyan ọghe ima wegbe sẹ. Te ima ghi sikẹ e Jehova sayọ nia rhunmwuda, ma sẹtin zinegbe ọlọghọmwa ne ima werriẹ aro daa.”

22. De ilẹkẹtin ne ima mwẹ deghẹ ima ma gi ẹtin fo ima?

²² Vbe agbọn Esu ne ima ye na, emwi sẹtin ye udemwurri fiwerriẹ vbe arrọọ ọghe ima. Otu sẹtin fi iwinna ima werriẹ, ọlọghọmwa ọghe emianmwẹ kevbe ọghe ẹgbẹe sẹtin de rre. Ọ ghaa yerriọ, gi ima gha mwẹ ọnrẹn vbe ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha ru iyobọ ne ima vbe ẹghẹ nọ khẹke. (Hib 4:16; 1 Pit 5:6, 7) Deghẹ ọ mwẹ isievẹn ne u werriẹ aro daa nia, ghẹ gi ẹtin fuẹ. Gha na erhunmwu vbe ẹghẹ hia. Sẹ emwi hia rae ye obọ e Jehova. U gha lele adia na, u gha sẹtin gha mwẹ ọfunmwegbe nọ sẹ otọ ẹko vbe ihe ke ihe ne u na vba egbuẹ.