1-3. 1) ¿Wiˈix mbäät nˈijxëm ja tëyˈäjtën diˈib mä Biiblyë? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën. (Ixë dibujë). 2) ¿Tijaty yaˈˈatsoowëmbitäämp mä tyäˈädë artikulo?

TYAM, mayë jäˈäy tijaty tjuytyë ets ta net dyajjëmbittë. Mä näägë paˈis mä 100 jäˈäy jyuytyë mä tiendë, ja nidaxtujk dyajjëmbittë. Ets diˈibë net juuytyëp mä Internet mä 100 jäˈäy, ja dyajjëmbittë 30. Waˈan mët ko kyaj ttukjotkëdäˈäktë diˈib të tjuytyë, kyaj oy të pyëtsëmy o kyaj tˈoyˈixtë. Ta net tˈamdowdë wiinkpë o tˈamdowdë parë yajkoonëmbittëdë myeeny.

² Ëtsäjtëm ninäˈä ngayajjëmbitäˈänëm ja tëyˈäjtënë diˈib të nnijäˈäwëm mä Biiblyë. Ko nety të njuˈuyëm, kyaj ndoˈknaxäˈänëm (käjpxë Proverbios 23:23; * 1 Tim. 2:4). Extëm të nˈijxëm mä ja tuˈukpë artikulo, të kajaa tiempë nyajtuˈunëm parë të njuˈuyëm ja tëyˈäjtën. Nääk, të tmastuˈuttë tuˈugë kyarreerë diˈibë nety yajmeenybyatëdëp o të myastuˈudëdë ja jyiiky myëguˈuk o myëtnaymyaayëbëty  mët ko të tyëkëdë ëxpëjkpë. Wiinkpë të tmastuˈuttë ja jukyˈäjtënë axëëkpë, të dyajtëgatstë ja jyot winmäˈäny, ets nan ta diˈib të tmastuˈuttë kostumbrë ets tijatyë Dios kyaj ttukjotkëdaˈaky. Per oy ti të nmastutëm, tim waanë të xytsyobatxëm parë njuˈuyëm ja tëyˈäjtën ko nˈijxkijpxyëm mët ja kunuˈkxën diˈib tyam nˈaxäjëm.

³ Jesus ojts tˈijxkijpxyë mët tuˈugë ajuuy adoˈkpë diˈibë nety yˈëxtaabyë perlë. Ko tuˈuk tpaty diˈib jantsy tsooxë, ta netyë ojts “tteeky tëgekyë diˈibë myëdäjty jyaygyejpy, es tjuyë tadë perlë”. Duˈunë Jesus dyaˈijxë ko mëjwiin kajaa tsyobääty ja tëyˈäjtën diˈib të nbatëm (Mat. 13:45, 46). Nan mëjwiin kajaa nyajtsobatëm ja tëyˈäjtën diˈib nyimaytyakypy ja Diosë Kyutujkën ets tijaty tukniˈˈijxëbë Biiblyë, pääty të njuˈuyëm oy nuˈun të xytsyobatxëm. Ets myentrës nyajtsobatëm ninäˈä ngatoogäˈänëm, per jotmaymyëët njënäˈänëm ko näägë Dios mëduumbë kyaj tnekyyajtsobäättë ets axtë të ttooktë. Ninäˈä duˈun ngaˈˈadëtsëm. Min nˈokpanëjkxëmë Biiblyë yˈanaˈamën mä jyënaˈany ets xëmë nduˈuyoˈoyëm “mä ja tëyˈäjtën” (käjpxë 3 Fwank 2-4). Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy, nbëjtakëm jëjpˈam ja tëyˈäjtën ets njukyˈäjtëm extëm tniˈanaˈamë. Mä tyäˈädë artikulo yaˈˈatsoowëmbitäˈänyë tyäˈädë yajtëˈëwën: ¿Tiko nääk të ttooktë ja tëyˈäjtën, ets wiˈix të ttooktë? ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë ninäˈä ngatoˈkëm? Ets ¿ti xypyudëkëyäˈänëm parë xëmë nduˈuyoˈoyëm “mä ja tëyˈäjtën”?

4. ¿Tiko näägë jäˈäy mä primer siiglë ojts ttooktë ja tëyˈäjtën?

⁴ Mä primer siiglë, kyupëjktë näägë jäˈäy tijatyë Jesus tukniˈˈijxë, per ok, ta tmastuttë ja tëyˈäjtën. Extëm nˈokpëjtakëm, ko tëgokë Jesus mëjˈäjtëngyëjxm dyajkääyë mayjyaˈay diˈibë nety panëjkxëdëp, ta ok ojts pyanaxëdë mejny awinm jam Galilea. Per jam ta tëgatsy tmëdoowdë ko Jesus jyënany: “Pën kyaj xyˈaxäjë extëmë käˈäy ukën yëˈë nniniˈxëts, diˈibë ëj, ja Naxwinyëdë Jäˈäyëtyë Kyudënaabyë, nmoˈoyaambyëts, es yëˈë nneˈpynyëts diˈibëts ndamaampy nyokaampy, kyaj xymyëdattët ja jikyˈäjtën”. En lugäär tˈanëëmëdët ja Jesus ets tyukmëtmaytyäˈägëdët, niˈigyë jyënandë: “Tyäˈädë diˈibë myaytyakypy, nimëjää oy es ngupëjkëm. ¿Pën tyunaambyë kuentë?”. ¿Ti net tyuundë? “May ja jäˈäyëty diˈibë nety panëjxëp ja Jesus myastutëdë es kyaj mët yˈokjëdijnëdë” (Fwank 6:53-66).

5, 6. 1) ¿Tiko näägë nmëguˈukˈäjtëm të tmastuˈuttë tëyˈäjtën? 2) ¿Wiˈix nääk të tmëjagamgaˈaktë ja tëyˈäjtën wanaty wanaty?

⁵ Jotmaymyëët njënäˈänëm ko ta nmëguˈukˈäjtëm diˈib të tmastuˈuttë tëyˈäjtën. Nääk mët ko kyaj të tkupëktë wiˈix të yajkäjpxˈoyë tuˈugë tekstë o mët ko jam wiˈix të tyunyëty o të yˈanëˈëmxëty tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm. Wiinkpëty nan të jyagamgaˈaktë mët ko të yajkäjpxwijtë o mët ko kyaj oy yˈittë mët tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm. Ets ta net diˈib të tpuwäˈägëdë apostatas o diˈib kyaj tkupëktë tijaty nmëbëjkëm. Këˈëm të tmastuˈuttë Jyobaa ets ja nyax kyäjpn (Eb. 3:12-14). Per mas oyxyëp ko tpanëjkxëdë apostëlë Pedro yˈijxpajtën. Pes ko Jesus dyajtëëy ja apostëlëtëjk pën kyaj nanduˈun nyëjkxäˈändë extëm ja mayjyaˈay, ta Pedro netyë yˈatsooy: “Wintsën, ¿pënëts nbanëjxtëp? Mij naytyiˈigyë mmëdäjtypy ja ayuk diˈibë myaytyakypy ja jikyˈäjtën diˈibë winë xëë winë tiempë” (Fwank 6:67-69).

⁶ Nääk kyaj të tpëktë kuentë wiˈix wanaty wanaty të tmastuˈuttë ja tëyˈäjtën. Biiblyë  duˈun tˈijxkijpxyë extëm tuˈugë barkë diˈib wanaty wanaty jagamgakp mä ja mejnybyäˈä (Heb. 2:1, TNM). Kyaj ttimtukniwinmäˈäyëdë tmastuˈudäˈändë ja tëyˈäjtën, per nyasˈijxëdë parë wanaty wanaty tmëjagamgaˈaktëdë Jyobaa ets axtë ko të tmastuˈuttë. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj duˈun njäjtëm?

7. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë ninäˈä ngatoˈkëm ja tëyˈäjtën?

⁷ Parë nëˈëyoˈoy nduˈuyoˈoyëm mä ja tëyˈäjtën, jëjpˈam ngupëjkëm ets nmëmëdoˈowëm tukëˈëyë tijatyë Jyobaa xytyukniˈˈijxëm. Tsojkëp jëjpˈam nbëjtakëm ja tëyˈäjtën ets naytyuktuˈumoˈoyëmë Biiblyë kyäjpxwijën. Tëgokë David duˈun tmënuˈkxtakyë Jyobaa: “Nëˈëyoˈoyäämp tuˈuyoˈoyäämbëts mä ja mdëyˈäjtën” (Sal. 86:11). Duˈun extëmë David, nˈokpëjtakëmë jot winmäˈäny parë duˈunyëm nëˈëyoˈoy nduˈuyoˈoyëm mä ja tëyˈäjtën. Pën kyaj duˈun nduˈunëm, mbäädë net miny mä jot winmäˈäny nuˈunën të xytsyobatxëm ja tëyˈäjtën o axtë nyajjëmbitäˈänëm nuˈun të ngujuˈuyëm. Per ninäˈä mbäät duˈun ngawinmäˈäyëm. Nnijäˈäwëm ko kyaj mbäät nwinˈijxëm këˈëm tijaty tukniˈˈijxën ngupëkäˈänëm ets tijaty kyaj, pes tsojkëp nëˈëyoˈoy nduˈuyoˈoyëm mä “tëgekyë ja tëyˈäjtën” (Fwank 16:13). Mä jatuˈukpë artikulo ojts nˈijxëm mëgoxk pëky tijaty näägë nmëguˈukˈäjtëm të tmastuˈuttë parë të tjuytyë ja tëyˈäjtën etsë net tkuytyundë. Minë net nˈokˈijxëm ti mbäät nduˈunëm parë ninäˈä nganijëmbijtëm tijaty të nmastutëm (Mat. 6:19).

8. ¿Wiˈix mbäät wanaty wanaty nmëjagamgakëmë tëyˈäjtën? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

⁸ Tiempë. Tsojkëp yajxon nyajtuˈunëmë tiempë parë kyaj wanaty wanaty nmastutëm ja tëyˈäjtën. Pes pën kyaj nnaygyuentˈäjtëm, mbäädë net niˈigyë ja xëëw tiempë nyajtuˈunëm mä ja ixy jawë, mä Internet, telebisionk o tijaty ndukxondakëm. Tyäˈädë kyaj yˈaxëëgëty, per mbäät xypyëjkëm ja tiempë diˈib nyajtuˈunëm mä Jyobaa tyuunk ets mä nˈëxpëjkëm naytyuˈuk. Min nˈokˈijxëm wiˈix jyajty tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib xyëwˈäjtypy Emma. * Ko myutskˈäjty, jyantsy tyukˈuˈunyëyaampy ijtyë kabayë ets xëmë ijty ttukˈuˈunyë. Per ok, ta wiink nyayjyäˈäwë ko jeky ja tiempë dyajtuunë, ta ttukniwinmäˈäyë dyajtëgatsäˈänyë jyukyˈäjtën. Nan pudëjkë wiˈix yajnimaytyakyë Cory Well, diˈib ijty yaˈixypyëtsëëm kabayëkëjxy. * Emma, mas niˈigyë tyamë tiempë dyajnaxy mä Diosë tyuunk, mëdë fyamilyë etsë myëtnaymyaayëbë diˈib Dios mëduundëp. Wingon nyayjyawëty mëdë Jyobaa ets agujk jotkujk mët ko yajxon ja tiempë dyajtuny.

9. ¿Wiˈix mbäät nnaygyuentˈäjtëm mëdë jukyˈäjt madakën?

⁹ Tijaty yajmëdäjt yajjaygyajp. Parë duˈunyëm nëˈëyoˈoy nduˈuyoˈoyëm mä ja tëyˈäjtën, kyaj yˈoyëty jëjpˈam nbëjtakëm ja jukyˈäjt madakën. Ko ojts nnijäˈäwëm ja tëyˈäjtën, ta Jyobaa ojts nbëjtakëm jawyiin, ets ok ja jukyˈäjt madakën. Agujk jotkujk ojts nnayjyäˈäwëm ko duˈun ojts nduˈunëm. Per ko ja tiempë të nyaxy, waˈanë net nˈijxëm ko wiinkpëty tjuytyë tijaty jemybyëtsëëmp o ttukxondäˈäktë tijaty myëdäjt jyaygyajptëp, ets waˈanë net nwinmäˈäyëm ko kyaj tijaty nmëdäjt njaygyajpëm mët ko nDiosmëduˈunëm. Pën kyaj nekykyonformaräjtëm, mbäädë net niˈigyë nbaˈoˈktëˈëwëm ja jukyˈäjt madakën ets kyaj nekyjyotmoˈoyëm ja Diosë tyuunk.  Duˈun extëm jyajtyë Demas. Yëˈë yˈatsojk “diˈibë yajpatp naxwiiny”, ets pääty ojts tnikeˈegyë apostëlë Pablo mä nety mëët Diosmëduny (2 Tim. 4:10). ¿Tiko ojts tnikeˈeky? Biiblyë kyaj yajxon ttimnigajpxy, waˈan mët ko niˈigyë ttsojkyë mëkjäˈäyˈäjtën ets kyaj dyuˈunëty ja Diosë tyuunk o mët ko kyaj nyekyˈayowany ko mëdë Pablo tyuuny. Tyäˈädë yëˈë xytyukniˈˈijxëm ko mbäät jatëgok nˈatsojkëm ja jukyˈäjt madakën diˈib ojts nmastutëm ets mbäät dyajxeemy ja tsojkën diˈib nmëdäjtëm mä ja tëyˈäjtën.

10. Parë duˈunyëm nëˈëyoˈoy nduˈuyoˈoyëm mä ja tëyˈäjtën, ¿ti mbäät mëët nnaygyuentˈäjtëm?

¹⁰ Wiˈix nˈijtëm mëdë familyë etsë mëtnaymyaayëbë. Parë duˈunyëm nëˈëyoˈoy nduˈuyoˈoyëm mä ja tëyˈäjtën, oy ko nnaygyuentˈäjtëm parë kyaj wiink jäˈäy xytyuktuˈunëm tijaty tsyojktëp. Ko ojts nnijäˈäwëm ja tëyˈäjtën, ta nääk ja jiiky mëguˈuk ets ja mëtnaymyaayëbëty ojts xymyastutëm. Tam diˈib ojts twintsëˈëgëdë tijaty nmëbëjkëm ets tam diˈib kyaj ttimkupëjktë (1 Peed. 4:4). Nduˈunëmë mëjääw parë oy nˈijtëm mëdë jiiky mëguˈuk, per tsojkëp nnaygyuentˈäjtëm parë kyaj nmëdëgoˈoyëmë Jyobaa mët ko nyajjotkujkˈatäˈänëm. 1 Korintʉ 15:33 yajxon xyˈanmäˈäyëm ko yëˈëyë mbäät nmëtnaymyaayëbëˈäjtëm pënaty tsyojktëbë Jyobaa.

11. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë njëjpkudijëmë axëëkpë jukyˈäjtën etsë jot winmäˈäny?

¹¹ Axëëkpë jukyˈäjtën etsë jot winmäˈäny. Tsojkëp nyayaˈitëdët wäˈäts pënaty nëˈëyoˈoy tuˈuyoˈoytyëp mä ja tëyˈäjtën (Is. 35:8; käjpxë 1 Peedrʉ 1:14-16). Ko ojts nnijäˈäwëm tijatyë Biiblyë nyiˈanaˈamëp, ta ojts nyajtëgäjtsëmë jukyˈäjtën, ets nääk mëjwiin kajaa nyayajtëgäjtsëdë. Per tsojkëp niˈamukë nnaygyuentˈäjtëm parë kyaj nnijëmbijtëm ja axëëkpë jukyˈäjtën. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm? Ko nbawinmäˈäyëm ti mëdë Jyobaa ojts tkujuy parë nˈijtëm wäˈäts: yëˈë kyëyäjk ja yˈUˈungë jyukyˈäjtën parë ojts xykyuˈoˈkëm (1 Peed. 1:18, 19). Pën nyaˈijtëm jodoty winmäˈänyoty nuˈunën tsyobääty ko Jesukristë ojts xykyuˈoˈkëm, ta nduˈunëmë mëjääw parë xëmë nnayaˈijtëm wäˈäts Dios windum.

12, 13. 1) ¿Tiko jyëjpˈamëty nˈijxëmë xëëw extëmë Jyobaa tˈixy? 2) ¿Ti net nˈakˈixäˈänëm?

¹² Kostumbrë ets tijatyë Dios kyaj ttukjotkëdaˈaky. Mbäät ja familyë, ja diˈib mëët nˈeskuelëˈäjtëm o nduˈunëm xywyoˈowëm mä xyëdun xyëgäjpxtë. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj xytyuktuˈunëm ja xëëw ets ja kostumbrë diˈibë Jyobaa yˈaxëkˈijxypy? Ko njaygyujkëm yajxon tiko tˈaxëkˈixy. Nan mbäät xypyudëjkëm ko ngäjpxëmë ëxpëjkpajn diˈib nyimaytyakypy mäjaty tsyondakyë tadë xëëw. Ko nbawinmäˈäyëm tiko kyaj mbäät nduˈunëm, ta net nˈijtëm seguurë ko Jyobaa tyukjotkëdakypy extëm nëˈëyoˈoy nduˈuyoˈoyëm (Éfes. 5:10). Ko ndukˈijxpajtëmë Jyobaa etsë yˈAyuk, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë ntsëˈkëm oy pën wiˈix wyinmayët (Prov. 29:25).

¹³ Nnëˈëyoˈoyäˈän tuˈuyoˈoyäˈänëm mä ja tëyˈäjtën winë xëëw winë tiempë. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë xëmë nduˈuyoˈoyëm “mä ja tëyˈäjtën”? Min nˈokˈijxëm tëgëk pëky.

14. 1) ¿Tiko xypyudëjkëm ko njuuyˈadëtsëm ja tëyˈäjtën parë ninäˈä ngatoˈkëm? 2) ¿Tiko jyëjpˈamëty nmëdäjtëm ja wijyˈäjtën, jëjwijtsëmbijtën ets ja jaygyujkën?

¹⁴ Tuk pëky, yëˈë ko njuˈtëmë tiempë parë xëmë nˈëxpëjkëmë Biiblyë ets nbawinmäˈäyëm këkpäät. Mientrës mas nˈëxpëjkëm, ta  mas ntsokäˈänëm ja tëyˈäjtën ets xypyudëkëyäˈänëm parë ninäˈä ngatoˈknäjxëm. Per kyaj jeˈeyë tsyokyëty nˈëxpëjkëm, nan tsojkëbë duˈun nbaduˈunëm. Proverbios 23:23 jyënaˈany: “Juy ja tëyˈäjtënë ets ninäˈä xykyatoogët, nanduˈun ja wijyˈäjtën ets ja jëjwijtsëmbijtën ets ja jaygyujkën”. Njuˈuyëm ja tëyˈäjtën, yëˈë yˈandijpy nguytyuˈunëm tijaty njäjtëm. Ets ko nmëdäjtëm ja jaygyujkën, yëˈë yˈandijpy nyajtuˈukmujkëm tijaty të nnijäˈäwëm mët tijaty tyam njäjtëm. Ja tëyˈäjtën nan mbäät näˈäty xyjëjwijtsëmbijtëm, pes xytyukˈijxëm mäjaty mbäät nnayajtëgäjtsëm. Oy ko netyë ngupëjkëm ja nayjëjwijtsëmbitë, pesë Biiblyë jyënaˈany ko mas niˈigyë tsyobääty këdiinëmë platë (Prov. 8:10).

15. ¿Wiˈix xypyudëjkëm ja tëyˈäjtën diˈib yaˈijxkijpxyëp mët ja wëën?

¹⁵ Majtsk pëky, yëˈë ko nbëjtakëmë winmäˈäny ets tuˈuk tuˈugë xëëw nguytyuˈunëm extëm jyënaˈany ja tëyˈäjtën. Nˈokpëjtakëm ja tëyˈäjtën extëmë wëën (Éfes. 6:14). Tëëyëp, ja soldäädëtëjk, pyëjtaktëp ijty tuˈugë wyëën parë tkuwäˈändë jyot. Per tsojkëbë nety täˈtspëky twoˈondäˈätstët parë mbäät tyuˈunxëdë ja wëën. Ja tëyˈäjtënë diˈib yajpatp mä Biiblyë, yëˈë mëët yaˈijxkijpxyë ja wëën. Pën nnaywyëˈëndäˈtsëm, ta xykyuwäˈänäˈänëm mä tukniˈˈijxënë diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty ets xypyudëkëyäˈänëm parë nduˈunëm diˈib oybyëtsëmëp. Ets ko nwinguwäˈkëm tuˈugë jotmay o jam ti xyyajtëgoyäˈänëm, ja tëyˈäjtën diˈib nnijäˈäwëm mä Biiblyë, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nduˈunëm diˈib oy. Ninäˈä ijty tuˈugë soldäädë kyanëjkxy tsiptuumbë pën kyaj të nyaywyëënyëty. Nanduˈun jyaty mët ëtsäjtëm, ninäˈä mbäädë tadë wëën ngayajjoˈonëm o ngajaˈanëm, niˈigyë mbäät nyajtäˈtspëjkëm ko nguytyuˈunëm ja tëyˈäjtën. Ja wëën diˈib ijty yajtuundëp ja soldäädëtëjk, nan yajtuundëp parë tmënëjkxtë ja yˈespäädë. Min nˈokˈijxëm wiˈix mbäät nanduˈun xypyudëjkëm.

16. Ko ndukniˈˈijxëmë jäˈäy ja tëyˈäjtën, ¿wiˈix xypyudëkëyäˈänëm parë nduˈuyoˈoyˈadëtsëm mä ja tëyˈäjtën?

¹⁶ Ets tëgëk pëky, yëˈë ko nduˈunëmë mëjääw nuˈun nmadakëm parë ndukniˈˈijxëmë jäˈäy ja tëyˈäjtën. Duˈun extëm ijty ja soldäädë diˈib mëk tsyuumdäˈtsypy ja yˈespäädë, nanduˈun mbäät nyajtuˈunëm “ja Diosë yˈayuk” (Éfes. 6:17). Niˈamukë mbäät nduˈunëmë mëjääw parë oyë jäˈäy nyaˈëxpëjkëm ets ndukniˈˈijxëm “ja ayukë tëyˈäjtënbë” (2 Tim. 2:15). Ko nyajtuˈunëmë Biiblyë parë jäˈäy ndukniˈˈijxëm ja tëyˈäjtën, ta mas niˈigyë xyˈadëkëyäˈän xytyuktëkëyäˈänëm ja Diosë tyëyˈäjtën. Ets yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nduˈuyoˈoyˈadëtsëm mä ja tëyˈäjtën.

17. ¿Tiko mijts xyyajtsobäätyë tëyˈäjtën?

¹⁷ Ja tëyˈäjtën, yëˈë diˈibë Jyobaa të xynyamoˈoyëm. Ets mët ko të nnijäˈäwëm, mbäädë net oy mëët nˈijtëm. Jeˈeyënëm tsyondaˈaky tijaty kujk xytyukniˈˈijxëmë Jyobaa, pes yëˈë të twandaˈaky ko njuuyˈadëˈëtsäˈänëm ja tëyˈäjtën winë xëëw winë tiempë. Pääty, nˈokˈyajtsobatëm extëm tuˈugë perlë diˈib tsobatp mëjwiin kajaa. Nˈokjuˈuyˈadëtsëm ets ninäˈä ngatoˈkëm, duˈun nëjkx nguytyuˈunëm diˈibë Jyobaa të ndukwandakëm: nëˈëyoˈoy nduˈuyoˈoyëm xëmë mä ja tëyˈäjtën, duˈun extëm ttuunyë David (Sal. 86:11).