1, 2. (a) Ekeme nditie Christian didie ke idem ke ini n̄kpọ emi enye mîkodorike enyịn etịbede? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.) (b) Psalm 131 owụt ke nso idinam esịt aka iso ana nnyịn sụn̄?

ESỊT ikenemke Lloyd ye Alexandra an̄wan esie nsonso oro ẹkedọhọde mmọ ẹkpọn̄ Bethel emi mmọ ẹma ẹkedu ẹbe isua 25 ẹkedi mme asiakusụn̄. Lloyd ọdọhọ ete: “Bethel ye utom emi n̄kesinamde do ẹkedi uwem mi. Mma ndiọn̄ọ ntak emi ẹdọhọde inyọn̄, edi urua ifan̄ ye ọfiọn̄ ifan̄ mbemiso ikpọn̄de do, eketie mi nte owo iyomke mi aba. Ekedi esịt enem mi idahaemi, adaha do ọdiọk mi.”

² Ke ini n̄kpọ emi nnyịn mîkodorike enyịn etịbede, esịt ekeme nditịmede nnyịn etieti, ibuot onyụn̄ oyon̄ nnyịn. (N̄ke 12:25) Ekeme nditie nnyịn nte n̄kpọ ndap. Nso ke ikpanam man esịt ana nnyịn sụn̄ ke utọ ini oro? (Kot Psalm 131:​1-3.) Ẹyak ineme se ndusụk ikọt Jehovah ke Bible ye ke eyo nnyịn ẹkenamde man esịt aka iso ana mmọ sụn̄ ini n̄kpọ emi mmọ mîkodorike enyịn eketịbede.

3. Nso ikọwọrọ Joseph?

³ Ke otu kpukpru nditọ Jacob, Joseph ke enye akama akan.  Ini Joseph ekedide n̄kpọ nte isua 17, idiọkesịt ama anam nditọete esie ẹnyam enye ekedi ofụn. (Gen. 37:​2-4, 23-28) Ke n̄kpọ nte isua 13, Joseph ekedi ofụn, ama onyụn̄ esịne ke ufọk-n̄kpọkọbi; edima ete esie ikonyụn̄ idụhe ikpere enye. Nso ikan̄wam enye okûyat esịt, okûnyụn̄ uduọk idotenyịn?

4. (a) Nso ke Joseph ekesinen̄ede ekere ini enye odude ke ufọk-n̄kpọkọbi? (b) Didie ke Jehovah ekeyere akam esie?

⁴ Ini Joseph osụk ọbọde ufen ke ufọk-n̄kpọkọbi, anaedi enye ama esinen̄ede ekere aban̄a mme n̄kpọ emi owụtde ke Jehovah do ye imọ. (Gen. 39:21; Ps. 105:​17-19) Imekere n̄ko ke ndap iba oro enye akadabade ini eyenọwọn̄ ama anam enye enịm n̄ko ke Jehovah ikpọn̄ke imọ. (Gen. 37:​5-11) Anaedi enye ama esibọn̄ akam ke ini ke ini, eseme idem ọnọ Jehovah. (Ps. 145:18) Jehovah ama eyere akam ofụri esịt emi enye ọkọbọn̄de, onyụn̄ anam enye enịm ke imọ iyodu “ye enye” ke ofụri ini idomo oro.​—Utom 7:​9, 10. *

5. Didie ke emem Abasi ekeme ndin̄wam nnyịn ke se ikebierede ndinam nnọ Abasi?

⁵ “Emem Abasi” ekeme ndinam ekikere ana nnyịn sụn̄ inamke n̄kpọ m̀mê n̄kpọ ọdiọk adan̄a didie ye nnyịn. (Kot Philippi 4:​6, 7.) Ntre edieke isemede inọ Jehovah ini esịt etịmerede nnyịn akaha, emem Abasi ekeme ndinam ika iso isọn̄ọ ida inam se ikebierede ndinam nnọ Abasi, idinyụn̄ iyakke iduọk idotenyịn. Ẹyak ineme uwụtn̄kpọ ndusụk ikọt Abasi ke eyo nnyịn emi owụtde ke se itịn̄de emi edi akpanikọ.

6, 7. Didie ke ndisiak se idide akpan mfịna nnyịn ke akam ekeme ndinam esịt afiak ana nnyịn sụn̄? Nọ uwụtn̄kpọ.

⁶ Ini ẹkedọhọde Ryan ye Juliette ke mmọ ididịghe aba mme akpan asiakusụn̄ ibio ini, mmọ ẹma ẹfụhọ etieti. Ryan ọdọhọ ete: “Ima ibọn̄ akam inọ Jehovah inikiet inikiet. Ima idiọn̄ọ ke ata akpan ini edi emi ndiwụt ke ibuọt idem ye enye. Ibịghike ediwak nditọete ke esop nnyịn ẹkedidụk esop, ntre ima ibọn̄ akam idọhọ Jehovah an̄wam nnyịn inịm eti uwụtn̄kpọ inọ mmọ, inyụn̄ iwụt ke ibuọt idem ye enye.”

⁷ Didie ke Jehovah ọkọbọrọ akam mmọ? Ryan ọdọhọ ete: “Ndondo oro ibọn̄de akam ima, kpukpru ndiọi ekikere ye editịmede esịt nnyịn ama osop. Emem Abasi ama ekpeme nnyịn esịt ye ekikere. Ima idikụt ke Jehovah osụk ekeme ndida nnyịn nnam uduak esie edieke ibuọtde idem ye enye.”

8-10. (a) Didie ke spirit Abasi ekeme ndin̄wam nnyịn iyọ editịmede esịt? (b) Didie ke Jehovah ekeme ndin̄wam nnyịn edieke isịnde ofụri esịt nnyịn ke utom esie?

⁸ N̄kpọ efen emi spirit Abasi esinamde man esịt ana nnyịn sụn̄ edi ndinam iti mme itie N̄wed Abasi emi ẹdinamde ikûfre se inen̄erede idi akpan n̄kpọ ikan ke uwem. (Kot John 14:​26, 27.) Philip ye Mary an̄wan esie ẹma ẹdu ke Bethel n̄kpọ nte isua 25. Ke mmọ ẹma ẹkekpọn̄ Bethel, eka mmọ mbiba ẹma ẹkpan̄a, iman Philip akpa, mmọ ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndise mban̄a ete Mary emi ọkọdọn̄ọde udọn̄ọ mfre emi ẹkotde dementia. Kpukpru emi ẹketịbe ke ufan̄ ọfiọn̄ inan̄.

⁹ Philip ọdọhọ ete: “N̄kekere ke mmọyọ n̄kpọ oro ọfọn, edi okosụk etie mi nte ke enyene se mmennamke. Ini n̄kotde ibuotikọ kiet ke Enyọn̄-Ukpeme eke ukpepn̄kpọ,  mma n̄kụt Colossae 1:11. Idịghe nte n̄kọyọhọ se iketịbede oro, mfịna edi ke n̄kọyọhọ ọfọn. Akana ‘nnen̄ede nyọ nnyụn̄ nnyene anyanime ye idatesịt.’ ltie Bible oro ama anam nti ke idịghe nte n̄kpọ etiede akpanam n̄kop idatesịt m̀mê n̄kûkop, ke akam edi se spirit Abasi anamde ke uwem mi akpanam.”

¹⁰ Sia Philip ye Mary ẹkesịnde ofụri esịt mmọ ke utom Jehovah, Jehovah ama ọdiọn̄ mmọ ke ediwak usụn̄. Ke mmọ ẹma ẹkekpọn̄ Bethel, ikebịghike mmọ ẹma ẹnyene nditọ ukpepn̄kpọ Bible emi ẹkenyịmede ndikpep Bible mbe inikiet ke urua. Ke ini Mary etide n̄kpọ oro, enye ọdọhọ ete: “Mmọ ẹkesinam esịt adat nnyịn, mmọ ke Jehovah akada owụt nnyịn ke imọ idikpọn̄ke nnyịn.”

11, 12. (a) Nso ke Joseph akanam emi Jehovah akadade ọdiọn̄ enye? (b) Didie ke Jehovah ọkọdiọn̄ enye ke ntak emi enye ọkọyọde?

¹¹ N̄kpọ ọkpọkpụhọde ke ini nnyịn mîdorike enyịn, imekeme ndiyak ekikere mfịna oro adia nnyịn idem tutu nnyịn ikereke n̄kpọ efen aba. Se ikpọkọwọrọde Joseph edi oro, edi utu ke Joseph ndiketie n̄kpa ekikere, enye ama anam n̄kpọ emi Jehovah akadade ọdiọn̄ enye. Kpa ye oro enye okodude ke ufọk-n̄kpọkọbi, enye ama esịn idem anam se ededi emi etubom mbon ukpeme ọkọnọde enye anam, ukem ukem nte enye ekesinamde ini enye okodude ke ufọk Potiphar.​—Gen. 39:​21-23.

¹² Usen kiet ẹma ẹda iren iba emi ẹkedide ikpọ owo ke okụre ufọkubọn̄ Pharaoh ẹsọk Joseph ẹte ese enyịn. Sia Joseph ọkọfọnde ido ye mmọ, mmọ ẹma ẹkeme nditịn̄ mfịna mmọ ye idiọk ndap emi mmọ ẹkedabade okoneyo ẹnọ Joseph. (Gen. 40:​5-8) Joseph ikọdiọn̄ọke ke nneme oro ayanam ufọn esịm imọ usen kiet usen kiet. Edi enye ama esịne ke ufọk-n̄kpọkọbi isua iba en̄wen mbemiso ẹsiode enye. Kpa usen emi ẹkesiode enye ke ẹkenam enye andikara ye udiana Pharaoh.​—Gen. 41:​1, 14-16, 39-41.

13. Nso ke ikpanam man Jehovah okụt se adade idiọn̄ nnyịn?

¹³ Se ikọwọrọde Joseph ekeme ndiwọrọ nnyịn. Imekeme ndikụt idem nnyịn ke mfịna emi nnyịn mîkemeke ndinyan̄a. Edi edieke inyenede ime inyụn̄ isịnde idem inam eti n̄kpọ ekededi emi ikemede ke adan̄aemi mfịna oro osụk odude, Jehovah oyokụt se edidade idiọn̄ nnyịn. (Ps. 37:5) Imọdiọn̄ọ ke ndusụk ini ‘ekikere ekeme nditịmede nnyịn,’ edi kpa nte apostle Paul eketịn̄de, ‘usụn̄ ubọhọ idinanake ofụri ofụri.’ (2 Cor. 4:8) Edieke ikade iso isịn idem ikwọrọ ikọ, se Paul eketịn̄de oro eyetịbe ọnọ nnyịn.

14-16. Didie ke Philip akaka iso esịn idem ọkwọrọ ikọ kpa ye emi n̄kpọ okokpụhọrede?

¹⁴ Philip emi ẹkediọn̄ọde nte ọkwọrọ eti mbụk ama enịm eti uwụtn̄kpọ ke nte owo akpakade iso esịn idem ọkwọrọ ikọ kpa ye oro n̄kpọ okpụhọrede. Enyene ini emi ẹkenọde enye obufa utom anam ke Jerusalem. (Utom 6:​1-6) Edi etise n̄kpọ ọtọ etịmede. Ẹma ẹtọn̄ọ ndikọbọ mme Christian idiọk idiọk ke ẹma ẹkewot Stephen. * Mme Christian ẹma ẹfehe ẹkpọn̄ Jerusalem ẹka nsio nsio itie. Edi Philip ikawan̄ke-wan̄ ubọk itie. Enye ama aka Samaria ọkọkwọrọ ikọ. Ini oro owo ikọkwọrọke eti mbụk kan̄a inọ ata ediwak owo ke obio oro.​—Matt. 10:5; Utom 8:​1, 5.

¹⁵ Philip ama eben̄e idem ndika ebiet ekededi emi Abasi edidade spirit esie idọn̄ enye utom, ntre Jehovah ama ada enye anam ẹtọn̄ọ ndikwọrọ ikọ ke mme itie emi ukwọrọikọ mîkesịmke kan̄a. Enye iketiehe nte mme Jew eken emi ẹkesisaride mbon Samaria ẹnyụn̄ ẹsede mmọ ke ndek. Imosụk ise mbon obio oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹkop se enye eketịn̄de “ye esịt kiet.”​—Utom 8:​6-8.

¹⁶ Ekem spirit Abasi ama ada Philip aka Ashdod ye Caesarea; mme Gentile ẹma ẹwak etieti ke obio mbiba emi. (Utom 8:​39, 40) Ke n̄kpọ nte isua 20 ama ekebe tọn̄ọ Philip akaka ọkọkwọrọ ikọ ke Samaria, uwem esie ama afiak okpụhọde. Idahaemi enye ama enyene n̄wan ye nditọ, okonyụn̄ odụn̄ ke ebiet emi enye ọkọkwọrọde ikọ. Kpa ye emi n̄kpọ okokpụhọrede, Philip ama aka iso esịn idem ọkwọrọ ikọ. Emi ama anam Jehovah enen̄ede ọdiọn̄ enye ye ubon esie.​—Utom 21:​8, 9.

17, 18. Didie ke ndisịn idem n̄kwọrọ ikọ ekeme ndin̄wam nnyịn ika iso ikop inemesịt kpa ye emi n̄kpọ okpụhọrede?

¹⁷ Ediwak mme asiakusụn̄ ofụri ini ẹkụt ke ndisịn idem n̄kwọrọ ikọ an̄wam mmimọ ika iso ikop inemesịt, iduọkke idotenyịn kpa ye emi n̄kpọ okpụhọrede. Osborne ye Polite an̄wan esie emi ẹkedude ke Bethel ke South Africa, ẹkekere ke iyọsọp ikụt ufọk ye utom ini mmọ ẹkpọn̄de Bethel. Osborne ọdọhọ ete: “Nnyịn ikọsọpke ikụt utom nte ikekerede.” Polite an̄wan esie ọdọhọ ete: “Ọfiọn̄ ita ama ebe nnyịn ikwe utom, nnyịn ikonyụn̄ inyeneke nnịm-nnọ-idem ndomokiet. Ikememke ye nnyịn.”

¹⁸ Nso ikan̄wam mmọ ẹyọ utọ mfịna oro? Osborne ọdọhọ ete: “Nnyịn ndisisan̄a ye esop nnyịn n̄kwọrọ ikọ ama anam  ikop inemesịt, inyụn̄ ikere ke usen kiet usen kiet n̄kpọ ọyọfọn. Ima ibiere ndinen̄ede nsịn idem n̄kwọrọ ikọ utu ke nditie ke ufọk n̄kpa ekikere; se ikanamde ikop idatesịt edi oro. Ima iyom utom ke kpukpru itụn̄ ye inụk, ke akpatre ima idinyene utom.”

19-21. (a) Nso idinam esịt ana nnyịn sụn̄? (b) Nso ufọn ke idibọ ima ibuọt idem ye Jehovah ke ini mfịna?

¹⁹ Mme uwụtn̄kpọ isụk inemede ima do ẹwụt ke esịt ayaka iso ana nnyịn sụn̄ edieke ibuọtde idem ye Jehovah inyụn̄ inamde se ikemede kpa ye emi mfịna osụk odude. (Kot Micah 7:7.) Nte ini akade, imekeme ndidikụt ke nte ikanamde n̄kpọ ke ini mfịna oro ama anam itetịm ikpere Jehovah. Polite emi iketịn̄de iban̄a ke ikpehe 17 etịn̄ se enye ekekpepde, ete: “Nnyịn ndikpọn̄ Bethel ama enen̄ede ekpep mi se ọwọrọde owo ndibuọt idem ke Jehovah ini uwem ọsọn̄de. Emi anam ntetịm mbuọt idem ye enye.”

²⁰ Mary emi iketịn̄de iban̄a ke ikpehe itiaita ke anam utom usiakusụn̄, ke onyụn̄ ese aban̄a ete esie emi ama ọkọsọn̄. Enye ọdọhọ ete: “Se n̄kpọ emi ekpepde mi edi ke esịt ama etịmede mi, ana ntuak nda, mbọn̄ akam, nnyụn̄ mmụm idem n̄kama. Akakan n̄kpọ emi n̄kpepde edi ndisiyak se ededi emi afịnade mi nsịn Jehovah ke ubọk. Se idinen̄erede in̄wam mi edi emi ke ini iso.”

²¹ Lloyd ye Alexandra emi iketịn̄de iban̄a ke akpa ikpehe ẹdọhọ ke n̄kpọ ndikpụhọde ama odomo mbuọtidem mmimọ ke nsio nsio usụn̄ emi mmimọ mîkodorike enyịn. Edi mmọ ẹdọhọ ẹte: “Nsio nsio idomo ama esịm fi ke afo edidiọn̄ọ m̀mê emenyene ata mbuọtidem, m̀mê mbuọtidem fo ọsọn̄ ekem ndin̄wam fi nnyụn̄ nsọn̄ọ fi idem ke ini n̄kpọ etịbede. Se in̄wamde nnyịn isọn̄ọ ida edi oro.”

22. Nso iditịbe edieke inamde se ikemede kpa ye emi mfịna nnyịn osụk odude?

²² Edieke n̄kpọ okpụhọrede ke uwem nnyịn ke ntak emi ẹkpụhọde utom nnyịn ke esop Abasi, ke ntak udọn̄ọ, ke ntak emi inyenede ubon, mîdịghe inyene owo ke ubon nnyịn emi anade ise iban̄a, nịm ke Jehovah ekere aban̄a fi, ke enye oyonyụn̄ an̄wam fi ke nnennen ini. (Heb. 4:16; 1 Pet. 5:​6, 7) Ke adan̄aemi mfịna oro osụk odude, nam se ekemede kpa ye n̄kpọ etiede ntre. Bọn̄ akam nọ Jehovah emi edide Ete fo ke heaven, buọt idem ye enye, nyụn̄ yak kpukpru se ifịnade fi sịn enye ke ubọk. Ama anam ntem, esịt ayaka iso ana fi sụn̄, kpa ye emi n̄kpọ okpụhọrede.