Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Mebalua Wɔ Nɔhalɛ Ne Anu’

Mebalua Wɔ Nɔhalɛ Ne Anu’

“O [Gyihova], kilehile me wɔ adenle ne, amaa mealua wɔ nɔhalɛ adenle ne anu.”​—EDW. 86:11.

EDWƐNE: 31, 72

1-3. (a) Kɛzi ɔwɔ kɛ yɛte nganeɛ wɔ Baebolo nu nɔhalɛ ne anwo ɛ? Maa neazo. (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.) (b) Kpuya boni mɔ a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

NINYƐNE mɔɔ bɛtɔ a bɛsia bɛfa bɛkɔ la ɛbu zo. Mgbondabulɛ kile kɛ wɔ maanle bie mɔ azo, menli mɔɔ tɔ ninyɛne la fa ninyɛne mɔɔ bɛdɔ la anu ɛya ngyɛnu 9 sia kɔ. Ninyɛne mɔɔ bɛtɔ ye wɔ yintanɛte ne azo na bɛsia bɛfa bɛkɔ la dodo bo ɛya ko ngyɛnu 30. Bie a menli mɔɔ tɔ ninyɛne ne la nwu ye kɛ tɛ mɔɔ bɛkpondɛ la a bɛ sa ɛha ye a, nvonleɛ wɔ nwo anzɛɛ bɛ nye ɛnlie nwo. Ɔti, bie a bɛdie fofolɛ anzɛɛ bɛdie bɛ ezukoa ne.

2 Yɛbahola yɛava debie mɔɔ yɛdɔ la yɛahɔ yɛalie yɛ ezukoa, noko yɛngulo kɛ ‘yɛbadɔne’ Baebolo nu “nɔhalɛ ndelebɛbo” mɔɔ ‘yɛdɔ’ la. (Kenga Mrɛlɛbulɛ 23:23; 1 Tim. 2:4) Kɛ mɔɔ yɛzukoale ye wɔ edwɛkɛ mɔɔ limoa anu la, yɛnwunle nɔhalɛ ne ɔlua mekɛ dɔɔnwo mɔɔ yɛvale yɛzukoale la azo. Bieko, amaa yɛadɔ nɔhalɛ ne la, bie a yɛgyakyile gyima bie mɔɔ ezukoa dɔɔnwo wɔ nu, yɛyɛle nzenzaleɛ wɔ yɛ agɔnwolɛvalɛ nu yɛɛ kɛzi yɛdwenle nee yɛ nyɛleɛ nu anzɛɛ yɛkpole nyɛleɛ mɔɔ ɛngyi Baebolo ne azo la. Noko, saa yɛfa kakɛ mɔɔ yɛbɔle la yɛtoto nyilalɛ mɔɔ yɛnyia la anwo a, ɔndwu bie.

3 Nganeɛ mɔɔ yɛte wɔ Baebolo nu nɔhalɛ ne anwo la bie a nrenyia bie mɔɔ Gyisɛse vale ye yɛle neazo la nyianle a. Amaa yɛanwu kɛzi Nyamenle Belemgbunlililɛ ne sonle bolɛ maa menli mɔɔ bɛnwu ye la, Gyisɛse hanle gualilɛnli bie mɔɔ dule adenle hɔkpondɛle avikpa na ɔnyianle bie la anwo edwɛkɛ. Nɔhalɛ nu, ɛnee zɔhane avikpa ko ne bolɛ yɛ se ɔti “ndɛndɛ ne ala” ɔhɔdɔnenle debie biala mɔɔ ɔlɛ la na ɔhɔdɔle. (Mat. 13:45, 46) Zɔhane ala a, nɔhalɛ ne mɔɔ yɛnwu ye la​—Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anwo nɔhalɛ ne yɛɛ nɔhalɛ gyɛne mɔɔ sonle bolɛ mɔɔ yɛzukoa ye wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu la hyia yɛ a, ɔti yɛvile yɛ ahonle nu yɛɛ ndɛndɛ ne ala yɛbɔle afɔle mɔɔ hyia la amaa yɛ sa aha ye. Saa nɔhalɛ ne sonle bolɛ maa yɛ a, ‘yɛnrɛdɔne ye ɛlɛ.’ Ɔyɛ alɔbɔlɛ kɛ, Nyamenle menli bie mɔ annwu kɛzi nɔhalɛ ne mɔɔ bɛdɔ sonle bolɛ la na bɔbɔ bɛdɔne ye. Ɔnle kɛ ɛhye bie to yɛ! Amaa yɛahile kɛ nɔhalɛ ne sonle bolɛ maa yɛ na yɛnrɛdɔne ye ɛlɛ la, ɔwɔ kɛ yɛtie Baebolo nu folɛdulɛ mɔɔ se ‘yɛhɔ zo yɛlua nɔhalɛ ne anu la.’ (Kenga 3 Dwɔn 2-4.) Nɔhalɛ ne mɔɔ yɛdua nu la kile kɛ yɛfa yɛabɔ yɛ ɛbɛla​—yɛmaa yeahyia yɛ na yɛamaa yɛ ɛbɛlabɔlɛ nee ye ayɛ ko. Bɛmaa yɛzuzu kpuya ɛhye mɔ anwo: Duzu ati yɛɛ kɛzi bie mɔ ‘tɔne’ nɔhalɛ ne ɛ? Kɛ ɔkɛyɛ na yɛanyɛ zɔhane nvonleɛ ne bie ɛ? Kɛ ɔkɛyɛ na yɛamia kpɔkɛ mɔɔ yɛbɔ kɛ ‘yɛbalua nɔhalɛ ne anu’ la anu ɛ?

DUZU ATI YƐƐ KƐZI BIE MƆ ‘ƐDƆNE’ NƆHALƐ NE LA

4. Wɔ ɛvoya mɔɔ limoa la anu, duzu ati a bie mɔ ‘dɔnenle’ nɔhalɛ ne a?

4 Wɔ ɛvoya mɔɔ limoa la anu, menli bie mɔ mɔɔ liele Gyisɛse ngilehilelɛ ne dole nu mɔlebɛbo ne la angɔ zo anlua nɔhalɛ ne anu. Kɛ neazo la, menli ekpunli dɔɔnwo bie mɔɔ Gyisɛse luale nwanwane adenle zo maanle bɛ aleɛ la doale ye hɔle Galeli Nyevile ne anzi. Wɔ ɛkɛ ne, Gyisɛse hanle edwɛkɛ bie mɔɔ yɛ azibɛnwo la: “Saa bɛanli sonla Ra ne nwonane na bɛanno ye mogya a, bɛnrɛnyia ngoane.” Kɛ anrɛɛ bɛbabiza Gyisɛse na yeahilehile bɛ nu la, bɛ sa nu dole na bɛhanle kɛ: “Edwɛkɛ ɛhye anloa yɛ se; nwane a kɛhola kɛdie a?” Zɔhane ati, “ɛdoavolɛma ne dɔɔnwo ziale hɔyɛle mɔɔ ɛnee bɛyɛ ye dɛba la, na bɛ nee ye anlua bieko.”​—Dwɔn 6:53-66.

5, 6. (a) Duzu a ɛmaa menli bie mɔ ɛgyakyi nɔhalɛ ne anu kenle nsa ye a? (b) Kɛzi bie mɔ bahola ahwe bɛ nwo avi nɔhalɛ ne anwo ngyikyi ngyikyi ɛ?

5 Ɔyɛ alɔbɔlɛ kɛ ɛnɛ, menli bie mɔ ɛngola ɛnzɔ nɔhalɛ ne anu la. Bie mɔ ande Baebolo nu edwɛkɛ bie abo kpalɛ anzɛɛ mɔɔ kpanyinli bie hanle anzɛɛ yɛle la dendanle bɛ gyakɛ anu. Bie mɔ ɛdeɛ, ɔlua Baebolo nu folɛdulɛ mɔɔ bɛvale bɛmaanle bɛ anzɛɛ bɛ gɔnwo Kilisienenli bie subane mɔɔ bɛ nye anlie nwo la ati, bɛgyakyile nɔhalɛ ne. Bie mɔ noko lile kpɔkyevolɛma anzɛɛ dwazotiama mɔɔ bɛtendɛ bɛtia yɛ diedi ne la anzi. Ɛhye ati, bie mɔ anye fuu ‘hwenle bɛ nwo’ vile Gyihova nee asafo ne anwo. (Hib. 3:12-14) Nea kɛzi anrɛɛ ɔbayɛ kpalɛ saa bɛangyakyi bɛ diedi ne anu na bɛnyianle anwodozo wɔ Gyisɛse anu, kɛ mɔɔ ɛzoanvolɛ Pita yɛle la a! Mɔɔ Gyisɛse bizale ɛzoanvolɛ ne mɔ saa bɛkulo kɛ bɛkɔ la, Pita buale ye ndɛndɛ kɛ: “Awulae, nwane ɛkɛ a yɛkɔ a? Wɔmɔ a ɛlɛ edwɛkɛ mɔɔ maa dahuu ngoane a.”​—Dwɔn 6:67-69.

6 Bie mɔ noko ɛvi nɔhalɛ ne anu ngyikyi ngyikyi mɔɔ bɛannwu ye a. Awie mɔɔ fi nɔhalɛ ne anu ngyikyi ngyikyi la le kɛ ɛlɛne mɔɔ fi azule nloa kɔ moa ngyikyi ngyikyi la. Baebolo ne ka menli zɛhae mɔ anwo edwɛkɛ kɛ ‘bɛlɛtwe bɛ nwo.’ (Hib. 2:1) Ɛhye mɔ ɛnle kɛ menli mɔɔ bɛ nye fuu bɛtwe bɛ nwo bɛfi nɔhalɛ ne anwo la, tɛ menli ɛhye mɔ anye fuu a bɛtwe bɛ nwo a. Menli zɛhae mɔ maa agɔnwolɛvalɛ mɔɔ bɛ nee Gyihova lɛ la sɛkye ngyikyi ngyikyi na nzinlii bɛtwe bɛ nwo kolaa. Kɛ ɔkɛyɛ na esiane kpole zɛhae ando yɛ ɛ?

KƐ ƆKƐYƐ NA YƐANDƆNE NƆHALƐ NE Ɛ?

7. Agyakɛ boni a ɔwɔ kɛ yɛdimoa yɛtu amaa yɛandɔne nɔhalɛ ne a?

7 Amaa yɛalua nɔhalɛ ne anu la, ɔwɔ kɛ yɛdie mɔɔ Gyihova ka la amuala yɛto nu. Ɔwɔ kɛ yɛfa nɔhalɛ ne yɛdimoa yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu na yɛfa Baebolo ngyinlazo yɛdi gyima. Belemgbunli Devidi hanle ye wɔ asɔneyɛlɛ nu hilele Gyihova kɛ: “[Mebalua] wɔ nɔhalɛ adenle ne anu.” (Edw. 86:11) Devidi sikale ɔ bo. Ɔwɔ kɛ yɛdayɛ noko yɛsika yɛ bo kɛ yɛbahɔ zo yɛalua nɔhalɛ ne anu. Saa yɛanyɛ ye zɔ a, yɛ adwenle bayɛ yɛ nwiɔ nwiɔ wɔ nɔhalɛ ne anwo na bɔbɔ yɛanyia adwenle kɛ yɛfa nɔhalɛ ne mɔɔ yɛdɔ la yɛahɔ yɛalie yɛ ezukoa. Emomu, ɔwɔ kɛ yɛsɔ nɔhalɛ ne amuala anu kpundii. Yɛnrɛhola yɛnrɛha kɛ yɛfa nɔhalɛ ne bie yɛayɛ gyima na yɛagyakyi bie. Ɔwɔ kɛ yɛdua “nɔhalɛ ne” amuala anu. (Dwɔn 16:13) Bɛmaa yɛzuzu ninyɛne nnu mɔɔ yɛva yɛdua nɔhalɛ ne mɔɔ yɛdɔ la anwo. Ɛhye bamaa yɛasika yɛ bo kɛ yɛnrɛva nɔhalɛ ne yɛnrɛhɔ yɛnrɛlie yɛ ezukoa.​—Mat. 6:19.

8. Saa Kilisienenli anva ye mekɛ anli gyima kpalɛ a, kɛzi ɔbahola yeahwe ɔ nwo yeavi nɔhalɛ ne anwo ɛ? Maa neazo.

8 Mekɛ. Amaa yɛandwe yɛ nwo yɛanvi nɔhalɛ ne anwo la, ɔwɔ kɛ yɛfa yɛ mekɛ yɛdi gyima wɔ adenle kpalɛ zo. Saa yɛannea boɛ a, yɛbazɛkye mekɛ dɔɔnwo wɔ anyelielɛ ninyɛne, nwɔhoa, yintanɛte nee TV zo gyimalilɛ nwo. Ninyɛne ɛhye mɔ ɛnle ɛtane, noko mekɛ mɔɔ yɛfa yɛnea anzɛɛ yɛyɛ la bahola azo adɛla mekɛ mɔɔ yɛfa yɛyɛ bɛtianwo debiezukoalɛ nee sunsum nu ninyɛne gyɛne la. Fa mɔɔ dole adiema raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Emma * la kɛ neazo. Ɔvi Emma ngakula nu amuala ɛnee ɔ nye die ɛkpɔnwɔ mɔɔ bɛfa bɛnriandi la anwo. Saa ɔnyia nwolɛ adenle biala a, ɔkɔsukoa kɛzi bɛfa ɛkpɔnwɔ bɛsu ɛnriandilɛ la. Nzinlii, ɔnwunle kɛ ɔlɛsɛkye mekɛ dɔɔnwo wɔ nwɔhoalilɛ ɛhye anwo. Ɔyɛle nzenzaleɛ na nzinlii ɔnwunle mekɛ kpalɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔfa ɔdie ɔ nye la. Cory Wells mɔɔ ɛnee su nwɔhoalilɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye trick rider la anwubielɛ ne maanle ye anwosesebɛ. * Ɛnɛ, Emma anye die kɛ ɔfa mekɛ dɔɔnwo ɔyɛ sunsum nu ninyɛne na ɔ nee ɔ gɔnwo mɔ Kilisienema tu la. Ɔte nganeɛ kɛ ɔ nee Gyihova ɛnyia agɔnwolɛvalɛ kpalɛ ɔluakɛ ɔfa ye mekɛ ɔdi gyima nrɛlɛbɛ nu.

9. Kɛzi nwonane afoa nu ninyɛne ɛkpondɛlɛ bahola amaa bie mɔ ava sunsum nu ninyɛne azie ahane ɛ?

9 Nwonane Afoa Nu Ninyɛne. Amaa yɛalua nɔhalɛ ne anu la, ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ wɔ nwonane afoa nu ninyɛne nwo. Saa yɛnwu nɔhalɛ ne a, yɛfa sunsum nu bodane yɛdimoa nwonane afoa nu ninyɛne nyunlu. Yɛ nye die kɛ yɛvale nwonane afoa nu ninyɛne yɛbɔle afɔle amaa yɛahola yɛalua nɔhalɛ ne anu la. Noko mekɛ ɛlɛkɔ la, yɛbanwu kɛ yɛ gɔnwo mɔ ɛlɛtotɔ ɛlɛtɔlɔneke ninyɛne fofolɛ mɔɔ ɛra la anzɛɛ bɛlɛnyia bɛ nwo. Ɛhye bahola amaa yɛade nganeɛ kɛ yɛlɛminli debie. Kɛ mɔɔ akee yɛ kunlu ɛndwo yɛ nwo la ati, yɛbabɔ ɔ bo kɛ yɛfa sunsum nu ninyɛne yɛazie ahane amaa yɛanyia nwonane afoa nu ninyɛne. Yɛyɛ ɛhye a, ɛnee yɛlɛsukoa Dimase. Ɔhulole “kɛkala ewiade ye” la ati, ɔkpole ɛzonlenlɛ gyima mɔɔ ɛnee ɔ nee ɛzoanvolɛ Pɔɔlo ɛlɛyɛ la. (2 Tim. 4:10) Duzu ati a Dimase gyakyile Pɔɔlo hɔle a? Asoo ɔ nye liele nwonane afoa nu ninyɛne nwo dɛlale sunsum nu ɛdeɛ la ati ɔ? Anzɛɛ ɛnee ɔngulo kɛ ɔbava ninyɛne yeabɔ afɔle yeaboa Pɔɔlo la ati ɔ? Baebolo ne ɛnga. Yɛngulo kɛ yɛsia yɛkulo nwonane afoa nu ninyɛne na yɛmaa ɔsɛkye ɛlɔlɛ mɔɔ yɛlɛ yɛmaa nɔhalɛ ne la.

10. Amaa yɛalua nɔhalɛ ne anu la, ngyegyelɛ boni a ɔwɔ kɛ yɛgyinla ɔ nloa a?

10 Ɛ gɔnwo mɔ nee wɔ mbusuafoɔ. Saa yɛbahɔ zo yɛalua nɔhalɛ ne anu a, ɔnle kɛ yɛmaa awie mɔ tinlitinli yɛ nwo zo. Ɔvi mekɛ mɔɔ yɛbɔle ɔ bo kɛ yɛdua nɔhalɛ ne anu la, yɛ nee menli mɔɔ bɛnle Alasevolɛ la agɔnwolɛvalɛ ne hakyile. Bie mɔɔ liele yɛ dole nu; bie mɔ noko dwazole tiale yɛ. (1 Pita 4:4) Yɛkulo kɛ yɛ nee yɛ mbusuafoɔ nyia agɔnwolɛvalɛ kpalɛ na yɛ nee bɛ di ye wɔ atiakunlukɛnlɛma nu ɛdeɛ, noko yɛnea boɛ amaa bɛammaa yɛamkpo nɔhalɛ ne na yɛazɔ bɛ nye. Yɛbahɔ zo yɛ nee yɛ mbusuafoɔ ali ye boɛ. Noko kɛ mɔɔ 1 Kɔlentema 15:33 ka la, menli mɔɔ kulo Gyihova la angome a yɛ nee bɛ babɔ kyengye a.

11. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛahwe yɛ nwo yɛavi nyɛleɛ mɔɔ Nyamenle kyi la anwo ɛ?

11 Adwenle nee subane mɔɔ Nyamenle kyi. Ɔwɔ kɛ menli mɔɔ dua nɔhalɛ ne anu la amuala anwo te. (Aye. 35:8; kenga 1 Pita 1:14-16.) Kolaa na yɛara nɔhalɛ ne anu la, yɛ muala yɛyɛle nzenzaleɛ ngakyile mɔɔ nee Baebolo ngyinlazo yia la. Ɛnee ɔwɔ kɛ bie mɔ yɛ nzenzaleɛ mgbole. Noko, ɔnle kɛ yɛgyakyi ɛbɛlabɔlɛ mɔɔ anwo te mɔɔ yɛwɔ nu la na yɛkɔdi ewiade ɛbɛlabɔlɛ ɛtane ne anzi. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛanva yɛ nwo yɛanwula ɛbɛlabɔlɛ ɛtane nu ɛ? Dwenledwenle afɔle kpole mɔɔ Gyihova bɔle amaa yɛayɛ nwuanzanwuanza la anwo​—ɔ Ra Gyisɛse Kelaese mogya ne. (1 Pita 1:18, 19) Amaa yɛ nwo ahɔ zo ade wɔ Gyihova anyunlu la, ɔwɔ kɛ yɛmaa kɛzi Gyisɛse ɛkpɔnedeɛ ne sonle bolɛ la tɛnla yɛ adwenle nee yɛ ahonle nu.

12, 13. (a) Duzu ati a ɔle kpalɛ kɛ yɛbahakye kɛzi Gyihova bu ɛvoyialilɛ la ɛ? (b) Duzu bieko a yɛbazuzu nwo a?

12 Amaamuo nee nyɛleɛ mɔɔ ɛngyi Baebolo ne azo. Yɛ mbusuafoɔ, yɛ gɔnwo mɔ gyimayɛvoma nee sukuluma babɔ mɔdenle kɛ bɛmaa yɛaboka bɛ nwo wɔ ɛvoyialilɛ bie mɔ anu. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛahola yɛagyinla ngyegyelɛ mɔɔ fale amaamuo nee ɛvoyialilɛ mɔɔ ɛnli Gyihova eni la anloa ɛ? Ɔlua adwenle mɔɔ Gyihova lɛ ye wɔ nyɛleɛ ɛhye mɔ anwo mɔɔ yɛbahakye la azo. Saa yɛkenga na yɛsuzu ɛleka mɔɔ ɛvoyialilɛ bie mɔ abo vi mɔɔ bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ yɛ mbuluku ne mɔ anu la a, ɔbaboa yɛ. Saa yɛgyinla Ngɛlɛlera ne azo yɛnwu deɛmɔti yɛnli ɛvoyia ɛhye mɔ a, ɔbamaa yɛanwu kɛ yɛlua adenle ne mɔɔ “sɔ Awulae anye la” azo. (Ɛfɛ. 5:10) Gyihova nee ye Edwɛkɛ ne anu anwodozo mɔɔ yɛbanyia la ɛnrɛmaa yɛnrɛyɛ “sulosulo.”​—Mrɛ. 29:25.

13 Nɔhalɛ ne anu mɔɔ yɛdua la le debie mɔɔ yɛbahɔ zo yɛayɛ wɔ yɛ ngoane mekɛ kɔsɔɔti a. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛasika yɛ bo kɛ yɛbahɔ zo yɛalua nɔhalɛ ne anu ɛ? Bɛmaa yɛzuzu ndenle nsa anwo.

SIKA Ɛ BO KƐ ƐBALUA NƆHALƐ NE ANU

14. (a) Kɛzi nɔhalɛ ne mɔɔ yɛbahɔ zo yɛadɔ la bamaa kpɔkɛ mɔɔ yɛbɔ kɛ yɛnrɛdɔne ye la anu amia ɛ? (b) Duzu ati a nrɛlɛbɛ, ngilehilelɛ yɛɛ ndelebɛbo nwo hyia ɛ?

14 Mɔɔ limoa la, kɔ zo sukoa nɔhalɛ ne mɔɔ sonle bolɛ mɔɔ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu la na dwenledwenle nwolɛ. Ɛhɛe, tɔ nɔhalɛ ne ɔlua mekɛ mɔɔ ɛbanyia wɔazukoa ninyɛne mgbalɛ mɔɔ sonle bolɛ mɔɔ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu la. Ɔbamaa anyezɔlɛ mɔɔ ɛlɛ ɛmaa nɔhalɛ ne la ayɛ kpole na wɔabɔ kpɔkɛ kɛ ɛnrɛdɔne ye ɛlɛ. Yɛye nɔhalɛ mɔɔ yɛtɔ la yɛsie ahane a, Mrɛlɛbulɛ 23:23 ka kɛ eza yɛdɔ “nrɛlɛbɛ, ngilehilelɛ, yɛɛ ndelebɛbo.” Yɛnyia ndelebɛbo ala a, ɛnee ɔtɛwiele. Ɔwɔ kɛ yɛfa nɔhalɛ ne yɛbɔ yɛ ɛbɛla. Saa yɛlɛ ndelebɛbo a, yɛbade Gyihova edwɛkɛ mɔɔ ɔka la abo. Nrɛlɛbɛ boa yɛ ɔmaa yɛyɛ mɔɔ yɛze kɛ ɔle kpalɛ la. Ɔdwu mekɛ ne bie a, nɔhalɛ ne tenrɛdenrɛ yɛ ɔmaa yɛnwu ɛleka mɔɔ ɔhyia kɛ yɛyɛ nzenzaleɛ la. Bɛmaa yɛlie adehilelɛ ɛhye mɔ yɛdo nu dahuu. Ɔsonle bolɛ ɔtɛla dwɛtɛ fufule.​—Mrɛ. 8:10.

15. Kɛzi nɔhalɛ ne mɔɔ yɛfa yɛayɛ bɛlɛte la babɔ yɛ nwo bane ɛ?

15 Mɔɔ tɔ zo nwiɔ, ɔwɔ kɛ yɛbɔ kpɔkɛ kɛ yɛbava nɔhalɛ ne yeabɔ yɛ ɛbɛla dahuu. Fa nɔhalɛ ne yɛ bɛlɛte kye ɛ nze zo. (Ɛfɛ. 6:14) Wɔ tete ne, ɛnee sogyanli bɛlɛte bɔ ɔ nze nee ɔ kunlu ninyɛne ne mɔ anwo bane. Amaa yeabɔ ɔ nwo bane kpalɛ la, ɔwɔ kɛ nuhua mia. Bɛlɛte mɔɔ anu ɛdo la ɛnzɔ bɛ kpalɛ. Kɛzi nɔhalɛ ne mɔɔ le sunsum nu bɛlɛte la bɔ yɛ nwo bane ɛ? Saa yɛfa nɔhalɛ ne yɛkye yɛ nze zo kpalɛ a, ɔbamaa yɛali adwenle ɛtane zo konim na yɛazi kpɔkɛ mɔɔ nrɛlɛbɛ wɔ nu la. Saa yɛyia sɔnea a, Baebolo nu nɔhalɛ ne bamaa yɛanyia anwosesebɛ yɛayɛ mɔɔ le kpalɛ la. Kɛ mɔɔ sogyanli ɛnrɛhɔ konle ɛlɛ mɔɔ ɔmbɔ ye bɛlɛte la, ɔwɔ kɛ yɛdayɛ noko yɛsi kpɔkɛ kɛ yɛnrɛmaa nɔhalɛ ne mɔɔ le yɛ bɛlɛte ne anu ɛnrɛdo anzɛɛ yɛnrɛye. Emomu, yɛbayɛ mɔɔ yɛbahola la biala yɛava Baebolo nu nɔhalɛ ne yɛabɔ yɛ ɛbɛla. Gyima bieko mɔɔ sogyanli bɛlɛte di la a le kɛ, ɔmaa ɔnyia ɛleka ɔfa ye dadeɛ ɔfea. Bɛmaa yɛnlea kɛzi yɛbahola yɛayɛ ɛhye bie la.

16. Kɛzi yɛka nɔhalɛ ne yɛkile awie mɔ a ɔmaa yɛsika yɛ bo kɛ yɛbalua nɔhalɛ ne anu dahuu ɛ?

16 Mɔɔ tɔ zo nsa, bɔ mɔdenle kɛ ɛbahilehile menli Baebolo nu nɔhalɛ ne. Ɛhye bamaa wɔazɔ “Nyamenle edwɛkɛ” ne mɔɔ le sunsum nu konle dadeɛ ne la anu ɛsesebɛ. (Ɛfɛ. 6:17) Yɛ muala yɛbahola yɛabɔ mɔdenle kɛ yɛbanyia anyuhɔlɛ kɛ kilehilevolɛma mɔɔ ‘kilehile nɔhalɛ edwɛkɛ ne kpalɛ’ la. (2 Tim. 2:15) Mekɛ mɔɔ yɛlɛfa Baebolo ne yɛaboa awie mɔ yɛamaa bɛadɔ nɔhalɛ ne na bɛakpo adalɛ ɛzonlenlɛ la, ɛnee yɛlɛmaa Nyamenle edwɛkɛ ne aha yɛ adwenle nee yɛ ahonle nu. Wɔ adenle ɛhye azo, ɛnee yɛlɛsika yɛ bo kɛ yɛbalua nɔhalɛ ne anu dahuu.

17. Duzu ati a nɔhalɛ ne sonle bolɛ maa wɔ a?

17 Nɔhalɛ ne le ahyɛlɛdeɛ mɔɔ sonle bolɛ mɔɔ vi Gyihova ɛkɛ a. Ɔlua ahyɛlɛdeɛ ɛhye azo, yɛnyia debie mɔɔ sonle bolɛ tɛla biala la, yɛ nee yɛ anwuma Selɛ ne avinli agɔnwolɛvalɛ ne. Ninyɛne mɔɔ yehilehile yɛ badwu ɛnɛ la le mɔlebɛbo ala! Nyamenle ɛbɔ ɛwɔkɛ kɛ, ɔbava nɔhalɛ ne dɔɔnwo yeaboka mɔɔ yɛdɔ la anwo. Ɔti, kile nɔhalɛ ne anwo anyezɔlɛ kɛ avikpa mɔɔ sonle bolɛ. Kɔ zo ‘tɔ nɔhalɛ ne na mmatɔne ye.’ Akee ɛbali ɛwɔkɛ mɔɔ wɔbɔ Gyihova la azo kɛ mɔɔ Devidi yɛle la: ‘Mebalua wɔ nɔhalɛ ne anu.’​—Edw. 86:11.

^ ɛden. 8 Tɛ ye duma kpalɛ ɔ.

^ ɛden. 8JW Broadcasting na nea INTERVIEWS AND EXPERIENCES > TRUTH TRANSFORMS LIVES abo.