1. Amu jé môt ase ya be bia a yiane mvolane nlem?

MÔT ase ya be bia a yiane mvolane nlem. Éko éziñe na bia koo jam éziñe woñ, nge na jam éziñe da taé bia nlem, nge ke na bia tôban abui minjuk. A ne fe bo na bi nga yômbô, nge na bia kon, nge ke na bi nga jañele môte bia nye’e. Abui ya be bia da tôban étibela’a. Bia yene fe ane njet a évô bi ne ve bômane bia. Bia yeme fo’o na “mbia biyoñ” bite bi ne ndeme ya na bia nyiñe “melu me asu’ulan,” a na, ane mimôs mia lôt, aval ete fe nde bia subu mfefé nta’ane mame bebé. (2 Tim. 3:1) Ve, e ne bo na, bi yangeya bengaka’a be Yéhôva bi te’eya, nge ke na minju’u miangan mi ne ve nenenen. Nde, jé é ne ñhe volô bia minlem?

2, 3. (a) Jé bia yem a lat a Habakuk? (b) Amu jé bia zu la’ase kalate Habakuk?

² Asu na bi bi éyalane ya nsili ôte, bia zu la’ase kalate Habakuk. Akusa bo Bible a nji kate bia abui mam a lat a Habakuk, kalate a be’e éyôlé jé a bili mejô ma ve ngule nyul. Jôé Habakuk da yiane tinane na “Mewuban.” Éko  éziñe jôé éte é tii a avale Yéhôva a volô bia minlem éyoñ a subu bia bebé, nge ke a avale bebo bisaé be Yéhôva bebien ba fanebe nye nyul. Habakuk a nga kôme laan a Zambe, a sili’i nye ngule minsili. Bi ne jô na a nga kobô señe jañ, amu Yéhôva a nga bo na be tili mam be nga laane Kalate Zambe.​—Hab. 2:2.

³ Bible a kobô ajô mbo ésaé Yéhôva ate ve éyoñ a kañete minlañ ba Yéhôva be nga laan. Kalate Habakuk a ne kalate wua ya ba ba kate bia “mam mese me nga tiliban melu mvus,” mme mete Yéhôva a nga ba’ale na me volô bia na bi jibi minjuk, a bi “mvolane minleme ya mintilan,” a na bi bi “ndi minlem.” (Bero. 15:4) Aval avé kalate Habakuk a ne volô môt ase ya be bia? A ne volô bia na bi tu’a yem jôm ja tinane na e tabe Yéhôva mebun. Kalate ate a ye’ele fe bia na bi ne ngule ya jibi minju’u bia tôbane mie nlem ô bôô bia si ne mieññ. Bi tame ñhe tu’a zu fa’a kalate Habakuk ate.

4. Amu jé Habakuk a nga bili atek?

⁴ Lañe’e Habakuk 1:2, 3. Habakuk a nga nyiñ angôndô ya mbia biyoñ. Nlem ô mbe nye angôndô ya abé amu mbia be bôt a minjenjet mi mbe mi bôma’ane nye. A mbe a yiane sili émiene na: ‘Mbia be mame ba ba ye mane man éyoñ évé? Amu jé Yéhôva a yange nté ayabe wu?’ Njet a ékotekot bi mbe bi boba’ane nlame wé ôbien. Habakuk teke fe beta yeme jam a bo. Ane a nga loone Yéhôva. Éko éziñ a nga taté buni na Yéhôva a nji bisi mam ma boban. A mbe a yene’e ve ane Yéhôva a ye ke ji’a yaa. Ye wo fe ô wô’ôtaneya ane mbamba mbo ésaé Yéhôva ate nga?

5. Beta ñye’elane mbé bia koone nye kalate Habakuk? (Fombô’ô fôtô ya atata’a.)

⁵ Ye Habakuk a nga jañele mbunane wé? Ye a nga buni na Yéhôva a ye ke beta tôé bengaka’a bé? Teké’é! A nga liti na a ngenan a too Yéhôva mebun, amu a nji jeñe mvolan be môta binam, ve be Yéhôva émien. Nlem ô mbe ô tyele nye yôp amu a nji be ngule ya yem môse Yéhôva a ye yaa, nge ke amu jé Yéhôva a jô’é na a tebe avale minju’ ete. Yéhôva a nga bo na Habakuk a tili mam mete mfa’a ya ye’ele bia na, bi nji yiane koo woñe ya kate Nye mam ma ndeñele bia. Yéhôva a jô jô bia na bi kui nye minlem miangan. (Bs. 50:15; 62:8) Kalate Minkana 3:5 a jô fe bia na bi tabe “Yéhôva mebun a nleme [wongan] ôse,” a na bi bo “te ye’ebe fe’e [jangan biabebien].” Habakuk a mbe a yiane yem mejô mete.

6. Amu jé meye’elan me ne mfi?

⁶ Habakuk a nga nyoñe ntyi’ane na a subu Zambe wé, mvôé jé, a Ésaa wé bebé. A nji bem ôsimesane wé ve nju’u a mbe a tôbane wô, nge ke tabe ndi a fe’e jé. Ve a nga kate Yéhôva mam ma tyelé nye nleme yôp; angôndô ya mbamba éve’ela asu dangan! E dañedañ amu na, Yéhôva, Nyô a vô’ôlô meye’elan, émien nnye a jô bia na bi kee nye mam mese ma tya’a bia nlem. (Bs. 65:2) Nge bia bo de, bia ye yen ane Yéhôva a wubane bia a zene nyina na, a ye liti bia jam bia yiane bo. (Bs. 73:23, 24) A ye volô bia na bi yem  ôsimesane wé to’o bi tele été évé. Éyoñ ése bia yooé Yéhôva nleme wongan, bia liti na bi too nye mebun.

7. Yéhôva a nga bo aya éyoñ Habakuk a nga kate nye mam ma tyele nye nleme yôp?

⁷ Lañe’e Habakuk 1:5-7. Éyoñ a nga mane suu mbe’e wé be Yéhôva, Habakuk a mbe a yiane ko woñe na Yéhôva a ne wô’ô nye ôlun. Ve Yéhôva a nji komekane nye, amu a ne Zambe ya mvam, a yeme fe tebe été bôt. A mbe a yeme’e na mintaé ya nlem mmie mia bo na Habakuk a kobô nalé. Bifia a nga belane bie éyoñ a nga kobô ajô Bejuif be mbe mbia nlô, bi nga bo na Habakuk a yem mam ma yange be melu ma zu. Bia buni na Habakuk nnye a mbe môt ôsu Yéhôva a nga kate na, a mbeme jañele mbia be bôte ya éyoñ éte.

8. Amu jé mame Yéhôva a nga kat Habakuk me nga ndeñele nye?

⁸ Yéhôva a nga kat Habakuk na A ntele na a zu yaa. Fonos minjenjet a mbia be bôt ya miaé wé é mbe é ntoo bebé. Bifia “melu menan” bi mbe bi liti’i na Habakuk a ye ke wu te na a za yene’e Yéhôva a tyi’i bôte bete mejô, nge ke na miaé bôt Habakuk wo ye yen ntyi’ane mejô Yéhôva ôte. Ve sa ke nne Habakuk a mbe a yi na Yéhôva a yalane nye nalé. Ye nsili a nga sili nye le? Éyalane Yéhôva é mbe é liti’i na minju’u ya ayoñe Juda mia zu tu’a nenenen. Bechaldéen, (bôte ya Babylon) be mbe minjenjet a mbia nsisim; njete jap é mbe é lôte’e nyi bôte ya nlam Habakuk, mbe bete be mbe be yeme’e metiñe me Yéhôva. Nde amu jé bôte ya Babylone mbe Yéhôva a bele tobe na be zu jian ayoñe dé? Ô nga ye bo aya nge wo Yéhôva a nga kate mam mete?

9. Minsili mivé Habakuk a mbe a yiane sili émien?

⁹ Lañe’e Habakuk 1:12-14 afebe si *, 17. Habakuk a nga wô’ô na Yéhôva a ye belan ayoñ Babylone na a tyi’i mbia be bôte mejô a foñesô be, ve a mbe a ngenane fe’e ne vema. Akusa bo nalé, a nga jô Yéhôva na Nnye étam a ne “Ako’o” dé. (Dt. 32:4; És. 26:4) Habakuk a nji sôane na Yéhôva a ne nye’an a mvam. Nalé a nga volô nye na a yeme na, a ne ke ôsu a sili nye minsili. Amu jé Yéhôva a nga jô’é na Juda a tebe avale mbia été ji? Amu jé a nji kôme jam ete été été? Aval avé Zambe ya ngul ése a ne jibi avale mbia be mame di? Amu jé a ‘tabe évô’ abé ke é too abime di? A ne Zambe a ne “Étyi,” a mise mé “ma dañ mfuban,” ajô te, ‘a se ngule ya fombô abé.’

10. Jé é ne bo na bia fe bi wô’ôtan ane Habakuk?

¹⁰ E ne kui na bia fe bi wô’ôtan ane Habakuk. Bia vô’ôlô Yéhôva. Bia lañ a yé’é Bible, a nalé a ve bia ndi nlem. Ékôane Yéhôva ja volô bia na bi tu’a yeme mbamba bengaka’a be ne Bible été. Ve éko éziñ bia sili biabebiene na, ‘Ntaa vé a Yéhôva?’ Jé jam Habakuk a nga beta bo da ye’ele bia?

11. Ntyi’an ôvé Habakuk a nga nyoñ éyoñe Yéhôva a maneya kobô nye?

¹¹ Lañe’e Habakuk 2:1. Minlañ Habakuk a nga laan a Yéhôva mi nga bôône nye nleme si ne mieññ. Ane a nga tyi’i na a ye yange Yéhôva. Ntyi’an ôte ô nji be zezé nkobô môt a kuli anyu nalé, amu Habakuk a nga beta ba’alane wô éyoñ a nga jô na, a ye “yange môse ya njuk [a] to ne séé!” (Hab. 3:16) Bebo bisaé be Yéhôva befe be nga yange Yéhôva nalé, bia fe bia yiane ke ôsu a yange môse Yéhôva bi too nye ndi.​—Mic. 7:7; Jc. 5:7, 8.

12. Mam mevé Habakuk a ye’ele bia?

¹² Ntyi’an Habakuk a nga nyoñ wo ye’ele bia jé? Jam ôsu, bia yiane bo mbane ya ye’elane Yéhôva, to’o bi tele été évé. Jame baa, bia yiane vô’ôlô mame Yéhôva a kate bia a zene ya Bible a ékôane jé. Jame lale, bia yiane yange Yéhôva a ndi nleme na, a ye kôme mam mese ma ndeñele bia mbamba éyoñ. Nge bia ke ôsu a yooé Yéhôva minlem miangan, a vô’ôlô nye, bi yange’ nye ane Habakuk, minlem mia ye fe bômbô bia si ne mieññ, a nalé a ye volô bia na bi ke ôsu a jibi. Ndi nleme jangan ja ye volô na bi bo mbane ya jibi, ndemben bia ye ba’ale ava’a dangan to’o bia tôbane minjuk. Amu bi too ndi a Yéhôva, bia yeme na a ye yaa.​—Bero. 12:12.

13. Ndi nleme fé bia koone je kalate Habakuk 2:3?

¹³ Lañe’e Habakuk 2:3. Ntyi’an Habakuk ô nga ve Yéhôva nlem avak. Zambe ya ngul ése a mbe a kôme’e yem été Habakuk. Ane a nga ka’ale nye évôvoé été na, a ye bi biyalane ya minsili mié mise. A nga kate nye na minju’u mié mi mbeme man. A mbe ve ane a jô nye na: “Jibi’i wô’a, tabe’e ma mebun. To’o wo yen aya, ma ye yaa.” Yéhôva a nga kate nye na a teléya môs A ye tôé bengaka’a Bé. A lebe fe nye na a yange môs ôte. Habakuk a nji ye same.

14. Ntyi’an ôvé bia yiane nyoñ éyoñe ya minjuk?

¹⁴ Nge bia fe bi ne mbane ya yange Yéhôva a vô’ôlô nye, bia ye yemete ndi nleme jangan be nye, a minlem mia ye bômbô bia si to’o bia tôban avale minju’ avé. Yésus fe a nga jô na, bia yiane yeme na Yéhôva nnye a ne Zambe ya biyoñ, a lôte na bi ke bia fase “biyoñ nge mimbu” a nji kate bia. (Mam. 1:7) Ajô te, bi nji yiane bili atek, ve bia yiane ke ôsu a yange, bi too Yéhôva mebun a éjote nyul a ôjibi ôse, bi bela’ane fe éyoñ é li’iya bia na bi kañe nye a ngule jangan ése.​—Mc 13:35-37; Beg. 6:9.

15, 16. (a) Beta bengaka’a bevé bia koone be kalate Habakuk? (b) Bengaka’a bete ba ye’ele bia jé?

¹⁵ Yéhôva a bo môt ase a too nye mebun ngaka’a nyi: “Zôsôa môt a ye nyiñ amu mbunane wé,” a “si nyô j’aye jaé a ñyemane ya étôto’o Yéhôva ne lut.” (Hab. 2:4, 14) Ôwé, Yéhôva a ye nyii ba bese be too nye mebun.

¹⁶ Éyoñ môt a lañ ngaka’a ya kalate Habakuk 2:4 éyoñ ôsu, a ne buni na a ne ve zezé minkobô ya anyu. Ve Paul a nga liti na ngaka’a Yéhôva éte é ne nya mfii amu a nga ba’alane je biyoñ biyoñ bilal. (Bero. 1:17; Beg. 3: 11; Beh. 10:38) Zôsôa môt a kusa tôbane nju’u ôvé, mbunane wé wo ye volô nye na a yen ane Zambe a tôé bengaka’a bé. Yéhôva a lebe bia na bi lôbô mam ma yange bia ôsu.

17. Ndi nleme fé bia koone je kalate Habakuk?

¹⁷ Kalate Habakuk a ne nya mfii asu ba bese ba nyiñe melu ya asu’ulane ma. Yéhôva a ka’ale na a ye ve môt ase a too Nye mebun ényiñe ya melu mese. Ajô te, enkelan ôsu a yemete mbunane wongan, to’o bia tôban avale minju’ avé. Kalate Habakuk a liti bia na Yéhôva a ye su’u bia a na a ye kôté bia. A jô bia na bi tabe nye mebun, a na bi bo mbane ya yange môs ayaa wé, éyoñ a ye telé Éjôé jé, éyoñ éte nje bebo bisaé bé ba ye nyiñ meva’a été si va.​—Mt. 5:5; Beh. 10:36-39.

18. Abim avé mejô me Yéhôva me nga nambe Habakuk?

¹⁸ Lañe’e Habakuk 3:16-19. Mejô me Yéhôva me nga nambe Habakuk abui. A nga tu’a fas mbamba be mam Yéhôva a boya asu ayoñ dé. Ane a nga tu’a yemete ndi nleme jé. A mbe a yeme’e na Yéhôva a mbeme yaa. Jam ete e nga ve nkulu mejô ngule nyul, to’o minju’u mi mbe mi ngenane mi yange’ nye. Biyebe bi Habakuk bi nga folan a ndi nlem, a nga wô’ô mvaé ya yeme na Yéhôva a zu yaa. Ane a nga belane bido’o mejô na a liti Yéhôva ndi nleme jé. Befase Bible béziñ ba simesane na, be mbe fe ve kôñelan éfus 18 na: “Ma ye ndañete be Tate; ma ye jem a mevak ôsu Zambe.” Nga nalé a yemete mbunane wongan? Yéhôva a nji bo bia ve bengaka’a, ve a ne fe ôjeja’a ya tôé nsôñane wé.

19. Aval avé bia fe bi ne bi ava’a ane Habakuk?

¹⁹ Jam bia yiane ba’ale kalate Habakuk di: e kôme tabe Yéhôva mebun. (Hab. 2:4) Bia ye ba’ale ndi nleme jañ be Yéhôva vengevenge ve bia yemete élate jangan a nye a mezene ma mela: (1) nge bia ye’elane nye mban, bi kôme yooé nye nleme wongan; (2) nge bia kôme vô’ôlô Mejô Mé a nge bia tôñe zen ékôane jé ja liti bia; a (3) nge bi ne mbane ya yange nye. Habakuk som a nga bo de. To’o kalate wé a taté a biyebe, a ke man a ndi nlem a mevak. Ngo’o nge bia vu nye, wônaa bia fe bia ye wô’ôtane ve ane Yéhôva a wubane bia, aval ane mba ésaa a wubane mone wé a nye’e! Ye jam afe da lôte dili nga?