1-3. (a) Tunapande kumona bati busunga butunalilongesa mu Mbimbiliya? Endekeni cakumwenako. (Kengeni bikupulo ha liputa 8.) (b) Bihula muka bitusimutwiya muno mu cilongesa?

BANU babangi ano matangwa bakelwisa byuma bibakalanda ku bitanda. Baka-kutondesesa banawana ngwabo mu mafuti amo, 9 pesenti ya banu bakelwisa byuma bije bibanalanda. 30 pesenti ya byuma bibakalandela banu ha intaneti bakabilwisa. Bamo bakelwisa byuma bibanalanda mwafwa kubabishakele nameme kubyakolele. Ngeci, bakendeka ngwabo babane byeka nambe babelwisile bimbongo byabo.

² Nameme tukelwisa byuma bitukalanda, oloni kutwapandele kuseza busunga buje butunalilongesa mu Mbimbiliya. (Tandeni Visimo 23:23; 1 Tima 2:4) Mu cilongesa cinahu twasimutwiyiye ngwetu twapangesele simbu yetu yaingi kulilongesa busunga. Bika bikwabo bitwalingile mangana tulilongese busunga? Bamo becelele bipangi bije byasa kubanenela bimbongo byabingi, bakwabo becelele kulikwatasana manene na babushoko na babusamba, beka becelele bilinga byabibi na kwecela kukabangeya bisemwa bije kubilitombola na Mbimbiliya. Bibezikiso  bitunawana binapu byabingi manene kutubakana byuma bitwanene.

³ Busunga bwa mu Mbimbiliya bunatulingisa tulizibe ngwe mwalizibilile uje munalume wa mu cisimo ca Yesu. Yesu watele cisimo ca muka-kulandulula makwalale uje washakezekele na kuwana likwalale limo, mangana amwese seo ya kuzibuka busunga ha Bumwene bwa Njambi. Eli likwalale lyapwile lya seo yakama, co oho bene ‘wakalandesele’ byuma byendi byoshe na kukalilanda. (Mateo 13:45, 46) Mu ngila imo lika, busunga butunalilongesa ha Bumwene bwa Njambi na byuma bikwabo bitunalilongesa mu Mbimbiliya, binapu bya seo manene mukemwo tunaseze byuma bimo mangana tupangese bitunalilongesa. Nga tutwalelelaho kumona busunga kupwa bwa seo, co kutukabuseze. Oloni calubinda, bangamba ba Yehova bamo banalikele kumona busunga kupwa bwa seo, co banabuseze. Yetu kutwapandele kulinga ngoco. Tunapande kwononoka majwi a mu Mbimbiliya a kwendeka ngwawo ‘simbu yoshe twende mu busunga,’ mangana tutwaleleleho kumona busunga butunalilongesa kupwa bwa seo. (Tandeni 3 Yowano 2-4.) Kwenda mu busunga kunambateselela na kuyoya kwesekesa na byuma bitunalilongesa na kutwameka byuma bya ku sipilitu kulutwe. Tusimutwiyeni ha bihula ebi: Banu bamo bakazimbalesa bati busunga, co mwafwa bika? Twasa kunyungilila bati busunga butunalilongesa? Twasa kutwalelelaho bati kwenda mu busunga?

4. Mwafwa bika baka-Kilisitu ba mu cita ca myaka ca kulibanga becelele kukabangeya Yesu?

⁴ Mu cita ca myaka ca kulibanga, bandongesi ba Yesu bamo kubatwaleleleho kwenda mu busunga. Cakumwenako, banu mubamanesele kulya byakulya byabanene Yesu mu kukomokesa, bamukabele ku Lishali lya Ngalileya. Mubaketele kuje, Yesu wakendekele cuma cije cabakomokesele. Wendekele ngwendi: “Nga kumuli mubila wa Muna Munu na kunwa maninga endi, kumukakala na mwonyo.” Kutubakana kwihula byalumbunwine Yesu, bendekele ngwabo: “Bilongesa ebi binapu byabikalu. Iya asa kubitolilila?” Ngeci, “bandongesi ba Yesu babangi belukile munima kubashakele kuya lalo nendi.”—Yowa 6:53-66.

5, 6. (a) Bika bili na kulingisa banu bamo ano matangwa batunde mu busunga? (b) Munu asa kutunda bati mu busunga kamandondo kamandondo?

⁵ Calubinda banu bamo ano matangwa banatundu mu busunga. Bamo banatanuka mwafwa ya kutenguluka kwa bilongesa bimo nambe mwafwa ya majwi na bilinga bya ndolome umo wa kutsimana. Bamo bazeyele mwafwa ya kubanangula, nambe mwafwa ya kulisebuka na bakwabo baka-Kilisitu. Beka banatundu mu busunga mwafwa ya kutolilila ku bilongesa bya makuli bya baka-kutengulukila nambe banu beka baje bakalwisa busunga. Ngeci, bamo ‘banatundu kuli’ Yehova na kubyana kulikwatasana na cikungulukilo cendi. (Heve 3:12-14) Oloni bapandele kutembwinina kapositolo Petulu uje watwaleleleleho kukulahela Yesu. Omwo Yesu wehwile tupositolo bendi indi nabo bashakele kumuseza, Petulu wamukumbulwile ngwendi: “Mwene, tuya kuli iyajo lalo? Yobe uli na majwi aje ana mwonyo wa myaka yoshe.”—Yowa 6:67-69.

⁶ Bamo banatundu mu busunga kamandondo kamandondo kwa kujeneka kuzibuka. Banu ba cifwa eci banapu ngwe bwato buje buya na kushwena kamandondo kamando  kutunda kumukulo wa ndonga kuya hakati ka ndonga. Mbimbiliya ngwayo oku kunapu ‘kungumuka.’ (Heve 2:1) Munu uje ongumuka naliseze na munu uje alyangwila kutunda mu busunga. Muka-kungumuka akashangumuka kamandondo kamandondo kulinga byuma bije byasa kutsiya busamba bwendi na Yehova. Twasa kujenjuka bati bukalu bwa cifwa eci?

7. Byuma muka bitukwasa tujeneke kutunda mu busunga?

⁷ Nga tushaka kwenda mu busunga, tunapande kukabangeya byoshe byatuleka Yehova. Tunapande kuzema manene busunga na kukabangeya binangulo bya mu Mbimbiliya. Ndabiti mwalombele kuli Yehova wendekele ngwendi: “Njenda mu busunga bwobe.” (Myaso 86:11, NWT.) Ndabiti walyangwilile kwenda mu busunga. Netu tunapande kulyangwila kutwalelelaho kwenda mu busunga. Nga kutulingi ngoco, twasa kushangumuka kusinganyeka lalo byuma bije bitwasezele kunima na kushaka kubilukila lalo. Oloni tunapande kweseka mutwasela mwoshe kwenda mu busunga. Tuzibuka ngwetu kwapwa kwa seo kwononoka mashiko a Njambi oshe. Ngeci, tunapande kwenda mu “busunga bwoshe.” (Yowa 16:13) Tucisimutwiyeni ha byuma bitanu bije bitwanene mangana twende mu busunga. Kulinga ngoco kutukwasa tujeneke kwanuka byuma bije bitwasezele kunima.—Mateo 6:19.

8. Kujeneka kupangesa mwamubwa simbu kwasa kulingisa bati muka-Kilisitu atunde mu busunga? Endekeni cakumwenako.

⁸ Simbu. Tunapande kupangesa mwamubwa simbu yetu mangana keti tungumuke. Nga kutunyanyama twasa kumanesela simbu yetu yaingi ku byuma bya kulizima nabyo buli, kuya ha intaneti nambe kutala TV. Nameme ebi byuma kubyabihile, oloni nga tupangesa simbu yetu yaingi mu kulinga ebi byuma, co twasa kwonowa kuwana simbu ya kulilongesa Mbimbiliya na kulinga byuma bikwabo bya ku sipilitu. Tucisimutwiyeni hali ndokazi Emma. * Kutunda lika ku bwanike bwendi, Emma wazemene manene tubalu. Wakele na kulinga hoshe hawanena simbu, co aya na kulonda tubalu. Mu kwita kwa simbu wanangukile ngwendi wakele na kubiyisila simbu yaingi ku byuma bya kulizima nabyo buli. Co watepulwile ku simbu yakele na kumanesela ku kukweha bweho bwendi. Mwanja wa Cory Wells uje wapwile muka-kushatuka na tubalu wamukwasele manene. * Ha simbu ino Emma ali na kuwana simbu ya kulinga byuma bya ku sipilitu na kukala na nanga yendi na babusamba bendi. Busamba bwendi na Yehova bunakanyama, co akalizibi bwino mwafwa ali na kupangesa mwamubwa simbu yendi.

9. Kushakezeka bufuko kwasa kuzeyesa bati muka-Kilisitu ku sipilitu?

⁹ Byuma bya Kulikwasa Nabyo ku Mubila. Kutwameka bufuko kulutwe kwasa kutwonowesa kutwalelelaho kwenda mu busunga. Mutwalilongesele busunga, twashangumukile kwaka manene mbunge ku byuma bya ku sipilitu kutubakana bufuko. Kulinga ngoco kunatukwasa tupwe ba kubwahelela na kwenda mu busunga. Oloni mu kwita kwa simbu, twasa kumona bakwetu bakwata bimbongo byabingi na kulanda byuma byabibwa bibashaka. Twasa kuliziba ngwetu byuma byabibwa bili na kutwita.  Twasa kushangumuka kuzeya ku sipilitu na kuyongola ngwetu tunapande kushakezeka tahi bufuko. Ebi bitwanukisa byuma byalingiwile kuli Ndemase. Kuzema manene “byuma bya hano ha kaye” kwalingisile Ndemase aseze cipangi capangele na Paulu. (2 Tima 4:10) Ndemase wasezelele bika Paulu? Hamo Ndemase wazemene bufuko kutubakana byuma bya ku sipilitu nameme kashakele kutwalelelaho kulyana mangana apange na Paulu. Bika bitulilongesa? Hamo kunima twazemene manene bufuko. Nga kutunyanyama twasa kushangumuka lalo kuzema bufuko, co twasa kwecela kuzema busunga.

10. Babushoko na babusamba basa kutwonowesa bati kwenda mu busunga?

¹⁰ Babusamba na babushoko. Kutwapandele kutabesa bakwetu batwonowese kutwalelelaho kwenda mu busunga. Mutwashangumukile kulilongesa busunga, twalikelele kulikwatasana manene na babusamba na babushoko betu baje kubapwile Bakaleho. Hamo bamo babwahelelele mutwalilongesele busunga, bakwabo co bashangumukile kutulwisa. (1 Petu 4:4) Tushaka kulikwatasana na babushoko bwetu na kuyoya nabo mu kwoloka. Oloni kutwapandele kupokola mashiko a Njambi mu kushaka kubazibisa kubwaha. Kwesekesa na mukanda wa 1 Kolinte 15:33, tunapande kulikuta busamba na baje bazema Yehova.

11. Twasa kujenjuka bati ku bilinga byabibi?

¹¹ Bisinganyeka na bilinga byabibi. Boshe bashaka kwenda mu busunga banapande kupwa ba kujela. (Isaya 35:8; Tandeni 1 Petulu 1:14-16.) Mutwalilongesele busunga, twatengulwile futisi yetu mangana ilitombole na binangulo bya mu Mbimbiliya. Bamo kwabakaluwilile kwecela bilinga byabo byabibi. Kutwapandele kwilukila lalo bilinga byabibi bya muno mu kaye. Twasa kujenjuka bati ku bilinga byabibi? Singanyekeseseni ha cuma ca seo catwanene Yehova mangana tupwe ba kujela. Watwanene Munendi Yesu Kilisitu kupwa ñombelo ya kutupatula. (1 Petulu 1:18, 19) Nga tushaka kupwa ba kujela ku mesho a Yehova, tunapande kumona ñombelo ya Yesu kupwa ya seo mu kuyoya kwetu.

12, 13. (a) Bika kwapwila kwa seo kumona bilika mwakabimwenamo Yehova? (b) Bika bitusimutwiya?

¹² Bisemwa na bilika bije kubilitombola na Bisoneka. Baka-nanga yetu, batukapanga nabo, nambe batukakobela nabo sikola basa kutulanya ku bilika byabo. Bika bitukwasa tujeneke kulikobelesa mu bilika bije kubilitombola na mashiko a Yehova? Tunapande kuzibuka mwakamwena Yehova ebi bilika. Twasa kutondesesa mu mabulu etu mangana tuzibuke mubyashangumukilile bilika bimo. Nga tunanguka ngwetu bilika bitunabyana kulinga kubilitombola na Bisoneka, co tumona ngwetu tuli na kulinga byuma bije bizibisa Njambi kubwaha. (Efeso 5:10) Kukulahela Yehova na Lijwi kutukwasa tujeneke “kuzibila banu lyoba.”—Visi 29:25.

¹³ Tunapande kutwalelelaho kwenda mu busunga mu kuyoya kwetu kwoshe. Twasa kutwalelelaho bati kwenda mu busunga. Tucisimutwiyeni ha bingila bitatu mutwasa kulingilamo ngoco.

14. (a) Kulilongesa Mbimbiliya simbu yoshe kutukwasa bati tutwaleleleho kwenda mu busunga? (b) Mwafwa bika mana, kunangula na kuzibisisa byapwa bya seo?

¹⁴ Ca kulibanga, lilongeseni Mbimbiliya na kusinganyekesesa ha byuma bimulilongesa. Kaleni na cinoneko cije cimikwasa  mulilongese Lijwi lya Njambi simbu yoshe. Nga mulinga ngoco, co muzema manene busunga na kubunyungilila. Mukanda wa Visimo 23:23 unendeka lalo ngwawo tunapande kulanda “mana na bilongesa na kuzibisisa.” Kuzibuka lika byuma kukwapwilemo. Tunapande kupangesa byuma bitunalilongesa mu buyoye bwetu. Kuzibisisa kutukwsa tumone kulitombola kwa bilongesa byoshe bya Yehova. Mana akatushongangeya tupangese byuma bitulilongesa. Simbu imo busunga bwa mu Mbimbiliya bukatukwasa kuzibuka hatunapande kupangela. Tunapande kupangela bwasi ha buzeye bwetu. Mbimbiliya imwesa ngwayo mana apwa a seo kutubakana siliba.—Visi 8:10.

15. Mwiba uje wimanena busunga wasa kutunyungilila bati?

¹⁵ Ca mu cibali, lyangwileni kulinga byabibwa litangwa na litangwa. Lizitikeni busunga ngwe mwiba mu bimbunda byeni. (Efeso 6:14) Kusañulu, mwiba wakele na kunyungilila mbunda na bilyo bya mwimo lya liswalale. Oloni liswalale wapandele kukuta manene mwiba wendi mangana umunyungilile. Mwiba wa kumbwembwela kuwasele kunyungilila mwamubwa liswalale. Busunga buje bubanesekesa ku mwiba bwasa kutunyungilila bati? Nga tukutilila busunga mu bimbunda byetu ngwe mwiba, co butukwasa kwangula mwamubwa bya kulinga na kutunyungilila ku bisinganyeka byabibi. Nga tuli mu byeseko busunga bwa mu Mbimbiliya butukwasa tulinge byabibwa. Liswalale kasa kuya ku nzita kwa kujeneka mwiba. Mu ngila imo lika netu kutwapandele kumbwembwelesa miba nambe kuzitula miba yetu. Oloni tunapande kuizitika manene kulumbununa kuyoya mu kulitombola na busunga butunalilongesa. Liswalale lalo wakele na kushomeka mukwale mu mwiba wendi. Tucimoneni ngila ikwabo itwasa kutwakekelaho kwenda mu busunga.

16. Kulongesa bakwetu busunga kutukwasa bati tutwaleleho kwenda mu busunga?

¹⁶ Ca mu citatu, pangeni na nzili cipangi ca kulongesa bakweni busunga. Nga mulinga ngoco, co mukwale uje wapwa “lijwi lya Njambi” kuwasa kucakuka ha mwiba. (Efeso 6:17) Tubaboshe twasa kubwezelela ku butongwe bwetu na ‘kulongesa mwamubwa lijwi lya Njambi.’ (2 Tima 2:15) Omwo tupangesa Mbimbiliya mu kukwasa bakwetu baseze bilongesa bya makuli, bilongesa bya Njambi bitunga mu bisinganyeka byetu. Oku kutukwasa tutwaleleho kwenda mu busunga.

17. Mwafwa bika busunga bwapwa bwa seo kuli yeni?

¹⁷ Busunga bwapwa bwana bwa kulitila bwa kutunda kuli Yehova. Busunga bukebwo bwatulingisa tulikute busamba na Tate yetu wa Mwilu. Byuma byanatulongesa binapu lika maputukilo. Njambi nakulahesa ngwendi atwalelelaho kutulongesa ku myaka yoshe. Ngeci, tunapande kumona busunga kupwa ngwe likwalale lyalibwa. Twaleleleniho kunyungilila busunga, co keti mulyangunune nabwo. Nga mulingamo, co mutembwinina Ndabiti uje wakulahesele Yehova ngwendi: “Njenda mu busunga bwobe.”—Myaso 86:11.