1. Fikieme mai kpobi na ma rọ gwọlọ ọbọga?

MAI kpobi ma gwọlọ ọbọga. Ẹsejọhọ idhọvẹ, awa-ọruọ, gbe eware efa e be kẹ omai uye evaọ uzuazọ kẹdẹ kẹdẹ. O sae jọnọ owho, ẹyao hayo ohwo nọ o whu ku omai o be kẹ omai idhọvẹ. Ahwo a bi mukpahe omai otujọ. Ozighi ọ vọ oria kpobi. U gine mu omai ẹro nọ “oke obẹbẹ nọ o [be] bẹ eyeri” nọ ma be rria na u dhesẹ nọ “edẹ urere na” ma rrọ na, yọ ẹdẹ kpobi nọ ọ ruọ emu o bi si omai kẹle akpọ ọkpokpọ na. (2 Tim. 3:1) O make rrọ ere na, u kri akpọ no nọ ma be rọ hẹrẹ eyaa Jihova nana nọ i ri ti rugba ha na, yọ o sae jọnọ ebẹbẹ mai i bi dhe evievihọ. Kọ diẹse ma sae jọ wo ọbọga?

2, 3. (a) Eme ma riẹ kpahe Habakuk? (b) Fikieme ma te rọ ta kpahe obe Habakuk?

² Re ma sae ruẹ uyo onọ na, joma kiẹ obe Habakuk riwi. Dede nọ Ikereakere na e ta eware buobu kpahe Habakuk gbe uzuazọ nọ o yeri hi, obe nọ a rọ odẹ riẹ se na o rẹ kẹ omai uduotahawọ. O wọhọ nọ otofa Habakuk họ, “Ẹgbalọ Ọgaga.” Onana o sae si iroro mai kpohọ edhere omosasọ  nọ Jihova ọ rọ gbalọ idibo riẹ hayo edhere nọ idibo riẹ a rọ talamu ei. Habakuk ọ nọ Ọghẹnẹ enọ jọ, jẹ be gwọlọ iyo rai. O wọhọ ẹsenọ ọ nọ enọ nọ e rrọ omai udu, nọ o rọnọ Jihova ọ kẹ riẹ ẹzi riẹ nọ o ro kere eme nana nọ e rẹ bọ omai ga fihotọ na.​—Hab. 2:2.

³ Oware nọ ma jọ Ikereakere na riẹ kpahe ọruẹaro nana kpobi họ, eme nana nọ ọruẹaro nana o lele Ọghẹnẹ ta evaọ okenọ ofu o je dhei na. Obe nọ o kere na o rrọ usu “eware kpobi nọ a kere fihọ otọ anwẹdẹ” nọ Ọghẹnẹ ọ sẹro rai evaọ Ebaibol na, “re ma rọ ẹkwoma ithihakọ mai gbe omosasọ nọ u re no Ikereakere na ze wo ẹruore.” (Rom 15:4) Ẹvẹ ma sai ro wo erere no obe Habakuk ze? Obe na o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai riẹ oware nọ u dhesẹ re ma fievahọ Jihova. Ofariẹ, eruẹaruẹ Habakuk e kẹ omai imuẹro inọ udu o rẹ sai te ohwo otọ nọ ọ tẹ be make rẹriẹ ovao dhe eware idhọvẹ gbe ebẹbẹ sa-sa. Fikiere joma gbẹ ta kpahe obe Habakuk na.

4. Eme ọ jẹ kẹ Habakuk uye?

⁴ Se Habakuk 1:2, 3. Habakuk ọ jọ uzuazọ evaọ etoke nọ eware e jọ bẹbẹ gaga. Ahwo ozighi gbe ahwo omuomu nọ a da oria kpobi fia evaọ oke riẹ o jẹ kẹe uye gaga. Ọ jẹ hae nọ omariẹ nọ, kọ oke vẹ emuemu nana o ti ro kuhọ? Fikieme Jihova o ro thihakọ te enẹ, yọ o ri ti ru oware ovo kpahe iẹe he? Habakuk ọ ruẹ nọ ahwo a bi kienyẹ ohwohwo evaọ ẹwho obọriẹ, yọ u wo oware ovo nọ ọ rẹ sai ru kpahe iẹe he. Fikiere, evaọ etoke obẹbẹ nana, Habakuk ọ tẹ jẹ lẹ se Jihova kẹ obufihọ. O sae jọnọ Habakuk o je roro nọ Jihova ọ be daezọ vievie he. Evaọ eriwo riẹ, o jọ wọhọ nọ Ọghẹnẹ o bi ti ru oware ovo kpahe ẹbẹbẹ na kẹle he. Kọ whọ be hai wo ọkpọ iroro Habakuk na ẹsejọ?

5. Obọdẹ uwuhrẹ vẹ o rrọ obe Habakuk? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

⁵ Kọ onana u dhesẹ nọ Habakuk o gbe fievahọ Jihova ha? Kọ ẹrọwọ nọ o fihọ eyaa Jihova o whrehe no? Vievie! Nọ orọnọ Habakuk ọ lẹ se Jihova jẹ ta ebẹbẹ riẹ kpobi kẹe orọnikọ omọfa ha na, u dhesẹ nọ o gbe fievahọ Jihova. O rrọ vevẹ inọ oware nọ o jẹ kẹ Habakuk uye na họ, ọ riẹ oke nọ Ọghẹnẹ o fihọ họ nọ o ti ro ru oware jọ kpahe ẹbẹbẹ na hayo ẹjiroro nọ Jihova ọ rọ kuvẹ re ọyomariẹ ọ rẹro ruẹ ẹbẹbẹ otiọna. Ẹzi riẹ nọ o ro fiobọhọ kẹ Habakuk kere ọdawẹ riẹ fihotọ na u wuhrẹ omai obọdẹ oware jọ, inọ: U du gwọlọ nọ ozọ u mu omai hi, nọ ma gbẹ rọ vuẹe eware nọ e be kẹ omai idhọvẹ hẹ gbe avro nọ ma wo. Jihova ọ tubẹ rọ uwowou zizie omai nọ ma horie eva mai kpobi kẹe evaọ olẹ. (Ol. 50:15; 62:8) Obe Itẹ 3:5 o tẹ jẹ kẹ omai uduotahawọ inọ, ma “rehọ ẹroọrọsuọ [mai] kpobi kpahe ỌNOWO na” gbe inọ ma “rehọ eva kpahe ẹriẹ omobọ” mai hi. O wọhọ nọ Habakuk ọ riẹ eme nana ziezi je ru lele ai.

6. Fikieme olẹ u ro wuzou?

⁶ Habakuk o si kẹle Jihova, Ogbẹnyusu gbe Ọsẹ oyoyou riẹ nọ o fievahọ ziezi na. Habakuk ọ ruawa kpahe ebẹbẹ nọ ọ jẹ rẹro ruẹ na vrẹta ha, ọ rẹroso otoriẹ obọriẹ hẹ. Ukpoye, ọ lẹ kpahe eware nọ e jẹ kẹe uye na jẹ rọ ere fi emamọ oriruo hotọ kẹ omai. U te no ere no, Jihova nọ o re yo elẹ na o zizie omai nọ ma hae lẹ sei kpahe eware nọ e be kẹ omai idhọvẹ jẹ rọ ere dhesẹ nọ ma fievahọ iẹe. (Ol. 65:2) Ma tẹ be hai ru enẹ, ma te ruẹ obufihọ Jihova. Ọ te rọ  ithubro riẹ fiobọhọ kẹ omai, jẹ rọ enẹ gbalọ hayo rọ obọ riẹ wowo omai. (Ol. 73:23, 24) O ti fiobọhọ kẹ omai riẹ eriwo riẹ, ghelọ oware nọ o be kẹ omai uye kẹhẹ. Ma tẹ be hae lẹ se Jihova yọ obọdẹ edhere jọ nọ ma re ro dhesẹ nọ ma fievahọ iẹe.

7. Eme Jihova o ru kpahe oware nọ o jẹ kẹ Habakuk uye?

⁷ Se Habakuk 1:5-7. Nọ Habakuk ọ ta oware nọ o be kẹe uye gbe awa-ọruọ riẹ kẹ Jihova no, o wọhọ nọ o te je roro kpahe oware nọ Jihova o ti ru kpahe onana. Jihova, Ọsẹ oyoyou nọ o wo ọdawẹ gaga na ọ whọku ei hi inọ ọ ta eme itieye keleme. Jihova ọ riẹ nọ edada nọ e jọ Habakuk udu e wọ riẹ ta eme nana. Kẹsena Jihova ọ tẹ vuẹ iẹe oware nọ o te via kẹ ahwo Ju aghẹmeeyo na kẹlena evaọ obaro. O sae jọnọ Habakuk họ ohwo ọsosuọ nọ Jihova ọ vuẹ nọ ọ te raha ahwo yoma na no kẹle.

8. Fikieme uyo nọ Jihova ọ kẹ Habakuk u ro gbei unu gaga?

⁸ Jihova o ru Habakuk riẹ nọ o ti ru oware jọ kpahe ẹbẹbẹ nọ ọ jotọ na. Oke nọ Jihova ọ te rọ raha oge omuomu yena nọ ọ vọ avọ ozighi na o kẹle no. “Eva edẹ ra” nọ Jihova ọ ta na, u dhesẹ nọ ọraha na o ti te ai evaọ oke uzuazọ ọruẹaro na hayo oge riẹ. Orọnọ uyo nọ Habakuk o je rẹro riẹ oye Jihova ọ kẹ riẹ na ha. Uyo na o vọ riẹ eva vievie he. Ẹme nọ Jihova ọ ta kẹe na u dhesẹ nọ uye u ti vihọ evaọ Juda soso. * Ahwo Kaldia (koyehọ ahwo Babilọn) a jọ yoyoma yọ a geva thesiwa, a tube ru ozighi vi ahwo orẹwho Habakuk nọ a riẹ izi Jihova. Kọ fikieme Jihova ọ rẹ rọ rehọ ahwo orẹwho nana nọ a be gọ edhọ, nọ e vọ avọ emuemu na rọ raha idibo riẹ? Ẹvẹ o hae jọ owhẹ oma, otẹrọnọ whẹ Jihova ọ ta ẹme nana kẹ?

9. Enọ vẹ o rẹ sae jọnọ Habakuk ọ jẹ nọ omariẹ?

⁹ Se Habakuk 1:12-14, 17. Habakuk o vuhumu nọ Jihova ọ te rọ ahwo Babilọn gu ahwo oyoma nọ e wariẹ e riẹ họ na ẹdhọ jẹ kẹ ae uye, rekọ udu u ri tei otọ họ. Ghele na, ọ ta avọ omaurokpotọ nọ Jihova họ “Utho” riẹ. (Izie. 32:4; Aiz. 26:4) Habakuk ọ gba riẹ mu nọ ọ rẹ gbẹ rọ odiri fievahọ Ọghẹnẹ inọ o ti dhesẹ uyoyou gbe ẹwo kẹe. Onana o kẹ riẹ udu nọ ọ rọ wariẹ lẹ se Jihova. Fikieme Ọghẹnẹ ọ rẹ rọ kuvẹ re eware i yoma vi enẹ evaọ Juda? Fikieme ọ gbẹ rọ nwani ru oware jọ ẹsiẹsiẹ hẹ? Fikieme Erumeru na ọ rẹ rọ kuvẹ kẹ uye nọ o tubẹ ga vi onana? Fikieme o re ro “fibo,” re umuomu o da oria kpobi fia? Jihova họ “Ọrẹri” na; yọ ibiaro riẹ e fo vi epanọ i re ro “ri umuomu.”

10. Ẹvẹ eware e sae rọ jọ omai oma wọhọ Habakuk ẹsejọ?

¹⁰ Ẹsejọ, eware e rẹ sae jọ omai oma wọhọ epanọ e jọ kẹ Habakuk na. Ma bi yoẹme kẹ Jihova. Ma fievahọ iẹe, bi se Ebaibol na je roro didi kpahe iẹe, yọ onana o be kẹ omai ẹruore. Ukoko riẹ u bi wuhrẹ omai kpahe eware nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa rai. Ghele na, ma sae gbẹ jọ udu mai nọ inọ, ‘Oke vẹ uye mai u ti kuhọ?’ Eme ma rẹ sai wuhrẹ no oware nọ Habakuk o ru ze?

11. Eme Habakuk ọ gba riẹ mu nọ o re ru nọ Jihova o lele iei ta ẹme no?

¹¹ Se Habakuk 2:1. Ẹme nọ Habakuk o lele Jihova ta na u ru udu riẹ totọ. Ọ  tẹ gbaemu nọ ọ rẹ hẹrẹ bẹsenọ Jihova o re ru oware jọ. Orọnikọ ọ vabọ họ onana ha, keme uwhremu na ọ wariẹ ta nọ ọ “te rọ oma totọ hẹrẹ ẹdẹ nọ uye” o te tha. (Hab. 3:16) Idibo Ọghẹnẹ efa a dhesẹ nọ a be hẹrẹ Jihova avọ evaifihọ re, yọ oriruo rai o re fiobọhọ kẹ omai ru epọvo na bẹsenọ Jihova ọ rẹ jowọ.​—Mae. 7:7; Jem. 5:7, 8.

12. Eware jọ vẹ ma wuhrẹ mi Habakuk?

¹² Eme oware nọ Habakuk ọ gba riẹ mu nọ o re ru na u wuhrẹ omai? Orọ ọsosuọ, ma rẹ siọ Jihova ba ẹlẹ se vievie he ghelọ edawọ nọ i te omai kẹhẹ. Orọ avọ ivẹ, ma rẹ gaviezọ kẹ ẹme nọ Jihova ọ be rọ Ebaibol na gbe ukoko riẹ ta kẹ omai. Orọ avọ esa, ma re thihakọ hẹrẹ Jihova, fi eva mai kpobi họ iẹe inọ o ti si uye mai no evaọ oke nọ o fihọ. Ma tẹ be hae ta eva mai kpobi kẹ Jihova, yoẹme kẹe jẹ hẹrẹ iẹe, wọhọ epanọ Habakuk o ru na, udu u ti te omai otọ re. Onana u ti fiobọhọ kẹ omai thihakọ. Ẹruore o ti fiobọhọ kẹ omai thihakọ ziezi, u ve ti je ru nọ ma te rọ wereva nọ ma tẹ make rẹriẹ ovao ku ebẹbẹ. Ẹruore o re fiobọhọ kẹ omai fievahọ nọ Ọsẹ obọ odhiwu mai o ti ru oware jọ.​—Rom 12:12.

13. Imuẹro vẹ e rrọ Habakuk 2:3?

¹³ Se Habakuk 2:3. Ababọ avro, eva e were Jihova inọ Habakuk ọ gba riẹ mu nọ ọ rẹ hẹrẹ. Jihova ọ riẹ epanọ eware e be ginẹ kẹ Habakuk idhọvẹ te. Fikiere, ọ tẹ rọ edhere owowolẹ kẹ ọruẹaro na uduotahawọ inọ o ti ru oware jọ kpahe ebẹbẹ nọ e bẹ kẹe uye na. O gbẹ te raha oke re o te si ebẹbẹ nọ e be kẹe uye na no otọ họ. O jọ wọhọ ẹsenọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Habakuk nọ: “Thihakọ, fievahọ omẹ. Me ti ru oware jọ kpahe ẹbẹbẹ na o tẹ make wọhọ nọ u bi lehie hrọ!” Jihova ọ kareghẹhọ iẹe inọ u wo oke nọ o fihọ nọ o ti ro ru eyaa riẹ gba. Ọ ta kẹ Habakuk nọ jọ ọ hẹrẹ bẹsenọ ọyomariẹ o re ru ẹjiroro riẹ gba. U ti kiekpe ọruẹaro na vievie he.

14. Eme o rẹ jọ ọtamuo mai evaọ okenọ ma tẹ rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ?

¹⁴ Ma te thihakọ hẹrẹ Jihova jẹ be gaviezọ kẹ eware nọ o bi wuhrẹ omai, u ti ru omai wo udu je ru udu te omai otọ ghelọ ebẹbẹ hayo ẹgaga nọ ma rẹriẹ ovao dhe kẹhẹ. Jesu ọ ta nọ Jihova họ Okoko-Oke Ologbo yọ ma sai fievahọ iẹe. Ma du ruawa ha, kpahe “oke hayo ezi” nọ Ọghẹnẹ ọ re te vuẹ oma hi. (Iruẹru 1:7) Fikiere, joma hẹrẹ avọ omaurokpotọ, wo ẹrọwọ gbe odiri, jẹ daoma ruabọhọ egagọ Jihova evaọ umutho oke nọ u kiọkọ na.​—Mak 13:35-37; Gal. 6:9.

15, 16. (a) Obọdẹ eyaa vẹ e rrọ obe Habakuk? (b) Kọ eme eyaa nana i wuhrẹ omai?

¹⁵ Jihova ọ ya eyaa kẹ idibo riẹ nọ i fievahọ iẹe inọ: “Enọ i kiẹrẹe e rẹ te zọ fiki orọwọ rai,” yọ “akpọ na kpobi ọ rẹ te vọ avọ ẹriẹ oruaro ỌNOWO na.” (Hab. 2:4, 14) Avro ọ riẹ hẹ, ahwo nọ a fievahọ Jihova je thihakọ hẹrẹ iẹe a ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.

¹⁶ Ohwo ọ tẹ kaki rri eyaa nọ e rrọ Habakuk 2:4, ọ sai rri rie wọhọ ẹme gheghe. Rekọ Pọl ukọ na ọ ruẹ nọ eyaa nọ Jihova ọ jọ etenẹ ya na i wuzou gaga te epanọ Pọl omariẹ ọ rọ wariẹ eyaa nana isiasa soso! (Rom 1:17; Gal. 3:11; Hib. 10:38) Ghele ebẹbẹ nọ ohwo okiẹrẹe ọ rẹriẹ ovao dhe kẹhẹ, nọ o te kru ẹrọwọ riẹ je fievahọ Ọghẹnẹ, ọ te rọ ẹro ruẹ eyaa Ọghẹnẹ nọ i ti rugba. Jihova  ọ be vuẹ omai nọ ma tẹrovi ẹbẹbẹ mai hi, ukpoye joma rri kpohọ eghale nọ ma ti wo evaọ obaro.

17. Imuẹro vẹ obe Habakuk u ru omai wo?

¹⁷ Obe Habakuk u wuhrẹ omai otu nọ ọ be rria edẹ urere na obọdẹ oware. Jihova ọ ya eyaa uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ kẹ ohwo kpobi nọ o kru ẹrọwọ riẹ je fievahọ iẹe. Joma ruabọhọ bọ ẹrọwọ mai ga je fievahọ Ọghẹnẹ ghelọ idhọvẹ gbe awa-ọruọ mai kpobi. Jihova ọ rehọ Habakuk kẹ omai imuẹro nọ ọ te tha omai uke je siwi omai. Ọ rọ ẹwo ta kẹ omai nọ ma fievahọ iẹe je thihakọ hẹrẹ oke nọ o fihọ. Nọ ọ tẹ rọ Uvie riẹ ze no, akpọ na kpobi ọ te vọ avọ idibo riẹ nọ e rrọ wowolẹ nọ i ti yerikugbe jẹ gọe avọ evawere.​—Mat. 5:5; Hib. 10:36-39.

18. Eme ẹme Jihova ọ wọ Habakuk ru?

¹⁸ Se Habakuk 3:16-19. Ẹme Jihova na o jọ uduotahawọ gaga kẹ Habakuk. O roro didi kpahe eware nọ Jihova o ru kẹ idibo riẹ evaọ okenọ u kpemu. Obọnana evaifihọ nọ o wo kpahe Jihova e ga no. Ọ riẹ nọ Jihova o ti ru oware jọ kẹle! Onana o kẹ ọruẹaro na omosasọ, dede nọ ọ riẹ nọ ẹsejọhọ ebẹbẹ riẹ e te gbẹ jariẹ omoke jọ. Enẹna, Habakuk o fievahọ Jihova vi epaọ anwẹdẹ kpobi no avọ evawere viukpọ avro nọ ọ jariẹ udu vẹre. Ọ ta eme nọ i dhesẹ evaifihọ nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ. Ahwo jọ nọ a wuhrẹ haro kpahe eme Ebaibol a ta inọ oware nọ owọ avọ 18 na o be ta na họ, “Me re du ola avọ oghọghọ evaọ Olori na; Me re fou kurẹriẹ avọ evawere evaọ Ọghẹnẹ.” Ẹme nana ọ rẹ ginẹ kẹ omai kpobi ọbọga! Orọnikọ Jihova ọ ya obọdẹ eyaa kẹ omai ọvo ho, rekọ ọ kẹ omai imuẹro nọ o ti ru ẹjiroro riẹ gba vẹrẹ.

19. Ẹvẹ ma sai ro wo ọkpọ omosasọ Habakuk?

¹⁹ Avro ọ riẹ hẹ, ma wuhrẹ no obe Habakuk ze inọ ma re fievahọ Jihova. (Hab. 2:4) Ma rẹ sai wo evaifihọ itieye nọ ma tẹ be hae (1) lẹ se Jihova ẹsikpobi, jẹ vuẹe oware kpobi nọ o be kẹ omai uye; (2) romatotọ gaviezọ kẹ Jihova gbe ọkpọvio kpobi nọ o bi no ukoko riẹ ze; (3) kru ẹrọwọ mai je thihakọ hẹrẹ Jihova. Eware nana i ti ru usu mai kugbei jọ gaga. Enẹ Habakuk o ru. Dede nọ eme uweri i mu obe Habakuk họ, eme evaifihọ gbe evawere i ku obe na họ. Ajọ ma rọ aro kele oriruo Habakuk, re Jihova ọ sae gbalọ omai wọhọ ọsọmọ! A rẹ ruẹ oware nọ o rẹ kẹ ohwo omosasọ te onana ha, evaọ akpọ nana nọ ebẹbẹ e dafia na!