1. Mesoriẹ ọwan ephian a guọlọ urhebro?

ỌWAN ephian i guọlọ urhebro. Fọkime, ọwan a dẹrughwaroghwẹ ọfiamu, ojẹriọ ọrhẹ emiamiamo. Ana ji sabu rha dẹrughwaroghwẹ emiamiamo fọkiẹ ọho, emiamo, yanghene ohworho re vwo ẹguọlọ kpahen ro hwuru. Ezẹko a dẹrughwaroghwẹ ẹkparehaso. Ozighi ọ vuọn ekete ephian. Itiọrurhomẹmro, e vwo imwẹro taghene “ọke egbogbanhon ra bẹn enyerẹn” na, o djephia taghene e nyerẹn uvuẹn “ẹdẹ ri koba na” ne, omarana e rheri taghene ana ruẹ akpọ ọkpokpọ na phẹrẹkpẹ. (2 Tim. 3:1) Udabọ ọrana, ọkezẹko o jiri ne ra hẹrhẹ ive i Jehova ro no rugba, habaye ebẹnbẹn ọwan ne buẹnrhọ buẹnrhọ. Omarana, bọgo ya na sabu mẹrẹn urhebro?

2, 3. (a) Me ye rhe kpahen Habakkuk? (b) Mesoriẹ o fo ne yono ọbe i Habakkuk?

² Na sabu mẹrẹn ẹkpahenrhọ ye, jene yono kpahen ọbe i Habakkuk. Dedevwo i Baibol na, ọ ghwai nẹ iyẹnrẹn kpahen akpenyerẹn i Habakkuk ọrhẹ owian ye-en, ọrẹn ọbe Habakkuk o rhiẹ emru urhebro rẹn ọwan. Ọkezẹko, odẹ na, Habakkuk  o mevirhọ “Ẹgbalọ Izede ọrẹ Ẹguọlọ.” Ọnana ọnọ sabu rionbọrhọ oborẹ i Jehova ọ ha urhebro rẹn ọwan lele, nọ họhọre taghene ọ gbalọ ọwan, ọnọ ji sabu mevirhọ oborẹ idibo yi e fiudugbere tigban yen. Habakkuk o lele Osolobrugwẹ tẹmro, nọ ji nọ enọ re kpokpie ẹhẹn. Omarana, ana sabu ta taghene i Habakkuk ọ nọ enọ ri ha uvuẹn ọmudu ọwan, Jehova no mwu i Habakkuk ya ye rhotọre nime o rheri taghene ana mẹrẹn erere nie rhe.—Hab. 2:2.

³ Ẹmro enana ri Habakkuk ọrhẹ i Jehova i ta kugbe yẹ oborẹ i Baibol na ọ ta kpahen ọmẹraro na. Ọbe i Habakkuk ọ ha usuẹn “ekwakwa ra ya rhotọre” uvuẹn i Baibol na, “neneyo nyoma edirin ọwan ọrhẹ urhebro ro nẹ Eyaya Ọfuanfon na rhe, ọwan ina sabu vwo ifiẹrorhọ.” (Rom. 15:4) Marhẹ owuowọnwan ono ru mẹrẹn erere nẹ ọbe i Habakkuk? Ọbe na ọnọ sabu ha userhumu rẹn ọwan mẹrẹn oborẹ o mevirhọ ra na hẹroso i Jehova. Habaye, aruẹmẹrẹn i Habakkuk ọ yẹrẹ ọwan imwẹro taghene ana sabu sẹrorẹ ọmudu ọfọfọ udabọ ebẹnbẹn ra dẹrughwaroghwẹ. Omarana, jene yono kpahen ọbe i Habakkuk na.

4. Mesoriẹ Habakkuk ọ ha erhirhiẹ omiamiamo?

⁴ Se Habakkuk 1:2, 3. Habakkuk o nyerẹnren uvuẹn ọke egbogbanhon. O mwuomarhọ omamọ nime evwọkon ọrhẹ ilogbozighi yọ mẹrẹn ọke ephian. Ọkiọgo yẹ erhirhiẹ ibiobiomu na ine vwoba? Mesoriẹ i Jehova ọ ha uphẹn rẹn erhirhiẹ na no rhirhiẹ ye ọke jijiri? Osehiẹn ọrhẹ irueruo ọkon ọvo yi Habakkuk ọ mẹrẹn ọke ọrana. No roro taghene o vwo oborẹ ọnọ sabu ru kpahen erhirhiẹ na-a. Omarana, uvwre ọke ọnana nọ nẹrhomo vwe i Jehova nọ kpare idjaghwẹ. Ọkezẹko, Habakkuk no roro taghene i Jehova ọ vwọ damerhọ-ọ. Nọ họhọre taghene i Jehova o kiki kpare idjaghwẹ-ẹ. Wu na sabu ha ẹhẹn roro kpahen erhirhiẹ rẹ odibo Osolobrugwẹ ọnana ọ havwọ?

5. Uyono ọghoghanren ọgo yọ ha uvuẹn ọbe i Habakkuk? (Ni ifoto rọ ha uvuẹn ọtonrhọ uyono na.)

⁵ Habakkuk ọ kpare ẹruẹhaso ro vwo kpahen i Jehova fughwẹ ne? Habakkuk ọ sẹrerhumuji esegburhomẹmro ro vwo kpahen ive Jehova ne? Ẹjo! Ra mẹriẹn taghene Habakkuk ọ ha ọsoso ebẹnbẹn ọrhẹ edamẹ yen vwe i Jehova na, ọnana no djephia taghene o kwe nẹ ẹhẹn yen ro seriotọre o fiekparobọ-ọ. Ẹhẹn yen o kpokpie nime o rhe ọke i Jehova ọnọ kpare idjaghwẹ ọrhẹ oborẹ ọsoriẹ i Jehova ọ nyajevwo nọ rioja uvuẹn erhirhiẹ na-a. Nime i Jehova o mwu i Habakkuk ya oborẹ o kpokpie ẹhẹn rhotọre na, no yono ọwan emru ọghoghanren owu: O fo na zofẹn ra na ta rẹn i Jehova oborẹ o kpokpo ọwan ẹhẹ-ẹn. Itiọrurhomẹmro, ọ ha use rẹn ọwan na ta ọsoso ẹhẹn ọwan riẹn uvuẹn ẹrhomo. (Ps. 50:15; 62:8) Proverbs 3:5 nọ yẹre ọwan urhebro na “hẹroso i Jehova rhẹ ọsoso ọmudu [ọwan],” o fo na “hẹroso irherhe omobọ” ọwa-an. Ọkezẹko, Habakkuk o rhe ẹmro enana nọ jeghwai sẹroriẹ rhẹ ọmudu ọnẹyen.

6. Mesoriẹ ẹrhomo ọ ghanren?

⁶ Habakkuk yọ kpare idjaghwẹ ro no ti kẹrẹ i Jehova ro rhiẹ Ọsẹ ọrhẹ Ugbehian yen. Habakkuk o brudu kpahen erhirhiẹ ye phan yanghene hẹroso omaye-en. Ukpomaran, nọ nẹrhomo vwe i Jehova kpahen oborẹ o kpokpie ẹhẹn, ọnana no dje omamọ udje rẹn ọwan. Habaye, Jehova ro rhiẹ Ohworho ro rhon ẹrhomo na, ọ ha use rẹn ọwan na nẹrhomo vwe yi  kpahen edamẹ ọwan. (Ps. 65:2) Erhe ru omaran, na mẹrẹn ẹkpahenrhọ i Jehova, nọyẹ ọkpọvi bọrọbọrọ rọ họhọ ẹgbalọ izede ọrẹ ẹguọlọ. (Ps. 73:23, 24) Jehova ọnọ ha userhumu rẹn ọwan rhe iroro yi o toro erhirhiẹ na-a. Ẹrhomo ro nẹ ẹhẹn rhe, izede owu re djephia taghene a hẹrosuẹ Osolobrugwẹ nẹ ẹhẹn rhe.

7. Marhẹ yi Jehova ọ kpahenrhọ uduebro i Habakkuk lele?

⁷ Se Habakkuk 1:5-7. Ọke ri Habakkuk ọ ta edamẹ yen rẹn i Jehova hin, ọnọ sabu rhe roro kpahen oborẹ i Jehova ọnọ kpahenrhọ ye lele. Ra mẹriẹn taghene Osolobrugwẹ Ọsẹ ro roro rẹn ọwan na, ọye ọrhọ ghwọghwu Habakkuk fọkime ọ ha ọfiamu ọnẹyen vwe yi-i. Osolobrugwẹ o rheri taghene Habakkuk ọ ghini ha erhirhiẹ omiamiamo ọrhẹ ojẹriọ. Nyoma ẹmro ri Jehova ọ ta kpahen itu i Jew ri sẹrerhumuje yi, no dje oborẹ ọnọ phia obaro na rẹn Habakkuk. Ọ họhọre taghene Habakkuk ọ ha usuẹn ihworho erukaro ri Jehova ọ ta riẹn taghene ọ samọ ghwọghọ akpọ ọkọn ọrana.

8. Mesoriẹ ẹkpahenrhọ i Jehova o gbe Habakkuk unu?

⁸ Jehova no dje rẹn Habakkuk taghene o mwuegbe rọ nọ kpare idjaghwẹ. Oba ọrẹ uvwiẹ ọrana re gbozighi, ra jeghwai dumu ọkon na o ti kẹrẹ ne. Ẹmro na “uvuẹn ẹdẹ are” ri Jehova ọ tare na, o djephia taghene oghwọghọ na ọnọ homaphia ọke i Habakkuk yanghene ọke ihworho enẹyen. Ẹkpahenrhọ i Jehova o rhiẹ oborẹ Habakkuk o fiẹrhorhọ-ọ. Me yi Jehova ọ ta rẹn Habakkuk? Jehova ọ ta riẹn taghene ojẹriọ itu i Judah ine bunrhọ. * Itu i Chaldea (Babylon) ilogbozighi ri ji vwia ghwẹ agbamwa i Judah ri rhe irhi Jehova. Mesoriẹ i Jehova ọnọ ha amwa obiobiomu ọnana ghwọghọ ihworho yi? Orhianẹ wu rhon ẹmro i Jehova enana, marhẹ wu na kpahenrhọ ye lele?

9. Enọ ego yọ nọ sabu rhirhiẹ taghene i Habakkuk ọ nọ omayen?

⁹ Se Habakkuk 1:12-14, 17. Habakkuk o rheri taghene i Jehova ọnọ ha i Babylon ghwọghọ i Judah ọrhẹ evwọkon ri ha uvuien, ọrẹn ẹhẹn yen ọ ji tagha. Udabọ ọrana, ọ homariotọre ta taghene i Jehova ono rhiẹ “Atita” riẹn. (Deut. 32:4; Isa. 26:4) Habakkuk ọnọ rhọ hẹrhẹ rhẹ erhionrin jeghwai hẹroso ẹguọlọ ọrhẹ uruemru esiri Jehova. Orhienbro i Habakkuk ọ yẹriẹ uduefigbere sabu rharhumu nẹrhomo vwe i Jehova. Mesoriẹ i Jehova ọ ha uphẹn nẹ erhirhiẹ ibiobiomu i bunrhọ uvuẹn i Judah? Mesoriẹ ọnọ jọ kpare idjaghwẹ ogege? Mesoriẹ Ọrọmaigbanhon na ọ ha uphẹn rẹn erhirhiẹ ibiobiomu? Mesoriẹ o kudu ọke evwọkon a kparahasua? Ọye yẹ ohworho Ọfuanfon na; ikeruiẹ i “fon phan rẹ aye ine ni oborẹ obiomurun.”

10. Mesoriẹ ọwan e roro jerẹ Habakkuk ọkezẹko?

¹⁰ Ọkezẹko ana sabu rhe vwo aruẹ iroro i Habakkuk. Ọwan a kerhọ i Jehova. Ọwan e yono i Baibol na rhẹ imwẹro, ọnana nọ yẹ ọwan ifiẹrorhọ. Ọwan e rhon kpahen ive i Jehova nyoma ọkpọvi rẹ ukoko yi ọ haphia. Ọrẹn, ana sabu rhe roro, ‘Ọkiọgo yẹ ojẹriọ ono toba?’ Me ya na sabu yono nẹ oborẹ i Habakkuk o ruru?

11. Orhienbro ọgo yi Habakkuk o bruru ọke rọ kerhọ ẹkpahenrhọ i Jehova hin?

¹¹ Se Habakkuk 2:1. Ẹmro ri Habakkuk o lele i Jehova ta na, ọ lẹrheriẹ  vwo ẹhẹn ro totọre. Omarana, no brorhiẹn rọ nọ hẹrhẹ ọke i Jehova ono ru emru kpahen erhirhiẹ na. Itiọrurhomẹmro, Habakkuk o vwo imwẹro kpahen ẹmro rọ tare, fọkime nọ rharhumu ta taghene ọnọ fọ “hẹrhẹ ẹdẹ ukpokpogho na.” (Hab. 3:16) Idibo i Jehova ọke ahwanren i ji dje aruẹ ẹruẹhaso ọrana phia, ọnana nọ ha urhebro rẹn ọwan ne je fiobọrhotọre ọke ra hẹrhẹ i Jehova no ru emru kpahen erhirhiẹ ọwan.—Mic. 7:7; Jas. 5:7, 8.

12. Me ya na sabu yono mie i Habakkuk?

¹² Me yẹ orhienbro i Habakkuk o yono ọwan? Ọrukaro, o yono ọwan na rha nẹrhomo vwe i Jehova, o toro edamuni na-a. Ọreva, o fori na kerhọ oborẹ i Jehova ọ ta rẹn ọwan nyoma i Baibol na ọrhẹ ukoko yi. Ọresa, o fori ne vwo erhionrin hẹrhẹ i Jehova, jeghwai hẹrosuiẹ taghene ono ti ebẹnbẹn ọwan nie, ọke na orho te. Jerẹ Habakkuk, arha nẹrhomo vwe i Jehova jeghwai kerhọ ye rhẹ uruemru ra hẹrhẹ, ana sabu vwo ẹhẹn ro totọre rọ nọ ha userhumu rẹn ọwan vwo edirin. Ifiẹrorhọ ọwan ọnọ lẹrhẹ edirin ọwan gbanhon, ọnana nọ nọ lẹrhẹ oma merhen ọwan udabọ ebẹnbẹn ra dẹrughwaroghwu. Ẹruefirhọ yọ lẹrhẹ ọwan vwo imwẹro taghene Ọsẹ ọwan obẹ odjuwu ọnọ kpare idjaghwẹ.—Rom. 12:12.

13. Imwẹro ọgo yọ ha Habakkuk 2:3?

¹³ Se Habakkuk 2:3. Oma ọ merhen i Jehova kpahen orhienbro i Habakkuk rọ nọ hẹrhẹ. Jehova o rhe erhirhiẹ ri Habakkuk ọ dẹrughwaroghwu. Omarana, nọ ha urhebro riẹn nyoma ọ ha izede ẹguọlọ bọrọbọrọ ta riẹn taghene ọnọ mẹrẹn ẹkpahenrhọ rẹn enọ yen. Ebẹnbẹn yen ine vwoba phẹrẹkpẹ. Nọ họhọre taghene i Jehova ọ ta rẹn i Habakkuk: “Vwo erhionrin, hẹroso mẹ. Mi na kpahenrhọ wẹn ọrhọ tobọ kpọke!” Jehova nọ karorhọ ye taghene ọye o bru ọke rọ nọ ha ive yi te orugba ne. Nọ ta rẹn i Habakkuk nọ hẹrhẹ ọke ive na ine te orugba. Obẹtaye, ọsoso oborẹ i Habakkuk o fiẹrorhọ ine rugba.

14. Me yo fori no rhiẹ orhienbro ọwan ọke ukpokpogho?

¹⁴ Arha hẹrhẹ i Jehova jeghwai kerhọ oborẹ ọ ta rẹn ọwan, ọnọ yẹ ọwan imwẹro taghene ọnọ ha userhumu rẹn ọwan vwo ẹhẹn ro totọre udabọ ebẹnbẹn. Jesu nọ jeghwai djeyi phia taghene i Jehova ọnọ nyamwu ọke ọnẹyen, omarana, o fo ne brudu kpahen “ẹdẹ yanghene ọke” rẹ Osolobrugwẹ ọnọ kpare idjaghwẹ-ẹ. (Acts 1:7) Omarana, o fo ne fiobọrhotọre-e, ukpomaran o fori na hẹrhẹ rhẹ omeriotọre, esegburhomẹmro, ọrhẹ erhionrin, na jeghwai ga i Jehova vuọnvuọn.—Mark 13:35-37; Gal. 6:9.

15, 16. (a) Ive irhorhomu ego yi ha uvuẹn ọbe i Habakkuk? (b) Me yẹ ive enana i yonirin ọwan?

¹⁵ Jehova no vive rẹn evwata ra hẹrosuiẹ: “Ọvwata ono nyerẹn nyoma uruemru ọfuanfon ọnẹyen” habaye, “akpọ na nọ nọ vuọn rhẹ odidi Jehova.” (Hab. 2:4, 14) Itiọrurhomẹmro, ene tiobọnẹ arhọ rẹn ihworho ri hẹrosuẹ Osolobrugwẹ.

¹⁶ Ukukaro, ana sabu ni ive rọ ha uvuẹn Habakkuk 2:4 taghene ghwai ẹmro kpekpa. Ọrẹn, ọnyikọ Paul o ni ive i Jehova ọnana ghanghanren te erhirhiẹ rọ hunute yi ọgbesa! (Rom. 1:17; Gal. 3:11; Heb. 10:38) O toro ebẹnbẹn rẹ ọvwata na ọ dẹrughwaroghwu-u, ọnọ sabu mẹrẹn orugba ive i Jehova orhianẹ o vwo esegbrurhomẹmro jeghwai hẹroso i Jehova. Jehova ọ ta rẹn ọwan na tẹnrovi obaro na.

17. Imwẹro ọgo ya mẹrẹnren uvuẹn ọbe Habakkuk?

 ¹⁷ Ẹbe i Habakkuk o yonirin ọwan re nyerẹn uvuẹn ẹdẹ oba na iyono eghoghanren. Jehova o vive arhọ i bẹmẹdẹ rẹn ihworho ra fuevwan hẹrosuiẹ, ri ji vwo esegburhomẹmro kpahiẹn. Omarana, jene rhe ruẹ esegburhomẹmro ọrhẹ ẹruẹhaso re vwo kpahen i Jehova gbanhanrhọ, o toro ebẹnbẹn ra dẹrughwaroghwu-u. Jehova ọ nyoma i Habakkuk yẹ ọwan imwẹro taghene ọnọ hobọtua ọwan jeghwai simi ọwan. Ọ ta rẹn ọwan na hẹrosuiẹ jeghwai hẹrhẹ ọke rọ nọ nyoma Uvie ọnẹyen ruẹ akpọ na rhiẹ ekete ro vuọnren rhẹ ihworho bọrọbọrọ ra ga ye.—Matt. 5:5; Heb. 10:36-39.

18. Marhẹ ẹmro i Jehova ọ hobọte Habakkuk lele?

¹⁸ Se Habakkuk 3:16-19. Ẹmro i Jehova i hobọte Habakkuk. O roro kodo kpahen oborẹ i Jehova o ru rẹn ihworho yi vrẹn ne. Nọ sabu ruẹ ẹruẹhaso ro vwo kpahen i Jehova gbanhon. O vwo imwẹro taghene o kpọke-e, Jehova ọnọ kpare idjaghwẹ! Ọrana ọ ha urhebro rẹn i Habakkuk, dedevwo o rheri taghene ibiọke ọvo yọ hẹrhẹre. Ẹhẹn eveva i Habakkuk no wene riẹ ọrẹ ọ hẹroso i Jehova rhẹ aghọghọ. Ọye nọ tẹmro rọ ya rhotọre uvuẹn udjoghwẹ 18, ro ji rhiẹ ẹmro rọ vuọnren rhẹ imwẹro. Egba irherhe ezẹko i tare taghene udjoghwẹ 18 na, o mevirhọ “Mi ne pho fọkiẹ aghọghọ uvuẹn Ọrovwori na; Mi ne gbe igbegbe kinhariẹ fọkiẹ aghọghọ Osolobrugwẹ.” Ọnana ghini emru imwẹro rẹn ọwan ephian! Jehova ọ ghwai vive irhorhomu rẹn ọwan ọvo-o, ukpomaran nọ ji yẹ ọwan imwẹro taghene o kpọke rọ nọ ha ive yi te orugba-a.

19. Me ye ne ruo na mẹrẹn aruẹ urhebro rẹ Habakkuk o rhiẹromẹrẹn?

¹⁹ Uyono ọghoghanren rọ ha obẹ i Habakkuk yẹ ọrẹ ana hẹroso i Jehova. (Hab. 2:4) Ana sabu vwo jeghwai sẹrorẹ ẹruẹhaso re vwo kpahen i Jehova erhe ru onyerẹnkugbe ọwan rhẹ ọye gbanhon, nyoma (1) ene fiomarhọ ẹrhomo ẹne, na ta rẹn i Jehova kpahen edamẹ ọrhẹ ọfiamu ọwan; (2) ra dabu kerhọ ọkpọvi ri Jehova ọ haphia nyoma i Baibol na ọrhẹ ukoko yi; ọrhẹ (3) ra fuevwan hẹrhẹ i Jehova rhẹ erhionrin. Ọrana yẹ oborẹ i Habakkuk o ruru. Dedevwo ọ ha omemwurhọ tuẹn ọbe ọnẹyen rhọ, ọrẹn ehion ọbe na ọ vuọnren rhẹ imwẹro ọrhẹ aghọghọ. Omarana, jenẹ a hẹrokele udje yi neneyo Jehova ọ ji gbalọ ọwan! Ọrana yẹ urhebro ra vi guọlọ uvuẹn akpọ ọkon ọnana.