1. Hikwalaho ka yini hi lava ku chaveleriwa?

HINKWERHU hi lava ku chaveleriwa. Kumbexana hi tshamela ku vilela, ku hela matimba ni ku xaniseka. Swi nga ha endleka leswaku hi dya mbitsi hi xeva hi nhlomulo hikwalaho ka ku dyuhala, ku vabya kumbe ku feriwa. Van’wana va hina ha vengiwa. Madzolonga ma tinyike matimba. Ha tiyiseka leswaku “minkarhi ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona” i vumbhoni bya leswaku hi hanya “emasikwini yo hetelela” naswona siku rin’wana ni rin’wana loko ri hundza ri hi tshineta ekusuhi ni misava leyintshwa. (2 Tim. 3:1) Swi nga endleka leswaku se i khale hi rindzele ku hetiseka ka switshembiso swa Yehovha naswona swiphiqo swa hina swi ya swi nyanya. Kutani hi nga wu kuma kwihi nchavelelo?

2, 3. (a) I yini leswi hi swi tivaka hi Habakuku? (b) Hikwalaho ka yini hi lava ku kambisisa buku ya Habakuku?

² Leswaku hi kuma nhlamulo, a hi kambisiseni buku ya Habakuku. Hambileswi Matsalwa ma nga riki na vuxokoxoko byo tala hi vutomi bya Habakuku ni ntirho wakwe, kambe buku yakwe ya hi khutaza. Kumbexana vito rakwe ri vula “Ku Angarha Hi Ndlela Ya Rirhandzu.” Leswi swi nga ha vula ndlela leyi Yehovha a chavelelaka malandza  yakwe ha yona kumbe leyi ma n’wi tshembaka ha yona. Habakuku u vutise Xikwembu swivutiso leswi tlhontlhaka mianakanyo. Swi tikomba onge Habakuku u vutise swivutiso sweswo leswaku na hina hi ta pfuneka, tanihi leswi Yehovha a n’wi huhuteleke leswaku a tsala bulo leri va veke na rona.—Hab. 2:2.

³ Matsalwa a ma hi byeli swin’wana hi muprofeta loyi wa Xikwembu, loyi a a ri ni gome handle ka bulo leri a veke na rona na Yehovha. Buku yakwe i yin’wana ya “swilo hinkwaswo leswi tsariweke enkarhini lowu hundzeke,” leswi hlayisiweke eRitweni ra Xikwembu, ku nga Bibele, “leswaku hi ta va ni ntshembo hikwalaho ka ku tiyisela ka hina ni hikwalaho ka nchavelelo lowu humaka eMatsalweni.” (Rhom. 15:4) Hi nga vuyeriwa njhani eka buku ya Habakuku? Yi nga hi pfuna hi tiva leswi ku tshemba Yehovha swi vulaka swona. Nakambe vuprofeta bya Habakuku byi hi tiyisekisa leswaku swa koteka ku tshama hi rhulile embilwini hambiloko hi ri ni maxangu kumbe swiphiqo. Hi ri na sweswo emiehleketweni, a hi yi kambisiseni hi vuenti buku ya Habakuku.

4. Hikwalaho ka yini Habakuku a a ri ni gome?

⁴ Hlaya Habakuku 1:2, 3. Habakuku u hanye emikarhini yo tika swinene. A ri ni gome hikuva a hanya ni vanhu vo homboloka, lava a va ri ni madzolonga. Xana swiendlo swa vona swo biha a swi ta hela rini? Hikwalaho ka yini Yehovha a hlwele ku teka goza? Vubihi byebyo ni ku xaniseka hinkwako loku Habakuku a ku voneke a ku endliwa hi vanhu va le tikweni ra rikwavo. U titwe a ri xikangalafula. Kutani enkarhini wolowo wo tika u kombele Yehovha leswaku a endla swo karhi. Kumbexana Habakuku se a sungule ku ehleketa leswaku Yehovha a nga na mhaka ni leswi a swi endleka. A swi vonaka onge Xikwembu a xi nge teki goza hi ku hatlisa. Xana u titwa hi ndlela leyi nandza loyi wo rhandzeka wa Xikwembu a titweke ha yona?

5. Hi yihi dyondzo ya nkoka leyi kumekaka eka buku ya Habakuku? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni.)

⁵ Xana Habakuku a a nga ha n’wi tshembi Yehovha? Xana a nga ha ri na ripfumelo eswitshembisweni swa Xikwembu? Nikatsongo! Mhaka ya leswaku u phofulele Yehovha swiphiqo swakwe, ku nga ri vanhu yi kombisa leswaku a ha n’wi tshemba. Kahlekahle a karhatiwa hi leswi a nga tivi leswaku Xikwembu xi ta ri teka rini goza kumbe leswaku hikwalaho ka yini Yehovha a pfumelela xiyimo xo tano lexi vavaka. Hi ku huhutela Habakuku leswaku a tsala leswi n’wi vilerisaka, Yehovha u hi nyike dyondzo ya nkoka, ya leswaku a hi fanelanga hi chava ku N’wi byela leswi hi vilerisaka. Entiyisweni u hi rhamba leswaku hi n’wi phofulela leswi nga etimbilwini ta hina hi xikhongelo. (Ps. 50:15; 62:8) Swivuriso 3:5 yi hi khutaza leswaku hi ‘tshemba Yehovha hi timbilu ta hina hinkwato’ ni leswaku hi nga ‘titshegi hi ku twisisa ka hina vini.’ Kumbexana Habakuku a ma tiva marito wolawo naswona u ma yingisile.

6. Hikwalaho ka yini xikhongelo xi ri xa nkoka?

⁶ Habakuku u teke goza ro tshinela eka Yehovha, Munghana wakwe tlhelo Tatana la tshembekaka. Habakuku a vilerisiwa hi xiyimo xakwe kambe a a nga titshegi hi ku twisisa kakwe. Ematshan’weni ya sweswo, u phofulele Yehovha hi xikhongelo leswi a swi n’wi vilerisa kutani u hi vekele xikombiso lexinene. Yehovha, Mutwi wa xikhongelo, u lava leswaku hi kombisa leswaku ha n’wi tshemba hi ku khongela eka yena hi n’wi phofulela leswi hi karhataka. (Ps. 65:2) Loko hi endla tano, hi ta kota ku vona ndlela leyi Yehovha a hlamulaka swikhongelo swa hina ha yona, hi ta tlhela hi xiya ndlela ya rirhandzu leyi a hi kongomisaka ni ku hi chavelela ha yona. (Ps. 73:23, 24) U ta hi pfuna ku tiva leswi a swi ehleketaka ku nga khathariseki leswi hi karhataka. Swikhongelo swa hina leswi humaka embilwini  swi kombisa leswaku ha xi tshemba Xikwembu.

7. Xana Yehovha u angule njhani loko Habakuku a n’wi byela leswi a swi n’wi karhata?

⁷ Hlaya Habakuku 1:5-7. Endzhaku ka loko a byele Yehovha leswi a swi n’wi karhata, kumbexana Habakuku a a tivutisa leswaku Yehovha u ta angula njhani. Tanihi Tatana la twisisaka ni loyi a nga ni ntwelavusiwana, Yehovha a nga n’wi holovelanga. Xikwembu a xi swi tiva leswaku Habakuku u vutise swivutiso sweswo hileswi a a twa ku vava. Yehovha u byele Habakuku leswi a swi ta humelela ku nga ri khale eka Vayuda lava hambukeke. Kumbexana Habakuku a ri munhu wo sungula loyi Yehovha a n’wi byeleke leswaku madzolonga lawa a ma ri kona enkarhini wakwe a ma ta hela ku nga ri khale.

8. Hikwalaho ka yini nhlamulo leyi humaka eka Yehovha yi hlamarise Habakuku?

⁸ Yehovha u kombe Habakuku leswaku A lunghekele ku teka goza. Rixaka rero leri nga ni madzolonga a ri ta xupuriwa ku nga ri khale. Hi ku tirhisa xiga lexi nge “emasikwini ya n’wina,” Yehovha a kombisa leswaku vuavanyisi byakwe a byi ta fika Habakuku kumbe vanhu va le nkarhini wakwe va ha hanya. Hambiswiritano, nhlamulo ya Yehovha a hi yona leyi Habakuku a yi languterile. Xana leyi a ku ri yona nhlamulo ya xirilo xakwe? Leswi Yehovha a n’wi byeleke swona a swi vula leswaku vanhu va le Yuda a va ha ta vona maxangu yo tala. * Vakalidiya (Vababilona) a va ri ni tihanyi ni madzolonga, ku tlula vanhu va rixaka ra Habakuku, lava a va tiva milawu ya Yehovha. Hikwalaho ka yini Yehovha a hlawule ku tirhisa rixaka rero leri nga ni tihanyi, ra vanhu lava gandzelaka swifaniso leswaku a xupula vanhu vakwe? Xana a wu ta va u endle yini loko u twa nhlamulo yo tano leyi humaka eka Xikwembu?

9. I swivutiso swihi leswi Habakuku a nga ha vaka a vutise Yehovha?

⁹ Hlaya Habakuku 1:12-14, 17. Hambileswi Habakuku a a swi twisisa leswaku Yehovha a a ta tirhisa Vababilona leswaku a xupula vanhu vo homboloka va le tikweni ra ka vona, a a pfilunganyekile. Hambiswiritano, hi ku titsongahata u byele Yehovha leswaku U ta hambeta a va “Ribye” rakwe. (Det. 32:4; Esa. 26:4) Habakuku a ta ya emahlweni a tshemba Xikwembu xa rirhandzu ni musa. Sweswo swi nga ha va swi endle leswaku a tlhela a va ni xivindzi xo vutisa Yehovha swivutiso swin’wana swo tanihi leswi nge, Hikwalaho ka yini Xikwembu xi pfumelele leswaku swiyimo swi ya swi nyanya ku biha eYuda? Hikwalaho ka yini a nga hatlanga a teka goza? Hikwalaho ka yini Lowa Matimba Hinkwawo a ye emahlweni a pfumelela ku xaniseka? Hikwalaho ka yini a “miyela” loko vubihi byi ri karhi byi tinyika matimba? I “Mukwetsimi,” “mahlo ya [yena] ma tengile swinene, ku va ma vona leswo biha.”

10. Mikarhi yin’wana hi nga ha titwa ku fana na Habakuku hi ndlela yihi?

¹⁰ Mikarhi yin’wana hi nga ha titwa hi ndlela leyi fanaka ni ya Habakuku. Hi yingisa Yehovha. Ku hlaya ni ku dyondza Rito rakwe swi endla leswaku hi va ni ntshembo. Hi twa hi ta switshembiso swakwe eka dyondzo leyi a hi nyikaka yona hi ku tirhisa nhlengeletano yakwe. Kambe hi nga ha tivutisa, ‘Xana maxangu ya hina ma ta hela rini?’ Hi nga dyondza yini eka leswi Habakuku a tlheleke a swi endla?

11. Habakuku u tiyimisele ku endla yini endzhaku ka bulo leri a veke na rona na Yehovha?

¹¹ Hlaya Habakuku 2:1. Bulo leri Habakuku a veke na rona na Yehovha ri n’wi chavelerile. U tiyimisele ku rindzela Yehovha leswaku a teka goza. U tlhele a boxa ku tiyimisela kakwe loko a vula leswaku a ta ‘rindzela siku ra maxangu a rhulile.’ (Hab. 3:16) Malandza  man’wana yo tshembeka ya Xikwembu ma kombise ntshembo wo tano, ma hi khutaza leswaku hi rindzela Yehovha a teka goza.—Mik. 7:7; Yak. 5:7, 8.

12. Hi tihi tidyondzo tin’wana leti hi ti dyondzaka eka Habakuku?

¹² Ku tiyimisela koloko ka Habakuku ku hi dyondzisa yini? Xo sungula, a hi fanelanga hi tshika ku khongela Yehovha hambi ko ba lexi dumaka. Xa vumbirhi, hi fanele hi yingisa leswi Yehovha a hi byelaka swona hi ku tirhisa Rito rakwe ni nhlengeletano yakwe. Xa vunharhu, hi fanele hi rindzela Yehovha, hi tshembela eka yena hi ku helela, leswaku u ta herisa maxangu ya hina hi nkarhi wakwe lowu faneleke. Loko hi ya emahlweni hi vulavula na Yehovha, ni ku n’wi yingisa hilaha Habakuku a endleke hakona, hi ta va lava rhuleke embilwini leswi nga ta hi pfuna leswaku hi tiyisela. Loko hi va ni ntshembo hi ta kota ku lehisa mbilu ni ku va ni ntsako ku nga khathariseki maxangu lawa hi nga ha langutanaka na wona. Ntshembo wu endla leswaku hi tiyiseka leswaku Tata wa hina wa le tilweni u ta teka goza.—Rhom. 12:12.

13. Hi xihi xitiyisekiso lexi kumekaka eka Habakuku 2:3?

¹³ Hlaya Habakuku 2:3. A swi kanakanisi leswaku Yehovha u tsakisiwe hi xiboho xa Habakuku xo va a rindzela yena. Lowa Matimba Hinkwawo a swi vona hi ku helela swiyimo swo tika swa Habakuku. Hikwalaho, Xikwembu xi chavelele muprofeta loyi hi ndlela ya rirhandzu ni ku n’wi tiyisekisa leswaku a ta kuma tinhlamulo ta swivutiso swakwe. Swi nga si ya kwihi, swiphiqo swakwe hinkwaswo a swi ta kuma ndzhuti swi yima. Hi marito man’wana, Xikwembu xi byele Habakuku xi ku: “Lehisa mbilu, u ndzi tshemba. Leswi ndzi swi vuleke swi ta humelela hambiloko swi vonaka swi hlwela!” Yehovha u n’wi tsundzuxe leswaku U veke nkarhi lowu faneleke leswaku A hetisisa switshembiso Swakwe. U khutaze Habakuku leswaku a rindzela ku hetiseka ka xikongomelo Xakwe. Eku heteleleni ku rindza kakwe a ku nga ta va ka hava.

14. Hi fanele hi tiyimisela ku endla yini loko hi langutane ni maxangu?

¹⁴ Loko hi lehisa mbilu hi rindzela Yehovha ni ku yingisa leswi a hi byelaka swona swi ta hi pfuna leswaku hi va lava rhuleke embilwini ku nga khathariseki maxangu lawa hi nga na wona. Yesu u hi tiyisekise leswaku hi nga tshemba Yehovha tanihi Muhlayisi Lonkulu wa nkarhi ku nga ri ku dzikisa mianakanyo ya hina eka “minkarhi kumbe tinguva” leti Xikwembu xi nga si hi paluxelaka tona. (Mint. 1:7) Hikwalaho a hi fanelanga hi hela matimba kambe hi fanele hi rindza hi ku titsongahata, hi ripfumelo, hi ku lehisa mbilu ni ku wu tirhisa kahle nkarhi lowu hi nga na wona leswaku hi tirhela Yehovha hilaha hi nga kotaka hakona.—Mar. 13:35-37; Gal. 6:9.

15, 16. (a) Hi xihi xitshembiso xa nkoka lexi hi xi kumaka ebukwini ya Habakuku? (b) Hi dyondza yini eka switshembiso sweswo?

¹⁵ Yehovha u tshembise vanhu vo lulama lava n’wi tshembaka a ku: “Loyi a lulameke, u ta hambeta a hanya hikwalaho ka vutshembeki byakwe” naswona “misava yi ta tala ku tiva ku vangama ka Yehovha.” (Hab. 2:4, 14) Entiyisweni, lava tshembaka Xikwembu xi ta va nyika vutomi lebyi nga heriki.

¹⁶ Loko u xi hlaya ro sungula, xitshembiso lexi nga eka Habakuku 2:4 xi nga ha vonaka xi nga vuli nchumu. Hambiswiritano, muapostola Pawulo u vone xitshembiso xa Yehovha xi ri xa nkoka lerova u tshahe ndzimana yoleyo ku ringana ka nharhu! (Rhom. 1:17; Gal. 3:11; Hev. 10:38) Ku nga khathariseki maxangu lama nga ha hi welaka, loko hi ri ni ripfumelo naswona hi tshemba Xikwembu hi ta vona ku hetiseka ka swikongomelo swa xona. Yehovha u lava leswaku hi ehleketa hi vumundzuku.

17. Hi xihi xitiyisekiso lexi buku ya Habakuku yi hi nyikaka xona?

 ¹⁷ Buku ya Habakuku yi tamele dyondzo ya nkoka eka hina tanihi leswi hi hanyaka emasikwini yo hetelela. Yehovha u va tshembisa vutomi vanhu hinkwavo vo lulama lava n’wi tshembaka ni ku va ni ripfumelo eka Yena. Onge hi nga ya emahlweni hi tshemba Xikwembu, ku nga khathariseki mivilelo ni maxangu. Hi ku tirhisa Habakuku, Yehovha u hi tiyisekisa leswaku u ta hi seketela ni ku hi ponisa. U hi khutaza leswaku hi n’wi tshemba naswona hi rindzela nkarhi lowu vekiweke ehansi ka Mfumo wa Xikwembu, laha misava hinkwayo yi nga ta tala hi vagandzeri lava tsakeke ni lavo rhula.—Mat. 5:5; Hev. 10:36-39.

18. Xana marito ya Yehovha ma n’wi khumbe njhani Habakuku?

¹⁸ Hlaya Habakuku 3:16-19. Marito ya Yehovha ma n’wi khumbe swinene Habakuku. U anakanyisise hi mitirho leyi hlamarisaka leyi Yehovha a yi endleleke vanhu vakwe enkarhini lowu hundzeke. Sweswo swi endle leswaku a n’wi tshemba swinene. A a swi tiva leswaku Yehovha a a ta teka goza ku nga ri khale! Sweswo swi n’wi chavelerile muprofeta yoloye, hambileswi a swi tiva leswaku maxangu yakwe a ma ta ya emahlweni ku ringana nkarhi wo karhi. Hikwalaho, ku kanakana loku Habakuku a a ri na kona eku sunguleni se a ku herile, hikuva se a a ri ni ntshembo lowu tiyeke wa leswaku Yehovha u ta n’wi ponisa. U vule marito lama nga rivalekiki lama kombisaka ku tshemba Xikwembu lama kumbexana ku nga riki na munhu un’wana la tshameke a ma vula. Swidyondzeki swin’wana swi ehleketa leswaku ndzimana 18 hi ku kongoma yi vula leswaku “Ndzi ta tlulatlula hi ntsako eka Hosi, ndzi tlhela ndzi rhendzeleka ndzi tsakile eka Xikwembu.” Hakunene yoleyo i dyondzo ya nkoka eka hinkwerhu! Yehovha u hi nyike switshembiso swo tano leswi hlamarisaka a tlhela a hi tiyisekisa leswaku xikongomelo xakwe xi ta hetiseka.

19. Hi nga wu kuma njhani nchavelelo ku fana na Habakuku?

¹⁹ Swi le rivaleni leswaku rungula ra nkoka ra buku ya Habakuku i ku tshemba Yehovha. (Hab. 2:4) Hi nga swi kota ku tshemba Yehovha loko hi tiyisa vuxaka bya hina na yena (1) hi ku phikelela exikhongelweni, hi byela Yehovha hinkwaswo leswi hi vilerisaka; (2) hi ku yingisa nkongomiso lowu humaka eRitweni ra Yehovha ni le ka nhlengeletano yakwe ni (3) hi ku rindzela Yehovha hi ku tshembeka. Habakuku u endle tano. Hambileswi a sunguleke buku yakwe a ri ni gome kambe u yi gimete hi marito ya ntsako. Onge hi nga tekelela xikombiso xakwe lexinene leswaku na hina hi ta titwa hi rhandziwa hi Yehovha tanihi tatana! A wu kona nchavelelo lowu tlulaka lowu emisaveni leyi yo homboloka.