Ni libak jé li makwasi me nyi behee, Danièle a bi sooga me le: “U ntééñga bañ nyuu i sébél bisônda, bi yé ha!” Matôa ma bi telep bisu bi hôtel. Ndék manut mbus, ba gwel bés boba. Ndi masoda le Danièle a bi bôk a béhe me, hala a bi ti me ngéda i ti mankéé numpe bikaat me bé me gwé.

Mu kiki bisônda bi bé kena bés i homa wap bôlô, me bi waa bé hoñol masoda me gwé i bana nhôôlak nwaa i pes mbuu, nu a gwé ki ñem ngui. Hala a yé ndik hihéga hiada hi ñunda le me ni Danièle di bé sal ntôñ. Nwaha le me añle bé kii i bi tinde bés i yuuga biloñ i het nson wés u bé lisol.

Me bi gwéé i nwii 1930, i man tison i i yé ñombok i Pulasi ba nsébél le Croix. Lihaa jem li bé i base i Lôk Pada sum sum. Di bé ke i mésa hiki sonde, pua yem a bé yoñ ngaba ikeñi i mam ma base i libôga jés. Ndi, ngéda me bi pam 14 nwii, ngim jam i boñ me le me yi bihéñba bi base yés.

Loñ Jaman i bi bémbe loñ i Pulasi i gwét bi ntôla bi nyônôs biba. Ngéda pada yés i bé boñ mésa, i bé béna tinde bés i nit bisônda bi Jaman bi bi bé éga bés. Minkwel nwé mi bé lôôha tééñga bés. Kiki ngandak bôt i loñ yés, di bé emble nkuu mahop wada i loñ Ngisi le BBC bisôsôli, u u bé legel manwin ma biloñ bi bi bé pes yada ni bés. Ngéda ngaa i bi héñha ntjep, hala wee ngéda ba bi kahal yémbél Jaman, pada yés i bi héñha nyo, i lôôs base i nsul mayéga inyu bégés mintôñ mi gwét mi Amérika i sôñ Dipos, i nwii 1944. Hala a bi tééñga me ngandak. Hala a boñ ki le i bôdôl me bééna inyu baéga base yés i sôs.

Ndék ngéda mbus gwét, pua yem a bi wo. Mankéé nu muda nu mañ a bé a ma ke libii i loñ i Belgium, jon men me bi lôôha yoñ ndun ni m’ma yem. Me bi léba loñge bôlô i iñgin mabadô. Nwet wem bôlô ni bon bé bôlôm ba bé sum sum i base i Lôk Pada. Jon tolakii i bé nene wee me ga yila bañga mut mu iñgin i, me bé lama kôs manoodana mbus ngéda.

Mankéé nu muda le Simone, nu a bé a ma yila  Mbôgi Yéhôva, a bi lo i yuuga bés i nwii 1953. Ni Bibel yé i moo, a bi tibil toñle bés lelaa biniigana bi base yés i Lôk Pada bi yé kwéha, kiki bo bee hié, Trinitas, ni bini le ngéda mut a nwo ngim yom ikété yé i nke ni bisu i niñ. Bibôdle, me bé tjeelak le a bé gwélél bé Bibel i Lôk Pada, ndi me bi sôk kwo nkaa le yom a bé kal me i bé maliga. Mbus ngéda, a bi lona me mbom ba Nkum Ntat, ba me bi pala soñgol i tuñ yem ni juu. Ni njel i nyen me bi hoo yimbe le, me nléba maliga; ndi me bé kon woñi le m’a nimis bôlô yem ibale me nyoñ makidik i gwélél Yéhôva.

Me bi ke ni bisu i nigil Bibel ni ba Nkum Ntat metama inyu ndék sôñ. Sôk bi sôk, me bi yoñ makidik i ke makoda i ndap Ane. Gwéha me bi tehe nyoo i bi tihba me ngandak. Mbus sôñ isamal i yigil Bibel ni nhôôlak mankéé wada, me bi sôblana i sôñ Dipos u nwii 1954. Hala a bi nom bé, yak m’ma ni mankéé nu muda nu nsôk ba yila Mbôgi Yéhôva.

Ngoo le, m’ma a bi wo ndék ngéda ilole likoda li ndôn li li bé kot bôt ba ngandak biloñ i New York li mbôdôl, i nwii 1958. Me bi bana yak nsima i ba mu. Mahuu mem, me bééna ha bé mbegee i yoñ ndun ni ngim mut, jon me bi téé bôlô yem, inyu yoñ nson nsañal. Ha nyen, me bi bat sita Danièle Delie nu a bé nsañal wada nu makénd libii, a bi yila nwaa wem i sôñ Mpuye i nwii 1959.

Danièle a bôdôl nson nsañal i mbai le Bretagne, haa ni lihaa jé. I bé béda nye ñem ngui inyu téé likalô mu libôga li, i het libim li bôt li bé i base i Lôk Pada, ni inyu hiôm mambai ma bé mu ni baskô. Yak nye a bé hoñol kiki me le, kii di nyi bé ngéda lisuk li ga loo, a nlama sal ni ngui inyu añal ñañ nlam. (Matéô 25:13) Libak jé li mut a bé bebee i ti nyemede nkikip li bi hôla bés i téñbe ni nson wés nsañal.

Ndék dilo ndigi mbus libii jés, ba bi bat bés le di bôdôl nson makiiña. Hala a bi bat le di nsuhus likala jés li niñ. Likoda li bisu di bi yuuga li bééna 14 batéé likalô, bilôk bikéé bi bééna bé mandap ma ma bé la leege bakén. Jon, di bi tek matéla i hikôma i ndap Ane inyu nañal. To hala kiki jam li li bé tomb bé, i bi hôla bés i kogol nkak!

Tolakii di bé di pégi ngandak, Danièle a bé tjek mam mé inyu nit me mu nson makiiña. A bé béna bem ikété matôa més le me mal makoda mem momasôna ni mimañ, ma ma bé nom ki jôga, ndi a bi tjelel bé. Di bi boñ ndigi nwii ima i nson makiiña, di nok inyuki i yé nseñ inyu babiina i kwel, ni i sal ntôñ.​—Ñañal 4:9.

Ba bi sébél bés i ndap suklu i nyônôs 37 i Giléad i Brooklyn, i New York, i nwii 1962, i bé nom 10 sôñ. Di bé 100 baudu, ni 26 babiina mukété, di bi nôgda maséé i tégbaha suklu ntôñ. Me ngi bigdaga le di bi ba lôñ ni mbiñ bôt i hémle kiki  bo Frederick Franz, Ulysses Glass, ni Alexander H. Macmillan.

Mu kiki suklu i bé tagbe, ba bi ti bés makénd i hôlôs ngap i pala yimbe mam. I bé i pam le, i ngwa jôn, ngéda suklu i mal, ba kena bés minhiômôk kôkôa i tison i New York. Di bé yi le hiki ngwa njagumba, ba bé bat bés mambadga mu mam di bi tehe i ngwa jôn. Di bé di huu nwaak kôkôa i ngwa jôn, ndi nsal Bétel a bé éga bés a bé bat mambadga inyu hôla bés i bigda balôm ba mam ba bé le ba bat. Kel ngwa jôn yada, di bi hiôm i tison kôkôa yosôna. Di bi yuuga homa wada i het ba bi niiga bés kii i yé i bon ba ma’a ba ba yé ba nlôl i ngii kiki hié, ba nsébél ni Pulasi le météores tole météorites. I homa litéédana li gwom (tole musée ni Pulasi) i Amérika, di bi nigil i boñ maselna ipôla ngan ni hikômbat. Mahuu més ma hiômôk, nsal Bétel a bi kena bés a bat bés le: “Ni kal ni me, kii i yé maselna ipôla ma’a ba nsébél ni Pulasi le, météores ni météorites?” Kiki nwaa wem Danièle a bé nwaak, a bi yoba, a timbhe le: “Météorites i gwé mimbôñgô mi masoñ iloo météores!”

Jam di bé bemek bé, ba bi bat bés le di ke i sal i hikuu hi loñ hi Pulasi, i het di bi nom letee ni 53 nwii. Ibôdôl i nwii 1976, ba bi téé me nkot juu li hikuu hi loñ, ba bé bat ki me le me yuuga biloñ bi Afrika ni bi pes mbok i Israel i het nson wés u bé lisol. Mayuuga ma mon ma bi kena bés letee ni Gaboñ, nyoo yen i jam me ñañle bé bibôdle li bi pémél bés. Inyu pot maliga, i bé i pam me le me nôgda wengoñle nson ba bééga me u nloo ngap yem. Ndi ni mahôla ma Danièle, me bi la yônôs bebee le minson nwominsôna me bi kôs.

Di bi gwés nson Bétel ibôdôl yaga bibôdle. Danièle a bi nigil Ngisi sôñ itan bisu bi ngéda ilole di nke i suklu Giléad, jon a yila nkobol bikaat nu makeñge. Di bé nok maséé ngandak i sal i Bétel, ndi di bééna ki maséé ma nlôôha ngéda di bé sal ni bilôk bikéé bi likoda. Me ngi hoñlak me ni Danièle di nyoñ mashin ngim mangéda u u ma sude i tison Paris ni juu, nwaak ndi maséé, di lôlak i lôôs gwigil bi Bibel. Ngoo le, kon u bi boñ le Danièle a sal ha bañ ni ngui kiki a bé gwés.

I nwii 1993 ba bi léba nye kon pos libéé. Matibla a bé kôs ma bééna ngui ngandak, ba bé lama kan nye, ba boñ ki nye shimiô. Jôm li nwii ni mintan i mbus ngéda, ba bi témb ba léba nye kon pos umpe, u u bééna ngui ngandak. Ndi, a bé lôôha diihe nson wé u ngobol, kayéle hiki ngéda kon u bé ti nye pôla, a bé témb i bôlô.

Tolakii a bééna béba kon, i nyodi Bétel i bi tagbe bé mahoñol més kekikel. Ndi i ba nkônôl i Bétel i gwé mé mandutu, téntén ibale bape ba nyi bé njôghe u nok. (Bingéngén 14:13) Yak ngéda Danièle a bé bebee ni 80 nwii, su wé u bé bai, a bak ki wanda, a bé pôôna bé mut a nkon. Libak jé li bé tééñga bé nye kiki hala a bé tééñga nye i tehe bôt bape ba nok ndutu. A bé yi le i yoñ ngéda i emble mut a nok ndutu, i nla ti nye hogbe. (Bingéngén 17:17) Tolakii kekikel Danièle a  kadba bé le a bé nti maéba, a ba hôla ngandak bisita le i kon bañ kon i pos woñi.

Di bé lama hônba mandutu ma mondo. Ngéda Danièle a bé la ha bé sal hiki ngéda kiki bana basal i Bétel bape, a bé boñ biliya i nit me inyu boñ le me kena nson wem ni bisu. A bi boñ ngandak biliya inyu tômbôs niñ yem, hala a bi ti me pôla i téñbe ni nson wem u nkot juu li hikuu hi loñ letee ni 37 nwii. Kiki hihéga, a bééna lem i lamb inyu boñ le di je i tuñ yés i kosi, ni le di tégbaha ndék ngéda ntôñ hiki kel.​—Bingéngén 18:22.

Tolakii kon u bé tét nye, Danièle a bééna litehge lilam li mam, a ban-ga ngôñ i niñ. A bi témb a bana kon u pos inyu ngélé i nyônôs aa. Hala a bi tômbôs bés. Matibla ma ngui a bé yoñ inyu kon wé pos ma bé wéés nye ngandak, kayéle a bé la ha bé to liké. Hala a bi pat me ñem i tehe nwaa wem nu gwéha a nyéñ bibuk, ki le a bi ba nkobol nkeñi nwii ndi nwii.

Di bé téñbe ikété masoohe tolakii i bé nene wee di yé nimlak, di bak nkwoog nkaa le Yéhôva a’ nwas bé le ndutu i loo bés. (1 Korintô 10:13) Di bi waa bé diihe mahôla Yéhôva a bé ti bés ni njel Bañga yé, di tinak mayéga inyu mahôla ma lôk kéé i gwéha ni ma bidokta bi Bétel.

Di bé béna bat Yéhôva pék inyu yi mambe matibla di nlama neebe. I bi pam ngim ngéda le ba bé yi ha bé mambe matibla ba ti nye. I dokta li bi tibil Danièle 23 nwii li bé nok bé inyuki nano, a bé nimis yi hiki ngéda ba bé gwélél matibla ma shimiô. A bé yi ha bé kii a boñ. Di bé nôgda wengoñle ba nyék bés i ñem njel bés botama, di bé badba le mam m’a ba lelaa nano? Ha nyen dokta lipe li kon pos li bi neebe i tibil Danièle. I yé ndik wengoñle Yéhôva a néhne bés njel i tohla mu nduña i.

Di bi nigil i tôñ ndigi ni mam ma hiki kel. Kiki Yésu a bi kal, “hiki kel i gwé yé yé nduña.” (Matéô 6:34, MN.) I bana litehge lilam ni lem i yoñ mandutu més kiki minjôha bi bi hôla bés. Kiki hihéga, ngéda Danièle a bi yén sôñ iba ngi matibla, a bi kal me ni man wé hiol le: “Me mah ba bé mbôô kiki nano!” (Bingéngén 17:22) Tolakii a bé nok njôghe iloo héga, a bé maséé i tôp tjémbi di Ane ni kiñ ngii.

Libak jé lilam li bi hôla me i yémbél nduña yem. I yé ntiik le, mu 57 nwii di ntégbaha ntôñ, a nyoñ ngéda i tééda me. A bé gwés bé unda me lelaa ba nwañ bitjee! Jon ngéda a bé la ha bé ki boñ yom yo ki yo, me bé lama nigil i lamb ni i jôwa biséya ni mambot. Mu kiki me bé nigil i boñ i mam ma, me bi bol ndék bitômblô, ndi kinje maséé i boñ biliya bi inyu lémél nye. *

I len ini, ngéda me mbéñge mbus, me nôgda le minwaa kon ni biuni bi nti bés, bi niiga bés ngandak mam. Li bisu li yé le, di nlama bé lôôha pagap kayéle di bana ha bé ngéda i bop sobiina wés. Di nlama tibil gwélél ngui yés binéñél inyu yoñ ndun ni bôt di ngwés. (Ñañal 9:9) Li nyônôs iba, di lôôha bañ tjelel inyu disii di mam; tiga le di hôya bisai di gwé hiki kel.​—Bingéngén 15:15.

Ngéda me mbigda niñ yés i bagwelnson ba ngéda yosôna, me nôgda toi le, Yéhôva a bi sayap bés iloo kiki di bé le di hégda. Me gwé minlélém mi mahoñol ni ntôp tjémbi nu a kal le: “Yéhôva a bi boñ [me] loñge kiyaga.”​—Tjémbi 116:7.