1-3. (a) Ẹvẹ ma re rri uzẹme nọ ma wuhrẹ evaọ Ebaibol na? Kẹ oriruo. (Rri iwoho nọ e rrọ emuhọ uzoẹme na.) (b) Enọ vẹ ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

EVAỌ erẹwho jọ, a kuvẹ nọ ohwo ọ rẹ sai zihe oware nọ ọ dẹ no, yọ a re ru onana gaga. Iyẹrẹ i dhesẹ nọ evaọ eria jọ, ahwo a re zihe enwenọ eware izii evaọ udevie eware udhusoi kpobi nọ a jọ uwou-eki dẹ. Yọ a re zihe eware nọ i bu vi ọgba evaọ udevie udhusoi kpobi nọ a tẹ jọ itanẹte dẹ ae. Ẹsejọhọ ahwo nọ a dẹ eware itienana a ruẹ nọ i woma te epanọ a rẹro riẹ hẹ, i wo ẹbẹbẹ, hayo e were rai hi. Fikiere a ve nwene eware na hayo ta nọ a zihe ugho rai kẹ ae.

² Oware nọ ma dẹ o gbẹ were omai hi, ma rẹ sai zihe iei jẹ ta nọ jọ a zihe ugho mai kẹ omai. Rekọ ajọ ma ru onana kpahe “eriariẹ egbagba” Ebaibol na vievie he, ma rẹ “zẹ” hayo zihe iei hi nọ ma tẹ ‘dẹe’ no. (Se Itẹ 23:23; 1 Tim. 2:4) Wọhọ epanọ ma wuhrẹ evaọ uzoẹme nọ o vrẹ na, o rehọ omai oke re ma te wuhrẹ uzẹme na. O sae jẹ jọnọ ma siobọno okpiruo jọ, ru inwene jọ evaọ usu nọ ma wo kugbe amọfa, eriwo gbe uruemu mai, hayo tube siobọno iruemu-ẹwho nọ e rọwo kugbe Ebaibol na ha. Dede na, eware nọ ma siobọno i te oware ovo ho nọ ma tẹ rehọ ae wawo eghale nọ ma wo no fiki uzẹme na.

 ³ Oghẹrẹ nọ ma rri uzẹme na o wọhọ ọzae nọ Jesu ọ ta kpahe evaọ ọtadhesẹ riẹ jọ. Nọ Jesu ọ jẹ ta kpahe epanọ uzẹme Uvie Ọghẹnẹ o ghare te rọkẹ ahwo nọ a duku ei no, ọ kẹ ọtadhesẹ ọthueki jọ nọ o re kpohọ erẹ nyae gwọlọ izuu eghaghae dẹ, ọ tẹ ginẹ ruẹ ọjọ. Uzuu na o ghare te epanọ ọthueki na ọ rọ “zẹ eware kpobi nọ o wo vẹrẹ vẹrẹ” re ọ sae dẹe. (Mat. 13:45, 46) Epọvo na re, uzẹme nọ ma jọ Ebaibol na wuhrẹ no, koyehọ uzẹme kpahe Uvie Ọghẹnẹ gbe eware efa nọ ma wuhrẹ no, e ghare kẹ omai te epanọ ma rọ rehọ unevaze siobọno eware buobu ababọ oke oraha re ma sai woi. Ma te rri uzẹme na ghaghae, ma te ‘zẹe’ vievie he. U yoma kẹhẹ, idibo Ọghẹnẹ jọ a gbe rri uzẹme na ghare tere he, onana u ru nọ a rọ zẹe no dede. Ajọ oware utiona o via kẹ omai vievie he. Re ma sai dhesẹ nọ ma rri uzẹme na ghaghae, gbe inọ ma te zẹe vievie he, o gwọlọ nọ ma rẹ hai ru lele uthubro Ebaibol nọ o ta nọ ma hae “nya evaọ uzẹme na” (Se 3 Jọn 2-4.) Ma tẹ rọ iwuhrẹ Ọghẹnẹ karo evaọ uzuazọ, je bi ru lele eware nọ ma wuhrẹ u re dhesẹ nọ ma be nya evaọ uzẹme na. Joma ta kpahe enọ nana: Eme o rẹ sae lẹliẹ ahwo jọ “zẹ” uzẹme na, kọ evaọ oghẹrẹ vẹ? Ẹvẹ ma sae rọ whaha oware uyoma utioye? Ẹvẹ ma sae rọ bọ ọtamuo mai ga inọ ma rẹ “nya evaọ uzẹme na”?

4. Fikieme otujọ ọ rọ “zẹ” hayo gbobọnẹ uzẹme na evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ?

⁴ Ahwo buobu nọ a gaviezọ kẹ iwuhrẹ Jesu evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ a ruabọhọ nya evaọ uzẹme na ha. Wọhọ oriruo, nọ Jesu ọ rọ edhere igbunu ko ogbotu ahwo no, ahwo na a te lele iei kpohọ abọdekọ Abade Galili. Kẹsena Jesu ọ tẹ ta ẹme jọ nọ o gbe rai unu, inọ: “Ajokpanọ wha rẹ re uwo Ọmọ ohwo jẹ da azẹ riẹ, o gbẹ rrọ ere he wha rẹ jọ omarai wo uzuazọ họ.” Ukpenọ a ta kẹ Jesu re o ru ẹme na vẹ kẹ ae, a te zoruẹ fiki ẹme na jẹ ta nọ: “Ẹme nana ọ tọtọ kẹhẹ; ono ọ rẹ sae gaviezọ kẹe?” Onana u te ru nọ “ilele riẹ buobu a [ro] zihe bru eware nọ a nya seba, a gbe je lele iei hi.”​—Jọn 6:53-66.

5, 6. (a) Fikieme ahwo jọ a gbe bi ro kru uzẹme na ga ha? (b) Ẹvẹ ohwo ọ sae rọ rehọ ẹmẹrera kiuke ku uzẹme na?

⁵ U yoma kẹhẹ, ahwo jọ a kru uzẹme na ga nẹnẹ hẹ. Ejọ i zoruẹ no fiki otoriẹ okpokpọ nọ ma wo kpahe oria ikere jọ, efa i zoruẹ fiki ẹme nọ oniọvo jọ nọ o wo owha-iruo evaọ ukoko na ọ ta hayo oware nọ o ru. Ọwhọkuo nọ a kẹ ejọ no Ebaibol na ze u ru eva dhae, yọ efa i siobọno uzẹme na fiki ẹbẹbẹ nọ a wo kugbe oniọvo jọ evaọ ukoko na. Efa jọ a kuomagbe ikọ erue gbe amọfa nọ e be wọso omai. Onana u ru nọ ejọ i ro keke aro fihọ ‘si oma no’ Jihova gbe ukoko riẹ. (Hib. 3:12-14) O hai ti woma gaga, o jọnọ ahwo nana a fievahọ Jesu je kru ẹrọwọ rai wọhọ epanọ Pita ukọ na o ru! Okenọ Jesu ọ nọ ikọ na sọ ae omarai a be nyase iẹe ba wọhọ epanọ otujọ o je ru, Pita ọ tẹ nwane ta nọ: “Olori, ono ma rẹ nya bru? Who wo eme nọ e rẹ kẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.”​—Jọn 6:67-69.

⁶ Amọfa jọ a rọ ẹmẹrera no ukoko na, yọ ẹsejọhọ a riẹ dede he bẹsenọ onana o rọ via. Ohwo nọ ọ rọ ẹmẹrera no ukoko na ọ wọhọ okọ nọ o rọ ẹmẹrera su vrẹ no unueri. Agbẹta nọ Ebaibol na ọ rọ ta nọ ahwo otiọna a “su vru” no ẹrọwọ na! (Hib. 2:1) Wo ohẹriẹ no ohwo nọ o keke aro fihọ kiuke ku uzẹme na, ohwo nọ o bi su vru no ukoko na ọ rẹ riẹ nọ oware  utioye o be via kẹe he. Dede na, ohwo otiọna o re ru eware nọ e rẹ wha ebẹbẹ fihọ usu riẹ kugbe Jihova, onọ o rẹ sae raha usu na. Ẹvẹ ma sae rọ whaha oware uyoma otiọna?

7. Eme o ti fiobọhọ kẹ omai nọ ma gbẹ te rọ zẹ uzẹme na ha?

⁷ Re ma sae nya evaọ uzẹme na, o gwọlọ nọ ma rẹ rọwo izi Jihova je koko ai kpobi. Ma rẹ rọ uzẹme na karo evaọ uzuazọ mai, je yeri uzuazọ mai lele ehri-izi Ebaibol. Devidi ovie na ọ lẹ se Jihova nọ: “Mẹ [rẹ] nya eva uzẹme ra.” (Ol. 86:11) Devidi ọ gba riẹ mu nọ ọ rẹ nya evaọ uzẹme na. O gwọlọ nọ ma rẹ gbaemu re inọ ma rẹ ruabọhọ nya evaọ uzẹme na. Ma gbe ru ere he, ma sai mu eware jọ nọ ma siobọno rọ dẹ uzẹme na họ eroro kpahe, jẹ tubẹ gwọlọ zihe kpohọ eware nana jọ. Ukpoye, ma rẹ daoma kru uzẹme na kpobi ga. Ma rẹ sae salọ uzẹme nọ ma gwọlọ ru lele kẹ omamai hi. Ma re ru lele “uzẹme na vọvọ,” tọkọ toni. (Jọn 16:13) Joma ta kpahe eware isoi nọ o rẹ sae jọnọ ma siobọno rọ dẹ uzẹme na. Onana u ti ru omai gbaemu ziezi inọ oware ovuọvo u re ru omai zihe kpohọ eware nọ ma siobọno ho.​—Mat. 6:19.

8. Nọ Oleleikristi ọ gbẹ rọ oke riẹ ruiruo ziezi hi, ẹvẹ o sai ro ru ei su vru no uzẹme na? Kẹ oriruo.

⁸ Oke. Re ma seba esu vru no uzẹme na, o gwọlọ nọ ma rẹ rehọ oke mai ruiruo ziezi. Ma gbẹ yọroma ha, ma sae raha oke buobu fihọ arozaha omaweromẹ, eware ẹkeriotọ, itanẹte, hayo etẹlẹvisiọno iriwo. Dede nọ eware nana e thọ họ, oke nọ ma be raha fihọ ae o rẹ sae mi omai oke nọ ma jẹ hai ro ru uwuhrẹ omobọ mai gbe eware efa evaọ egagọ Jihova. Joma ta kpahe oware nọ o via kẹ oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Emma. * No emaha ze, enyenya e jẹ hae were Emma gaga. Oke kpobi nọ o te wo uvẹ, ọ jẹ hae nyae dhẹ anyenya. Rekọ nọ oke jọ o vrẹ no, ọ tẹ ruẹ nọ oke nọ ọ be hae rọ dhẹ enyenya na u bi bu hrọ. Ọ tẹ daoma ru inwene, uwhremu na ọ gbẹ jẹ raha oke fihọ onana gahrọ họ. Ikuigbe Cory Wells nọ ọ jẹ hae dhẹ enyenya je vre-ẹgolo evaọ ehru rai * o jọ uduotahawọ kẹe. Enẹna, eva e be were Emma inọ ọ be rọ oke riẹ ru eware nọ i wobọ kugbe egagọ Jihova, jẹ be jọ kugbe inievo ukoko na gbe amọfa ziezi. O wo usu okpekpe kugbe Jihova yọ obruoziẹ-iroro riẹ o gbe bi brukpei hi, keme ọ riẹ nọ ọ be rọ oke riẹ ruiruo ziezi.

9. Ẹvẹ ekwakwa eyero-akpọ e sai ro ru otujọ gbabọkẹ uzẹme na?

⁹ Ekwakwa eyero-akpọ. Re ma sae gbẹ ruabọhọ nya evaọ uzẹme na, o gwọlọ nọ ma re wo eriwo owowa kpahe ekwakwa eyero-akpọ. Nọ ma wuhrẹ uzẹme na, uzẹme na o tẹ jọ oware nọ o mai wuzou kẹ omai evaọ uzuazọ. U no omai eva ze nọ ma re siobọno ekwakwa eyero-akpọ jọ re ma sae nya evaọ uzẹme na. Rekọ nọ oke o be nyaharo na, ma sae ruẹ amọfa nọ a be dhẹ lele ifonu gbe eware itieye nọ i kieze obọ hayo reawere ekwakwa eyero-akpọ efa. Onana o sai ru omai roro nọ oware jọ u bi vru mi omai. Nọ eware nọ ma wo e gbẹ be da omai ẹro ho, o sai ru nọ ma re ro mu ekwakwa eyero-akpọ họ ele viukpọ iruẹru Uvie na. Onana u re ru omai kareghẹhọ Demas nọ a gbiku riẹ fihọ Ebaibol na. Demas o you  “uyero-akpọ nana” te epanọ ọ rọ nyasiọ iruo usi uwoma ota nọ avọ Pọl a je ru ba. (2 Tim. 4:10) Ugogo oware vẹ o lẹliẹ Demas nyasiọ Pọl ba? Ebaibol na ọ ta gbiae he sọ eyero-akpọ hayo ekwakwa efe Demas ọ rọ karo siọ iruo usi uwoma ota na ba, hayo sọ ọ gbẹ jẹ rọwo siobọno eware jọ re o lele Pọl ho. Ma tẹ be hai roro kpahe ekwakwa eyero-akpọ nọ ma siobọno rọ dẹ uzẹme na, o sai ru nọ ma re ro gbabọkẹ uzẹme na je zihe kpohọ ae.

10. Re ma sae ruabọhọ nya evaọ uzẹme na, eme u fo nọ ma rẹ whaha?

¹⁰ Usu mai kugbe amọfa. Re ma sae ruabọhọ nya evaọ uzẹme na, ma rẹ yọroma re ma gbe mu rọ aro kele amọfa ha. Nọ ma kurẹriẹ obọ, usu mai kugbe ahwo nọ a rọ ukoko na ha gbe ahwo uviuwou mai u te nwene. Onana o kẹ otujọ uye he; rekọ efa jọ e jẹ wọso omai. (1 Pita 4:4) Dede nọ ma rẹ daoma wo emamọ usu kugbe ahwo uviuwou mai jẹ jọ wowou kugbe ai, ma rẹ yọroma re ma gbẹ rọ edhere jọ gbabọkẹ uzẹme na ha fikinọ ma gwọlọ ru eva were ai. Ghele na, ma rẹ gbẹ ruabọhọ lele ae rria dhedhẹ. Rekọ wọhọ epanọ o rrọ obe 1 Ahwo Kọrint 15:33, ahwo nọ a you Jihova ọvo ma re mu usu okpekpe kugbe.

11. Ẹvẹ ma sae rọ whaha iruemu nọ i fo ho?

¹¹ Iroro gbe iruemu nọ Ọghẹnẹ o mukpahe. Ahwo kpobi nọ a be nya evaọ uzẹme na a rẹ jọ fuafo hrọ. (Aiz. 35:8; se 1 Pita 1:14-16.) Nọ ma je kurẹriẹ, mai kpobi ma daoma ru inwene re uruemu mai o sae rọwo kugbe izi Ebaibol na. Ejọ i ru inwene ilogbo evaọ uzuazọ rai. Oghẹrẹ kpobi nọ o rrọ kẹhẹ, ma rẹ kuvẹ vievie he re iruemu etọtọ akpọ na i gbe obọdẹ uruemu ofuafo mai ku. Eme ma re ru nọ ma gbẹ rọ abọ timu toma ha evaọ iruemu ọfariẹ-ogbe akpọ na? Joma hai roro kpahe osa nọ Jihova ọ hwa re ma sae jọ fuafo, koyehọ azẹ ọghaghae Ọmọ riẹ Kristi Jesu. ( 1 Pita 1:18, 19) Re ma sae ruabọhọ jọ fuafo ẹsikpobi evaọ aro Jihova, o gwọlọ nọ ma hae kareghẹhọ epanọ idhe ẹtanigbo Jesu na e ghare te.

12, 13. (a) Fikieme u ro wuzou re ma wo eriwo Jihova kpahe ehaa sa-sa? (b) Eme ma be te ta kpahe na?

¹² Iruẹru gbe iruemu ẹwho nọ e wọso izi Ebaibol. Ahwo uviuwou, ibe-iruiruo, gbe ibe emọ-isukulu mai a sae gwọlọ nọ ma kuomagbe ai ru ehaa jọ. Ẹvẹ ma sae rọ whaha oghẹrẹ iruẹru ẹwho gbe ehaa nọ e rẹ wha orro se Jihova ha? Onana o sae lọhọ nọ ma tẹ be hae kareghẹhọ epanọ Jihova o rri iruemu itiena. U re je fiobọhọ re nọ ma tẹ be hai se ebe nọ ukoko na u kere no kpahe epanọ ehaa sa-sa nana i ro muhọ. Ma tẹ be hae kareghẹhọ ẹjiroro nọ Ebaibol ọ kẹ nọ ma gbe ro wobọ evaọ ehaa itiena ha, u re mu omai ẹro inọ ma be ginẹ nya evaọ edhere nọ “Olori na ọ jẹrehọ.” (Ẹf. 5:10) Ma te fievahọ Jihova gbe Ẹme riẹ Ebaibol na, o te thọ omai no “ozodhẹ ohwo.”​—Itẹ 29:25.

¹³ Orọnikọ otiẹsejọ ọvo ma rẹ nya evaọ uzẹme na ha, onana yọ oware nọ ma re ru ẹsikpobi, yọ o rrọ irẹro mai inọ ma ti ru ere bẹdẹ bẹdẹ. Ẹvẹ ma sai ro ru ọtamuo mai ga inọ ma rẹ ruabọhọ nya evaọ uzẹme na? Joma ta kpahe idhere esa jọ.

14. (a) Ẹvẹ uzẹme na nọ ma rẹ ruabọhọ dẹ o rẹ rọ bọ ọtamuo mai ga inọ ma rẹ zẹe he? (b) Fikieme areghẹ, uwuhrẹ, gbe otoriẹ i ro wuzou?

¹⁴ Orọ ọsosuọ, gbẹ hai wuhrẹ Ebaibol na re who je roro didi kpahe oware nọ  who wuhrẹ. Hae ruẹrẹ oke fihọ nọ whọ rẹ rọ dẹ hayo wuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ ghaghae na noke toke. Enẹ who ti ro wo edẹro kẹ uzẹme na ziezi je ru ọtamuo ra ga inọ whọ rẹ zẹe vievie he. U te no uzẹme na nọ ma rẹ dẹ no, Itẹ 23:23 o ta nọ ma dẹ “areghẹ, uwuhrẹ, gbe otoriẹ” re. Eriariẹ uzẹme na nọ ma re wo ọvo u te he. O gbahọ nọ ma re yeri uzuazọ mai rọwokugbe uzẹme na. Otoriẹ u re fiobọhọ kẹ omai muẹrohọ oghẹrẹ nọ iwuhrẹ Jihova kpobi i ro wobọ kugbe ohwohwo. Areghẹ ọ rẹ wọ omai fi oware nọ ma wuhrẹ họ iruo. Ẹsejọ, uzẹme na o rẹ whọku omai, u re ru omai riẹ oria nọ o jọ gwọlọ nọ ma ru inwene. Ajọ ma hai ru lele ọkpọvio otiọna. O ghare vi isiliva kpekufiẹ.​—Itẹ 8:10.

15. Ẹvẹ umueku uzẹme na o sae rọ thọ omai?

¹⁵ Orọ avọ ivẹ, gbaemu nọ who re yeri uzuazọ ra rọwokugbe uzẹme na kẹdẹ kẹdẹ. Rehọ uzẹme ru umueku ra. (Ẹf. 6:14) Evaọ oke ahwo nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na, umueku nọ elakpa-ẹmo e jẹ hae gba, o rẹ thọ eku rai. Rekọ re umueku na o sae thọe, o gwọlọ nọ ọ rẹ gbae keke ziezi. Umueku o tẹ rrọ whrehe whrehe, o rẹ sae thọ alakpa-ẹmo ho. Ẹvẹ uzẹme na nọ o wọhọ umueku mai na o sae rọ thọ omai? Ma tẹ gbae mu eku ziezi, o rẹ thọ omai no eriwo ọthọthọ je fiobọhọ kẹ omai jẹ emamọ iroro. Odawọ u te bru omai ze, uzẹme nọ ma wuhrẹ no Ebaibol ze u re fiobọhọ kẹ omai ru oware nọ u kiehọ. Alakpa-ẹmo o re kpohọ ẹmo ho ababọ umueku riẹ, epọvo na re, joma hae gba uzẹme na mu ẹsikpobi. Ma rẹ kuvẹ re o jọ whrehe whrehe vievie he. Ukpoye, ma rẹ daoma yeri uzuazọ mai rọwokugbe uzẹme na ẹsikpobi. Oware ofa jọ nọ umueku alakpa-ẹmo u ro wuzou gaga họ, ọ rẹ rehọ iẹe wha ọgbọdọ riẹ. Joma ta kpahe epanọ ma sae rọ raro kele onana.

16. Ẹvẹ uzẹme na nọ ma re wuhrẹ amọfa o sai ro fiobọhọ kẹ omai ruabọhọ nya evaọ uzẹme na?

¹⁶ Orọ avọ esa, o gwọlọ nọ whọ rẹ daoma rehọ oke ziezi wuhrẹ amọfa uzẹme na. Enẹ whọ sai ro kru ọgbọdọ ẹzi na hayo “Ẹme Ọghẹnẹ” ziezi. (Ẹf. 6:17) Mai kpobi ma rẹ daoma gbe wo onaa re ma sai “wuhrẹ jẹ fa otọ ẹme uzẹme na gbagba.” (2 Tim. 2:15) Uzẹme na o te daji omai udu nọ ma tẹ be rọ Ebaibol na fiobọhọ kẹ amọfa riẹ hayo dẹ uzẹme na je siomano egagọ erue. Enẹ ma te rọ bọ ọtamuo mai ga inọ ma rẹ ruabọhọ nya evaọ uzẹme na.

17. Fikieme uzẹme na o rọ rrọ ghaghae kẹ owhẹ?

¹⁷ Uzẹme Ebaibol na yọ okẹ oghaghae nọ u no obọ Jihova ze. Okẹ nana u ru rie lọhọ nọ ma sai ro wo usu okpekpe kugbe Ọsẹ obọ odhiwu mai. Eware nọ Jihova o wuhrẹ omai no rite inẹnẹ yọ umutho gheghe! Ọghẹnẹ ọ ya eyaa uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ kẹ omai, onọ o te kẹ omai uvẹ wuhrẹ uzẹme na ribri. Fikiere, rri uzẹme na ghaghae wọhọ uzuu nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ. Gbẹ hae ‘dẹe, whọ zẹe vievie he.’ Who te ru ere, whọ te sai ru eyaa ra kẹ Jihova gba wọhọ Devidi nọ ọ ta nọ, “mẹ [rẹ] nya eva uzẹme ra.”​—Ol. 86:11.