Mbôle minga wom a mbe étua ôdidi’i, a nga ji’a jô ma ôfôfoé na: “Te wu nju’u ya loon, bezimbi be ntoo va!” A mbe a bele, metua bezimbi a mbe a tele nseñe ya hôtel. Ane be nga bi bia minga wom. Nte’e na Danièle a nga yene be! Nalé a nga volô na me ji’a kalane mojañe mfe bekalate béziñ avôl avôl.

Nté bi mbe bi bete metua ya police, me mbe me va’a Yéhôva akiba nlem été amu a nga ve ma éwôlô a tene étôtôlô minga! A nji be éyoñ ôsu Danièle a su’u ma nalé, bia nye bi mbe ékipe jia. Me tame taté zu kate mia jôm bi nga ke jeñe jeñ Gabon, a too ke na be nga tyili ésaé jangane wôé.

Me nga bialé mbu 1930 e Croix, mone tisone ya nord ya France, nda bôte jangan é mbe katôlôs. Bi mbe bi kele’e mes sôndô ase, ésaa wom a mbe beta môte ya nda zambe. Éyoñ me nga bi mimbu bebé 14, me nga taté na ma kui mis a yene mbia be mam be mbe be boba’ane nda zambe.

Nkane bita ya si Jaman ô mbe France éyoñe ya beta bita bi baa. Éyoñ ése fata wongan a mbe a bo’o mes, a mbe a jô’ô bia na, bi su’u éjôé ya Vichy, amu é mbe ngame Benazi. Bi mbe bi wô’ô mejô mete angôndô ya abé. Aval ane abui bôte ya France, bi mbe bi vô’ôlô radio BBC asoé, radio ate a mbe a va’a mefoé a lat a minkane mi mbe Benazi ngame yat (forces Alliées). Étun é nga bem, fata ve beta tyendé ngam, a mane fe ta’a na be bo ngume mes asu mvean akiba, amu beforce Alliées be nga dañe Benazi bita Ngon ébulu ya mbu 1944! Jam ete ve zu vindane ma nlem! Me taté fe na ma biasé betebe ôsu ya ñyebe.

Tate a nga wu valé bita bi ndeme man. Simone, kale jam é mbe mvendé é mbe é kiya aluk, ve ba nnôm be mbe be nyiñi’i Belgique; ane me nga taté na ma nyoñe ngab a nane. Me nga yene mbamba ésaé. Ésaé éte é nga ye fo’o volô ma abui, ve é mbe fe na, ja tele ma meve’ele. Amu masa wom ba bone bé be mbe ñyebe Katôlôs akui nlô.

Simone a nga zu jome bia mbu 1953, valé a ntoo Ngaa Yéhôva. A nga liti bia Bible été na Bekatôlôs ba laane minsos, nduane kom, Zambe wua bôte belal, a nsisim ô ne te wu bi ne bivuse  bedo’oten! Me nga taté sôane nye amu a nji be a belane Bible Katôlôs, ve me nga su’ulane yemelane na, mam a jô me ne été. Ane a nga ve ma minnôme Benkume mmombô a bete, me nga lañe be ngume nté alu. E nji sili abui éyoñ na me yemelane na a ne benya mejôô, ve me mbe me koo woñ na, nge me taté na ma kañe Yéhôva, ma ye jañele bisaé biam.

Mvuse bone bengon, me nga taté na ma yé’é Bible a minlô mejô ya Nkume mmombô a bete mamien étam. Me nga nyoñe fe ntyi’ane ya tabe bisulan Aba Ejôé. Nye’an me nga yene zañe Bengaa be Yéhôva ô nga nambe ma abui. Me nga duban Ngon ébulu ya mbu 1954, valé me boya ngon ésaman me yé’é a étôtôlô Ngaa Yéhôva. Mvuse mon éyoñ, nane ba mone kale wom be’efe be nga duban.

Beta étôkan a sulan bobejañe ya mesi mesi a ye’e bobane New York mbu 1958, nyia wom ve viane wu. Nné ane étôkan éte é nga man, me nga kôlô bisaé biam a nyoñ ésaé nkpwa’a mefan, amu me nji be me ngenane me be’e mbe’e môt bitul. Éyoñ éte fe nje me nga tôbane Danièle Delie, éwôlô nkpwa’a mefan, me nga lu’u nye Ngone tane ya mbu 1959.

Danièle a nga taté ésaé nkpwa’a mefane jé Bretagne, ôbe ôyap a jale dé. E mbe e sili’i nye ayo’o nlem, amu ñyebe Katôlôs ô nga mane bômane tison éte, a mbe a wulu’u minsini asu na a ke a kañete minlame mvus. Bia nye bi mbe bi yene’ ésaé nkañete avale da, bi mbe bi simesa’ane na ésaé éte ja yiane ji’a boban, amu éyoñ é ntoo étun, a môt a nji yem môs asu’ulan da ye so. (Mt. 25:13) Ma simesane na bi nga libi ésaé nkpwa’a mefan amu Danièle a mbe a yeme’e nyum émiene mam.

Mvuse bone melu éyoñ bi lu’aneya, be nga jô bia na bi jome mekônda. Bi nji be abui ajô. Akônda ôsu bi nga taté jom é mbe é bili bekañete 14, bobejañ bete be mbe azoé, teke vôme ya toé bia. Nde bi nga taé matela tyia Aba éjôé, bi bômbô été. Angôndô ya mbamba éjô’ôba asu memvuse mangan!

Akusa bo ésaé njome mekônda é nji bo tyi’ibi, Danièle a nga ji’a yembane je. A mbe a yange’e ma a too mone metua wongan éyoñ ma bo ékôan a bemvendé, teke na a nga tatane môs éziñ. Bi nga bo ésaé njome mekônda ve mimbu mibaé, ve ésaé éte é nga ye’ele bia na, nnôm ba ngal ba yiane kôme laan, môt ase a yooé nyô mbo’o nlem, a na ba yiane fulane mengule map.​—Ec. 4:9.

Mbu 1962 be nga bañete bia aba sikôlô 37 ya Galaad e Brooklyn, New York; sikôlô ate a nga tabe ngon awôm. Bi nga bi fo’o ma’a ya tabe sikôlô ate nsamba, amu e bongô be sikôlô 100, ba be mbe nlu’an be mbe ve 26. Me vo’o vuan éyoñ me nga lôt a bitôtôlô bi bobejañ ane Frederick Franz, Ulysses Glass, a Alexander H. Macmillan.

 Be nga ye’ele bia na bi bi fulu ya tu’a fombô biôm bia bômane bia. Mame ngoé ya mimôs mi éwônga miziñ, éyoñ sikôlô a maneya, bi mbe bi yiane ke bia yene tisone ya New York a tu’a fombô mam me ne été. Amu môse Mondé, nkat ô mbe ô yange bia aba sikôlô. Bi mbe bi bula’ane mulu mete mame ngô’é, bi te’eya ne botok, ve mojañe ya Béthel a mbe a liti’ bia tison, a mbe a sili’i bia minsili miziñ ôsusua na bia kandan, asu na bi bo teke ku nkate môse Mondé. Môs éwônga éziñ, bi nga wulu tison ngum nté môs. Bi nga ke nda éziñ ba ba’ale mekok a yé’é nsela’ane a ne zañe bemétéore a bemétéorite. Bi nga ke fe musée éziñ (American Museum of Natural History), a yé’é nsela’ane a ne zañ alligator ba ngan. Éyoñ bi nga bulane Béthel, mojañ a mbe a liti’i bia tisone nye’e bia na: “Za a ne kate ma nsela’ane a ne zañ alligator ba ngan?” Danièle a mbe a te’eya, ane a nga yalane nye na: “Bemétéorite be be’e meyabe mesôñ!”

Éyoñ sikôlô a nga man, be nga lôme bia wofise ya France, bii ve zu kam, bia Danièle bi nga saé wôé mimbu 53. Mbu 1976, be nga telé ma ntebele wofise ya Béthel ya France, be nga lôme fe ma na me ke jome bobejañe ya mesi méziñe ya Afrique a Moyen-Orient, vôm bijôé bi nga tyili ésaé jangan. Dulu éte nde fe é nga kee bia Gabon, avale ma te kate mia atata’a. Me kate mia jôm éziñ? Me mbe me koo woñe ya be’e avale ngule mimbe’e ete. Ve édiñe minga jam é mbe é va’a ma ngule nyul abui.

Bi mbe bi nye’e ényiñ ya Béthel angôndô. Mbôle Danièle a nga yé’é Énglis begon betan ôsusua na bia ke Galaad, a nga su’ulane bo ntyetyeñe nkôñelane bekalate. Ésaé ya Béthel é mbe é so’o bia abui mevak, ve meva’a mete me mbe me tu’a nen éyoñ bi mbe bi nyoñe ngab a mame ya akônda dangan. Me ngenane me simesa’an môse bia Danièle bi nga bulane nkañete nya aluu a ntoo, bi nga nyoñe métro ya Paris bi te’eya ne botok, ve bi wô’ô mvaé amu bi nga bo angôndô ya abeñ meyé’é. Ve Danièle wom a nga su’ulane ntutuñ, teke fe ngule ya bo mam aval a mbe a kômbô’ô.

Mbu 1993 be nga bi nye cancer ya boo. Biañ be mbe be bo’o nye é mbe ngul abui, be nga sale nye, be bo fe nye chimiothérapie. Mvuse mimbu awôm a mitan; be nga beta bi nye cancer, nyili te a mbe nya ngulu a lôte nyi ôsu. Ve mbôl a mbe a nye’e a kôñelane bekalate, a mbe a kele’ ésaé éyoñ ése a mbe a wô’ôtane nyule mone mvo’é.

Akusa bo mbia ôkon ate, bi nji simesan môs éziñ na bia kôlô Béthel. E nji bo tyi’ibi ya tabe Béthel éyoñ wo kon, e dañedañ éyoñ bobejañ be nji tu’a yem abim mintaé wo jibi. (Min. 14:13) To’o éyoñ Danièle a nga subu mimbu 80, asu dé é mbe é ngemba’an éyoñ ése, a nji be a bo’o fianga a nyanga jé, teke yeme na nkôkon. Ô nji be ve zu koone wo ô su’u nye amañ. A mbe a viane ve ve ngule na a volô bôte bevok. A mbe a nyoñe’ éyoñe ya vô’ôlô be. (Min. 17:17) A nga volô abui besita na be bo te ko cancer woñ.

 Bi mbe fe bi yiane jibi meve’ele mefe. Danièle a nga yiane telé ésaé jé amu a mbe a ntoo nte’an, ve a nga tyi’i na a zu volô ma aval afe. A mbe a bo’o abui mam asu na a ve ma ényiñ tyi’ibi, ane me nga bo ngule ya tebele wofise ya Béthel mimbu 37. A mbe a yame’e bia jôme ya di, a ta’a fe mam na bi bi éyoñe ya vôman mone jôm môs ôse.​—Min. 18:22.

Danièle a mbe a nye’e ényiñ, a yeme’e fe na mam ma ye tyendé. Be nga beta bi nye cancer éyoñ lale. Foé éte é nga nyabe bia minlem. Bechimiothérapie a beradiothérapie be nga te’e Danièle aval e mbe na, to’o dulu é mbe é nga kate nye. Mintaé mi mbe me nlem éyoñ me mbe me yene’e ane ntyetyeñe minga wom wo kate kuli ve éfia jia.

To’o éyoñ nlem ô mbe ô too bia ntya’an, bi nga ke ôsu a ye’elane Yéhôva, bi too ndi na, a vo’o kañese na bi tôbane meve’ele bi se ngule ya jibi. (1 Bec. 10:13) Bi mbe bi va’a nye akéva asu mvolane bia bi éyoñ bia lañ mejô mé, asu bedokita ya Béthel, a asu nye’ane bobejañ ba liti bia.

Bi mbe bi ye’elane Yéhôva éyoñ ése na a volô bia na bi yeme tobe biañ. E nga kui éyoñ éziñ na Danièle a tabe teke biañ. Dokita a mbe a jaéya zu a saé nye dene mimbu 23 a mbe a kate’ wô’ô amu jé Danièle a mbe a kele’e kôma éyoñ ése ba bo nye chimiothérapie. Nde a nga jibi ba’a mo, amu a nji be a yeme’e biañ a ne beta lebe bia. Bi nga wô’ô biabebien éngôngol, fe’e ve jañe bia. Ane dokita mfe a nga kañese na a saé Danièle. A mbe ve ane Yéhôva nnye a nga lôme nye na a bôé bia minleme si.

Bi nga wô’ô mfi ya bo te tyelé minleme yôp asu akiti. Avale Yésus a nga jô: “Môs ôse ô bili abime minju’u dé.” (Mt. 6:34, Mfefé Nkôñelan) Ndi nlem a éngbwañ bi nga volô fe bia abui. Môs éziñ Danièle a nga bo ngon ébaé teke biañ, nde a nga fombô ma a mone vioé éngbwañe wé, nye’e na: “A Jean, jé ke nyul é ne me mvo’é den ana!” (Min. 17:22) Akusa bo a mbe a konô’ô, a mbe a nye’e a yia bia ya Éjôé a nlem ôse.

Éyoñ me mbe me yene’e Danièle, mamiene fe me mbe me bii ngule ya jibi minné miam. Me ne jô na, mimbu 57 bia nye bi nga nyiñ, Danièle nnye a mbe ma jôm ése. A nji kañese môs éziñe na, me yañ ve atyi kup. Éyoñ ôkone wé ô mbe ô ntoo ngul abui, éyoñ ete me nga yé’é avale ba sôb ésua a éyé, a minnam mi ne tyi’ibi. E nga kui na me bôé bilaé, ve me mbe me wô’ô mvaé ya saane minga wom. *

Éyoñ ma fombô mvus, me ne jô na ôkone Danièle a minné ya ôkala mi nga ye’ele ma angôndô ya abui mam. Jam ôsu, mimbe’e miangan, to’o mi ne abim avé, mi nji yiane bo na bi bo te nyoñe ngab a môte bi nga luk. Nté ôse bi vee, bia yiane liti nye na bia nye’e nye. (Ec. 9:9) Jame baa, bi nji yiane tyelé nleme yôp asu zezé mam; bi za kate yene bibotane bise Yéhôva a noo bia môs ane môs.​—Min. 15:15.

Éyoñ ma simesan mimbu mise bia minga wom bi nga bo Yéhôva ésaé ngum aval, ma yene na Yéhôva a nga botane bia a lôte nné. Me ne tyiñe jia a ntili Besam a nga jô na: ‘Yéhôva a boya ma abui mvaé.’​—Bs. 116:7.