1-3. (a) Kɛ e sa nɛ waa na anɔkuale ɔ nɛ wa kase ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ ha kɛɛ? Ngɔɔ nɔ́ he tomi nɔ́ ko kɛ tsɔɔ mi. (Moo hyɛ fonihi nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.) (b) Mɛni sane bimihi a he wa ma susu ngɛ munyu nɛ ɔ mi?

MWƆNƐ Ɔ, nihi fuu kpaleɔ níhi nɛ a ya he ngɛ tsuapohi a mi ɔ se kɛ yaa ekohu. Akɔtaa bumi ko tsɔɔ kaa ngɛ ma komɛ a nɔ ɔ, ke nihi 100 ya he ní ngɛ tsuapo mi ɔ, a kpɛti nihi nɛɛ kpaleɔ se kɛ yaa ekohu. Ke nihi 100 he ní ngɛ Intanɛti ɔ nɔ ɔ, a kpɛti nihi 30 kɛ se kpaleɔ ní ɔmɛ a se. Eko ɔ, nɔ́ nɛ a he ɔ be kaa bɔ nɛ a susu ɔ, aloo nɔ́ ɔ puɛ. Enɛ ɔ he ɔ, a kɛ yaa konɛ a tsake nɔ́ ɔ ha mɛ aloo a kpale a sika kɛ ha mɛ.

² Baiblo ɔ de ke: “Mo he anɔkuale, nɛ koo jua kɔkɔɔkɔ. Mo he juɛmi, tsɔsemi, kɛ nɔ́ sisi numi hulɔ.” (Abɛ 23:23, NW) Eko ɔ, wa maa kpale nɔ́ ko nɛ wa ya he ngɛ tsuapo ko mi ɔ se konɛ waa ngɔ wa sika, se wa be anɔkuale “nile nitsɛnitsɛ” nɛ wa “he” ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ se kpalee, nɛ wa be ‘juae’ kɔkɔɔkɔ. (1 Tim. 2:4) Kaa bɔ nɛ wa kase ngɛ munyu nɛ sɛ hlami ɔ mi ɔ, wa ngɔ be fuu kɛ sã afɔle loko wa nyɛ nɛ wa kase anɔkuale ɔ. Jehanɛ hu ɔ, eko ɔ, wa ngmɛɛ ní tsumi ngua ko he, waa kɛ wa huɛ komɛ kpa bɔmi, wa tsake wa susumi kɛ wa je mi bami aloo wa kua kusumihi kɛ ní peepeehi  nɛ Mawu sume. Se kɛ̃ ɔ, jɔɔmihi nɛ wa náa kɛ jeɔ anɔkuale ɔ nɛ wa ba le ɔ mi ɔ hiɛ kulaa pe níhi nɛ wa ngɔ kɛ sã afɔle ɔ.

³ Wa ma nyɛ maa ngɔ bɔ nɛ wa peeɔ wa ní ha ngɛ Baiblo mi anɔkuale ɔ he ɔ kɛ to nyumu ko nɛ Yesu tu e he munyu ngɛ e nɔ́ he tomi nɔ́ ko mi ɔ he. Yesu ngɔ Mawu Matsɛ Yemi ɔ he anɔkuale nɛ e he jua wa a kɛ to jua yelɔ blɔ hialɔ ko nɛ e ngɛ adiagba kpakpahi hlae nɛ e ya na a he. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, adiagba a he hia lɛ hluu kaa e ya jua níhi tsuo nɛ e ngɛ ɔ “amlɔ nɔuu,” nɛ e kɛ ya he. (Mat. 13:45, 46) Jã kɛ̃ nɛ benɛ wa na Mawu Matsɛ Yemi ɔ he anɔkuale ɔ kɛ anɔkuale kpahi tsuo nɛ wa kase ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ, amlɔ nɔuu nɛ wa ngɔ níhi kɛ sã afɔle konɛ wa nine nɛ su anɔkuale nɛ e he jua wa wawɛɛ nɛ ɔ nɔ. Akɛnɛ anɔkuale ɔ se be he je ɔ, ‘wa be juae kɔkɔɔkɔ.’ Aywilɛho sane ji kaa Mawu we bi komɛ a hɛ je bɔ nɛ anɔkuale ɔ he jua wa ha a nɔ, nɛ a ngmɛɛ he. E ko ba jã ngɛ wa blɔ fɔ mi kɔkɔɔkɔ! Mohu ɔ, kaa bɔ nɛ Baiblo ɔ wo wɔ ga kaa waa pee ɔ, e sa nɛ waa ‘ya nɔ nɛ waa hi nyɛɛe ngɛ anɔkuale ɔ nya.’ Enɛ ɔ maa tsɔɔ kaa anɔkuale ɔ he jua wa kɛ ha wɔ, nɛ wa be he ngmɛe kɔkɔɔkɔ. (Kane 3 Yohane 2-4.) Ke wa ha nɛ anɔkuale ɔ pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi, nɛ wa ba wa je mi ngɛ nya a, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ nyɛɛe ngɛ anɔkuale ɔ nya. Jehanɛ ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu sane bimi nɛ ɔmɛ a he: Mɛni he je nɛ eko ɔ, ni komɛ maa “jua” anɔkuale ɔ, nɛ ngɛ mɛni blɔ nɔ? Mɛni wa maa pee konɛ e ko ba jã ngɛ wa blɔ fa mi? Mɛni maa ye bua wɔ konɛ ‘waa ya nɔ nɛ waa nyɛɛ ngɛ anɔkuale ɔ nya’?

4. Mɛni he je nɛ ni komɛ nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ “jua” anɔkuale ɔ?

⁴ Ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ, ni komɛ nɛ sisije ɔ, a bua jɔ Yesu tsɔɔmi ɔmɛ a he ɔ kpa nyɛɛmi ngɛ anɔkuale ɔ nya. Kaa nɔ nyɛmi nɔ́ ɔ, ligbi ko ɔ, Yesu gu nyakpɛ blɔ nɔ kɛ ha nimli babauu niye ní. Enɛ ɔ he ɔ, a nyɛɛ e se kɛ ho Galilea Wo ɔ se ya. Benɛ a su lejɛ ɔ, Yesu de nɔ́ ko nɛ pee mɛ nyakpɛ. E de mɛ ke: “I ngɛ nyɛ dee ke, ke nyɛ yi nɔmlɔ Bi ɔ he lo nɛ nyɛɛ nu e muɔ ɔ, nyɛ be wami ngɛ nyɛ nitsɛmɛ nyɛ mi.” Jinɛ e sa kaa a ko bi Yesu nɛ e tsɔɔ mɛ munyu nɛ e tu ɔ sisi, se a pee we jã. Mohu ɔ, munyu ɔ tɔ̃tɔ̃ a nane, nɛ a bi ke: “Pi munyu nɛ a nuɔ kɛ tue ji nɛ ɔ; mɛnɔ ma nyɛ maa bu tue?” Enɛ ɔ he ɔ, “e kaseli ɔmɛ fuu je kɛ ho níhi nɛ a je a he ɔ he ya, nɛ a kɛ lɛ nyɛɛ we hu.”​—Yoh. 6:53-66.

5, 6. (a) Mɛni lɛ ha nɛ ni komɛ nyɛ we nɛ a nyɛɛ ngɛ anɔkuale ɔ nya mwɔnɛ ɔ? (b) Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ ni komɛ ngmɛɛ anɔkuale ɔ he bɔɔbɔɔbɔɔ?

⁵ Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, aywilɛho sane ji kaa ni komɛ ngmɛɛ anɔkuale ɔ he. Eko ɔ, a pee tsakemi ko ngɛ bɔ nɛ wa nu ngmami ko sisi ha a he, aloo eko ɔ, munyu ko nɛ asafo mi nɔkɔtɔma ko tu aloo nɔ́ ko nɛ e pee ɔ ha nɛ a nane tɔ̃tɔ̃. Ngɛ ni komɛ hu a blɔ fa mi ɔ, ga ko nɛ a je Ngmami ɔ mi kɛ wo mɛ, aloo nyagba ko nɛ ba a kɛ nyɛmi ko a kpɛti he je ɔ, a ngmɛɛ anɔkuale ɔ he. Ni komɛ hu ya bu hemi kɛ yemi kuali kɛ nihi nɛ a teɔ si kɛ woɔ anɔkuale ɔ tue, nɛ lɔ ɔ ha nɛ a ngmɛɛ anɔkuale ɔ he. Enɛ ɔ he ɔ, ni komɛ je blɔ nɛ a ‘je a he’ kɛ je Yehowa kɛ asafo ɔ he. (Heb. 3:12-14) E sa nɛ a ko kase bɔfo Petro nɛ a ko ná hemi kɛ yemi ngɛ Yesu mi. Benɛ Yesu bi e bɔfo ɔmɛ ke a suɔ nɛ a je e he lo ɔ, Petro ha heto ke: “Nyɔmtsɛ, mɛnɔ ngɔ nɛ wa maa je kɛ ya? Mo lɛ o ngɛ neneene wami munyu ɔmɛ ɔ nɛ.”​—Yoh. 6:67-69.

⁶ Ni komɛ ngmɛɛɔ anɔkuale ɔ he bɔɔbɔɔbɔɔ nɛ eko ɔ, a yɔse we po. Nihi nɛ a ngmɛɔ anɔkuale ɔ he bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ ngɛ kaa lɛ ko nɛ ngɛ pa nya nɛ a mwɔɛ lɛ si. Bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ,  nyu ɔ maa ngɔ lɛ kɛ je. Baiblo ɔ bɔ wɔ kɔkɔ kaa waa hyɛ nɛ hi nɛ wa ko “gba kɛ je” anɔkuale ɔ he. (Heb. 2:1) E ngɛ mi kaa nihi nɛ a gba kɛ je anɔkuale ɔ he ɔ ji blɔ kaa a maa pee jã mohu lɛɛ, se bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, a kɛ Yehowa a kpɛti puɛɔ kulaa. Mɛni wa maa pee konɛ nɔ́ ko kaa jã ko ba wa nɔ?

7. Mɛni nɛ e he hia nɛ waa pee konɛ wa ko jua anɔkuale ɔ?

⁷ Loko wa ma nyɛ maa nyɛɛ ngɛ anɔkuale ɔ nya a, ja wa bu Yehowa munyu ɔmɛ tsuo tue nɛ waa kɛ tsu ní. E sa nɛ wa ha nɛ anɔkuale ɔ he nɛ hia wɔ pe nɔ́ fɛɛ nɔ́, nɛ́ waa ngɔ Baiblo sisi tomi mlaahi kɛ tsu ní. Matsɛ David sɔle kɛ ha Yehowa nɛ e de ke: “Ma hi si ngɛ o we anɔkuale ɔ nya.” (La 25:5) David mwɔ e yi mi kpɔ kaa e maa nyɛɛ ngɛ anɔkuale ɔ nya. E sa nɛ waa kase David. Ke wa pee we jã a, e maa pee wɔ kaa waa kpale ya ngɔ níhi nɛ wa ngɔ kɛ sã afɔle loko wa nine su anɔkuale ɔ nɔ ekomɛ. Nɔ́ nɛ e sa kaa waa pee mohu ji kaa wa maa pɛtɛ anɔkuale ɔ tsuo he saminya. E sɛ nɛ waa hla anɔkuale ɔ mi, nɛ waa pɛtɛ ekomɛ a he nɛ waa ngmɛɛ ekomɛ a he. E sa nɛ waa nyɛɛ ngɛ “anɔkuale ɔ tsuo” nya. (Yoh. 16:13) Nyɛ ha nɛ wa susu níhi enuɔ nɛ eko ɔ, wa ngɔ kɛ he anɔkuale ɔ he nɛ waa hyɛ. Ke wa susu ní nɛ ɔmɛ a he ɔ, e maa ye bua wɔ nɛ wa be wa se kpalee kɛ ya ngɔ níhi nɛ wa ngɔ kɛ he anɔkuale ɔ ekoeko.​—Mat. 6:19.

8. Ke Kristofo no ko kɛ e be tsu we ní ngɛ nile mi ɔ, ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ lɔ ɔ ma ha nɛ e gba kɛ je anɔkuale ɔ he? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́.

⁸ Be. Ke waa kɛ wa be tsuɔ ní ngɛ nile mi ɔ, e maa ye bua wɔ nɛ wa be gbae kɛ je anɔkuale ɔ he. Ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, hɛja jemi, Intanɛti ɔ, tiivi hyɛmi kɛ ní kpahi maa ngɔ wa be tsuo. E ngɛ mi kaa tɔmi ko be ní nɛ ɔmɛ a he mohu lɛɛ, se ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, a be hae nɛ wa ná be kɛ kase Baiblo ɔ nɛ waa pee níhi nɛ a he hia ngɛ wa sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi. Nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Emma * ya je si fɔfɔɛ nɛ ɔ eko mi hyɛ. Benɛ Emma ji jokuɛyo ɔ, e bua jɔ okpɔngɔhi a he wawɛɛ. Be fɛɛ be nɛ e ma ná be ɔ, e hiɔ okpɔngɔ nɔ kɛ ya slaa si. Be bɔɔ se ɔ, Emma he nile bɔni lɛ haomi ngɛ be abɔ nɛ e kɛ peeɔ jã a he. E ba pee tsakemi, nɛ nyagbe ɔ, e kɛ be nɛ sa jeɔ e hɛja. Jehanɛ hu ɔ, nyɛmiyo Cory Wells nɛ sa a, e hiɔ okpɔngɔ nɔ kɛ jeɔ nihi a hɛja a níhi a si kpami ɔ wo lɛ he wami. * Amlɔ nɛ ɔ, Emma náa be babauu kɛ sɔmɔɔ Yehowa, nɛ e náa be kɛ haa e weku ɔ kɛ e huɛmɛ nɛ mɛ hu a sɔmɔɔ Yehowa a. Emma hɛ kɛ su Yehowa he, nɛ e ngɛ bua jɔmi ejakaa e le kaa e kɛ e be ngɛ ní tsue ngɛ nile mi.

9. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ he lo nya níhi a se dimi ma nyɛ ma ha nɛ waa ngɔ Mawu jami kɛ kpasa si?

⁹ He lo nya níhi. Ke wa suɔ nɛ waa ya nɔ nɛ waa nyɛɛ ngɛ anɔkuale ɔ nya a, lɛɛ e sɛ nɛ wa ha nɛ he lo nya níhi nɛ a pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi. Benɛ wa ba kase anɔkuale ɔ, wa ngɔ Mawu jami kɛ pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi mohu pe he lo nya níhi. Wa ngɔ he lo nya níhi kɛ sã afɔle konɛ wa nyɛ nɛ waa nyɛɛ ngɛ anɔkuale ɔ nya. Se ke pee ɔ, wa naa kaa nihi hɛɛɔ ilɛtlɔniki klamahi kɛ ní kpahi nɛ ba nɔ ɔ eko. E ma nyɛ maa pee wɔ kaa nɔ́ ko ngɛ wɔ bɔe. Ke wa bua jɔɛ níhi nɛ wa ngɛ ɔmɛ a he ɔ, eko ɔ, wa maa ngɔ Mawu jami kɛ kpasa si, nɛ wa ma ya di he lo nya níhi a se. Enɛ ɔ haa nɛ wa kaiɔ nɔ́ nɛ ba Dema nɔ ɔ. Suɔmi nɛ e ná kɛ ha “níhi a blɔ nya tomi” nɛ ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ ha nɛ e je sɔmɔmi ní tsumi nɛ e kɛ bɔfo Paulo  ngɛ tsue ɔ he. (2 Tim. 4:10) Mɛni he je nɛ Dema je Paulo he ɔ? Baiblo ɔ tsɔɔ we nɔ́ tutuutu he je. Eko ɔ, he lo nya níhi nɛ e suɔ pe sɔmɔmi ní tsumi ɔ he je, aloo eko ɔ, e bua jɔɛ hu kaa e maa ngɔ níhi kɛ sã afɔle konɛ e kɛ Paulo nɛ sɔmɔ. Ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, wa ma ya ná suɔmi kɛ ha he lo nya níhi ekohu, nɛ lɔ ɔ maa gbe suɔmi nɛ wa ná kɛ ha anɔkuale ɔ.

10. Ke wa suɔ nɛ waa ya nɔ nɛ waa nyɛɛ ngɛ anɔkuale ɔ nya a, mɛni ji nyagba ko nɛ e sa nɛ waa da nya?

¹⁰ Huɛmɛ kɛ weku li. Ke wa suɔ nɛ waa nyɛɛ ngɛ anɔkuale ɔ nya a, e sɛ nɛ waa ngmɛ blɔ nɛ ni kpahi nɛ a nyɛ wa nɔ nɛ waa pee níhi nɛ sɛ. Benɛ wa bɔni nyɛɛmi ngɛ anɔkuale ɔ nya a, waa kɛ wa huɛmɛ kɛ wa weku li nɛ a li Yehowa a bɔɛ kaa sa a hu. A ti ni komɛ ná bumi kɛ ha wɔ, se a ti ni komɛ hu te si kɛ wo wɔ. (1 Pet. 4:4) E ngɛ mi kaa wa bɔɔ mɔde kaa waa kɛ wa weku li maa hi si saminya mohu lɛɛ, se e sa nɛ waa hyɛ nɛ hi nɛ wa ko ngmɛɛ anɔkuale ɔ he nɛ waa sa a hɛ mi. Kaa bɔ nɛ 1 Korinto Bi 15:33 ɔ tsɔɔ, e sa kaa waa kɛ nihi nɛ a suɔ Yehowa a pɛ nɛ bɔ huɛ.

11. Mɛni maa ye bua wɔ konɛ wa kua ní peepeehi nɛ Ngmami ɔ kplɛɛ we nɔ ɔ?

¹¹ Susumihi kɛ ní peepeehi nɛ sɛ. E sa kaa nihi tsuo nɛ a nyɛɛɔ ngɛ anɔkuale ɔ nya a nɛ a pee a he klɔuklɔu. (Yes. 35:8; kane 1 Petro 1:14-16.) Benɛ wa ba kase anɔkuale ɔ, wa pee tsakemihi konɛ wa si himi kɛ Baiblo mlaahi nɛ a hi kɛ pi si ɔ nɛ kɔ. Ngɛ wa ti ni komɛ wa blɔ fa mi ɔ, wa pee tsakemi nguahi. Tsakemi nɛ wa pee ɔ kle jio, e klee we jio, e sɛ nɛ waa ngmɛɛ wa je mi bami kpakpa a he nɛ wa ya ngɔ je mi bami yaya nɛ ngɛ je ɔ mi ɔ kɔkɔɔkɔ. Mɛni maa ye bua wɔ konɛ waa yu wa he ngɛ je mi bami yaya he? Mo susu nɔ́ nɛ Yehowa kɛ ha konɛ waa pee klɔuklɔu ɔ he nɛ o hyɛ. E ngɔ e Bi Yesu Kristo muɔ nɛ he jua wa a kɛ ha ngɛ wa he. (1 Pet. 1:18, 19) E sɛ nɛ wa hɛ nɛ je bɔ nɛ Yesu kpɔmi afɔle sami ɔ he jua wa ha a nɔ konɛ lɔ ɔ nɛ ye bua wɔ nɛ wa he nɛ tsɔ ngɛ Yehowa hɛ mi.

12, 13. (a) Mɛni he je nɛ e he hia nɛ waa le Yehowa juɛmi ngɛ gbijlɔhi a he ɔ? (b) Mɛni he wa ma susu jehanɛ?

¹² Kusumihi kɛ ní peepeehi nɛ Ngmami ɔ kplɛɛ we nɔ. Eko ɔ, wa weku li, nihi nɛ waa kɛ mɛ tsuɔ ní, kɛ nihi nɛ waa kɛ mɛ yaa sukuu maa suɔ nɛ waa piɛɛ a he kɛ ye gbijlɔ komɛ. Mɛni wa maa pee konɛ wa ko ngɔ wa he kɛ wo kusumihi kɛ gbijlɔhi nɛ wui Yehowa hɛ mi nyami ɔ mi? E sa nɛ wa ha nɛ Yehowa susumi ngɛ gbijlɔ kɛ kusumi nɛ ɔmɛ a he ɔ nɛ hi wa juɛmi mi. Wa ma nyɛ ma hla níhi a mi ngɛ wa womi ɔmɛ a mi konɛ waa hyɛ bɔ nɛ gbijlɔ nɛ ɔmɛ plɛ kɛ ba. Ke wa le nɔ́ nɛ Ngmami ɔ de ngɛ gbijlɔ nɛ ɔmɛ a he ɔ, wa ma ná nɔ mi mami kaa yi mi kpɔ nɛ wa mwɔ kaa wa be jamɛ a gbijlɔ ɔmɛ yee ɔ “sa Nyɔmtsɛ ɔ hɛ mi.” (Efe. 5:10) Ke wa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa kɛ e Munyu ɔ nɔ ɔ, wa be “nɔmlɔ adesa gbeye yee.”​—Abɛ 29:25.

¹³ Anɔkuale ɔ nya nɛ wa maa nyɛɛ ngɛ ɔ ji nɔ́ ko nɛ e sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa pee daa, nɛ wa suɔ nɛ waa pee jã kɛ ya neneene. Mɛni wa maa pee konɛ wa ko kpa nyɛɛmi ngɛ anɔkuale ɔ nya? Nyɛ ha nɛ waa hyɛ níhi etɛ komɛ nɛ wa ma nyɛ maa pee.

14. (a) Ke wa ya nɔ nɛ wa kase Baiblo ɔ, ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ lɔ ɔ maa ye bua wɔ konɛ wa ko jua anɔkuale ɔ? (b) Mɛni he je nɛ juɛmi, tsɔsemi, kɛ nɔ́ sisi numi he hia a?

¹⁴ Kekleekle ɔ, moo ya nɔ nɛ o kase anɔkuale nɛ he jua wa nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ, nɛ́ o pue o yi mi tɛ ngɛ he. Moo to be nɛ o kɛ maa hi jã pee. Lɔ ɔ ma ha nɛ o bua  maa jɔ anɔkuale ɔ he wawɛɛ, nɛ o be anɔkuale ɔ juae kɔkɔɔkɔ. Abɛ 23:23 ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ wa he anɔkuale. Se tsa pi lɔ ɔ pɛ, e tsɔɔ hu kaa e sa nɛ wa he “juɛmi, tsɔsemi, kɛ nɔ́ sisi numi.” Nile kɛkɛ nɛ wa ma ná a pi. E sa nɛ waa ngɔ anɔkuale ɔ he nile nɛ wa ná a kɛ tsu ní ngɛ wa si himi mi. Nɔ́ sisi numi maa ye bua wɔ, nɛ wa ma nyɛ maa ngɔ ní hehi nɛ wa kase ɔ kɛ to níhi nɛ wa le momo ɔ he. Ke wa ngɔ níhi nɛ wa kase ɔ kɛ tsu ní ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ juɛmi. Be komɛ ɔ, anɔkuale ɔ tsɔseɔ wɔ, nɛ wa naa hehi nɛ e sa kaa waa pee tsakemihi ngɛ ngɛ wa si himi mi. E sɛ nɛ wa ma wa hɛ kɛ to tsakemihi nɛ e sa kaa waa pee ɔ nɔ, ejakaa tsɔsemi nɛ ɔ he jua wa kulaa pe sika hiɔ.​—Abɛ 8:10.

15. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ anɔkuale ɔ poɔ wa he piɛ kaa mlɛ mi fimi nɔ́?

¹⁵ Nɔ́ nɛ ji enyɔ ɔ, e sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ waa ngɔ anɔkuale nɛ wa kase ɔ kɛ tsu ní ngɛ wa si himi mi be fɛɛ be. Baiblo ɔ ngɔ anɔkuale ɔ kɛ to mlɛ mi fimi nɔ́ nɛ ta bulɔ kɛ fĩɔ e mlɛ mi ɔ he. (Efe. 6:14) Mlɛ mi fimi nɔ́ nɛ ta buli fĩɔ blema a poɔ a mlɛ mi he piɛ. Ke ta bulɔ ko ha we nɛ e mlɛ mi fimi nɔ́ ɔ mi nɛ wa a, e be nyɛe maa po e he piɛ. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ wa mumi mi mlɛ mi fimi nɔ́ ɔ poɔ wa he piɛ? Ke wa fĩ anɔkuale ɔ saminya kaa mlɛ mi fimi nɔ́ ɔ, e maa po wa he piɛ kɛ je susumi yayahi a he, nɛ wa ma nyɛ maa mwɔ yi mi kpɔhi nɛ da. Ke waa kɛ ka ko kpe ɔ, anɔkuale ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa maa pee nɔ́ nɛ da. Kaa bɔ nɛ ke ta bulɔ ko yaa ta nɛ e be e mlɛ mi fimi nɔ́ ɔ he jee ngɛ we mi ɔ, jã kɛ̃ nɛ e sɛ nɛ wɔ hu waa je anɔkuale ɔ he. Mohu ɔ, e sa nɛ waa pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ wa ma nyɛ konɛ waa hi si ngɛ anɔkuale ɔ nya. Jehanɛ hu ɔ, mlɛ mi fimi nɔ́ ɔ he nɛ ta bulɔ kɛ e klaate kplaa. Nyɛ ha nɛ waa hyɛ bɔ nɛ wɔ hu wa ma plɛ kɛ pee jã.

16. Kɛ anɔkuale ɔ nɛ wa maa tsɔɔ nihi ɔ ma ha nɛ waa ya nɔ nɛ waa nyɛɛ ngɛ anɔkuale ɔ nya ha kɛɛ?

¹⁶ Nɔ́ nɛ ji etɛ ɔ, e sa nɛ waa tsɔɔ nihi anɔkuale ɔ ngɛ Baiblo ɔ mi. Enɛ ɔ maa tsɔɔ kaa wa pɛtɛ wa mumi mi klaate nɛ ji “Mawu munyu ɔ” he saminya. (Efe. 6:17) Wɔ tsuo wa suɔ nɛ waa ya wa hɛ mi kaa tsɔɔli nɛ a “hɛɛɔ anɔkuale munyu ɔ mi ngɛ blɔ nɛ da nɔ.” (2 Tim. 2:15) Ke waa kɛ Baiblo ɔ ngɛ nihi ye buae konɛ a ba le anɔkuale ɔ nɛ a ngmɛɛ lakpa tsɔɔmihi a he ɔ, lɔ ɔ yeɔ bua wɔ nitsɛmɛ nɛ wa leɔ anɔkuale ɔ saminya, nɛ suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha anɔkuale ɔ hu mi waa. Enɛ ɔ maa ye bua wɔ, nɛ wa maa ya nɔ maa nyɛɛ ngɛ anɔkuale ɔ nya.

17. Mɛni he je nɛ o suɔ nɛ o pɛtɛ anɔkuale ɔ he saminya a?

¹⁷ Anɔkuale ɔ ji nike ní ko nɛ he jua wa nɛ Yehowa kɛ ha wɔ. Nike ní nɛ ɔ ha nɛ wa hɛ kɛ su wa hiɔwe Tsɛ ɔ he wawɛɛ. Enɛ ɔ ji weto ní nɛ e se be nɛ wa ná. Yehowa tsɔɔ wɔ níhi fuu, se babauu hu ngɛ nɛ wa maa kase! Mawu wo wɔ si kaa e ma ha wɔ neneene wami konɛ e tsɔɔ wɔ níhi fuu kɛ piɛɛ bɔɔ ɔ nɛ wa kase ɔ he. Enɛ ɔ he ɔ, moo pɛtɛ anɔkuale ɔ nɛ e ngɛ kaa adiagba a he saminya. Moo ya nɔ nɛ o “he anɔkuale, nɛ koo jua kɔkɔɔkɔ.” Kɛkɛ ɔ, kaa bɔ nɛ David de ɔ, mo hu o ma nyɛ maa wo Yehowa si ke: “Ma hi si ngɛ o we anɔkuale ɔ nya.”​—La 25:5.