1. Bõe yĩng tɩ d fãa rat belsg la raood kengre?

TÕND fãa rata belsg la raood kengre. Tõe tɩ d vɩɩmã pida ne yɩɩre, sũ-sãams la toogo. Tõe tɩ yaa bãag wall kʋʋlem n namsd tõndo, pa rẽ bɩ yaa d ned kaalem. Kẽer me yaa neb n tar-b n namsdẽ. Zĩig fãa me, nen-kɛglmã tara paasg bala. Yaa sɩd tɩ toodã sẽn lebg wʋsgã wilgda vẽeneg tɩ d bee dũniyã “yaoolem wakate,” la tɩ daar ne a to fãa, dũni-paalgã tara kolgre. (2 Tɩm. 3:1) La tõe tɩ d sẽn sɩng n gũud a Zeova pʋlemsã pidsgã kaoosame, tɩ d zu-loeesã me tar paasg bala. Woto wã, yɛ la d tõe n paam belsg la raood kengre?

2, 3. a) Bõe la d mi a Habakuk zugu? b) Bõe yĩng tɩ d na n ges bũmb kẽer sẽn be Habakuk sebrã pʋgẽ?

² Habakuk sebrã tõe n sõng-d lame tɩ d bãng d sẽn na n paam belsg zĩig ninga. Wõnda a yʋʋrã võor yaa “mobgre.” Tõe tɩ yaa sẽn na n tẽeg a Zeova sẽn belsd tõndo, tɩ yaa wa a mobga tõnd a nusẽ wã. Tõe me tɩ wilgda wẽn-sakdbã sẽn gãd a Zeova kãn-kãe, wa biig sẽn mobg a ba to-to wã. Yaa sɩd tɩ Biiblã pa gomd a Habakuk yell wʋsg ye. La a sẽn gʋls sebr ningã kengda raood sõma. A goma ne Wẽnnaam, n sok-a sogsgo. A Zeova leok-a  lame, la a kɩt t’a gʋls a sogsgã, la yẽ sẽn leok-a wã fãa, a sẽn mi tɩ na n wa sõnga tõndã yĩnga.—Hab. 2:2.

³ Biiblã pʋgẽ, b sẽn gom no-rɛɛs a Habakuk ne a Zeova yẽsgã yellã, b pa le gom a Habakuk yell yɛs ye. Baa ne rẽ, Habakuk sebrã naaga ‘bũmb nins b sẽn pĩnd n gʋls’ sẽn na yɩl ‘tɩ tõnd tõe n paam saag-sõngo, sũ-mar la belsg ning Wẽnnaam gʋls-sõamyã sẽn kõtã’ maasem yĩnga. (Rom. 15:4) Wãn to la Habakuk sebrã tõe n sõng tõnd ned kam fãa? Yaa sebr sẽn tõe n sõng-d tɩ d bãng teeg a Zeova sẽn dat n yɛɛlga. Sẽn paase, a bãngr-goamã wilgdame tɩ d tõe n basa d yam tɩ baa sẽn wa n yaa yell ning fãa la d maood ne, d tõe n kell n talla sũur pʋgẽ bãane. Bɩ d ges bũmb kẽer sẽn be a Habakuk sebrã pʋgẽ.

4. Bõe n da namsd a Habakuki?

⁴ Karm-y Habakuk 1:2, 3. A Habakuk wakatẽ wã me tɩ vɩɩmã ra pida ne zu-loeese. Nebã tʋʋm-yoodã la b wẽnemã ra sãamda a sũur wʋsgo. Zĩig fãa, a ra nee Israyɛll nebã sẽn maand taab pãnga, n wẽgd taaba. A ra sokda a meng yaa: ‘Woto fãa na n saa ra-bʋre? Bõe yĩng t’a Zeova ket n nan pa maan bũmbu?’ Ra yaa wa sẽn maand kae ye. Rẽ n so t’a pʋʋs a Zeova, n kos-a t’a kẽes a toogo. Tõe tɩ wakat kãng t’a Habakuk sɩngame n tagsdẽ t’a Zeova toog pa le be ne a nin-buiidã, la t’a pa rat n welg b yɛlã tao-tao ye. Yãmb me zoe n tagsa woto bɩ?

5. Habakuk sebrã wilgda tõnd bũmb sẽn tar yõod wʋsgo. Yaa bõe? (Ges-y sõsgã sɩngrẽ fotã.)

⁵ A Habakuk sẽn da sokd a Zeova woto wã, rat n yeelame t’a pa le kɩs a Zeova sɩda, la t’a pa le tẽed a pʋlemsã bɩ? Ayo! Sɩd me, a sẽn dɩk yellã n togs a Zeova, la a kos-a sõngr n pa teeg ninsaalbã wilgdame t’a ra ket n tẽeda manegre, la t’a kɩsa sɩd t’a Zeova tõe n welga yellã. A sogsgã wilgdame bal t’a ra maanda yɩɩre, n pa mi a sẽn maand ye. A ra pa wʋmd Wẽnnaam sẽn nan pa kẽes a toogã võore, la bũmb ning sẽn kɩt t’a sak n bas yẽ t’a namsd woto fãa wã ye. A Zeova meng sẽn yeel a Habakuk t’a gʋls b yẽsgã fãa wã wilgda tõnd bũmb sẽn tar yõod wʋsgo. Wilgdame t’a Zeova pa rat tɩ yell sã n namsd tõndo, wall d sã n tar sãmbs bɩ d yɛɛsd n pa rat n togs-a ye. A sẽn pʋd n dat yaa d pelgd d pʋg n togsd-a sẽn be d sũurẽ. (Yɩɩn. 50:15; 62:9) Yel-bũn 3:5 wã yeta d ned kam fãa yaa: “Bɩ f teeg Sẽn-Ka-Saab ne f sũur fãa, la f ra teeg f meng bãngr ye.” A Habakuk tũu vɛrse wã sẽn yetã.

6. Yell sã n namsd tõndo, bõe yĩng tɩ d segd n pʋʋse?

⁶ A Habakuk ra teega a Zeova sẽn yaa a Ba la a zoa wã, n yãk yam n na n togs-a sẽn namsd-a wã. A ra pa tagsd a zu-loeesã yell n maand yɩɩr bala, la a tẽbd n na n welg-b a toor ye. A pʋʋsa a Zeova n togs-a sẽn be a sũurẽ wã. Yaa mak-sõng tõnd sẽn segd n tũ. A Zeova sẽn yaa Wẽnnaam ning sẽn kelgd pʋʋsgã ratame tɩ d pʋʋsd-a n togsd d zu-loeesã, tɩ wilgdẽ tɩ d kɩs-a-la sɩda. (Yɩɩn. 65:3) D sã n maand woto, d na n yãame t’a Zeova sɩd leokda d pʋʋsgo, n belsd tõnd la a wilgd-d sor bũmb fãa pʋgẽ, tɩ yaa wa a mobga tõnd a nusẽ. (Yɩɩn. 73:23, 24) Sẽn wa n yaa yell ning fãa n namsd tõndo, a na n sõng-d lame tɩ d bãng yẽ tagsg sẽn yaa a soab d yellã zugu, tɩ sõng tõnd mengã tɩ d tall tagsg sẽn zems d zu-loɛɛgã zugu. Pʋʋsgã yaa bũmb a ye sẽn wilgd vẽeneg tɩ ned teega a Zeova.

7. A Habakuk sẽn togs a Zeova bũmb nins sẽn namsd-a wã, a Zeova manesem yɩɩ wãna?

⁷ Karm-y Habakuk 1:5-7. A Habakuk sẽn dɩk a yellã n ning a Zeova nugẽ wã, tõe t’a ra sokda a meng a Zeova sẽn na n maanega. Baa ne a Habakuk sogsgã sẽn da wõnd yẽgengã, a Zeova sẽn yaa Ba sẽn yaa nimbãan-zoɛt la wʋmdã, a pa zab-a ye. A bãngame tɩ yaa toogã n loog-a t’a kot sõngre. A togsa a Habakuk a sẽn na n maan ka la bilf n sɩbg zʋɩf-rãmb nins sẽn yaa wẽn-kɩɩsdbã. Tõe tɩ yaa a Habakuk la a Zeova reng n togs pipi tɩ nin-wẽnsã sɩbgr daar ta n saame.

8. Bõe yĩng t’a Zeova sẽn togs a Habakuk yellã tɩɩmã pa wa a sẽn da tagsdã?

⁸ A Zeova wilga a Habakuk t’a bee yellã welgr zugu. A na n kɩtame tɩ Kalde nebã b sẽn boond me tɩ Babilond nebã sɩbg Zida nebã sẽn tʋmd nen-kɛglem la tʋʋm-wẽns a taabã. A sẽn yeel tɩ sɩbgrã na n yɩɩ ‘bãmb wakatã,’ wilgdame tɩ no-rɛɛsã wall a zãmaanã neb n na n yã sɩbgrã nand tɩ b maan kaalem. A Zeova sẽn yeel t’a na n welga yellã to-to wã pa wa a Habakuk sẽn da tagsdã baa-baa. Babilond nebã ra yaa nin-toose. B nen-kɛglem ra yɩɩda Israyɛll nebã, bala, bãmb são tɩ b ra mii a Zeova noyã. Bõe yĩng t’a Zeova na n kɩt tɩ neb sẽn pa tũud yẽ, n yaa wẽnem dãmb sɩbg a nin-buiidã? Rẽ yĩnga, Zida nebã namsgã kõn maneg n yãng sɩda? Sã n da yaa yãmb la a Habakuki, y manesem na n yɩɩ wãna?

9. Sogs-bʋs me la a Habakuk sok-yã?

⁹ Karm-y Habakuk 1:12-14, 17. A Habakuk bãngame t’a Zeova na n tũnuga ne Babilond nebã n sɩbg sẽn da tʋmd-b wẽnemã, la bũmb kẽer võor la a ra ket n pa wʋmde. Baa ne rẽ, a sika a menga, n yeel t’a Zeova ket n yaa yẽ “Pĩig Kugri.” (Tõo. 32:4; Eza. 26:4) A na n maana sũ-mare, n kell n kɩs sɩd t’a Zeova yaa Wẽnnaam sẽn yaa nonglem soab la maan-neer soaba. Rẽ n so t’a le sok a Zeova sogsgo, n pa maan rabeem ye. Wala makre, a sokame yaa: Bõe yĩng t’a Zeova na n sak t’a nin-buiidã namsgã maneg n paam pãnga? Bõe yĩng t’a pa na n welg yellã zĩig pʋgẽ? Bõe yĩng tɩ pãng sẽn ka to soabã na n ‘sĩnd n getẽ’ tɩ nebã tʋmd wẽnem zĩig fãa? A yaool n yaa “Pʋ-Peelem-Soaba,” t’a “ninã yaa yɩlem wʋsgo, n ka tõe n ges wẽng ye.”

10. Bõe yĩng tɩ wakat ning bɩ tõnd me tagsg tõe n yɩ wa a Habakuki?

¹⁰ Tõe tɩ wakat ninga, tõnd me tagsg yaa wa a Habakuki. D kelgda a Zeova. D teeg-a-la zãnga, n karemd a Gomdã la d zãmsd-a, tɩ rẽ fãa sõngd tõnd tɩ d maneg n kɩs sɩd tɩ manegr n wate. Ne zãmsg ning d sẽn paamd ne a siglgã maasmã, d paamda vẽenem a pʋlemsã zug n paasdẽ. La tõe tɩ d ket n sokda d meng yaa: ‘Dabʋr la d zu-loeesã na n yaa n sa?’ Rẽ wɛɛngẽ, a Habakuk maana bũmb a to, tɩ d tõe n dɩk yam.

11. A Habakuk sẽn kelg a Zeova wã poore, bõe la a yãk yam n na n maane?

¹¹ Karm-y Habakuk 2:1. A Habakuk sẽn yẽs ne a Zeova wã, sõngame t’a yamã gãande. Rẽ n so t’a yãk yam n na n kell n gũ a Zeova, n kɩs sɩd t’a na n wa welga yellã. A Habakuk ra sɩd rata ne a sũur fãa n gũ a Zeova, bala, a wa n le yeelame yaa: “M dag n yasa sɩɩ n gũudẽ, m dag n gũuda sũ-sãangã daare.” (Hab. 3:16) Wẽn-sakdb a taab me maana sũ-mar n gũ a Zeova, n kõ tõnd mak-sõngo. Wilgdame tɩ tõnd me tõe n kell n gũu a Zeova t’a wa welg d zu-loeesã.—Mii. 7:7; Zak 5:7, 8.

12. Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Habakuk nengẽ?

 ¹² A Habakuk sẽn yãk yam ningã kõta tõnd yam-bʋgo? Pipi, baa sẽn yaa yell ning fãa n namsd tõndo, d pa segd n bas a Zeova pʋʋsg a bada! Yiib-n-soaba, d segd n kelgda bũmb nins fãa a Zeova sẽn yet tõnd ne a Gomdã la a siglgã maasmã. Tãab-n-soaba, d segd n maana sũ-mar n gũ a Zeova, n kɩs sɩd zãng t’a na n wa welga d zu-loeesã wakat ning yẽ sẽn yãkã. D sã n ket n pelgd d pʋg n pʋʋsd a Zeova, la d kelgd-a, la d maand sũ-mar n gũud-a wa a Habakuki, tõnd me na n paama sũur pʋgẽ bãane, tɩ sõng-d tɩ d tõog toogo. D sẽn tẽed manegrã na n paasa d sũ-marã, tɩ sõng-d tɩ d kell n tall sũ-noog baa d zu-loeesã sẽn yaa to-to fãa. Na n kɩtame me tɩ d kɩs sɩd tɩ d saasẽ Ba wã na n wa maana bũmbu.—Rom. 12:12.

13. Bõe la Habakuk 2:3 yeta, tɩ kengd pɛlga?

¹³ Karm-y Habakuk 2:3. Sãmbg kae t’a Habakuk sẽn yãk yam n na n gũ wã yɩɩ a Zeova noogo. A Zeova sẽn yaa pãng sẽn ka to soabã ra mii yɛlã sẽn namsd a Habakuk to-to wã. Rẽ n so t’a wilg-a ne nonglem tɩ pa na n kaoos la yẽ welg yɛl nins sẽn kɩt t’a maand yɩɩrã ye. Woto belsa a Habakuk la keng a raoodo. Yaa wa a Zeova sẽn yeel a Habakuk yaa: “Maan sũ-mare, la f teeg maam. Baa sã n wõnd kaoosdame, m na n wa reega f kosgã.” A Zeova tẽega a Habakuk tɩ yẽ yãka wakat n na n pids a pʋlemsã. Rẽ n so t’a sagl-a t’a kell n gũ. A sã n gũ, a pa na n wa maan a bãngẽ ye.

14. D sã n wa tar zu-loeese, bõe la d segd n maane?

¹⁴ Tõnd me sã n kell n gũ a Zeova ne sũ-mare, la d kelgd bũmb nins fãa a sẽn yet tõndã, na n sõng-d lame tɩ d teeg-a zãng-zãnga. Na n sõng-d lame me tɩ d paam sũur pʋgẽ bãane, baa sẽn yaa zu-loees nins fãa la d maood ne. A Zeezi wilgame tɩ d segd n sɩd teega a Zeova, bala yẽ n so wakatã, la tɩ d pa segd n bas tɩ lebg ‘wakat la sasa’ ning a sẽn nan pa togs tõndã yell la d tagsd n yɩɩd ye. (Tʋʋ. 1:7) Woto wã, bɩ d yɩ sik-m-meng rãmba, n tall tẽeb ne Wẽnnaam, la d maan sũ-mar n kell n wɩng ne gũubu. D maan d sẽn tõe fãa me a Zeova tũudmã pʋgẽ, n maood n pa sãamd d sẽkã ye.—Mark 13:35-37; Gal. 6:9.

15, 16. a) Bõe la a Zeova pʋlem tɩ be Habakuk sebrã pʋgẽ?

¹⁵ A Zeova pʋlma nin-tɩrsã sẽn teeg-a wã bũmbu. A yeelame tɩ “nin-tɩrg na n vɩɩmda a tẽebã yĩnga,” la tɩ “dũni wã na n pida ne Sẽn-Ka-Saab ziirã bãngre.” (Hab. 2:4, 14) Hakɩɩka, a Zeova na n kõo neb nins sẽn teeg-a, n maand su-marã vɩɩm sẽn kõn sa.

¹⁶ Tags-y a Zeova sẽn pʋlem bũmb ning tɩ be Habakuk 2:4. Tʋm-tʋmd a Poll lebg n togsa gom-kãens a lɛta a tãab pʋgẽ, tɩ wilgdẽ tɩ pa belgr ye. (Rom. 1:17; Gal. 3:11; Ebre. 10:38) D tõe n basa d yam tɩ baa sẽn yaa zu-loɛɛg ning n namsd tõndo, d sã n kell n maan sɩd ne a Zeova la d teeg-a, d na n yãa a pʋlemsã pidsgu. A Zeova ratame tɩ d zʋʋg d zu-loeesã, n tagsd d sẽn na n wa paam beoogã yelle.

17. Habakuk sebrã wilgdame tɩ d tõe n basa d yam t’a Zeova na n maana bõe?

¹⁷ D sẽn be yaoolem wakatã, yam ning d sẽn tõe n dɩk Habakuk sebrã pʋgẽ wã tõe n sɩd nafa d ned kam fãa. A Zeova pʋlmame tɩ ned ning fãa sẽn maand tɩrga, la a teeg yẽ na n wa paama vɩɩm sẽn kõn sa. Bɩ d ket n maand tẽeb ne Wẽnnaam, la d mao n teegd-a n paasdẽ, baa sẽn wa n yaa yell ning n namsd tõndo, wall n kɩt tɩ d maand yɩɩre. A Zeova sẽn  yeel a Habakuk bũmb ningã wilgdame t’a na n sõng-d lame la a fãag-do. A yeta tõnd tɩ d teeg yẽ, la d tall sũ-mar n gũ wakat ning a Rĩungã sẽn na n soog tẽngã. Wakat kãnga, tẽngã gill na n pida ne neb sẽn yaa sũ-maasem dãmba, n tũud a Zeova ne sũ-noogo.—Mat. 5:5; Ebre. 10:36-39.

18. Wãn to la a Zeova sẽn yeel a Habakuk bũmb ninsã sõng-a?

¹⁸ Karm-y Habakuk 3:16-19. A Zeova sẽn yeel a Habakuk bũmb ninsã sõng-a-la hal wʋsgo. A lebg n tẽega bõn-kãsems nins a Zeova sẽn da maan n sõng a nin-buiidã, n bʋgs rẽ fãa zugu. Kɩtame t’a maneg n kɩs a Zeova sɩda, n teeg-a zãng-zãnga. A ra mii vẽeneg masã tɩ ka la ka bala, a Zeova na n maana bũmbu. Woto belsa a Habakuk la keng a raoodo, baa ne a sẽn da mi tɩ tõe t’a kell n nams wakat bilfã. A ra pa le maand sãmbs ye. A ra pʋd n kɩsa sɩd fasɩ t’a Zeova na n wa fãag-a lame, n da maand sũ-noogo. Wa pĩnd wẽn-sakdb kẽer me goam sẽn wilgd tɩ b ra kɩsa Wẽnnaam sɩd zãng-zãngã, a Habakuk goam nins sẽn be vɛrse 18 wã pʋgã wilgdame t’a pa le maand sãmbs baa bilfu. Biibl-mitb kẽer yeelame tɩ b tõe n lebga vɛrse wã tɩ: “M na n yɩga ne sũ-noog Zu-soabã yĩnga, m na n saoo ne sũ-noog Wẽnnaam yĩnga.” Ad yaa mak-sõng tɛkẽ! A Zeova pʋlmame tɩ beoog na n yɩɩ neere. La pa rẽ bal ye. A leb n yeta tõnd tɩ d bas d yam tɩ baa masã menga, a zoe n maanda bũmb wʋsg a pʋlemsã na pids yĩnga.

19. D maanda wãn n paam t’a Zeova bels-d wa a sẽn bels a Habakukã?

¹⁹ Hakɩɩka, bũmb ning a Habakuk sebrã sẽn wilgd tõnd n tɩ yɩɩda, yaa tɩ d segd n teega a Zeova. (Hab. 2:4) Sẽn na yɩl n kell n teegd a Zeova wakat fãa, yaa tɩlɛ tɩ d mao tɩ tõnd ne yẽ zoodã paamd pãnga. Rẽ n so tɩ d segd 1) n ket n pʋʋsd-a, n togsd-a d zu-loeesã la bũmb nins fãa sẽn kɩt tɩ d maand yɩɩrã, 2) n maagd d yĩng n kelgd bũmb nins a sẽn yet tõnd ne a Gomdã la a siglgã maasmã la d tũudẽ, 3) la d maan sɩd ne-a, n tall sũ-mar n gũ-a. Yaa woto la a Habakuk maan-yã. A sebrã sɩngrẽ t’a ra kẽnda ne sũ-sãamse, la baasgẽ wã t’a paama raoodo, n kɩdemd sũ-noogo. Tõnd me sã n dɩk a Habakuk togs-n-taare, d na n paamame tɩ d saasẽ Ba a Zeova bels-d la a keng d raoodo, tɩ yaa wa a sẽn mobg tõndo! Dũni-kãngã sẽn tar sãoong n dabdã pʋgẽ, sã n pa yẽ nengẽ, zĩig le be d sẽn tõe n paam belsg woto sɩda?