Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Sie Ɛ Nwo Dii Saa Bɔbɔ Tɛnlabelɛ Ne Kakyi A

Sie Ɛ Nwo Dii Saa Bɔbɔ Tɛnlabelɛ Ne Kakyi A

“Medo me rɛle azule nu, meyɛ koonwu.”​—EDW. 131:2.

EDWƐNE: 128, 129

1, 2. (a) Saa Kilisienenli bie tɛnlabelɛ kakyi arɛlevilɛ nu a, kɛzi ɔbahola yeaha ye ɛ? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.) (b) Kɛ mɔɔ Edwɛndolɛ 131 ka la, subane boni a bamaa yɛazie yɛ nwo dii a?

MƆƆ Lloyd nee Alexandra nwunle kɛ bɛmaa bɛ gyima fofolɛ wɔ azɛlɛsinli ne anu la, alimoa ne bɛlile nyane. Yeanyɛ boɛ fee la, bɛva ɛvolɛ 25 bɛzonle wɔ Bɛtɛle. Lloyd ka kɛ: “Mendele nganeɛ kɛ gyima mɔɔ meyɛ ye wɔ Bɛtɛle la a maa bɛnwu me kpalɛ a. Wɔ me adwenle nu, ɛnee medie nzenzaleɛ ne meto nu, noko mɔɔ dapɛne nee siane bie mɔ pɛle nu la, ɛnee ɔyɛ a mete nganeɛ kɛ bɛkpo me. Ɛnee mennwu kɛzi meyɛ me nwo a. Saa ɛnɛ me nye die a; ɛhyema ɛnee melɛdi nyane.”

2 Saa yɛ tɛnlabelɛ kakyi arɛlevilɛ nu a, nzenzaleɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛdi nwolɛ gyima la kola maa adwenleadwenle tɔ yɛ nwo na yɛdi nyane. (Mrɛ. 12:25) Bie a, ɔyɛ se kɛ yɛbalie zɔhane nzenzaleɛ ne yɛado nu. Saa ɔba ye zɔ a, kɛ ɔkɛyɛ na yɛahola ‘yɛado yɛ rɛle azule nu’ ɛ? (Kenga Edwɛndolɛ 131:1-3.) Bɛmaa yɛzuzu kɛzi Baebolo nu menli yɛɛ yɛ mekɛ ye azo Gyihova azonvolɛ bie mɔ holale nyianle anzodwolɛ ɔnva nwo kɛ bɛ tɛnlabelɛ hakyile la anwo.

KƐZI “NYAMENLE ANZODWOLƐ NE” BOA YƐ LA

3. Tɛnlabelɛ boni a Dwosefi hɔle nu a?

3 Mɔɔ Dwosefi amediema ne mɔ anye bolole ye na bɛdɔnenle ye kɛ akɛlɛ la, ɛnee yeli kɛyɛ ɛvolɛ 17. Ɛnee Dwosefi a ye papa kulo ye kpalɛ a. (Mɔl. 37:2-4, 23-28) Dwosefi yɛle akɛlɛ ɛvolɛ 13 na ɔlale efiade wɔ Yigyibiti. Ɛnee ɔmbikye ye papa Gyekɔbo mɔɔ ɔkulo ye kpalɛ la. Duzu a boale Dwosefi mɔɔ ɔti ɔ rɛle ambɔ na yeanva ɛya ɛ?

4. (a) Mɔɔ Dwosefi la efiade la, duzu a ɔvale ye adwenle ɔziele zo a? (b) Kɛzi Gyihova buale Dwosefi asɔneyɛlɛ ɛ?

4 Mɔɔ ɛnee Dwosefi ɛlɛnwu amaneɛ wɔ efiade bɔbɔ la, ɔvale ye adwenle ɔziele kɛzi Gyihova ɛlɛboa ye la azo. (Mɔl. 39:21; Edw. 105:17-19) Ɔbayɛ kɛ kenle bie anwo ɛlalɛ mɔɔ Dwosefi hanle wɔ mekɛ mɔɔ ɔle kakula la maanle ɔnyianle anwodozo kɛ ɔlɛ Gyihova anyunlu ɛlolɛ. (Mɔl. 37:5-11) Bie a, ɔvale ye amaneɛnwunlɛ ne ɔdole Gyihova anyunlu fane dɔɔnwo. (Edw. 145:18) Gyihova maanle Dwosefi nyianle anwodozo kpole kɛ ɔ “nee ye lua” wɔ ye sɔnea kɔsɔɔti anu ɔvale ɔbuale ye asɔneyɛlɛ mɔɔ vi ahonle nu la.​—Gyi. 7:9, 10. *

5. Saa yɛkulo kɛ yɛdwu sunsum nu bodane bie anwo a, kɛzi “Nyamenle anzodwolɛ ne” kola boa yɛ ɛ?

5 Ɔnva nwo tɛnlabelɛ mɔɔ anu yɛ se mɔɔ yɛbayia ye ɛnɛ la, yɛbahola yɛanyia “Nyamenle anzodwolɛ ne” mɔɔ bɔ yɛ adwenle nzuzulɛ nwo bane la. (Kenga Felepaema 4:6, 7.) Ɔti, saa adwenleadwenle tɔ yɛ nwo na yɛkɔ Gyihova anyunlu wɔ asɔneyɛlɛ nu a, Nyamenle anzodwolɛ ne baboa yɛ amaa yɛadwu sunsum nu bodane nwo na yɛ sa nu ando. Bɛmaa yɛzuzu yɛ mekɛ ye azo neazo bie mɔ mɔɔ maa yɛnwu ɛhye la anwo.

KƆ GYIHOVA ƐKƐ AMAA WƆANYIA ANZODWOLƐ

6, 7. Kɛzi ninyɛne titili mɔɔ yɛbayɛ nwolɛ asɔne la bamaa yɛanyia anzodwolɛ ɛ? Maa neazo.

6 Mɔɔ bɛbɔle Ryan nee Juliette amaneɛ kɛ mekɛ ezinra nu adekpakyelɛ titili gyima mɔɔ bɛlɛyɛ ɛra awieleɛ la, bɛdele nganeɛ kɛ bɛkpo bɛ. Ryan ka kɛ: “Yɛvale ɛhye yɛdole Gyihova anyunlu ɛkɛ ne ala. Ɛnee yɛze kɛ yɛnyia nwolɛ adenle titili mɔɔ yɛbahola yɛahile kɛ yɛlɛ ye nu anwodozo a. Ɛnee yɛ asafo ne anu amra dɔɔnwo le fofolɛ, ɔti yɛzɛlɛle Gyihova kɛ ɔboa yɛ ɔmaa yɛyɛ diedi nwo neazo kpalɛ.”

7 Kɛzi Gyihova buale bɛ asɔneyɛlɛ ne ɛ? Ryan ka kɛ: “Mɔɔ yɛyɛle asɔne ne yɛwiele la, adwenle mɔɔ ɛndenrɛ nee adwenleadwenle mɔɔ alimoa ne dɔle yɛ nwo la vile ɛkɛ. Ɛnee Nyamenle anzodwolɛ ne ɛlɛbɔ yɛ ahonle nee yɛ adwenle nzuzulɛ nwo bane. Yɛnwunle kɛ saa yɛda subane kpalɛ ali a, Gyihova bava yɛ ali gyima.”

8-10. (a) Kɛzi Nyamenle sunsum ne kola boa yɛ maa yɛgyinla adwenleadwenle nloa ɛ? (b) Saa yɛfa yɛ adwenle yɛsie Gyihova ɛzonlenlɛ zo a, kɛzi ɔbahola yeaboa yɛ ɛ?

8 Saa ɛye yɛ rɛle mɔɔ badɔ yɛ azule nu la ɛsie ahane a, Nyamenle sunsum ne bahola amaa yɛahakye ngɛlɛlera titili bie mɔ mɔɔ bamaa yɛava sunsum nu bodane yɛazie yɛ nye zo la. (Kenga Dwɔn 14:26, 27.) Fa Philip nee Mary, agyalɛma bie mɔɔ ɛva ɛvolɛ kɛyɛ 25 ɛzonle wɔ Bɛtɛle la kɛ neazo. Wɔ siane nna anu, biala mame yɛɛ ye busuanli gyɛne wule na bɛbɔle ɔ bo kɛ bɛnea Mary papa mɔɔ ɛnyia ewule bie mɔɔ ka adwenle ne la.

9 Philip ka kɛ: “Ɛnee mesuzu kɛ melɛbɔ mɔdenle meagyinla ɔ nloa, noko ɛnee debie ɛlɛminli. Menwunle Kɔlɔsaema 1:11Ɛzinzalɛ Arane debiezukoalɛ edwɛkɛ bie anu. Ɔle nɔhalɛ kɛ ɛnee melɛgyinla nu noko ɛnee metɛwiele. Ɛnee ɔhyia kɛ mefa ‘abotane nee anyelielɛ megyinla debie biala anloa.’ Ngyɛnu zɔhane hakyele me kɛ, anyelielɛ mɔɔ mebanyia la ɛngyi me tɛnlabelɛ zo emomu ɔgyi kɛzi Nyamenle sunsum ne ɛlɛnyia me ɛbɛlabɔlɛ zo tumi la azo.”

10 Kɛ mɔɔ ɛnee Philip nee Mary ɛlɛbɔ mɔdenle kɛ bɛbava sunsum nu bodane bɛazie bɛ nye zo wɔ bɛ ɛbɛlabɔlɛ nu la ati, Gyihova yilale bɛ wɔ ndenle dɔɔnwo azo. Mɔɔ bɛvile Bɛtɛle la, bɛnyianle Baebolo sukoavoma mɔɔ ɛlɛnyia anyuhɔlɛ na bɛkulo kɛ bɛsukoa debie fane kɛyɛ nwiɔ dapɛne biala la. Saa Mary to ɔ nye ɔ nzi a, ɔka kɛ, “Bɛmɛ a bɛmaa yɛ nye die a, na Gyihova ɛlɛdua bɛ nwo zo aha ahile yɛ kɛ, debie biala bayɛ boɛ.”

MAA GYIHOVA ƐNYIA DEBIE ƐYILA ZO

Saa yɛ tɛnlabelɛ ne kakyi bɔbɔ a, kɛzi yɛbahola yɛazukoa Dwosefi neazo ne ɛ? (Nea ɛdendɛkpunli 11-13)

11, 12. (a) Kɛzi Dwosefi maanle Gyihova nyianle debie yilale zo ɛ? (b) Kɛzi bɛyilale Dwosefi wɔ ye kpundiigyinlanlɛ ne anwo ɛ?

11 Saa yɛ tɛnlabelɛ kakyi arɛlevilɛ nu a, bie a yɛbamaa kenle bie anwo adwenleadwenle amaa yɛ sa nu ado. Anrɛɛ ɛhye bie bahola ado Dwosefi. Noko, ɔbɔle kpɔkɛ kɛ ɔbava ye tɛnlabelɛ ne yeali gyima kpalɛ amaa Gyihova anyia debie ayila zo. Ɔnva nwo kɛ ɛnee ɔwɔ efiade la, ɔbɔle mɔdenle ɔyɛle gyima biala mɔɔ sinzavolɛma kpanyinli ne vale maanle ye la, kɛ mɔɔ ɛnee ɔyɛ ye wɔ mekɛ mɔɔ ɔwɔ Pɔtefaa sua nu la.​—Mɔl. 39:21-23.

12 Kenle ko bie, bɛzele Dwosefi kɛ ɔnlea mrenyia nwiɔ ne mɔɔ ɛnee lɛ gyinlabelɛ kpole wɔ Falo sua nu la anwo zo. Kɛ mɔɔ bɛ nye liele Dwosefi atiakunlukɛnlɛma subane ne anwo la ati, bɛhanle bɛ ngyegyelɛ nee ɛlalɛ mɔɔ yɛ ɛzulolɛ mɔɔ nɔe ne bɛhanle la bɛhilele ye. (Mɔl. 40:5-8) Ɛnee Dwosefi ɛnze kɛ debie kpalɛ bie bavi zɔhane adawubɔlɛ ne anu ara. Ɔlale efiade ɛkɛ ne ɛvolɛ nwiɔ bieko, noko kenle ko ne mɔɔ bɛyele ye la bɛkpale ye kɛ kpanyinli mɔɔ Falo ɛnle ɛkɛ a, ɔdaye a ɔwɔ ɛkɛ a.​—Mɔl. 41:1, 14-16, 39-41.

13. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛamaa Gyihova anyia debie ayila zo ɔnva nwo tɛnlabelɛ mɔɔ yɛbahɔ nu la ɛ?

13 Bie a yɛbahɔ tɛnlabelɛ mɔɔ yɛnrɛhola nwolɛ ɛhwee yɛ la anu le kɛ Dwosefi. Noko saa yɛnyia abotane na yɛbɔ mɔdenle yɛfa yɛ tɛnlabelɛ ne yɛdi gyima kpalɛ a, yɛbamaa Gyihova anyia debie ayila zo. (Edw. 37:5) Nɔhalɛ nu, ɔyɛ a, “yɛ nye zo ta yɛ,” noko kɛ mɔɔ ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hanle la, “tɛ kɛ yɛnnwu mɔɔ yɛyɛ a.” (2 Kɔl. 4:8) Pɔɔlo edwɛkɛ ɛhye bayɛ nɔhalɛ wɔ yɛ afoa nu, titili saa yɛfa ɛzonlenlɛ gyima ne yɛdimoa a.

FA WƆ ADWENLE SIE WƆ ƐZONLENLƐ GYIIMA NE AZO

14-16. Kɛzi Edwɛkpakavolɛ Felepe vale ye adwenle ziele ye ɛzonlenlɛ gyima ne azo ɔnva nwo kɛ ye tɛnlabelɛ hakyile la ɛ?

14 Edwɛkpakavolɛ Felepe le awie mɔɔ yɛle neazo kpalɛ vale ɛzonlenlɛ gyima ne limoale ɔnva nwo kɛ ye tɛnlabelɛ ne hakyile la. Kpɔdekpɔdeyɛlɛ rale Gyɛlusalɛm na nuhua yɛɛ bɛhunle Sitivin a. * Mekɛ zɔhane, ɛnee Felepe ɛlɛyɛ ɛzonlenlɛ gyima ne foa fofolɛ bie. (Gyi. 6:1-6) Noko mɔɔ Kelaese ɛdoavolɛma ne bɔle asande la, Felepe andɛnla ɛkɛ ne mɔɔ ɔnyɛ ɛhwee a. Ɔhɔhanle edwɛkɛ ne wɔ Samɛlea, suakpole mɔɔ lɛ azɛlɛsinli kpole mɔɔ ɛnee bɛtɛbɔle edwɛkpa ne nolo wɔ ɛkɛ la azo.​—Mat. 10:5; Gyi. 8:1, 5.

15 Ɛnee Felepe kulo kɛ ɔkɔ ɛleka biala mɔɔ Nyamenle sunsum ne bahile ye la, ɔti Gyihova maanle ɔyɛle gyima wɔ azɛlɛsinli fofolɛ bie mɔ anu. Nyeyenu mɔɔ yeanyɛ la maanle Samɛleama mɔɔ ɛnee Dwuuma ɛmbu bɛ la anye liele. Ɔti a menli dɔɔnwo vale ‘koyɛlɛ diele mɔɔ ɔlɛka la kpalɛ’ la!​—Gyi. 8:6-8.

16 Akee Nyamenle sunsum ne maanle Felepe hɔle Ahyedɔdo nee Sizalia mɔɔ ɛnee maanle maanle ne anu amra zonle wɔ ɛkɛ ne la. (Gyi. 8:39, 40) Mɔɔ Felepe limoa hanle edwɛkɛ ne wɔ Samɛlea wɔ ɛvolɛ 20 anzi la, ye tɛnlabelɛ hakyile bieko. Kɛ abusua tile la, ɔdɛnlanle ye azɛlɛsinli ne anu ɔhanle edwɛkɛ ne. Ɔnva nwo kɛ Felepe tɛnlabelɛ hakyile la, ɔvale ye adwenle ɔziele ye ɛzonlenlɛ gyima ne azo, ɔti Gyihova yilale ɔ nee ye abusua ne kpole kpalɛ.​—Gyi. 21:8, 9.

17, 18. Saa yɛ tɛnlabelɛ kakyi na yɛfa yɛ adwenle yɛsie ɛzonlenlɛ gyima ne azo a, kɛzi ɔboa yɛ ɔmaa yɛnyia adwenle kpalɛ ɛ?

17 Mekɛ kɔsɔɔti azonvolɛ dɔɔnwo kola di daselɛ kɛ ɛzonlenlɛ gyima ne mɔɔ bɛva bɛ adwenle bɛzie zo la ɛboa ɛmaa bɛnyia adwenle kpalɛ wɔ bɛ tɛnlabelɛ mɔɔ hakyile la anwo. Mɔɔ Osborne nee Polite, agyalɛma bie mɔɔ bɛvi South Africa vile Bɛtɛle la, ɛnee bɛsuzu kɛ ɔnrɛhyɛ bɛbanyia gyima mɔɔ bɛfa mekɛ foa bie bɛyɛ yɛɛ ɛleka mɔɔ bɛbadɛnla la. Noko, Osborne ka kɛ: “Mɔɔ yɛ nyane la a le kɛ, yɛannyia gyima ndɛ kɛ mɔɔ ɛnee yɛsuzu la.” Ɔ ye Polite ka kɛ: “Siane nsa pɛle nu la, ɛnee yɛtɛnyianle gyima yɛɛ ɛnee yɛnlɛ ezukoa. Ɛnee ɔle ngyegyelɛ kpole.”

18 Duzu a boale bɛ ɔmaanle bɛholale bɛlile bɛ tɛnlabelɛ ne mɔɔ anu yɛ se la anwo gyima a? Osborne hanle kɛ: “Asafo ne mɔɔ yɛ nee bɛ bɔle nu hanle edwɛkɛ ne la boale yɛ kpalɛ ɔmaanle yɛnyianle adwenle mɔɔ tenrɛ la. Yɛzile kpɔkɛ kɛ, kɛ anrɛɛ yɛbadɛnla ɛkɛ ne yɛadwenledwenle la, yɛfa yɛ nwo yɛawula edwɛkɛhanlɛ gyima ne anu kpalɛ, na yemɔ maanle yɛ nye liele kpole. Yɛkpondɛle gyima wɔ ɛleka biala, awieleɛ bɔkɔɔ ne yɛnyianle bie.”

SI ABOTANE KENDƐ GYIHOVA

19-21. (a) Duzu a baboa yɛ amaa yɛanyia anzodwolɛ a? (b) Saa yɛ tɛnlabelɛ ne kakyi na yɛkola yɛgyinla ɔ nloa a, kɛzi ɔboa yɛ ɛ?

19 Kɛ mɔɔ neazo ɛhye mɔ ɛmaa yɛnwu ye la, saa yɛfa tɛnlabelɛ mɔɔ yɛbahɔ nu la yɛdi gyima kpalɛ na yɛkendɛ Gyihova a, ɔbamaa yɛanyia anzodwolɛ. (Kenga Maeka 7:7.) Bie a, yɛbanwu kɛ, yɛ tɛnlabelɛ mɔɔ hakyile mɔɔ yɛvale yɛlile gyima kpalɛ la ɛboa yɛ wɔ sunsum nu. Mɔɔ Polite mɔɔ yɛlimoa yɛha ye edwɛkɛ twe adwenle ahɔ anwubielɛ mɔɔ yenyia ye azo la, ɔhanle kɛ: “Me gyimalilɛ ne mɔɔ bɛhakyile ye la ɛmaa menwu kɛ ɔwɔ kɛ mefa me nwo meto Gyihova anwo zo, bɔbɔ wɔ mekɛ mɔɔ tɛnlabelɛ ne anu ɛyɛ se la. Agɔnwolɛvalɛ mɔɔ me nee ye lɛ la anu ɛmia kpalɛ.”

20 Mary mɔɔ yɛlimoa yɛha ye edwɛkɛ la ɛlɛyɛ adekpakyelɛ, eza ɔlɛnea ye papa mɔɔ ɛyɛ kpanyinli la. Ɔka kɛ: “Menwu ye kɛ, saa adwenleadwenle tɔ me nwo a, ɔwɔ kɛ megyinla, meyɛ asɔne na mekendɛ. Menwu kɛ ɔwɔ kɛ mefa debie biala mewula Gyihova asa, na ɛhye anwo bahyia kpalɛ kenle bie.”

21 Lloyd nee Alexandra mɔɔ yɛhanle bɛ nwo edwɛkɛ wɔ mɔlebɛbo ne la ka kɛ, bɛ tɛnlabelɛ mɔɔ hakyile la zɔle bɛ diedi nleanle wɔ ndenle mɔɔ bɛ nye ɛnla la azo. Noko bɛka kɛ: “Diedi nwo sɔnea maa yɛnwu kɛ yɛ diedi ne gyi kpundii, na ɔbahola yeakyekye yɛ rɛle wɔ ngyegyelɛ mekɛ nu. Ɔmaa yɛyɛ menli mgbalɛ.”

Tɛnlabelɛ mɔɔ kakyi arɛlevilɛ nu la kola maa yɛnyia nyilalɛ mɔɔ yɛ nye ɛnla! (Nea ɛdendɛkpunli 19-21)

22. Saa yɛfa tɛnlabelɛ mɔɔ yɛwɔ nu kɛkala la yɛdi gyima kpalɛ a, anwodozo boni a yɛbahola yɛanyia a?

22 Saa wɔ tɛnlabelɛ kakyi arɛlevilɛ nu ɔlua teokelase gyimalilɛ mɔɔ bahakyi, kpɔkɛdelɛ nwo ngyegyelɛ anzɛɛ abusua nu ɛzonlelilɛ fofolɛ bie a, nyia anwodozo kɛ Gyihova dwenle ɛ nwo na ɔbaboa wɔ wɔ mekɛ kpalɛ nu. (Hib. 4:16; 1 Pita 5:6, 7) Noko kɛkala, bɔ mɔdenle kɛ ɛbava wɔ tɛnlabelɛ wɔali gyima kpalɛ. Dua asɔneyɛlɛ zo bikye wɔ anwuma Selɛ ne kpalɛ, na sukoa kɛ ɛbava ɛ nwo wɔawula ɔ sa nu. Ɛhye bamaa ɛdawɔ noko wɔazie ɛ nwo dii ɔnva nwo kɛzi tɛnlabelɛ ne de la.

^ ɛden. 4 Mɔɔ bɛyele Dwosefi bɛvile efiade la anzi mekɛ bie, ɔnwunle kɛ ralɛ nrenyia mɔɔ Gyihova ɛmaa yenyia la bade ye nyanelilɛ ne azo. Ɔdonle ye belamunli ralɛ ne Manasɛ, ɔluakɛ ɔhanle kɛ: “Nyamenle ɛmaa me rɛle ɛvi me nyane.”​—Mɔl. 41:51.

^ ɛden. 14 Nea edwɛkɛ “Asoo Ɛze?” mɔɔ wɔ magazine ɛhye anu la.