1-3. (a) Kumbi titenere kuwuwona wuli uneneska? Kambani chakuyeruzgiyapu. (Wonani vithuzi vo ve pachanya.) (b) Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga mu nkhani iyi?

MAZUŴA nganu ntchachilendu cha ŵanthu kuweza chinthu cho agula. Ndipu vinthu vo ŵanthu agula pa intaneti ndivu aweza ukongwa kuphara vo agula mu sitolu. Panyaki yiwu achita viyo chifukwa chakuti aviyanja cha pamwenga awona kuti vakunangika. Mwaviyo, aweza kuti aŵapaski chinyaki pamwenga aŵaweze ndalama.

² Chinanga kuti tingaweza katundu yo tagula, kweni palivi yo wangakhumba kuweza pamwenga ‘kugulisa’ uneneska wo ‘tikugula.’ (Ŵerengani Nthanthi 23:23; 1 Timo. 2:4) Mu nkhani ya sabata yamala, tingukambiskana vo tikuleka kuti tisambiri uneneska. Tingupatuwa nyengu yo tachitiyanga vinthu vinyaki. Anyaki akuleka ntchitu ya ndalama zinandi. Kweniso abali ndi abwezi ŵidu anyaki akuleka kutiyanja nge mo achitiyanga kali ndipu nasi tikusintha maŵanaŵanu ndi mijalidu yiheni. Tikuleka so midawuku ndi malusu ngo ngaleka kukondwesa Chiuta. Kweni vitumbiku vo tikusaniya viphara vo tikuleka.

 ³ Yesu wangukamba ntharika ya wamalonda yo wapenjanga ngali zamampha. Wati wasaniya ngali yimoza yakudula, nyengu yeniyo wangugulisa vinthu vaki vosi ndi kugula ngali yo. Ngali iyi yimiya uneneska wakukwaskana ndi Ufumu waku Chiuta. Pakukamba ntharika iyi, Yesu wangulongo kuti uneneska ngwakuzirwa ukongwa kwaku wo atiwupenja. (Mate. 13:45, 46) Mwakuyanana ŵaka, uneneska wakukwaskana ndi Ufumu waku Chiuta ndipuso uneneska unyaki wosi wo tikusambira mu Mazu ngaki, ngwakuzirwa ukongwa kwaku isi. Tati tasambira uneneska uwu, tinguswera cha kuleka vosi vo takhumbikanga kuleka. Asani tiwona kuti uneneska ngwakuzirwa, ‘tingawugulisa cha.’ Kweni chakuchitiska chitima ntchakuti anyaki aleka kuwona kuti uneneska ngwakuzirwa ndipu atiwugulisa. Vange ivi vingachitikanga cha kwaku isi. Kuti tilongo kuti uneneska ngwakuzirwa ukongwa ndipuso kuti tingawugulisa cha, titenere kuvwiya ulongozgi wa mu Bayibolu wakuti ‘tilutirizgi kwenda mu uneneska.’ (Ŵerengani 3 Yohane 2-4.) Titenda mu uneneska asani titiwuwona kuti ngwakuzirwa ukongwa kuluska vinthu vinyaki vosi. Tilongo venivi mu vakuchita vidu. Tiyeni tikambiskani mafumbu yanga: Ntchifukwa wuli ŵanthu anyaki ‘agulisa’ uneneska ndipu atiwugulisa wuli? Kumbi tingachita wuli kuti tileki kuchita venivi? Kumbi tingachita wuli kuti ‘tilutirizgi kwenda mu uneneska’?

4. Ntchifukwa wuli ŵanthu anyaki a mu nyengu ya akutumika ‘angugulisa’ uneneska?

⁴ Mu nyengu ya akutumika, ŵanthu anyaki wo angwamba kulondo Yesu angutondeka kulutirizga kwenda mu uneneska. Mwakuyeruzgiyapu, Yesu wati waryiska wumba ukulu mwakuziziswa, wumba uwu ungumulondo kusirya linyaki la Nyanja ya Galileya. Kwenuku Yesu wangukamba chinthu chinyaki cho chinguŵaguŵiska. Iyu wangukamba kuti: “Kwambula kuti mwarya liŵavu la Mwana wa munthu ndi kumwa ndopa zaki mwazakuwusaniyapu cha umoyu.” Mumalu mwakuti amufumbi vo wang’anamuwanga, yiwu anguguŵa ndipu angukamba kuti: “Vo wakamba munthu uyu vakuguŵiska. Ndiyani wangavwa?” Ivi vinguchitiska kuti ‘anandi mwa akusambira ŵaki awere ku vinthu vo achitanga kali ndipu anguleka kwenda ndi iyu.’—Yoha. 6:53-66.

5, 6. (a) Ntchinthu wuli cho chichitiska anyaki mazuŵa nganu kuleka uneneska? (b) Kumbi munthu wangaleka wuli uneneska kamanakamana?

⁵ Chakuchitiska chitima ntchakuti anyaki mazuŵa nganu aleka kwenda mu uneneska. Anyaki aguŵa asani gulu lasintha mo lakonkhoskiyanga fundu yinyaki ya mu Bayibolu pamwenga chifukwa cha vo mubali wakuziŵika wakamba pamwenga kuchita. Penipo anyaki akwiya asani apaskika ulongozgi wa mu Malemba. Ndipu anyaki aleka uneneska chifukwa chakupambana maŵanaŵanu ndi Mkhristu munyawu. Anyaki akoliyana ndi ampatuku ndipuso ndi ŵanthu wo asuska vo tigomezga. Ivi ndi vifukwa vimanavi ŵaka vo vichitiska kuti anyaki ‘atuweku’ kwaku Yehova ndi mpingu. (Ahe. 3:12-14) Yiwu atingi achitengi umampha ukongwa asani anguchita vo Peturo wangukamba. Yesu wati wafumba akutumika asani nawu akhumba kuluta, nyengu yeniyo Peturo wangumuka kuti: “Ambuya, tilutengi kwaku yani? Yimwi mwe ndi mazu ngakupaska umoyu wamuyaya.”—Yoha. 6:67-69.

⁶ Anyaki aleka uneneska kamanakamana, panyaki ŵeneku kwambula kuziŵa. Munthu yo waleka uneneska kamanakamana, wayanana ŵaka ndi boti lo lindere kamanakamana ndi kuluta ku ndimba. Bayibolu litititcheŵeska kuti tileki “kutuwaku” ku chivwanu. (Ahe. 2:1) Kanandi munthu yo waleka uneneska  kamanakamana wachitiya dala cha. Kweni ubwezi waki ndi Yehova utamba kumala kamanakamana ndipu asani pajumpha nyengu, umaliya limu. Kumbi tingachita wuli kuti ivi vileki kutichitikiya?

7. Ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tileki kugulisa uneneska?

⁷ Kuti tilutirizgi kwenda mu uneneska, titenere kuzomera ndi kuvwiya vosi vo Yehova wakamba. Uneneska ndiwu utenere kuŵa wakukhumbika ukongwa pa umoyu widu ndipu tikhumbika kugwiriskiya ntchitu fundu za mu Bayibolu. Davidi wangupemphera kwaku Yehova kuti: “Ndiyendengi mu uneneska winu.” (Sumu 86:11) Davidi wangusimikiza mtima kuti wayendengi mu uneneska. Nasi tikhumbika kusimikiza mtima kuti tilutirizgi kwenda mu uneneska waku Chiuta. Asani tingaleka kuchita viyo, tingayamba kuŵanaŵaniya vinthu vo tikuleka ndipu tingakhumba kuviwere so. Mumalu mwakuchita viyo, tizomera uneneska wosi. Tiziŵa kuti tingachita kusankha cha uneneska wo tingazomera ndi wo tingakana. Kweni titenere kwenda mu “uneneska wosi.” (Yoha. 16:13) Mu nkhani ya sabata yamala, tingukambiskana vinthu vinkhondi vo tikuleka kuti tisambiri uneneska. Sonu tikambiskanengi vo tingachita kuti tileki kuwere ku vinthu vo tikuleka.—Mate. 6:19.

8. Kumbi kugwiriskiya ntchitu nyengu mwambula zeru kungachitiska wuli Mkhristu kuleka uneneska? Kambani chakuyeruzgiyapu.

⁸ Nyengu. Kuti tileki kutuwaku kwaku Yehova, titenere kugwiriskiya ntchitu umampha nyengu yidu. Asani tingaleka kuchenje, tingamaliya nyengu yinandi pakuchita masaza, kusere pa intaneti pamwenga kuwonere TV. Chinanga kuti vinthu ivi pakuvija viheni cha, kweni vingatimaliya nyengu yo kali taŵerengiyanga Bayibolu ndi kuchita vinthu vinyaki vauzimu. Mwakuyeruzgiyapu, wonani vo vinguchitikiya mzichi Emma. * Pa nyengu yo wenga munamana, Emma wayanjanga kuchita masaza ngakukwera pa mahachi. Iyu wachitanga masaza yanga peposi po wasaniriya nyengu. Pati pajumpha nyengu, iyu wangwamba kudandawula chifukwa wamaliyanga nyengu yinandi pa masaza yanga. Emma wangusintha ndipu wanguleka kumaliya nyengu yinandi pakukwera mahachi. Iyu wanguchiskika so ndi vo mzichi Cory Wells wanguchita, yo pakwamba wachitanga masaza yanga. * Mazuŵa nganu Emma wamaliya nyengu yinandi pa vinthu vauzimu kweniso kucheza ndi banja laki ndi anyaki. Sonu iyu wawona kuti Yehova ndi munyaki ukongwa ndipu we ndi chimangu cha mumtima chifukwa chakuziŵa kuti wagwiriskiya ntchitu nyengu yaki mwazeru.

9. Kumbi ntchinthu wuli cho chingachitiska kuti tiyambi so kuviyanja ukongwa vinthu vakuliŵavu?

⁹ Vinthu Vakuliŵavu. Kuti tilutirizgi kwenda mu uneneska, titenere cha kwanja ukongwa vinthu vakuliŵavu. Tati tasambira uneneska, vinthu vauzimu ndivu tingwamba kuviyanja ukongwa kuphara vinthu vakuliŵavu. Tingukondwa kuleka vinthu vakuliŵavu kuti tiyendengi mu uneneska. Kweni asani pajumpha nyengu, tingawona anyidu agula mafoni ndi matabuleti ngasonu ndipuso vinthu vinyaki vakuliŵavu. Tingayamba kuŵanaŵana kuti vinthu vamampha vititipamba. Chifukwa chakuleka kukhorwa ndi vo tenavu, tingayamba kuŵanaŵaniya ukongwa vinthu vakuliŵavu mumalu mwakuteŵete Yehova. Ivi vititikumbusa vo Demasi wanguchita. Iyu wanguleka  kwenda ndi Paulo chifukwa cha kwanja “vinthu va mugonezi wunu.” (2 Timo. 4:10) Kumbi Demasi wangulekiyanji kwenda ndi Paulo? Panyaki iyu wanguleka chifukwa cha kwanja ukongwa vinthu vakuliŵavu kuluska vinthu vauzimu. Pamwenga wanguleka chifukwa chakuti wakhumbanga cha kuleka vo wayanjanga. Kumbi isi tisambiranjipu? Panyaki pakwamba taviyanjanga ukongwa vinthu vakuliŵavu. Asani tingaleka kuchenje, tingayamba so kuviyanja ukongwa vinthu ivi mwakuti tingaleka kwanja uneneska.

10. Kumbi ndi vinthu wuli vo titenere cha kuchita kuti tilutirizgi kwenda mu uneneska?

¹⁰ Abali ndi abwezi ŵidu. Kuti tilutirizgi kwenda mu uneneska titenere cha kuyende maŵanaŵanu nga anyidu wo aleka kuteŵete Yehova. Pa nyengu yo tingwambiya kwenda mu uneneska, ubwezi widu ndi ŵanthu wo Mbakaboni cha ungusintha. Anyaki anguzomereza kweni anyaki atisuskanga. (1 Petu. 4:4) Mbuneneska kuti tikhumbika kuyesesa kuti tijengi nawu umampha abali ŵidu. Kweni tikhumbika kuchenje kuti tileki kuchita vo Bayibolu likana kuti tiŵakondwesi. Chifukwa cha fundu yakuvwika umampha yo ye pa 1 Akorinto 15:33, tiyanjanengi ukongwa ndi ŵanthu wo atanja Yehova pe.

11. Kumbi ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tileki kuchita mijalidu yiheni?

¹¹ Maŵanaŵanu ndi mijalidu yiheni. Wosi wo atenda mu uneneska atenere kuja akupaturika. (Yesa. 35:8; ŵerengani 1 Peturo 1:14-16.) Pa nyengu yo tasambiranga uneneska, tosi takhumbikanga kusintha mijalidu yidu kuti yikoliyani ndi fundu za mu Bayibolu. Anyaki akhumbikanga kusintha mijalidu yiheni ukongwa yo achitanga. Mosi mo vinthu vingaŵiya, titenere cha kuleka mijalidu yamampha yo tenayu ndi kwamba kuchita mijalidu yaunyakazi ya mu charu ichi. Ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tileki kuchita mijalidu yiheni? Titenere kuŵanaŵaniya vo Yehova wakuchita kuti tije akupaturika. Iyu wakutitowesa ndi ndopa za Mwana waki Yesu Khristu. (1 Petu. 1:18, 19) Kuti tilutirizgi kuja akupaturika kwaku Yehova, titenere kukumbuka kuzirwa kwa sembi yaku Yesu.

12, 13. (a) Ntchifukwa wuli tikhumbika kuwona maholidi nge mo Yehova watingawone? (b) Kumbi sonu tikambiskanengenji?

¹² Midawuku ndi malusu ngo ngaleka kukondwesa Chiuta. Abali ŵidu, wo tigwira nawu ntchitu ndi wo tisambira nawu sukulu, angatipempha kuti tichitengi nawu maphwandu ngo achita. Kumbi tingachita wuli kuti tikani kuchitaku midawuku pamwenga kukondwere maholidi ngo ngaleka kukondwesa Yehova? Titenere kukumbuka chifukwa cho Yehova watitikaniziya maholidi ngenanga. Tifufuzengi mu mabuku ngidu kuti tiziŵi mo maholidi nganyaki ngakwambiya. Asani tiŵanaŵaniya vifukwa va mu Malemba vo tileke kuchitiyaku maholidi yanga, tikayikengi cha kuti titenda mu nthowa ‘yakuzomerezeka kwa Ambuya.’ (Aefe. 5:10) Asani tigomezga Yehova ndi Mazu ngaki “tiwopengi ŵanthu cha.”—Nthanthi 29:25.

¹³ Kwenda mu uneneska kumala cha. Tingayenda mu nthowa iyi kwamuyaya. Kumbi ndi vinthu wuli vo vingatiwovya kuti tilutirizgi kwenda mu uneneska? Tiyeni tikambiskani vinthu vitatu.

14. (a) Kumbi kusambira Bayibolu kungatiwovya wuli kuti tileki kugulisa uneneska? (b) Ntchifukwa wuli tikhumbika zeru, visambizu, ndi kuvwisa vinthu?

¹⁴ Chakwamba, mutenere kulutirizga kusambira Mazu ngaku Chiuta ndi kuŵanaŵaniyapu vo mwaŵerenga. Kuti muchiti viyo mukhumbika kupatuwa nyengu. Asani muchitengi  viyo, muwonengi kuti uneneska ngwakukhumbika ukongwa ndipu musimikizengi mtima kuti muleki kuwugulisa pamwenga kuwuleka. Kusazgiyapu pa kugula uneneska, lemba la Nthanthi 23:23 likamba so kuti tikhumbika kugula “zeru, chisambizu ndi kuvwisa vinthu.” Kuziŵa ŵaka uneneska wa mu Bayibolu nkhwakukwana cha. Kweni tikhumbika kuwugwiriskiya ntchitu pa umoyu widu. Asani tivwisa vinthu, tiwona kukoliyana kwa vo Bayibolu likamba. Zeru zititiwovya kuchita vo tiziŵa. Nyengu zinyaki, visambizu vititiwovya kuziŵa vo tikhumbika kusintha. Nyengu zosi titenere kuchitapu kanthu mwaliŵi asani taziŵa vo tikhumbika kusintha. Visambizu vakuzirwa ukongwa kuphara siliva.—Nthanthi 8:10.

15. Kumbi uneneska utitivikiliya wuli nge lamba?

¹⁵ Chachiŵi, tikhumbika kusimikiza mtima kuchita vo tisambira zuŵa ndi zuŵa. Titenere kumangisa lamba wauneneska muchiwunu chidu. (Aefe. 6:14) Mu nyengu yakali, lamba yo msilikali wavwalanga wavikiliyanga chiwunu ndi viŵaru vamukati. Msilikali wakhumbikanga kumanga ukongwa lamba uyu kuti wamuvikiliyi. Asani waleka kumangisa wamuvikiliyanga ukongwa cha. Kumbi uneneska utitivikiliya wuli nge lamba? Asani uneneska tiwumangisengi ukongwa nge mo timangiya lamba, utivikiliyengi ku maŵanaŵanu ngaheni kweniso kuti tisankhengi umampha vinthu. Asani tiyeseka uneneska wa mu Bayibolu ungatiwovya kuti tisimikizi mtima kuchita cho ntchamampha. Msilikali wangaluta cha kunkhondu kwambula lamba. Mwakuyanana ŵaka, nasi tikhumbika cha kuzuwa lamba wauneneska. Mumalu mwaki, titenere kumangisa lamba wauneneska muchiwunu mwidu mwakuchita vo tisambira. Msilikali wafyatikangamu so lipanga mu lamba waki. Fundu iyi, yititifikisa pa chinthu chachitatu cho chingatiwovya kuti tilutirizgi kwenda mu uneneska.

16. Kumbi kukambiyaku anyidu uneneska kutitiwovya wuli kuti tilutirizgi kwenda mu uneneska?

¹⁶ Chachitatu, mutenere kusambiza anyinu uneneska. Ivi vingakuwovyani kuti mukoleski lipanga la mzimu, lo ndi “mazu ngaku Chiuta.” (Aefe. 6:17) Tosi tingasazgiyaku lusu lidu lakusambiza “umampha mazu ngauneneska.” (2 Timo. 2:15) Asani tigwiriskiya ntchitu Bayibolu kuti tiwovyi anyidu kugula uneneska ndi kukana visambizu vaboza, titamba kuwuziŵa umampha uneneska ndi kuwuyanja ukongwa. Ivi vingatiwovya kuti tilutirizgi kwenda mu uneneska.

17. Ntchifukwa wuli uneneska ngwakuzirwa kwaku yimwi?

¹⁷ Uneneska ndi mphasu yakuzirwa ukongwa yo Yehova wakutipaska. Mphasu iyi, yititiwovya kuti tije pa ubwezi ndi Ada ŵidu akuchanya. Ubwezi uwu ntchinthu chakuzirwa ukongwa kuphara vinthu vosi vo tenavu. Yehova watisambiza kali vinthu vinandi. Kweni uku nkhwamba ŵaka chifukwa peche vinandi vakuti watisambizi. Mwaviyo, tiwonengi uneneska nge ngali yamampha. Tiyeni tilutirizgi ‘kugula uneneska ndipu tingawugulisanga cha.’ Asani tichitengi viyo, tichitengi vo Davidi wangulayizga Yehova. Iyu wangukamba kuti: “Ndiyendengi mu uneneska winu.”—Sumu 86:11.