1. Ngbanga ti nyen la e kue e bezoin ti tene a dë bê ti e?

E KUE e bezoin ti tene a dë bê ti e. Peut-être agingo bê nga na vundu asi singo na yâ ti fini ti e. Peut-être e yeke bâ pasi ndali ti so e yeke na kobela, e ga mbakoro wala mbeni zo so e ye lo akui. A sara ye na ambeni zo na popo ti e na lege ni ape. Sarango ye ti ngangu na zo ayeke gue gï na li ni na ndo kue. Tâ tënë, e hinga na bê ti e kue so “angoi ti akpale so ayeke ngangu na zo ti kanga bê na yâ ni” afa so e yeke “na lâ ti nda ni” nga lango oko oko so ayeke hon e ga nduru mingi na fini dunia (2 Tim. 3:1). Peut-être a sara angu mingi awe la e yeke ku gango tâ tënë ti azendo ti Jéhovah, nga peut-être akpale ti e ayeke gue gï guengo na li ni. Tongaso, e lingbi ti wara dengo bê na ndo wa?

2, 3. (a) Nyen la e hinga na ndö ti Habakuk? (b) Ngbanga ti nyen la e yeke gbu li na ndö ti mbeti ti Habakuk?

² Ti wara kiringo tënë na hundango ndo so, zia e hasa yâ ti mbeti ti Habakuk. Atâa so Bible afa anzene nzene tënë mbilimbili na ndö ti fini ti Habakuk ape, mbeti so iri ti lo ayeke na ndö ni so ayeke mbeni ye so akpengba zo. Peut-être nda ti iri ti lo ayeke “Gbungo terê na ngia.” Tënë so alingbi ti sara tënë ti fason so Jéhovah ayeke dë bê ti e mo bâ mo tene lo gbu e na kate ti lo na ngia. Wala  a lingbi nga ti sara tënë ti fason so e gbu na lo ngangu. Habakuk asara tënë na Nzapa nga lo hunda ambeni tënë na lo. E lingbi ti tene so Habakuk ahunda atënë so ndali ti e, ndali ti so yingo ti Jéhovah apusu lo ti sû lisoro so lo na Nzapa asara na mbeti.—Hab. 2:2.

³ Lisoro so atambela na popo ti Jéhovah na wakua ti lo so vundu asara lo mingi so ayeke ye kue so Bible afa na ndö ti prophète so. Mbeti ti lo ayeke mbage ti “aye kue so a sû ândö giriri” na yâ ti Bible “si na lege ti gbungo ngangu ti e nga na lege ti dengo bê so alondo na yâ ti Mbeti ti Nzapa e duti na beku.” (aRom. 15:4). Tongana nyen la e lingbi ti bâ nzoni na lege ti mbeti ti Habakuk? A lingbi ti mû maboko na e ti hinga ye so aye ti tene ti zia bê na Jéhovah. Na ndö ni, prophétie ti Habakuk adë bê ti e so e lingbi ti duti na siriri ti bê atâa akpale wala atara wa la e wara. Na ngoi so e yeke gbu li na ndö ti tënë so, zia e bâ anzene nzene tënë na ndö ti mbeti ti Habakuk.

4. Ngbanga ti nyen la vundu ahon ndö ti Habakuk?

⁴ Diko Habakuk 1:2, 3. Habakuk ayeke lani na fini na mbeni ngoi ti ngangu kpale. Vundu asara lo mingi ndali ti so azo ti sioni so ayeke sara aye ti ngangu na azo angoro lo. Na ndo kue, lo bâ tongana nyen la azo ti Israël ayeke sara aye ti sioni nga na aye so ayeke na lege ni ape na amba ti ala. Habakuk ahunda terê ti lo: ‘Lawa la aye ti sioni so ayeke hunzi? Ngbanga ti nyen la ade Jéhovah asara mbeni ye ti kanga lege na ni ape?’ Lo bâ so mbeni ye ti sarango ni ayeke lani dä ape. Ni la lo voro yanga na Jéhovah ti sara mbeni ye. Peut-être Habakuk akomanse ti pensé so Jéhovah apensé na azo ti Lo encore ape wala Lo yeke sara mbeni ye ape. Mo kue mo wara mara ti pensé so awe?

5. Kpengba ye ti manda wa la ayeke na yâ ti mbeti ti Habakuk? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article so.)

⁵ Habakuk azia lani ti sara confiance na Jéhovah? Lo yeke lani na mabe na azendo ti Nzapa encore ape? Oko ape! Gï so lo fa akpale nga na agingo bê ti lo na Jéhovah me pëpe na azo afa so lo ngbâ lani ti duti na beku. Me a yeke lani polele so Habakuk agi bê ti lo nga li ti lo aga kirikiri. Lo comprendre ape ndani so ade Jéhovah asara mbeni ye ape nga ndani so lo zia lege si lo bâ pasi mingi. So Jéhovah apusu Habakuk ti sû na mbeti agingo bê ti lo afa na e mbeni kpengba ye ti manda: A lingbi e sara mbeto ape ti fa na lo agingo bê ti e wala akite so ayeke na bê ti e. Na nzoni bê lo hunda na e ti zi bê ti e na lo na yâ ti sambela (Ps. 50:15; 62:8). A-Proverbe 3:5 awa e oko oko kue, atene: “Zia bê ti mo kue na ndö ti Jéhovah; zia bê ti mo pëpe na ndö ti hingango ndo ti mo wani.” Habakuk asara ye lani alingbi na atënë so na yâ ti fini ti lo.

6. Ngbanga ti nyen la sambela ayeke kota ye mingi?

⁶ Habakuk azia lani bê ti lo na Jéhovah, Kamarade ti lo nga Babâ ti lo, nga lo mû li ni ti ga nduru na lo. Habakuk agi gï bê ti lo lani na ndö ti dutingo ti lo ni ape, na lo zia bê ti lo na ndö ti hingango ndo ti lo ape. Me lo sambela ndali ti vundu ti lo nga na agingo bê ti lo, na lo zia na e mbeni nzoni tapande. Na ndö ni, Jéhovah, Lo so amä sambela, ahunda na e ti fa so e yeke na confiance na lo na lege so e fa na lo agingo bê ti e na yâ ti sambela (Ps. 65:2). Tongana e sara tongaso, e yeke bâ ande tongana nyen la Jéhovah akiri tënë na asambela ti e. E yeke bâ so lo gbu e na kate ti lo na ngia na ngoi so lo yeke dë bê ti e nga lo yeke fa lege na e (Ps. 73:23, 24). Atâa atara wa la e wara, lo yeke mû maboko na e ti hinga bango ndo ti lo na ndö ti dutingo ti e ni. Asambela so e sara na bê ti e kue ayeke biani mbeni nzoni lege ti fa so e zia bê ti e na Nzapa.

7. Jéhovah asara ye lani tongana nyen na ngoi so Habakuk afa na lo agingo bê ti lo?

⁷ Diko Habakuk 1:5-7. Na peko ti so Habakuk azia agingo bê ti lo na maboko ti Jéhovah awe, peut-être lo hunda terê ti lo ti hinga wala Jéhovah ayeke sara ande ye tongana nyen. So Jéhovah ayeke mbeni Babâ so ayeke zia terê ti lo na place ti zo nga lo comprendre zo, lo suku na Habakuk ape ndali ti dema so lo dema na bê ti lo kue. Lo hinga lani so Habakuk ayeke bâ pasi nga lo voro yanga na lo ti mû maboko na lo. Na lege ti atënë so Jéhovah atene na Habakuk ti tene na aJuif so ague yongoro, lo fa na lo ye so ayeke nduru ti si. Peut-être Habakuk ayeke lani kozo zo so Jéhovah afa na lo so ngoi ti sarango ye ti ngangu na zo aga nduru mingi awe ti hunzi.

8. Ngbanga ti nyen la kiringo tënë ti Jéhovah ayeke lani pëpe ye so Habakuk aku terê ti lo na ni?

⁸ Jéhovah afa lani na Habakuk so lo yeke nduru ti sara mbeni ye. A ga nduru ti punir azo ti sarango ye ti ngangu na zo nga na azo ti sioni ti ngoi ni so. So Jéhovah atene ye ni ayeke si “na ngoi ti ala,” lo fa so fango ngbanga ni so ayeke si biani na ngoi ti prophète ni wala na ngoi ti azo ti ngoi ti lo. Kiringo tënë ti Jéhovah so ayeke lani pëpe ye so Habakuk aku terê ti lo na ni. Ye so Jéhovah atene na lo afa biani so azo ti Juda kue ayeke bâ pasi mingi. * Azo ti Chaldée (azo ti Babylone) ayeke lani azo so ayeke sara sioni na zo sân ti bâ mawa ti zo nga ala yeke sara ye ti ngangu na zo ahon azo ti Habakuk so ahinga andia ti Jéhovah. Ngbanga ti nyen la Jéhovah amû asioni païen so ti ga na ye ti vundu na ndö ti azo ti lo? Tongana mo yeke lani na place ti Habakuk mo yeke tene nyen?

9. Ahundango ndo wa la peut-être Habakuk ahunda terê ti lo na ni?

⁹ Diko Habakuk 1:12-14, 17. Habakuk ahinga lani so Jéhovah ayeke mû azo ti Babylone ti fâ ngbanga na ndö ti azo ti sioni so amû ndo na ngoi ti lo nga ti punir ala, me so kue ye ni ayeke polele na li ti lo ape. Ye oko, lo sara terê ti lo kete lo tene so Jéhovah angbâ ti duti “Kota tênë” ti lo (Deut. 32:4; És. 26:4). Habakuk angbâ ti duti na confiance so Nzapa ayeke sara ye na ndoye nga na nzoni bê, tongaso mbeto asara lo ape ti kiri ti hunda ambeni tënë na Jéhovah. Ahundango ndo tongana ti so: Ngbanga ti nyen la Jéhovah ayeke zia si aye aga sioni mingi na Juda? Ngbanga ti nyen la lo sara mbeni ye hio ape? Ngbanga ti nyen la Lo so ngangu ti lo ahon angangu kue ayeke kanga lê na ndö ti aye ti vundu so amû ndo mingi? Ngbanga ti nyen la lo yeke “duti kpô” na ngoi so sioni amû ndo kue? Lo yeke ‘Nzapa so ayeke nzoni-kue’; ‘lê ti lo ayeke tâ nzoni-kue si lo peut ti ngbâ ti bâ ye ti sioni gï na lê pëpe’.

10. Tongana nyen la na ambeni ngoi e lingbi ti pensé tongana Habakuk?

¹⁰ Na ambeni ngoi, e lingbi ti pensé tongana Habakuk. E yeke mä Jéhovah. E zia bê ti e na lo nga e diko Bible na e manda ni, aye so akpengba beku ti e. E yeke mä tënë ti azendo ti lo na lege ti afango lege so e wara na lege ti bungbi ti lo. Me atâa so kue peut-être e ngbâ ti hunda terê ti e: ‘Apasi ti e ayeke hunzi lawa?’ E lingbi ti manda mbeni ye na lege ti ye so Habakuk asara na pekoni.

11. Nyen la Habakuk aleke lani na bê ti lo ti sara na peko ti so lo mä Jéhovah?

¹¹ Diko Habakuk 2:1. Lisoro so Habakuk na Jéhovah asara lani asara si lo yeke na siriri ti bê. Tongaso lo leke na bê ti lo ti ngbâ ti kanga bê ti ku Jéhovah ti sara ye. A yeke mbeni ye so lo sara ni gï hio tongaso ape,  ndali ti so ambeni ngoi na pekoni lo kiri na ndö ti ye so lo leke na bê ti lo ti sara na ngoi so lo tene: “Mbi yeke duti kpô ti ku lango ti ye ti vundu.” (Hab. 3:16). Ambeni wakua ti Nzapa so ayeke be-ta-zo afa nga so ala kanga bê ala ngbâ ti ku ti tene lo sara mbeni ye. Tapande ti ala akpengba e ndali ti so afa so e nga e lingbi ti sara tongaso.—Mi. 7:7; Jacq. 5:7, 8.

12. Nyen la e lingbi ti manda na lege ti Habakuk?

¹² Ye so Habakuk aleke na bê ti lo ti sara afa nyen na e? Kozoni, a lingbi e zia ti sambela Jéhovah lâ oko ape, atâa atara wa la e wara. Use ni, a lingbi e mä aye so Jéhovah atene na e na lege ti Bible nga na bungbi ti lo. Ota ni, a lingbi e kanga bê e ku Jéhovah nga e duti na confiance so lo yeke yapu pasi ti e na ngoi so lo ye. Tongana e ngbâ ti fa na Jéhovah atënë ti bê ti e, e mä lo nga e kanga bê e ku lo, tongana ti so Habakuk asara, e nga kue e yeke duti na siriri ti bê, ye so ayeke mû maboko na e ti gbu ngangu. Beku ti e ayeke sara si e kanga bê mingi ti ku, ye so ayeke mû maboko na e ti duti na ngia atâa aye ti ngangu kue so e wara. Beku ayeke sara si e yeke na confiance so Babâ ti e so ayeke na yayu ayeke sara ande mbeni ye.—aRom. 12:12.

13. Pendere tënë ti dengo bê wa la e wara na Habakuk 2:3?

¹³ Diko Habakuk 2:3. Biani, a nzere na Jéhovah so Habakuk amû desizion ti ku lo. Lo so ngangu ti lo ahon angangu kue ahinga nzoni mingi angangu kpale so Habakuk ayeke na yâ ni. Tongaso, na ndoye nga na nzoni bê, Nzapa adë bê ti prophète ni so lo yeke wara akiringo tënë na atënë so lo hunda na bê ti lo kue. Agingo bê ti Habakuk kue ayeke hon na yâ ti kete ngoi. A yeke mo bâ mo tene Nzapa atene na Habakuk: “Kanga bê, zia bê ti mo na mbi. Mbi yeke kiri tënë na mo atâa so na bango ni mbi kiri tënë hio ape.” Jéhovah adabe ti Habakuk so Lo leke mbeni ngoi awe ti sara ye alingbi na azendo ti Lo. Lo wa Habakuk ti ku gango tâ tënë ti aye so Lo leke ti sara. Na nda ni, vundu ti prophète ni ayeke hon.

14. Nyen la a lingbi e leke na bê ti e ti sara na yâ ti angoi ti kpale?

¹⁴ Tongana e kanga bê e ku Jéhovah nga e dengi mê nzoni na aye so lo tene na e, a yeke sara si e yeke na confiance na lo nga a yeke mû maboko na e ti duti na siriri ti bê atâa angangu kpale so e wara ni. Jésus afa so e lingbi ti zia bê ti e na Jéhovah, so ayeke sara ye tâ na ngoi ni, me e zia pëpe li ti e na ndö ti “ngoi wala alango” so ade Nzapa afa ni na e ape (Kus. 1:7). Tongaso, zia si bê ti e anze ape me e sara terê ti e kete, e kanga bê nga e duti na mabe na Nzapa. Na ngoi so e ngbâ ti ku, a lingbi e sara kua nzoni na ngoi ti e nga e sara na Jéhovah na ngangu ti e kue.—Marc 13:35-37; aGal. 6:9.

15, 16. (a) Akpengba zendo wa la e lingbi ti wara na mbeti ti Habakuk? (b) Azendo so afa na e nyen?

¹⁵ Jéhovah amû zendo na azo so azia bê ti ala na lo, lo tene: “Zo ti mbilimbili ayeke ngbâ ande na fini ndali ti so lo duti be-ta-zo”, nga “hingango ye na ndö ti gloire ti Jéhovah ayeke si singo na ndö ti sese”. (Hab. 2:4, 14). Biani, Nzapa ayeke mû ande fini ti lakue lakue na azo so akanga bê nga azia bê ti ala na lo.

¹⁶ Zendo so ayeke na Habakuk 2:4 ayeke kota mingi, ni la bazengele Paul asû atënë ti versê so na yâ ti ambeti ti lo fani ota (aRom. 1:17; aGal. 3:11; aHéb. 10:38). Atâa akpale wa la zo ti mbilimbili awara, mabe ti lo nga na confiance so lo yeke na ni na Nzapa ayeke sara si lo ngbâ na fini ti bâ gango tâ tënë ti aye so Nzapa aleke na bê ti lo ti sara. Jéhovah aye ti tene e zia li ti e na ndö ti beku ti e ti kekereke.

17. Atënë wa so adë bê ti e ayeke na mbeti ti Habakuk?

 ¹⁷ Mbeti ti Habakuk afa mbeni kpengba ye ti manda ndali ti e kue so e yeke na fini na lâ ti nda ni so. Jéhovah amû zendo ti mû fini ti lakue lakue na azo kue so ayeke mbilimbili so ayeke na mabe na lo nga azia bê ti ala na lo. Tongaso, zia e ngbâ ti duti na confiance mingi na Nzapa, atâa akpale wala agingo bê wa la e wara. Na lege ti Habakuk, Jéhovah adë bê ti e so Lo yeke mû maboko na e nga lo yeke sö e. Na nzoni bê lo hunda na e ti zia bê ti e na lo na ti kanga bê ti ku ngoi so lo leke ni awe, ngoi so, na gbe ti Royaume ti lo, sese kue ayeke si singo na awakua ti lo so ayeke na ngia na so asara ye na ngangu ape.—Mat. 5:5; aHéb. 10:36-39.

18. Atënë ti Jéhovah asara nyen na ndö ti Habakuk?

¹⁸ Diko Habakuk 3:16-19. Atënë ti Jéhovah andu bê ti Habakuk mingi. Lo gbu li ti lo na ndö ti akpengba kua so Jéhovah asara ândö ndali ti azo ti lo. A sara si lo zia bê ti lo na Jéhovah mingi ahon ti kozo. Lo hinga lani so Jéhovah aga nduru ti sara mbeni ye. Ye so adë bê ti prophète ni, atâa so lo hinga so lo lingbi ti ngbâ ti bâ pasi teti mbeni ngoi. Habakuk ayeke lani na kite encore ape. Me lo yeke lani na mabe so Jéhovah ayeke sö lo biani. Ye so lo tene na versê 18 ayeke peut-être mbeni oko ti atënë so e diko na yâ ti Bible so afa kota confiance so zo ayeke na ni. Ambeni wandara apensé so tënë so aye ti tene: “Mbi yeke hûru na ngia na yâ ti Seigneur; mbi yeke dodo ndali ti ngia so mbi wara ni na mbage ti Nzapa.” So ayeke mbeni kpengba ye ti manda ndali ti e kue. Jéhovah amû na e gï pëpe apendere zendo me lo dë nga bê ti e so fafadeso lo yeke sara si azendo so aga tënë.

19. Tongana nyen la e lingbi ti wara dengo bê so Habakuk awara lani?

¹⁹ Kite ayeke dä ape so kota tënë ti mbeti ti Habakuk ayeke ti zia bê ti e na Jéhovah (Hab. 2:4). E lingbi ti zia bê ti e na Jéhovah na ti ngbâ ti zia bê ti e na lo tongana e kpengba songo ti e na lo na lege so (1) e ngbâ ti sambela ti fa na Jéhovah agingo bê ti e kue; (2) e dengi mê ti e nzoni na atënë ti lo so ayeke na yâ ti Bible nga na afango lege kue so e wara na lege ti bungbi ti lo; nga (3) e duti na mabe na e kanga bê e ku Jéhovah. A yeke aye so Habakuk asara la. Atâa so na tongo nda ti mbeti ti lo vundu asara lo, na nda ni lo yeke na confiance na Jéhovah nga lo dekongo na ngia. Tongana e sara ye tongana Habakuk, e nga kue e yeke bâ so Jéhovah, Babâ ti e ti yayu, agbu e na kate ti lo na ngia na lo dë bê ti e. Na yâ ti sioni dunia so, mbeni ye ti dë bê ti zo mingi tongaso ayeke dä?