1-3. (1) ¿Imanötaq rikänantsik Bibliapa rasumpa kaq yachatsikïninkunata? Juk igualatsikïwan willakaramï (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq fötuta). (2) ¿Imakunapitataq kë yachatsikïchö yachakushun?

KANAN witsanqa mëtsika nacionkunachömi nunakunaqa imëkata rantirpis wakintaqa kutïkatsiyan, y Internetpa rantirnäqa masran kutitsiyan. Tsënöqa itsa rurayan rantiyanqan cösaskuna mana gustayaptin o imampis malograshqa kaptin. Tsëmi cambiapuyänanta o qellëninkunallata kutitsiyänanta niyan.

² Peru noqantsikqa manam tsënöqa rurëta munantsiktsu, Bibliachö “rasumpa kaqta” yachakunqantsikwanqa. Porqui rasumpa kaqta yachakunqantsiktaqa manam imanöpapis jaqirita munantsiktsu (1 Tim. 2:4; leyi Proverbius 23:23 *). Juknin kaq yachatsikïchö yachakunqantsiknöpis, tiempuntsiktam rakirqantsik rasumpa kaqta yachakunapaqqa. Wakinqa itsa alli trabäjunkunata  dejariyashqa o familiankuna y amïgunkuna jukläyapana tratayaptin alleq tsarakuyashqa. Wakinnam pensëninkunata y rurëninkunata cambiayashqa. Y wakinkunanam Biblia mana yachatsikunqan costumbrikunata jaqiyarqan. Peru jaqinqantsikkunaqa manam ichikllapis igualantsu chaskinqantsik bendicionkunawanqa.

³ Jesusqa Diospa Gobiernumpita rasumpa kaq yachatsikï alläpa väleq kanqanta rikätsikurmi, perlasta asheq negocianti nunatawan igualatsirqan. Tsë negocianti nunaqa alli kaq perlasta tarïkurmi, “llapan kapunqankunata raslla rantikïkur” tsë perlasta rantirirqan (Mat. 13:45, 46). Jina tsënöllam noqantsikpis, Diospa Gobiernumpita rasumpa kaqta y Bibliapita wakin yachatsikïninkunatapis alläpa valoranantsik, tsëmi yanapamäshun imëkata dejëkurpis yachakunapaq. Awmi, alläpa valorarninqa manam imëpis yachakïta jaqishuntsu. Peru wakinqa tsë yachatsikïkunata mana kaqpaq churarmi yachakïta dejariyashqa. Noqantsikqa ama tsënöqa kashuntsu, sinöqa Biblia ninqannö rasumpa kaqta yachakunqantsikmannö kawar sïguishun (leyi 3 Juan 2-4). Y tsëtaqa, imapitapis mas precisaqpaqmi churanantsik y yachakunqantsikmannömi portakunantsik. Kë yachatsikïchöqa kë tapukïkunapitam yachakushun: ¿imanirtaq wakinkunaqa Diospa Palabranchö rasumpa kaqta mana kaqpaq churayashqa? ¿Imaraq noqantsikta yanapamäshun tsënö mana kanapaq? ¿Imaraq yanapamäshun rasumpa kaqta yachakunqantsikmannö kawar sïguinapaq?

4. Apostolkuna kawayanqan witsanchöqa, ¿imanirtaq wakinkunaqa Jesusta qatiyarqannatsu?

⁴ Apostolkuna kawayanqan witsanchöqa, wakinkunaqa Jesus yachatsikunqanta chaskikuyarqanmi, peru tsëpitaqa mananam yachakuyanqanmannötsu kawar sïguiyarqan. Juk kutim Jesusqa, atskaq nunakunata mikïnin qaranampaq juk milagruta rurarqan. Tsëpitanam tsë nunakunaqa Jesusta qatir Galilëa qochata tsimpayarqan. Tsëchömi Jesusqa kënö nirqan: “Nunapa Tsurimpa ëtsanta mana mikur, y yawarninta mana upurqa, manam kawëta tariyankitsu”. Tsëta wiyëkurmi tsë nunakunaqa alläpa piñakurnin kënö niyarqan: “Kë yachatsikïqa mana wiyëpaqnömi; ¿piraq tsëta wiyanman?”. Tsëta wiyarmi, mëtsikaq qateqninkunaqa, “qepachö jaqiyanqan cösaskunaman kutikuyarqan”, y mananam qatiyarqannatsu (Juan 6:53-66).

5, 6. (1) ¿Imanirtaq wakinkunaqa Jehoväpa markanta dejayashqa? (2) ¿Imanötaq wakinkunaqa cuentata mana qokushpa Jehoväpita karupäkuriyashqa?

⁵ Kanan witsampis wakinqa rasumpa kaqtam dejayashqa. Itsa Bibliapa wakin yachatsikïninta juknöpana entienditsikayämuptin o juk wawqi imata ninqampita o ruranqampita. Wakinnam Bibliawan consejayaptin piñakuyashqa o juk carguyoq cristiänu mayinwan problëma kashqa kaptin rakikäkuriyashqa. Itsa wakinqa Diospa contran churakaqkunapa o chikimaqnintsikkunapa lädunman churakäyashqa. Imanö kashqa kaptimpis, kikinkunam Jehoväta y markanta dejayänampaq decidiyashqa (Heb. 3:12-14). Peru mas alliqa kanman karqan apostol Pëdrunöpis Jesusman confiakuyänanmi. “Qamkunapis ëwakïtaku munayanki” nir qateqninkunata Jesus tapuptinmi, Pëdruqa kënö nirqan: “Teytë, ¿pimanraq ëwayäshaq? Qamtaq imëyaqpis kawëta qokoq palabrakunataqa katsinki” (Juan 6:67-69).

⁶ Wakinkunanam mana cuentata qokushpa rasumpa kaqpita ichikllapa ichikllapa karupäkuriyashqa. Tsëmi Bibliaqa  pëkunata igualatsin lamar kuchumpita ichikllapa ichikllapa karupäkureq barcutawan (Heb. 2:1). Qallananllachöqa pëkunaqa manam Diospa markampita karupäkurita munayashqatsu, peru ichikllapa ichikllapam Jehoväta kuyëta jaqiyashqa. ¿Imataq yanapamäshun noqantsiktapis tsënö mana pasamänapaq?

7. ¿Imaraq yanapamäshun Bibliachö yachakunqantsikmannö imëpis kawar sïguinapaq?

⁷ Bibliachö yachakunqantsikmannö kawar sïguinapaqqa, Jehovä llapan yachatsimanqantsikkunatam cäsukunantsik. Tsëtam imapitapis mas puntamanqa churanantsik y Bibliapa consëjunkunatam cäsukunantsik. Juk kutichömi rey Davidqa Jehoväta kënö nirqan: “Yachatsimanqëkimannömi imëpis kawashaq” (Sal. 86:11). Noqantsikpis Davidnömi rasumpa kaqta yachakunqantsikmannö kawanapaq decidïdu këkänantsik. Peru tsënö mana rurarqa, itsa pensar qallëkushwan Diospita yachakunqantsikqa tiempuntsikta perditsimashqantsik kanqanta, y unë imanö kanqantsikman kutita munarishwan. Tsëtaqa ama imëpis rurashuntsu, porqui noqantsikqa musyantsikmi Bibliachö llapan yachatsikïkunaqa rasumpa kanqanta, tsëmi llapan yachakunqantsikmannö kawanantsik (Juan 16:13). Pasaq kaq yachatsikïchömi rikarqantsik yachakunqantsikmannö kawanapaqqa, pitsqa cösaskunata dejanantsik precisanqanta. Kananqa rikärishun tsë rurëkunaman mana kutinapaq imakunata ruranapaq kaqta (Mat. 6:19).

8. Cuentata mana qokushllapa, ¿imanötaq Diospa markampita rakikärishwan? Juk pasakunqanwan willakaramï.

⁸ Tiempuntsik. Diospa markampita cuentata mana qokushpa mana rakikäkurinapaqqa, tiempuntsiktam alleq utilizänantsik. Mana cuidakurqa itsa juk rurëkunata rurar, gustamanqantsikkunata rurar y Internet-ta o televisionta rikarar tiempuntsikta perdishun. Tsë rurëkuna allilla kaptimpis, Bibliata estudianapaq y Jehoväpa kaqchö masta ruranapaqmi tiempuntsik kanqanatsu. Rikärishun Emma * jutiyoq panita ima pasanqanta. Wamra kanqampitam pëtaqa cawalluta montashqa puri alläpa gustaq, y tsëtam imëpis ruraq. Peru tsëta rurarnin tiempunta perdikanqantam cuentata qokurirqan, tsëmi cambiukunata ruranampaq decidirqan. Jina Cory Wells panipa experiencianta leyinqampis yanaparqanmi. * Kananqa, Emmaqa Diospita yachatsikur, cristiänu mayinkunawan y familiankunawanmi mas tiemputa pasan. Jinamampis kananqa tiempunta mas alli provechan, tsëmi yanapashqa Dioswan mas amïgu kanampaq y mas alli sientikunampaq.

9. ¿Imanirtaq imëkayoq kë munëpita cuidakushwan?

⁹ Imëkayoq kë. Rasumpa kaqta yachakunqantsikmannö kawar sïguinapaqqa, kapoqyoq këtaqa manam puntaman churanantsiktsu. Jehoväpita yachakurninqa manam imëkayoq këtaqa ashintsiknatsu, sinöqa yachakunqantsiktam puntaman churanantsik y tsëtaqa kushishqam rurantsik. Itsa noqantsikpis, tsëllaraq yarqamoq cösaskunata rantiyaptin o mas qellëyoq karnin mas alli kawakoqkunata rikarnin, noqantsikpis pëkunanö këta munarishwan. Kapamanqantsikkunallawan kushishqa manana karqa, Diospa kaqtam juk läduman churar qallëkushwan. Tsëmi  pasarqan Dëmas jutiyoq punta cristiänuwampis. Pëqa apostol Pabluwanmi Diosta sirwikarqan. Peru “imëkapis imanö këkanqanta[m]” alläpa kuyarqan, tsëmi Diosta sirwita jaqirirqan (2 Tim. 4:10). ¿Imarëkurtaq Dëmasqa Diosta sirwikanqanta jaqirirqan? Imëkayoq këta mas munartsuraq o apostol Pabluwan më tsëpa purirnin sufrita mana munartsuraq. Tsëtaqa Bibliaqa manam willakuntsu. Imanö kashqa kaptimpis Dëmaspitaqa yachakuntsik imëkayoq këta mana ashinapaqmi, porqui tsëqa Diospita rasumpa kaqta yachakunqantsiktam ushakäratsinman.

10. Yachakunqantsikmannö kawar sïguinapaqqa, ¿imapitataq cuidakunantsik?

¹⁰ Amïguntsikkuna y familiantsikkuna. Yachakunqantsikmannö kawar sïguinapaqqa, manam permitinantsiktsu wakinkuna imatapis ruranapaq obligamänata. Rasumpa kaqta yachakur qallanqantsik witsanqa, amïguntsikkuna y familiantsikkunaqa mana allipanam tratamarqantsik. Wakinqa yachakïkanqantsikta respetayarqanmi, peru wakinkunataqa manam gustarqantsu (1 Pëd. 4:4). Tsënö kaptimpis familiantsikkunawanqa alli kawakïtam procurëkantsik. Peru familiantsikkunata kuyarpis, Jehovä nimanqantsikkunatam masqa cäsukunantsik. 1 Corintius 15:33 textu ninqannöpis, Diosta kuyaqkunallawanmi amïguqa kanantsik.

11. Pensënintsikchö y portakïnintsikchö limpiu kanapaqqa, ¿imaraq yanapamäshun?

¹¹ Mana alli pensëkuna y rurëkuna. Rasumpa kaq yachatsikïchö kanapaqqa, Jehoväpa rikëninchömi santu o limpiu kanantsik (Is. 35:8; leyi 1 Pëdru 1:14-16). Bibliapita yachakur qallarqa cambiukunatam vïdantsikchö rurarqantsik, y wakintsiknam chipyëpa cambiukunata rurarqantsik. Tsënö karpis, kananqa mana allikunata y rakcha rurëkunata mana ruranapaqmi cuidakunantsik. Y noqantsikrëkur tsurin wanunampaq Jehovä permitinqanmanmi yarparänantsik (1 Pëd. 1:18, 19). Noqantsikpaq Jehovä tsëta ruranqantam imëpis yarparänantsik, y tsëmi chikinqankunata mana ruranapaq yanapamäshun.

12, 13. (1) ¿Imataq yanapamäshun Jehovä chikinqa fiestakunaman mana ëwanapaq? (2) ¿Imapitataq yachakushun?

¹² Biblia mana yachatsikunqan costumbrikuna. Itsa familiantsikkuna, estudiaq mayintsikkuna o trabajaq mayintsikkunaqa, celebrayanqan fiestakunaman o costumbrikunaman invitamäshun. ¿Imaraq yanapamäshun Jehovä chikinqa fiestakunaman mana ëwanapaq? Tsë fiestakunata Jehovä imanir chikinqanta alleq musyanqantsikmi yanapamäshun. Jina tsë fiestakuna mëchö yurinqanta y imanir celebrayanqanta musyanapaqqa, publicacionkunachömi ashinantsik. Tsëmi yanapamäshun Dios munanqannö kawëkanqantsikta següru kanapaq (Efes. 5:10). Jehoväman y Palabranman confiakunqantsikmi yanapamäshun, nunakuna imata nimashqapis mana mantsakunapaq (Prov. 29:25).

¹³ Diospita yachakunqantsikmannömi para siempri kawakïta munantsik. ¿Imaraq yanapamäshun tsë munënintsik mana ushakänampaq? Kimallata yachakurishun.

14. (1) ¿Imanötaq Bibliapita yachakunqantsikqa yanapamäshun rasumpa kaqta valoranapaq? (2) ¿Imanirtaq yachaq kanqantsik y tantiyaq kanqantsikqa alläpa alli?

¹⁴ Punta kaq. Diospa palabranta yachakunapaq y tsëman yarpachakunapaqqa tiempuntsiktam rakinantsik. Porqui Bibliata mas estudiarninqa Diospa rasumpa  yachatsikïninkunatam mas kuyashun y manam mana kaqpaqqa churashuntsu. Peru manam yachakunantsikllatsu, sinöqa yachakunqantsikmannömi kawëta procuranantsik. Proverbius 23:23 textum nin, rasumpa kaqta yachakurnimpis ‘yachaq këta y tantiyaq këta’ imëkanöpa ashinapaq. Yachëyoq kë ninanqa yachakunqantsiknö rurëmi. Y tantiyaq këqa, yachakunqantsikkunata yarpänapaqmi yanapamantsik. Jina höraqa, Bibliachö yachakunqantsikkunaqa mana allita rurëkanqatsikkunatam rikäratsimantsik, y cambiukunata ruranapaqmi yanapamantsik. Tsëmi Biblia consejamanqantsiktaqa cäsukunantsik; porqui cäsukïqa pläta metalpitapis mas väleq kanqantam Bibliaqa nin (Prov. 8:10).

15. ¿Imanötaq rasumpa kaqqa wachaka cuenta tsapämantsik?

¹⁵ Ishkë kaq. Rasumpa kaqta yachakunqantsikmannömi cada junaq kawanapaq kallpachakunantsik. Y rasumpa kaqtam tseqllantsikchö alli watashqa wachakatanö katsinantsik (Efes. 6:14). Unë witsan soldädukunaqa guërrachö tsapänampaqmi tseqllankunaman wachakata churakuyaq y alli watashqatam katsiyaq. Tsënö mana rurayaptinqa manam imapaqpis sirweqtsu. Bibliapa rasumpa kaq yachatsikïninkunaqa tsë soldädukunapa wachakan cuentam kayan, y alli churakushqaqa mana alli pensëkunapitam tsapämäshun y alli decidinapaqmi yanapamäshun. Jina pruëbakunapa pasashqapis yanapamäshunmi alli kaqta rurar sïguinapaq. Juk soldäduqa manam wachakannaqqa guërraman ëwëta puëdeqtsu. Jina tsënöllam noqantsikpis, rasumpa kaqta yachakunqantsiktaqa imëpis jaqinantsiktsu. Sinöqa yachakunqantsikmannömi kawanantsik. Soldädukunapa wachakanqa espädankunata apayänampaqpis sirweqmi. Tsëpitam kanan yachakurishun.

16. ¿Imanötaq noqantsiktapis yanapamantsik Bibliawan rasumpa kaqta yachatsikunqantsik?

¹⁶ Kima kaq. Puëdinqantsikmannö Bibliachö këkaq rasumpa kaqta wakinkunata yachatsishun. Imanömi juk soldäduqa espädanta alli manejëta yachaq, tsënöllam noqantsikpis Diospa palabranta alli manejëta yachanantsik (Efes. 6:17). Awmi, kallpachakurninqa llapantsikmi puëdishun alli yachatsikoq këta y Diospa “rasumpa kaq palabranta” alli manejëta (2 Tim. 2:15). Mana alli yachatsikïkunata jaqiyänampaqmi nunakunataqa Bibliawan rasumpa kaqta yachatsintsik, y tsëqa noqantsiktapis yanapamäshunmi. Awmi yanapamäshunmi tsë yachatsikïkunata mas kuyanapaq, y rasumpa kaqta yachakunqantsikmannö kawar sïguinapaq.

17. ¿Imanirtaq qampaqqa rasumpa kaq yachatsikï alläpa välin?

¹⁷ Bibliapita rasumpa kaq yachatsikïqa Jehoväpa alläpa väleq qarëninmi. Porqui tsëmi yanapamantsik Jehoväwan amïgu kanapaq. Kananyaqqa atskatam Jehoväpita yachakurquntsik, peru Mushoq Patsachöqa tsëkunapitapis mastam yachakur sïguishun. Tsëmi Bibliachö yachatsikïkunataqa alläpa väleq perlastanö valoranantsik. Y yachakurnin sïguishun y mana kaqpaqqa ama churashuntsu. Tsëta rurarqa rey Davidnömi, rasumpa kaqta yachakunqantsikmannö kawar sïguinapaq yanapamäshun y Jehoväta äninqantsiktam cumplishun (Sal. 86:11).